Մթնոլորտի աղտոտվածության ազդեցությունը մարդու օրգանիզմի վրա

ԵՐԵՎԱՆԻ ՊԵՏԱԿԱՆ ՀԱՄԱԼՍԱՐԱՆ ՄԻՋԱԶԳԱՅԻՆ ՀԱՐԱԲԵՐՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ ՖԱԿՈՒԼՏԵՏ ՌԵՖԵՐԱՏ Թեմա`

Մթնոլորտի աղտոտվածության

ազդեցությունը մարդու օրգանիզմ վրա

Դասախոս _________ Ուսանող

_________

Երևան 2006թ.

Մթնոլորտի աղտոտվածության ազդեցությունը մարդու օրգանիզմ վրա

Մեր մոլորակը շրջապատված է մթնոլորտով, որը Երկրի վրա տարածվում է 1.500-2.000կմ բարձրության վրա, որը հավասար է Երկրի շառավղի 1/3-ին: Սակայն այդ սահմանները որոշակի իմաստով հարաբերական են, քանի որ մթնոլորտի հետքեր կան անգամ 20.000կմ բարձրության վրա: Մթնոլորտի

առկայությունը

Երկրի

վրա

կյանքի

առկայության

հիմնական

պատճառներից մեկն է: Մթնոլորտը կանոնավորում է Երկրի կլիման, մոլորակի վրա ջերմաստիճանի օրեկան տատանումները /առանց մթնոլորտի դրանք կհասնեին 2000C/: Ներկայումս Երկրի մակերևույթի մջին ջերմաստիճանը կազմում է 140C: Մթնոլորտի մջով են անցնում արեգակի ճառագայթները, և մթնոլորտի մջոցով այդ ճառագայթներից առաջացած ջերմությունը մնում է Երկրի մակերևույթին: Մթնոլորտում և նրա մջոցով են առաջանում ամպերը, մթնոլորտային տեղումները /անձրև, ձյուն և այլն/, ինչպես նաև քամները: Մթնոլորտը խաղում է նաև Երկրի վրա խոնավության տեղափոխողի դերը, ինչպես նաև մջավայր է հանդիսանում ձայնի տարածման համար /առանց մթնոլորտի Երկրի վրա մեռյալ լռություն կլիներ/: Մթնոլորտի կազմում շուրջ 21%-ի է հասնում թթվածնի չափաբաժինը, որը շնչում են Երկրի վրա բնակվող գրեթե

բոլոր կենդանի օրգանիզմները: Իսկ

շուրջ 78%

կազմող

ազոտը

պարունակվում է սպիտակուցների և տարբեր ազոտային մացությունների մեջ, որոնք

իրենց

Ածխաթթու

հերթին

հանդիսանում

գազը հանդիսանում է

են

կենդանի

օրգանական

օրգանիզմների

մացություններում

հիմքը: առկա

ածխածնի աղբյուր: Մեկ օրում մարդը մջին հաշվով շնչում է 12-15 մ3 թթվածին և արտաշնչում 580 դմ3 ածխաթթու գազ: Այդ պատճառով էլ մթնոլորտն հանդիսանում է մեզ շրջապատող մջավայրի կենսականորեն անհրաժեշտ

2

բաղադրիչներից

մեկը:

Անհրաժեշտ

է

նշել,

որ

մթնոլորտի

աղտոտման

աղբյուրներից որոշակի հեռավորության վրա մթնոլորտի քիմական կազմը բավականին

կայուն

է:

Սակայն

մարդու

տնտեսական

գործունեության

հետևանքով հայտնվել են օդային ավազանի աղտոտված օջախներ հիմնականում այն

վայրերում,

որտեղ

տեղավորված

են

խոշոր

արդյունաբերական

կենտրոնները: Այս շրջաններում մթնոլորտում առկա են տարբեր պինդ և գազային նյութեր, որնք շատ մեծ բացասական ազդեցություն են թողնում բնակչության կյանքի և առողջության վրա: Ներկայումս մեծ քանակությամբ գիտական տվյալներ են հավաքվել այն մասին, որ մթնոլորտի աղտոտվածությունը, հատկապես մեծ քաղաքներում հասել է մարդկանց առողջության համար վտանգավոր չափերի: Հայտնի են ոչ քիչ դեպքեր, երբ առաջացել են բազմաթիվ հիվանդություններ, որոնց արդյունքում գրանցվել են մահվան դեպքեր տրանսպորտային մջոցների և արդյունաբերական

ձեռնարկությունների

կողմց

մթնոլորտ

տարբեր

արտանետվող

տոքսիկական նյութերի պատճառով: Դրա հետ կապված հաճախ նշվում են Բելգիայում, ԱՄՆ-ում Մեծ Բրիտանիայում, Ճապոնիայում, Ռուսաստանում և այլուր գրանցված բազմաթիվ ողբերգական դեպքերի մասին: Տարբեր նյութեր հայտնվելով թոքերում հանգեցնում են նրան, որ մարդու կենսական որոշ օրգաններ

դադարում

են

նորմալ

կենսագործելուց,

ինչը

որոշակի

ժամանակահատված շարունակվելուց հետո կարող է հանգեցնել մահվան: Մթնոլորտի աղտոտվածությունը շատ ավելի վատ է ազդում մարդկանց վրա այնպիսի եղանակային պայմանների դեպքում, երբ աղտոտված օդը երկար ժամանակ լճացած մնում է քաղաքների վրա: Օդում առկա վնասակար նյութերը վտանգավոր են ինչպես շնչառական պրոցեսի, այնպես էլ մարդու մաշկի հետ շփվելու արդյունքում` վնասելով ինչպես շնչառական օրգանները, այնպես էլ տեսողական օրգանները, ձայնալարերը և այլն: Պինդ և հեղուկ նյութերի 0.6-1.0 մկմ չափեր ունեցող կտորների շնչելը կարող է հանգեցնել ինչպես շնչառական ուղիների, աղտոտման

այնպես

էլ

հետևանքով

արյունատար կարող

անոթների

են

խցանմանը:

առաջանալ

տարբեր

Մթնոլորտի շնչառական

հիվանդություններ` բրոնխիտ, ասթմա և այլն: Այսպիսի հիվանդությունների առաջացման և զարգացման պատճառներից են ազոտական գոլորշիները, 3

ֆոսֆորըև դրա մացությունները: Փոշին կարող է առաջացնել թոքերի ծանր հիվանդություն սիլիկոզ: Մեծ Բրիտանիայում անցկացված հետազոտությունները հաստատեցին ուղիղ կապի առկայությունը մթնոլորտի աղտոտվածության և բրոնխիտի

մահացության

դեպքերի

մջև:

Մեծ

քաղաքներում

աչքի

հիվանդությունների 30-60%-ը կապված են մթնոլորտի աղտոտվածության հետ: Այս

հիվանդությունները

մեծամասամբ

ուղեկցվում

են

բազմաթիվ

բարդացումներով ու սրացումներով: Օդի աղտոտվածության` մարդու օրգանիզմ վրա ունեցած ազդեցությունն ամենից

առաջ

արտահայտվում

է

առողջական

վիճակի

ընդհանուր

վատթարացմամբ. որի հետևանքով էլ առաջանում են գլխացավեր, գլխապտույտ, սրտխառնոց,

թուլության

զգացում,

իջնում

է

աշխատունակությունը:

Մթնոլորտում կոնկրետ նյութերի առկայության ժամանակ առաջանում են տարբեր

հիվանդություններ.

օրինակ`

ֆոսֆորից

թունավորումը

բերում

է

նյութափոխանակության խախտմանը, իսկ հետագայում հանգեցնում է ոսկորների թուլացմանն ու դեֆորմացիային: Մարդկանց մոտ ընկնում է ընդհանուր դիմադրողականությունը: CԳ գազը անհոտ և անգույն գազ է: Այս գազով թունավորման ժամանակ մարդկանց մոտ առաջանում են նյարդային և սիրտանոթային համակարգի հիվանդություններ: Ածխածնի օքսիդից թունավորման նախնական

նշանները,

որոնցից

է

գլխացավի

առաջացումը,

սկսվում

են

մթնոլորտում CԳ գազի 200մգ/մ3 հայտնվելուց 2-3 ժամ անց: Ազոտի օքսիդներից առավել վտանգավոր է NԳ2 անգույն և անհոտ թունավոր գազը, որը գրգռիչ ազդեցություն ունի մարդու շնչառական համակարգի վրա: Ազոտի օքսիդներն առավել վտանգավոր են քաղաքներում, որտեղ նրանք հանդես են գալիս Ածխածնի հետ` առաջացնելով ֆոտոքիմական մառախուղ` սմոգ: Ազոտային թունավորման առաջին նշաններից է թույլ հազը, որը հետո վերածվում է ուժեղ հազի և սրտխառնոցի: SԳ2 գազը, որը անգույն, բայց շատ սուր հոտով գազ է, արդեն շատ փոքր քանակով մեծ վնաս է հասցնում թոքերին, աչքերին և այլն: Ածխաջրածինները /բենզինի գոլորշիներ, մեթան/ ունեն թմրեցնող /նարկոտիկ/ բնույթ և այդպիսի թունավորումների ժամանակ առաջանում են գլխացավեր և գլխապտույտ: 4

Կապարի մացությունների շուրջ 50%-ը օրգանիզմ է թափանցում շնչառական ճանապարհով: Կապարի ազդեցության տակ խախտվում է հեմոգլոբինի սինթեզը, առաջանում

են

հիվանդություններ: մթնոլորտում

շնչուղիների, Խոշոր

հասնում

է

մզապարկի,

քաղաքներում 30-38մգ/մ3

,

նյարդային

կապարի որը

համակարգի

պարունակությունը

գերազանցում

է

բնական

հետևանքով

առաջացած

պարունակությունը 10.000 անգամ: Եվ

վերջապես

մթնոլորտի

աղտոտման

հիվանդությունները, գլխացավերը, սրտխառնոցներն ու տհաճ հոտերը մարդկանց վրա հոգեկան բացասական ազդեցություն են թողնում: Գրականություն 1.

Ревелль П., Ревелль И. Среда нашего обитания. 4 книга – М.: МИР,

1995 2.

Гринин А.С., Новиков В.Н. Безопасность жизнедеятельности. – М.:

Гранд 2003.

5