1
2
ª›· ·›Û¯˘ÓÙË Û˘Ìʈӛ· Î·È ÙÔ ÔÏÔη‡ÙˆÌ· ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË
3
4
°ÈÒÚÁÔ˜ º·Ú۷Λ‰Ë˜
ª›· ·›Û¯˘ÓÙË Û˘Ìʈӛ· Î·È ÙÔ ÔÏÔη‡ÙˆÌ· ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË
£∂™™∞§√¡π∫∏ 2011 5
6
™ÙË ÌÓ‹ÌË ÙÔ˘ ·Í¤¯·ÛÙÔ˘ Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË, Û‡ÓÙÚÔÊÔ˘ Î·È Ê›ÏÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ ∆ÂÌÂÎÂÓ›‰Ë.
7
© °ÈÒÚÁÔ˜ º·Ú۷Λ‰Ë˜ ∂ÍÒÊ˘ÏÏÔ: £Âfi‰ˆÚÔ˜ ÀÊ·ÓÙ›‰Ë˜ ∆Ô ¯·Ú·ÎÙÈÎfi ÙÔ˘ Â͈ʇÏÏÔ˘ Â›Ó·È ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ º·Ú۷Λ‰Ë
™ÂÏȉÔÔ›ËÛË: °ÈÒÚÁÔ˜ º·Ú۷Λ‰Ë˜ - ∫·ÙÂÚ›Ó· ¶·Ú·‰Â›ÛË
ŒÓ· ÌÂÁ¿ÏÔ Â˘¯·ÚÈÛÙÒ ÛÙÔ˘˜ ÷ς·Ù˙fiÁÏÔ˘ ÕÓÓ· Î·È πÔÚ‰¿ÓË ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÙÂÏÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô Î·È ÙËÓ ÂÈ̤ÏÂÈ· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘.
8
¶∂ƒπ∂Ã√ª∂¡∞ ¶ÚfiÏÔÁÔ˜ °.Ã. ÃÔ˘ÚÌÔ˘˙È¿‰Ë ...................................... 13 ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ .......................................................................... 15 ∂¡√∆∏∆∞ ¶ƒø∆∏ ∫∞∆√Ã∏ ∫∞π ∞¶∂§∂À£∂ƒø™∏ .......................... 17 ª∂ƒ√™ ¶ƒø∆√ ∏ Ãøƒ∞ ª∞™ ∫∞π √π ∞°°§√π ............................... ñ ∆Ô Ì‹ÏÔÓ Ù˘ ¤ÚȉԘ ..................................................... ñ “æˆÌ› - ∂ÏÈ¿ Î·È °ÈÒÚÁÔ µ·ÛÈÏÈ¿” ........................... ñ ∏ ∞ÁÁÏÈ΋ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ·ÔÛÙÔÏ‹ ............................ ñ √È ÕÁÁÏÔÈ ÛÙË ª·Î‰ÔÓ›· ........................................... ñ ∂ÍÔÓÙÒÛÙ ∫ÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ¤˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ Î·È Î·ÂÙ·Ó·›Ô˘˜ ......................................................... ñ √ ∂§∞™ ÔÏÂÌ¿ÂÈ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ÔÏÂÌÔ‡Ó ÙÔÓ ∂§∞™ .................................. ñ §ÂÁˆӿÚÈÔÈ Î·È ∫ÔÌÈÙ·Ù˙‹‰Â˜ .................................. ñ ª¿¯Â˜ ÛÙËÓ ¶Ï·Ù·ÓÈ¿ Î·È µÚ˘Ù¿ .............................. ñ ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ·È¯Ì·ÏÒÙˆÓ ................ ñ “¢È·›ÚÂÈ Î·È ‚·Û›Ï¢” ................................................. ñ “∞Ì˘ÓÙÈ΋ ¢È¿Ù·ÍË” Î·È “∫È‚ˆÙfi˜” .......................... ñ ª¤Ú˜ “µÔ˘ÏÁ·ÚÔÎÙfiÓˆÓ” .......................................... ñ ∞›ı·Ó˜ Î·È ·Ó›ÂÚ˜ Û˘ÌÌ·¯›Â˜ ................................ ª∂ƒ√™ ¢∂À∆∂ƒ√ ªπ∞ ∂¶∞π™ÃÀ¡∆∏ ™Àªºø¡π∞ ............................. ñ “∏ ™˘Ìʈӛ· Ù˘ §ÈÛÛ·‚fiÓ·˜” ................................. ñ ∏ ™˘Ó¤ÓÙ¢ÍË ................................................................ ñ √ ÂÓÙÔÏÔ‰fi¯Ô˜ .............................................................. ñ ¶ÚÔ˜ ÙÔÓ ∞‰fiÏÊÔ Ã›ÙÏÂÚ,
9
19 21 24 26 28 29 30 32 33 35 37 38 39 42 43 45 47 50
º‡ÚÂÚ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ .................................................... ñ ∆¿ÁÌ·Ù· ∞ÛÊ·Ï›·˜ ..................................................... ñ ∆ÚfiÌÔ˜ ¿Óˆ ·fi ÙËÓ fiÏË ........................................ ñ ¢¿ÁÎÔ˘Ï·˜ ..................................................................... ñ ª‹Ó˘Ì· ÙÔ˘ ™˘ÌÌ·¯ÈÎÔ‡ ™ÙÚ·ÙËÁ›Ԣ ...................... ñ ªÈ· ·ÂÁÓˆṲ̂ÓË ÚÔÛ¿ıÂÈ· ................................... ñ ∏ ÌÂÙ¿ÏÏ·ÍË .................................................................. ª∂ƒ√™ ∆ƒπ∆√ Ã√ƒ∆π∞∆∏™ ............................................................... ñ ÃÔÚÙÈ¿Ù˘: √ ÚÔÌ·¯ÒÓ·˜ Ù˘ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘ (·fi ÙÔ §Â‡ÎˆÌ· “ÃÔÚÙÈ¿Ù˘”) .......................................... ñ ∏ ¤ÓÔÏË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ............................................. ñ ∆Ô ¯Ù‡ËÌ· ÛÙÔ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ÒÚÈ .................................... ñ ¶ÚÔ·Ó·ÁÁÂÏ›· √ÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ................................. ñ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ÒÚÈ - ¡¤· ∂˘Î·Ú›· ™Ê·Á¤˜ ·fi Ï›ÛÙ· ......................................................... ñ ¶ÔÏÂÌÈΤ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ “∆¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÃÔÚÙÈ¿ÙË” .................................................. ñ ™ÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ................................................................ ñ ∏ ‰Â‡ÙÂÚË ÂÓ¤‰Ú· .......................................................... ñ ™ÙȘ ·ÓËÊÔÚȤ˜ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ..................................... ñ ºˆÙÔÁÚ·ÊÈΤ˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ............................................ ñ ∞fi Ù· ·Ú¯Â›· ÙÔ˘ ¶ÚÒÙÔ˘ §fi¯Ô˘ ............................ ñ Œ‰·ÊÔ˜ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÎÔ‡ ÔϤÌÔ˘ Î·È Ù· ·ÓÙ›ÔÈÓ· .... ñ ∆Ô √ÏÔη‡ÙˆÌ· (™ÙÔȯ›· ·fi ÙË ‰›ÎË ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ) .................................. ñ ª·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÙÔ √ÏÔη‡ÙˆÌ· .................................. ñ ªÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙڈʋ .................................................
10
51 53 54 55 57 58 59 61 63 66 67 68 69 70 72 74 78 80 81 84 86 88 100
ñ ŒÓ· ·ÏÏÔÚfiÛ·ÏÏÔ ·Ú·Ì‡ıÈ·ÛÌ· ........................... 102 ñ ∏ ¤ÓÔ¯Ë ÛȈ‹ .............................................................. 105 ñ ∂ÁÎÏËÌ¿ÙˆÓ Û˘Ó¤¯ÂÈ· .................................................. 107 ª∂ƒ√™ ∆∂∆∞ƒ∆√ ¶ƒ√¢√™π∞™ ™À¡∂Ã∂π∞ ....................................... ñ ¢È·Ù·Á‹ ·Ô¯ÒÚËÛ˘ ................................................... ñ ∆Ô ÙÌ‹Ì· ∆˙¤ÏÈÎÔ ......................................................... ñ ¢ÂÓ ÌÔÚԇ̠ӷ ‰Â¯Ùԇ̠·Ú¿‰ÔÛË °ÂÚÌ·ÓÒÓ .................................................... ñ ¶ÚÔ˜ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË .......................................................
111 113 115 117 119
ª∂ƒ√™ ¶∂ª¶∆√ ∞¶∂§∂À£∂ƒø™∏ .................................................... ñ ∏ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÂχıÂÚË! ........................................... ñ ¶ÂÚÈ̤ӈÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ‚·Ú‚¿ÚÔ˘˜ .................................. ñ ∏ ÌÂÁ¿ÏË ·Ú¤Ï·ÛË ..................................................... ñ ∏ Ì¿¯Ë ÙÔ˘ ∫ÈÏΛ˜ ....................................................... ñ ŸÚÁ·Ó· Ï·ÔÎÚ·ÙÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ ..................................
121 123 125 126 127 130
∂¡√∆∏∆∞ ¢∂À∆∂ƒ∏ ªπ™√ ∞πø¡∞ ª∂∆∞ ................................................ ñ √ÎÙÒ‚Ú˘ 2001 ............................................................. ñ ∂Ú¢ÓÒÓÙ·˜ Î·È ‰È·ÛÙ·˘ÚÒÓÔÓÙ·˜ ............................ ñ ∆Ô ¤ÁÎÏËÌ· ÛÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ‹Ù·Ó ÚÔ·ÔÊ·ÛÈṲ̂ÓÔ . ñ °ÂÚÌ·ÓÔÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔÈ ÛÊ·Á›˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ... ñ ŒÓ· ·Ú¯Â›Ô fiÏÔ ÂÎÏ‹ÍÂȘ .......................................... ñ ªÈ¿ ÂÈΛӉ˘ÓË ·Ó·ÎÚ›‚ÂÈ· ........................................ ñ ¶ˆ˜ Ï¿ıÂÙ·È Ë ·Ú·ÏËÚÔÊfiÚËÛË .......................... ñ “∞˜ Ù· ͯ¿ÛÔ˘Ì” ....................................................... ™Àª¶∂ƒ∞™ª∞∆∞ ∫∞π ¢π∞¶π™∆ø™∂π™ ...............
133 135 137 139 140 142 144 145 147 149
11
12
¶ƒ√§√°√™ ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ ·fi ÙÔ ¯ÒÚÔ Ù˘ Ì·ÚÍÈÛÙÈ΋˜ ÛΤ„˘ ̤¯ÚÈ ÂΛӢ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ù˘ˆı› ÔÏϤ˜ ıˆڛ˜ Û¯ÂÙÈο Ì ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË Ù˘ πÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜. £ÂˆÚ›Â˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ÙÚfiÔ Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Î·Ù·ÁÚ¿ÊÔÓÙ·È, ηٷÓÔÔ‡ÓÙ·È Î·È ÂÂÍËÁÔ‡ÓÙ·È Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÙÔ˘ ·ÚÂÏıfiÓÙÔ˜. ™ËÌ·ÓÙÈÎfi ıˆÚËÙÈÎfi ÂӉȷʤÚÔÓ, ›Û˘, ·Ó·Ù‡¯ıËΠۯÂÙÈο Ì ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈÎÔ‡ ÚÔ˚fiÓÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ ÌÈÎÚÒÓ ‹ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ «·ÊËÁ‹Ûˆӻ, Ô˘ fiÙ ·ÏÒ˜ ηٷÁÚ¿ÊÔ˘Ó ¤Ó· ÁÂÁÔÓfi˜ Î·È fiÙ ÂȯÂÈÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ ÂÚÌËÓ‡ÛÔ˘Ó. ™Ù· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·, Ì¿ÏÈÛÙ·, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓˆÓ ·ÓÙÈÏ‹„ˆÓ, ‰È·Ù˘ÒıËÎÂ Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ ¿ÏÏÔ ÙÔ «·ÚÂÏıfiÓ» Î·È ¿ÏÏÔ Ë «ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·». ∫È ·˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ, ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·ÌÔÓÙ¤ÚÓ· ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ù˘ πÛÙÔÚ›·˜, ˆ˜ Ô Î·ı¤Ó·˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ÌÔÚ› Ó· ηٷÁÚ¿„ÂÈ Î·È Ó· ÂÚÌËÓ‡ÛÂÈ ÙÔ «·ÚÂÏıfiÓ» Ì ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ÙÚfiÔ, ¯ˆÚ›˜ ·˘Ùfi, ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ, ‰ËÏ·‰‹, Ó· ·ÏÏÔÈÒÓÂÙ·È. ™’ ·˘Ùfi ÙÔ ÌÈÎÚfi ‚È‚Ï›Ô ‰Â Ê·›ÓÂÙ·È Ô °ÈÒÚÁÔ˜ º·Ú۷Λ‰Ë˜ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı› ÌÈ· ·fi ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈΤ˜ ıˆڛ˜. ∞ÏÒ˜ ·ÎÔÏÔ˘ı› ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÙÔ˘ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·ÊÈÎfi ·ÈÛıËÙ‹ÚÈÔ, ·ÍÈÔÔÈ› ÙȘ ÂÌÂÈڛ˜ ÙÔ˘ Î·È ÂÓÙ¤ÏÂÈ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÈ ÙËÓ Ê˘ÛÈ΋ ÙÔ˘ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙ· ÈÛÙÔÚÈο ‰ÚÒÌÂÓ· Û ÈÛÙÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ. ∫·È ‰ÂÓ ÙÔ Î¿ÓÂÈ ·˘Ùfi, ÁÈ·Ù› Â›Ó·È Ô ›‰ÈÔ˜ ˘ÔΛÌÂÓÔ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ‹ Ù˘ ›‰È·˜ Ù˘ ÂÔ¯‹˜ Ô˘ ÚÔÛ·ı› Ó· ηٷÁÚ¿„ÂÈ. ∫·È ÁÈ ·˘ÙfiÓ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ÏfiÁÔ ÙÔ «...ÔÏÔη‡ÙˆÌ·...» Â›Ó·È ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ Û˘ÁÁڷʤ·. ∂›Ó·È, Ì ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, Ë ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÙÔ˘ «ÔÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜». ∫·È ÂÓÒ Û ÌÈ· Ù¤ÙÔÈ· ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ‰ÈηÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·Ú·Ï›„ÂȘ Î·È Ù· ·Ó·fiÊ¢ÎÙ· ·ˆıË̤ӷ, Ô °ÈÒÚÁÔ˜ º·Ú۷Λ‰Ë˜ ηٷʤÚÓÂÈ Ó· Ù· ·ÔʇÁÂÈ fiÏ· ·˘Ù¿ ÁÈ· Ó· Ì·˜ ·Ú·‰ÒÛÂÈ ¤Ó· ΛÌÂÓÔ ¿ÌÂÛÔ, ÛÎÏËÚfi Ì ÙËÓ 13
·Ú·Ù·ÎÙÈ΋ ÙÔ˘ ·Ê‹ÁËÛË, Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙȘ Û¯ÔÏ·ÛÙÈΤ˜ ÂÌÌÔÓ¤˜ ÙˆÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÒÓ Ù˘ ÈÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›·˜. µ¤‚·È·, Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ Î¿ı ‚È‚Ï›Ô, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙË ÁψÛÛÈ΋ ÙÔ˘ Ù·˘ÙfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÚÈÁÚ·ÊÒÓ ÙÔ˘, ¤¯ÂÈ Î·È ÙÔÓ «È‰ÈÔÊ˘‹» ̇ıÔ ÙÔ˘. Œ¯ÂÈ, ‰ËÏ·‰‹, ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ó· ·Ó·Ï‡ÂÈ Î·È Ó· Û˘Óı¤ÙÂÈ Ù· ÂÚÈÁÚ·ÊfiÌÂÓ·. ∆ÔÓ ÙÚfiÔ Ó· ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÈ ¤Ó· ¿ıÚÔÈÛÌ· ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Î·È ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÛÂ Û˘Ó¯‹, ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ Î·È Û·Ê‹ ÏfiÁÔ, ·ÓÂËÚ¤·ÛÙÔ ·fi Ù· ‚Ȉ̷ÙÈο ‰Â‰Ô̤ӷ. ∫·È ·˘Ùfi˜ Ô «ÙÚfiÔ˜» ÛÙÔ «ÔÏÔη‡ÙˆÌ·» ÙÔ˘ º·Ú۷Λ‰Ë ¤¯ÂÈ ·ÏfiÙËÙ· Î·È ÂÈÏÈÎÚ›ÓÂÈ·. ∫·ÙÔÚıÒÓÂÈ Ó· ˘Âڂ› Ù· ÎÂÓ¿ Ù˘ Û‡ÓıÂÛ˘ Î·È ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÙˆÓ Â·ÏËı‡ÛˆÓ. ∂›Ó·È Ô «ÙÚfiÔ˜» Ô˘ ηٷٿÛÛÂÈ ÙÔ °ÈÒÚÁÔ º·Ú۷Λ‰Ë ÛÙË Û˘Ì·ıËÙÈ΋ ηÙËÁÔÚ›· ÙˆÓ «Ú·„ˆ‰ÒÓ», fiÔ˘ Ë πÛÙÔÚ›· ÌÔÚ› Ó· Â›Ó·È Ô›ËÛË, Ó· Â›Ó·È ıÚ‹ÓÔ˜. ªÔÚ› Ó· Â›Ó·È Ë ·ÚÔÛ‰fiÎËÙË ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÌÈ·˜ Ì·ÚÙ˘Ú›·˜ Ô˘, ÁÈ· ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ·, ÙË ÛΤ·˙Â Ë ÛÎÔÈÌfiÙËÙ· Î·È Ô ÊÙËÓfi˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌfi˜. ∆Ô ÈÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÛÙÔ fiÓËÌ· ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ º·Ú۷Λ‰Ë Â›Ó·È Ë ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ ÙÔ˘ ÔÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Ô˘ ‡ÛÙÂÚ· ·fi 67 ¯ÚfiÓÈ· ¤Ú¯ÂÙ·È Ó· ·Ôηχ„ÂÈ ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ô˘ ‰ÂÓ ·ÔηıÈÛÙ¿ ÌfiÓÔ ÙËÓ «·Ï‹ıÂÈ·» ÙˆÓ ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ, ·ÏÏ¿ fiÙ «˘·ÈÓ›ÛÛÂÙ·È» Î·È fiÙ ηٷÁÁ¤ÏÏÂÈ ÙË ÛÎÔÈÌfiÙËÙ· ÙÔ˘ „‡‰Ô˘˜. º˘ÛÈο, fiˆ˜ Î·È Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚ›Ûˆ ÂÁÒ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ º·Ú۷Λ‰Ë, ‰Â ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÚÔÛ·ıÒ Ó· ÚÔÂÍÔÊÏ‹Ûˆ ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË Ô˘ ı· ·ÔÎÔÌ›ÛÔ˘Ó ·fi ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛ‹ ÙÔ˘ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜. °È·Ù›, ÁÈ· Ó· ԇ̠ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·, ¤Ó· ÔÔÈÔ‰‹ÔÙ ‚È‚Ï›Ô ‰ÂÓ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ Ô‡Ù Ì ÙÔ ÚÔÏfiÁËÌ¿ ÙÔ˘, Ô‡Ù Ì ÙËÓ Â›ÛËÌË ·ÚÔ˘Û›·Û‹ ÙÔ˘. ªÂ ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛ‹ ÙÔ˘ ÙÂÏÂÈÒÓÂÈ. ™Ù· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓÒÛÙË Î·Ù·ÍÈÒÓÂÙ·È Î·È fi¯È ÛÙÔ ÁÚ·ÊÂ›Ô ÂÓfi˜ Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎÔ‡ ÎÚÈÙÈÎÔ‡! °.Ã.ÃÔ˘ÚÌÔ˘˙È¿‰Ë˜ 14
∂π™∞°ø°∏ ™ÙȘ 2 ÙÔ˘ ™Â٤̂ÚË 1944 ‰˘Ô ‰Âηԯٿ¯ÚÔÓÔÈ Ì·¯ËÙ¤˜ ÙÔ˘ ∂.§.∞.™., Ô ÁÚ¿ÊˆÓ Î·È Ô ™Ù·‡ÚÔ˜ ¢‹ÌÔ˘ (™Ù·‡Ú·Î·˜), ηÙfiÈÓ ÂÓÙÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ηÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿ÙË, Í·Ó·ÛÙ‹Û·Ì ÂÓ¤‰Ú· ÛÙÔ ƒˆÌ·˚Îfi À‰Ú·ÁˆÁÂ›Ô Î·È ¯Ù˘‹Û·Ì ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ. √ Ô‰ËÁfi˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËΠ‚·ÚÈ¿, fï˜ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ‰‡Ô °ÂÚÌ·ÓÔ›, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ·ÓÙ·ÏÏ·Á‹ ˘ÚÒÓ, ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ‰È·Ê‡ÁÔ˘Ó. ∂Ì›˜ ÛÙ›ϷÌ ÙÔÓ ÙÚ·˘Ì·Ù›· ÁÈ· ÂÚ›ı·Ï„Ë Î·È Î¿„·Ì ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ. ∆Ô ¯Ù‡ËÌ· ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙÈÎÔ‡ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘ ·Ô‰Â›¯ÙËΠۈًÚÈÔ ÁÈ· ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ˘·ÎÔ‡ÔÓÙ·˜ ÛÙȘ ÚÔÙÚÔ¤˜ Ù˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘, ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ‰È·Ê‡ÁÔ˘Ó. ∆· ¿Óˆ ·fi 145 ¿ÙÔÌ·, ΢ڛˆ˜ Á˘Ó·ÈÎfi·È‰·, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ›ÛÙË ÛÙ· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘ ÈÂÚ¤· Î·È ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘, Ô˘ ‰È·ÙËÚÔ‡Û·Ó "ηϤ˜ Û¯¤ÛÂȘ" Ì ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ÛÊ·ÁÈ¿ÛÙËÎ·Ó Ë Î¿ËÎ·Ó ˙ˆÓÙ·Ó¿. ∏ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂›ÛËÌË πÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ¤¯ÂÈ ·Û¯ÔÏËı› Ì ÙËÓ ˘ÚfiÏËÛË ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË. ∫·È ÙÔ ‚ÔÏÈÎfi ·Ú·Ì‡ıÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ "ηÎÔ‡˜ ·ÓÙ¿ÚÙ˜" Î·È Ù· ÁÂÚÌ·ÓÈο ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÁÈ· ÙÔÓ ÊfiÓÔ ÂÓfi˜ ·Ó‡·ÚÎÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÁÈ·ÙÚÔ‡(!), ›¯Â ÁÈ· ¯ÚfiÓÈ· ·Ú·ÏËÚÔÊÔÚ‹ÛË ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ∆Ô ÔÏÔη‡ÙˆÌ·, Û·Ó Û˘Ì‚¿Ó, ·Ô˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·ÓÙÂÏÒ˜ ÙfiÛÔ ·fi Ù·, ηٿ Ù· ¿ÏÏ· Û¯ÔÏ·ÛÙÈο ÛÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹, ÁÂÚÌ·ÓÈο, fiÛÔ Î·È Ù· ‚ÚÂÙ·ÓÈο ·Ú¯Â›·. ∫È ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È Î·Ó›˜, Û˘ÁηχÙÔÓÙ·˜ ¿Ú·Á ÔÈÔ˘˜ ÌÂÁ·ÏfiÛ¯ËÌÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁÔ‡˜ ÂÁÎÏËÌ¿ÙˆÓ ÔϤÌÔ˘, 15
ÔȘ ÔÏÈÙÈΤ˜ ·ÙÈ̛˜ Î·È ÚÔ‰Ôۛ˜, ¤¯ÂÈ ‰È·ÁÚ·Ê› ·˘Ù‹ Ë ÛÂÏ›‰·; ∆ÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1944, ηٿ Ì·ÚÙ˘Ú›· ·ÓÒÙ·ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ·ÍȈ̷ÙÔ‡¯ˆÓ, fiˆ˜ ÙÔ˘ °Î¤ÌÂϘ, (Ô˘ ÌÂÙ›¯Â ÎÈ Ô ›‰ÈÔ˜) ÙÔ˘ ºÔÓ Ÿ‚ÂÓ, ÙÔ˘ °ÈfiÓÙÏ Î·È ÙÔ˘ ™¤ÂÚ, ÎÏ›ÛÙËΠÌÂٷ͇ µÚÂÙ·ÓÒÓ Î·È °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÌÈ· Ì˘ÛÙÈ΋ "™˘Ìʈӛ· ∫˘Ú›ˆÓ" Ô˘ ÚÔ¤‚Ï ÙËÓ ·ÓÂÓfi¯ÏËÙË, ·fi ÙÔ˘˜ µÚÂÙ·ÓÔ‡˜, ·Ô¯ÒÚËÛË ·fi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ. ™Â ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, Ì ÙËÓ ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÔÂÍÔÏÈÛÌ¤ÓˆÓ ∆·ÁÌ¿ÙˆÓ ∞ÛÊ·Ï›·˜, ÂÍÔ˘‰ÂÙÂÚÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔ ∂·ÌÈÎfi ∫›ÓËÌ·, ı· ·Ú·¯ˆÚÔ‡Û·Ó ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÛÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜. ªÂÙ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ Ë ∂·›Û¯˘ÓÙË ™˘Ìʈӛ·, Ô˘ Úfi‰È‰Â ÙÔÓ ÎÔÈÓfi ™˘ÌÌ·¯ÈÎfi ·ÁÒÓ·, ‰ËÌÔÛÈÔÔÈ‹ıËΠ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ·ÏÏ¿ fiˆ˜ ‹Ù·Ó ÂfiÌÂÓÔ, Û·Ó Ú¿ÍË ÔÏÈÙÈ΋˜ ·ÙÈÌ›·˜, ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ·fi ÙÔ˘˜ µÚÂÙ·ÓÔ‡˜ ̤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ· "ÂÓ ÎÚ˘ÙÒ". ™ÙȘ ·Ú·Î¿Ùˆ ÛÂÏ›‰Â˜ ÂȯÂÈÚÂ›Ù·È Ó· ‰Ôı› ÌÈ· ÂÍ‹ÁËÛË Û ÌÂÚÈο ·fi Ù· «·ÓÙÈÊ·ÙÈο» Î·È ·ÓÂÚÌ‹ÓÂ˘Ù· Û˘Ì‚¿ÓÙ· ÂΛӢ Ù˘ ÂÔ¯‹˜.
16
∂¡√∆∏∆∞ ¶ƒø∆∏
∫∞∆√Ã∏ ∫∞π ∞¶∂§∂À£∂ƒø™∏
ª∂ƒ√™ ¶ƒø∆√
∏ Ãøƒ∞ ª∞™ ∫∞π √π ∞°°§√π «°È· ÙËÓ µÚÂÙ·ÓÈ΋ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Ë ·ÒÏÂÈ· Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ı· Û‹Ì·ÈÓÂ Î·È ÙËÓ ÂÁηٿÏÂÈ„Ë ÙˆÓ ‚ÚÂÙ·ÓÈÎÒÓ ı¤ÛÂˆÓ ÛÙËÓ ªÂÛfiÁÂÈÔ». ∆ÛÒÚÙÛÈÏ
19
20
∆√ ª∏§√¡ ∆∏™ ∂ƒπ¢√™ ∞fi ÙȘ ·Ú¯¤˜ Ù˘ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·˜ Ù˘ Ë ∂ÏÏ¿‰· ˘‹ÚÍ "ÙÔ Ì‹ÏÔÓ Ù˘ ¤ÚȉԘ" ÁÈ· ÙȘ ªÂÁ¿Ï˜ ¢˘Ó¿ÌÂȘ. ∆ÂÏÈο Ë ∞ÁÁÏ›· Â›Ó·È ÂΛÓË Ô˘ Ù· ηٿÊÂÚ ӷ ‰ڷÈÒÛÂÈ ÙËÓ Î˘Ú›·Ú¯Ë ı¤ÛË Ù˘ Û’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙfiÛÔ ˙ˆÙÈÎfi, ÁÈ· Ù· ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈο Ù˘ Û˘ÌʤÚÔÓÙ·, ¯ÒÚÔ. ∆Ô µÚÂÙ·ÓÈÎfi ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, ·ÛÎÒÓÙ·˜ ¤Ó·Ó ·ÛÊ˘ÎÙÈÎfi ÔÏÈÙÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô, ›¯Â ¿ÚÂÈ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÎÔ‡˜ ÎÂÚ‰ÔÊfiÚÔ˘˜ ÌÔ¯ÏÔ‡˜ Ù˘ ÔÈÎÔÓÔÌ›·˜. ∏ ¢ÈÎÙ·ÙÔÚ›· ÙÔ˘ 1936, Ô˘ ›¯Â ÙËÓ ∞ÁÁÏÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË, ˘‹ÚÍ ¤Ó· ηıÂÛÙÒ˜ Ê·ÛÈÛÙÈÎÔ‡ Ù‡Ô˘, ȉÂÔÏÔÁÈο Û˘ÁÁÂÓÈÎfi Ì ÂΛӷ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ Î·È πÙ·Ï›·˜. ŒÙÛÈ ÂÍËÁÂ›Ù·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ Ò˜ ÙÔ ÛÙÂϯÈÎfi Ù˘ ‰˘Ó·ÌÈÎfi ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, ÂÚÓÒÓÙ·˜ ηٿ ηÈÚÔ‡˜ ·fi ÙË ÌÈ· ˘ËÚÂÛ›· ÛÙËÓ ¿ÏÏË, ˘ËÚ¤ÙËÛÂ Î·È ÙÔ˘˜ "‰˘Ô ·ÊÂÓÙ¿‰Â˜".
¢Ú. °Î·›ÌÂϘ Î·È π. ªÂÙ·Í¿˜. ∞fi ÙËÓ Â›ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÀÔ˘ÚÁÔ‡ ÚÔ·Á¿Ó‰·˜ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ fiÏÂÌÔ.
21
«∆· Ó¤· ‚Ï·ÛÙ¿ÚÈ·» Ù˘ ∂√¡ (∂ıÓÈ΋˜ √ÚÁ¿ÓˆÛ˘ ¡ÂÔÏ·›·˜ ÙÔ˘ ªÂÙ·Í¿)
«£· ÌÂÙ·‰ÒÛˆ ÙËÓ ·ÚÚÂÓˆfiÙËÙ· ÙÔ˘ οÏÏÔ˘˜ ÌÔ˘ ÙÔ˘ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡ ÛÙȘ ÂÂÚ¯fiÌÂÓ˜ ÁÂÓ¤˜… Ÿ,ÙÈ Â›Ì·È Û‹ÌÂÚ· ÙÔ ÔÊ›ψ ÛÙÔÓ ·Ú¯ËÁfi ÌÔ˘, ÙÔÓ £ÂfiÓ¢ÛÙÔÓ…»1 ¶ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ¢Â‡ÙÂÚ˘ ¶·ÁÎfiÛÌÈ·˜ Û‡Úڷ͢, Ë ∞ÁÁÏ›· ‹Ù·Ó ÂfiÌÂÓÔ Ó· ÌË ı¤ÏÂÈ Ó· ‰ÂÈ ÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÎfi Ï·fi Ó· ·ÔηıÈÛÙ¿ ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Î·È Ó· ·ÔÛ¿Ù·È ·fi ÙÔ ¿ÚÌ· ÙˆÓ ∞ÁÁÏÈÎÒÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÒÓ Û˘ÌÊÂÚfiÓÙˆÓ. ∆Ô ¯ÚÔÓÈÎfi Ù˘ ‰Ú¿Û˘ Ù˘ ™˘ÌÌ·¯È΋˜ ∞ÔÛÙÔÏ‹˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ú¿ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi Ú¿ÍÂȘ ¯ıÚfiÙËÙ·˜ ÚÔ˜ ÙȘ ∂∞ªÈΤ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ. 1
∞fi Ù· Û˘Óı‹Ì·Ù· Ù˘ ∂.√.¡.
22
∆· Û¯¤‰È· Î·È ÔÈ Û˘Ìʈӛ˜-·Á›‰Â˜ Ù˘ ∞ÁÁÏÈ΋˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ fiÙ Á›ÓÔÓÙ·Ó ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Î·È fiÙ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·ÓÙÈÏËÙ¤˜ ·fi ÙËÓ ËÁÂÛ›· ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ Ì·˜ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜. øÛÙfiÛÔ Ë "ª˘ÛÙÈ΋ ™˘Ìʈӛ·" Ì ÙÔ˘˜ ¡·˙› (Ô˘ ı· Á›ÓÂÈ ÁÓˆÛÙ‹ ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·) ÛÙ¿ıËΠÙÔ ·ÔÎÔڇʈ̷ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ·ÌÔÚ·ÏÈÛÌÔ‡ Ù˘ °ËÚ·È¿˜ ∞Ï‚ÈÒÓÔ˜. °È· Ó· ·ÔÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ ¤ÍÔ‰Ô Ù˘ Ê·ÛÈÛÙÈ΋˜ πÙ·Ï›·˜ ÛÙÔ Ï¢Úfi ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ, Ë ‚ÚÂÙ·ÓÈ΋ ‰Èψ̷ٛ· ‰ÂÓ ‰›ÛÙ·Û ӷ ÚÔÛʤÚÂÈ ÂÍÈÏ·ÛÙ‹ÚÈÔ ı‡Ì· ÛÙÔÓ ÈÙ·ÏÈÎfi Ê·ÛÈÛÌfi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÙË ¯ÒÚ· ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ù˘ ÔÔ›·˜, ÚÈÓ ·fi ¤Ó· ÌfiÏȘ ¯ÚfiÓÔ, ›¯Â ÂÁÁ˘Ëı› ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›·. √ ∆ÛÒÚÙÛÈÏ (fiˆ˜ ·ÔÎ¿Ï˘„ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈο Ô πÙ·Ïfi˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ¶·ÛÎÔ˘¿Ï µÈÏÏ¿ÚÈ) ¤ÁÚ·„ ÙfiÙ ÛÙÔÓ πÙ·Ïfi ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ· ‰‡Ô ÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÛÙ· ÔÔ›·, Ô µÚÂÙ·Ófi˜ Úˆı˘Ô˘ÚÁfi˜, ÙÔÓ ‰È·‚‚·›ˆÓ fiÙÈ:
«∂¿Ó ‹ πÙ·Ï›· ·ÔÊ·Û›ÛÂÈ Ó· ÌÂÙ¿Û¯ÂÈ ÌÈ·˜ ÌÂÏÏÔÓÙÈ΋˜ Ê¿Ûˆ˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘, ı· ¤Ú ӷ ‰Ú¿ÛÂÈ ÛÙ· µ·ÏοÓÈ·…Î·È Ì›· ›ıÂÛË Ù‹˜ πÙ·Ï›·˜ ηٿ Ù‹˜ ∂ÏÏ¿‰·˜…, ‰ÂÓ ı· Û˘Ó‹ÓÙ· ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛÈÓ Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ µÚÂÙ·Ó›·˜»1.
1
∞fiÛ·ÛÌ· ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ·fi Ù· ‰‡Ô ÁÚ¿ÌÌ·Ù·, (fiˆ˜ ·ÔηχÙÂÈ Ô πÙ·Ïfi˜ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ µÈÏÏ¿ÚÈ ¶·ÛÎÔ˘¿ÏÂ), Ô˘ ›¯Â ÛÙ›ÏÂÈ Ô ∆ÛÒÚÙÛÈÏ ÛÙÔÓ πÙ·Ïfi ‰ÈÎÙ¿ÙÔÚ·.
23
"æøªπ - ∂§π∞ ∫∞π °πøƒ°√ µ∞™π§π∞" ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ °ÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ∫·ÙÔ¯‹˜ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÙÔ Î‡ÚÈÔ Ì¤ÏËÌ· ÙˆÓ ÕÁÁÏˆÓ Ú·ÎÙfiÚˆÓ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÙfiÛÔ Ë ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÙˆÓ ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ, ·ÏÏ¿ Ù· Û¯¤‰È· ÁÈ· ÙËÓ ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈ΋ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡, ÔÈÎÔÓÔÌÈÎÔ‡ Î·È ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ÂϤÁ¯Ô˘ Ù˘ ¯ÒÚ·˜. ∞˘Ù‹ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ı· ηıÔÚ›ÛÂÈ ÙËÓ fiÏË ·ÁÁÏÈ΋ ÛÙ¿ÛË Â¯ıÚfiÙËÙ·˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ ∂∞ª Ô˘ ·ÁˆÓÈ˙fiÙ·Ó Ó· ·ÔÙÈÓ¿ÍÂÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÍ¿ÚÙËÛË. ™ÙȘ ·Ú¯¤˜ ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙÔ˘ 1942 ÛÙ¤ÏÓÂÙ·È ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ô Ù·Á̷ٿگ˘ ∆ÛÈÁ¿ÓÙ˜ Ì 9ÌÂÏ‹ ÔÌ¿‰·, 12.000 ϛژ Î·È ·Û˘ÚÌ¿ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· Û˘ÓÙÔÓ›ÛÂÈ ÙÔÓ ·ÁÒÓ· ηٿ ÙÔ˘ ∂∞ª.
“ ∏ ÂÈ‚ÔÏ‹ Ù˘ ‰ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ªÂÙ·Í¿ ÂÍ˘Ê¿ÓË Ì ÙËÓ ¤ÁÎÚÈÛË ÙÔ˘ ÌÔӿگ˔, ‰È¢ÎÚÈÓ›˙ÂÈ Ô ÙfiÙ µÚÂÙ·Ófi˜ ڤۂ˘ µ·ÙÂÚÏfiÔ˘ Î·È Ô ÁÓˆÛÙfi˜ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ ™Ô‡ÏÙṲ̂ÚÁÎÂÚ Ì·˜ ϤÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ fiÙÈ: “...ªÂ ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿˙ÂÈ Û·Ó ¤Ó·˜ ·ÍÈ·Á¿ËÙÔ˜ ‚Ͽη˜, ¯ˆÚ›˜ ηӤӷ ·›ÛıËÌ· ÁÈ· ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·... ÙËÓ ÔÔ›· ÛΤÊÙÂÙ·È Û·Ó ‰˘Ó·Ùfi ‰›Ô ÂÎÌÂÙ¿ÏÏ¢Û˘ ·fi ÙËÓ ªfiÚÁÎ·Ó Î·È ™È·...” √ °ÂÒÚÁÈÔ˜ °Ï›ÍÌÔ˘ÚÁÎ.
24
∞ı‹Ó· 1944. √ ∆ÛÒÚÙÛÈÏ, Ô ∞گțÛÎÔÔ˜ ¢·Ì·ÛÎËÓfi˜ Î·È Ô ™ÎfiÌ˘.
∆ÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1943, ÛÙÔ ∫¿ÈÚÔ, ÔÈ ·ÓÙÈÚÔۈ›˜ ÙˆÓ ∂∞ª, ∂¢∂™ Î·È ∂∫∫∞ ˙ËÙÔ‡Ó ÔÌfiʈӷ Ó· ÌËÓ ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ô °Ï‡ÍÌÔ˘ÚÁÎ ÚÈÓ ·fi ÙÔ ‰ËÌÔ„‹ÊÈÛÌ· ÁÈ· ÙËÓ ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙ‡̷ÙÔ˜. ŸÌˆ˜ Ô ∆ÛÒÚÙÛÈÏ, ·ÌÂٷΛÓËÙÔ˜ ÛÙËÓ ı¤ÛË ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ Â¿ÓÔ‰Ô Ù˘ ‚·ÛÈÏ›·˜, ÛËÌÂÈÒÓÂÈ fiÙÈ: «Ë ÔÏÈÙÈ΋ Ì·˜ Â›Ó·È ÔÏÈÙÈ΋ Ù˘ ηıÔÏÈ΋˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ͢ Ù˘ ·ÏÈÓfiÚıˆÛ˘ ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿… Î·È Â›Ì·ÛÙ ˘Ô¯Úˆ̤ÓÔÈ Ó· Â¤Ì‚Ô˘Ì ÛÙ· ÂÛˆÙÂÚÈο Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜». ∫È ¤Ú ӷ ÌÂÛÔÏ·‚‹ÛÂÈ Ë ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ∂§∞™ Î·È Ô ª·ÙˆÌ¤ÓÔ˜ ¢ÂΤ̂Ú˘ ÁÈ· Ó· ·Ó·ÁηÛÙÔ‡Ó ÙÂÏÈο Ó· ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ·ÓÙÈ‚·ÛÈϤ· ÙÔÓ ‰ˆÛ›ÏÔÁÔ ¢·Ì·ÛÎËÓfi Ô˘ ›¯Â ÔÚΛÛÂÈ Î·È ÙȘ ÙÚÂȘ ΢‚ÂÚÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ∫Ô˘›ÛÏÈÓÁΘ. 25
√ ∫ÚȘ °Ô˘ÓÙ¯¿Ô˘˙
∏ ∞°°§π∫∏ ™∆ƒ∞∆πø∆π∫∏ ∞¶√™∆√§∏ ∆Ô ™Â٤̂ÚË ÙÔ˘ 1942 ÙÔ ÚÒÙÔ ÎÏÈÌ¿ÎÈÔ ÙˆÓ ÕÁÁψÓ, ̤ÏË Ù˘ µÚÂÙ·ÓÈ΋˜ ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ∞ÔÛÙÔÏ‹˜ (µ™∞), Ì ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ Û˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ŒÓÙ˘ ª¿ÁÂÚ˜, ·Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ ÙÔ ∑¤Ú‚·, ÊÙ¿ÓÂÈ Û ÂÚÈÔ¯‹ ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓË ·fi ÙÔÓ ∂§∞™. ŸÌˆ˜ Ô Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi˜ ˘Â‡ı˘ÓÔ˜ Ù˘ ·ÔÛÙÔÏ‹˜ Î·È ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ µÚÂÙ·ÓÈÎÔ‡ ˘Ô˘ÚÁ›Ԣ Â͈ÙÂÚÈÎÒÓ Â›Ó·È Ô ∫ÚȘ °Ô˘ÓÙ¯¿Ô˘˙... ™ÙËÓ ÚÒÙË Ê¿ÛË Ù˘ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘ ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·, ÔÈ µÚÂÙ·ÓÔ› ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘ ∂§∞™, Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Ú·Á‰·›· ÛÙËÚÈÁ̤ÓÔ˜ ÛÙȘ ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, ÂÓÒ ÛÙÔ ∑¤Ú‚· ÛÙ¤ÏÓÔÓÙ·È ¿ÊıÔÓ˜ ϛژ Î·È ÔÏÈÛÌfi˜... ∫¿ÔÈÔÈ ÕÁÁÏÔÈ Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› ·Ó·Î·ÏÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ∫¿ÈÚÔ Û·Ó ÊÈÏÔ∂§∞™›Ù˜ Î·È Î¿ÔÈÔÈ, fiˆ˜ Ô ∫. §ÒÚÂÓ˜ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô Û˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ÛϘ, ¯¿ÓÔ˘Ó ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ Û "·Ù˘¯‹Ì·Ù·". øÛÙfiÛÔ fiÙ·Ó Â¤ÎÂÈÙÔ Ë ·fi‚·ÛË ÙˆÓ ™˘ÌÌ¿¯ˆÓ ÛÙË ¡fiÙÈ· πÙ·Ï›·, ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ·fi 26
ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ·ÓÙÈÂÚÈÛ·ÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È Ì ÙÔ Êfi‚Ô ÌÈ·˜ ÛÙÂÓfiÙÂÚ˘ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ÙÔ˘ ∂§∞™ Ì ÙÔ ·ÓÙ¿ÚÙÈÎÔ ÙˆÓ ‚ÔÚ›ˆÓ ÁÂÈÙfiÓˆÓ, ‚È¿˙ÔÓÙ·È Ó· ˘ÔÁÚ¿„Ô˘Ó ÙËÓ ˘·ÁˆÁ‹ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓÙ¿ÚÙÈÎˆÓ ÔÚÁ·ÓÒÛÂˆÓ Î¿Ùˆ ·fi ÙȘ ‰È·Ù·Á¤˜ ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙËÁ›Ԣ ª¤Û˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜ Î·È Â›Ó·È ·Ó·ÁηṲ̂ÓÔÈ Ó· ÂÊԉȿÛÔ˘Ó ÛÙÔȯÂȈ‰Ò˜ ÙÔÓ ∂§∞™ Ì ٷ ··Ú·›ÙËÙ· ÂÎÚËÎÙÈο Î·È ÂÊfi‰È·. √È Ì·¯ËÙ¤˜ ÙÔ˘ ∂§∞™, Ô˘ ¤·ÈÍ·Ó Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ·Ó·Ù›Ó·ÍË Ù˘ Á¤Ê˘Ú·˜ ÙÔ˘ °ÔÚÁÔfiÙ·ÌÔ˘, ı· Ì¿ıÔ˘Ó ˆ˜ Ô ¿ıÏÔ˜ Ù˘ ·Ó·Ù›Ó·Í˘ ÔÊ›ÏÂÙ·È ÛÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÌfiÓÔ ÙÔ˘ ∑¤Ú‚· Î·È ÙˆÓ µÚÂÙ·ÓÒÓ Û·ÌÔÙ¤Ú!
√Ì¿‰· ÙÔ˘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ˘ §fi¯Ô˘ Û·ÌÔÙ¤Ú Ù˘ à ªÂÚ·Ú¯›·˜
27
√π ∞°°§√π ™∆∏ ª∞∫∂¢√¡π∞ √È ÕÁÁÏÔÈ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÛÙË ¢˘ÙÈ΋ ª·Î‰ÔÓ›· ÛÙ· Ù¤ÏË ∞Ú›ÏË ÙÔ˘ 1943. ∞fi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ¤ÊÙ·Û·Ó ÔÈ Û˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ™Ù›‚ÂÓ˜ Î·È Ô ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙˆÓ ÕÁÁÏˆÓ ™˘Ó‰¤ÛÌˆÓ ·ÓÙÈÛ˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ŒÁΘ, Ô ÔÔ›Ô˜ ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÂÈ Û ϛÁÔ Ó· ÂÍ·ÁÔÚ¿ÛÂÈ Ì ϛÚ˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ∂§∞™. ∆ÔÓ πÔ‡ÏË ÙÔ˘ 1943 ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙË ª·Î‰ÔÓ›· Ô Ù·Í›·Ú¯Ô˜ ŒÓÙ˘ Î·È ·fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ÙÔ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ‹Ù·Ó ÔÈ Â·Ê¤˜ Ì ÙÔ˘˜ ÁÂÚÌ·ÓÔÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ˘˜ ªÈ¯¿Ï·Á· Î·È ∫ÈÛ¿ ª·Ù˙¿Î. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ô ŒÓÙ˘ ı· ÛÙ›ÏÂÈ ÙÔÓ ∂ÁΘ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ÁÈ· Ó· Û˘ÓÂÓÒÛÂÈ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ÂÓÙ¿ÍÂÈ ÛÙËÓ ¶∞√. ∂ÈÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ·fi ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Ô ∂ÁΘ ÂÈ̤ÓÂÈ ÈÂÛÙÈο Ó· ÔÚÈÛÙ› Ë µfiÚÂÈ· ª·Î‰ÔÓ›· Û ˙ÒÓË fiÔ˘ ı· ‰ÚÔ‡ÛÂ Ë ¶∞√ Î·È Ó· ÂÚÈÔÚÈÛÙ› Ô ∂§∞™ ÓÔÙÈÔ‰˘ÙÈο ÙÔ˘ ∞ÏÈ¿ÎÌÔÓ·. ™ÙË ¢˘ÙÈ΋ ª·Î‰ÔÓ›·, Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜ ›¯·Ó ¤ÛÂÈ Î·È ‰˘Ô ŒÏÏËÓ˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ›, ÔÈ ∫·Ú·ÁˆÚÁ›Ô˘ Î·È ∑ÒÙÔ˜, Ô˘ ÚÔÛ·ıÔ‡Û·Ó ÂÓÙ¤¯Óˆ˜ Ó· ˘Ô‰·˘Ï›ÛÔ˘Ó ÙÔ Ì›ÛÔ˜ ÙÔ˘ ÚÔÛÊ˘ÁÈÎÔ‡ Î·È ÓÙfiÈÔ˘ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™Ï·‚Ô̷ΉfiÓ˜. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ÔÈ ‰‡Ô ÙÔ˘˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ·ÚÔÙÚ‡ÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ∂§∞™ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ¯ˆÚÈÛÙ¤˜ ÂıÓÈΤ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Î·È Ó· ÂÓÙ·¯ıÔ‡Ó Û ÌÈ· ÊÈÏÔ‚·ÛÈÏÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË, ÙË "µ·ÛÈÏÈ΋ ¢Ú˘".
28
∂•√¡∆ø™∆∂ ∫√ªª√À¡π™∆∂™ ∞•πøª∞∆π∫√À™ ∫∞π ∫∞¶∂∆∞¡∞π√À™ ∆Ô °ÂÓ¿ÚË ÙÔ˘ 1944 ÂΉËÏÒıËÎÂ Û˘ÓˆÌÔÛ›· ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ 28Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Ù˘ 10˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ ÙÔ˘ ∂§∞™ Î·È ·ÔηχÊıËÎÂ Ë ‡·ÚÍË ˘Ú‹Ó· Ù˘ ¶∞√ ÛÙÔ ÂÈÙÂÏÂ›Ô Ù˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ Î·È Û ¿ÏÏ· ™˘ÓÙ¿ÁÌ·Ù·. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ó¿ÎÚÈÛË Â›¯Â Á›ÓÂÈ ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ ÛÙÔÓ ¶ÂÓÙ¿ÏÔÊÔ, Ù· ÃÚÈÛÙÔ‡ÁÂÓÓ· ÙÔ˘ 1943, Û ۇÛÎÂ„Ë ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ, ÔÈ ∫·Ú·ÁˆÚÁ›Ô˘ Î·È ∑ÒÙÔ˜ ›¯·Ó ‰ËÏÒÛÂÈ fiÙÈ: «…√È ÕÁÁÏÔÈ ÙÔ Â˘ÓÔÔ‡Ó Î·È Â›Ì·ÛÙ ÂÍÔ˘ÛÈÔ‰ÔÙË̤ÓÔÈ Ó· Û·˜ ԇ̠fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ηٷÛÙÚÒÛÂÙ ¤Ó· Û¯¤‰ÈÔ ÂÍfiÓÙˆÛ˘ ÙˆÓ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÒÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ Î·È Î·ÂÙ·Ó·›ˆÓ».
∞ÌÂÚÈηÓÔ› ·ÂÚÔfiÚÔÈ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙÔ ·ÂÚÔÏ¿ÓÔ Î·Ù¤ÚÈ„·Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÎÔÓÙ¿ ÛÙË ∫·Ï·Ì¿Î· Î·È ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ ÂÚÈÌ·˙¤„ÂÈ Ô ∂§∞™.
29
√ ∂§∞™ ¶√§∂ª∞∂π ∆√À™ °∂ƒª∞¡√À™ √π ∞°°§√π ¶√§∂ª√À¡ ∆√¡ ∂§∞™ ∂›Ó·È ÔÏ˘¿ÚÈıÌ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ Ì·˜ ‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÁÈ· ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ µÚÂÙ·ÓÒÓ ÚÔ˜ Ù· ηÙÔ¯Èο ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÂÎηı·ÚÈÛÙÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂˆÓ ÛÙË µfiÚÂÈ· ¶›Ó‰Ô, ›Ù ·Ú¤¯ÔÓÙ·˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÁÈ· ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ Î·È ÙË ‰È¿Ù·ÍË ÙÔ˘ ∂§∞™, ›Ù ÂÁηٷÏ›ÔÓÙ·˜ Û ÒÚ· Ì¿¯Ë˜ η›ÚȘ ı¤ÛÂȘ, ›Ù ·ÎfiÌË Î·È Î·Ù·ÛÙÚ¤ÊÔÓÙ·˜ ÔÏÈÛÌfi ÁÈ· Ó· ÌËÓ ¤ÛÂÈ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ. ∫È ·Ó ÚÔÛı¤ÛÔ˘Ì ے ·˘Ù¿ ÙȘ ηٷ‰fiÛÂȘ Î·È ÙË Û˘ÓÂÚÁ›· Û ÛÊ·Á¤˜ ·ÁˆÓÈÛÙÒÓ, ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠̠‚‚·ÈfiÙËÙ· fiÙÈ ‰ÂÓ ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· Ú¿ÍÂȘ ÌÂÓÔӈ̤Ó˜, ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÁÚ·ÌÌ‹ ÔϤÌÔ˘ Î·È ÂÍfiÓÙˆÛ˘ ÙÔ˘ ∂§∞™. °È· Û¯¤‰ÈÔ ·Ó¿‰ÂÈ͢ ÙˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∑¤Ú‚· Î·È ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÔÂÍÔÏÈÛÌ¤ÓˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Û·Ó ÌÔÓ·‰È΋˜ ·ÓÙÈÛÙ·Ûȷ΋˜ ‰‡Ó·Ì˘. ™ÙËÓ ÈÔ ÎÚ›ÛÈÌË ÛÙÈÁÌ‹ ÙˆÓ ÂÎηı·ÚÈÛÙÈÎÒÓ ÂȯÂÈÚ‹ÛˆÓ, ÙÔÓ πÔ‡ÏË ÙÔ˘ 1944, ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› ›¯·Ó ÂÁηٷÏ›„ÂÈ Ù· Ì·¯fiÌÂÓ· ·ÓÙ¿ÚÙÈη ÙÌ‹Ì·Ù·, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ Ì·˙› ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÔχÙÈÌÔ ·Û‡ÚÌ·ÙÔ Ô˘ ˘‹Ú¯Â. ™ÙȘ 18 √ÎÙÒ‚ÚË 1943, ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂§∞™ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙·Ó Ì ÂÈÙ˘¯›· ÙËÓ Î·ıÔ‰ËÁÔ‡ÌÂÓË ·fi ÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜ ›ıÂÛË ÙÔ˘ ∂¢∂™, ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, Ì ‰‡Ó·ÌË 20.000 ·Ó‰ÚÒÓ, ÂÈÙ›ıÂÓÙ·È ÍËÌÂÚÒÌ·Ù· ÛÙÔÓ √ÚÂÈÓfi fiÁÎÔ Ù˘ ¶›Ó‰Ô˘. ™ÙȘ 27 ÙÔ˘ √¯ÙÒ‚ÚË ¤ÏËÍÂ Ë ÚÒÙË Ê¿ÛË Ù˘ ÂÎÛÙÚ·Ù›·˜ ÙˆÓ ¯ÈÙÏÂÚÈÎÒÓ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÈÙ‡¯Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜. 30
∆Ô ¯ˆÚÈfi ¶ÔÚÙ› ÌÂÙ¿ ÙËÓ ˘ÚfiÏ˘Û‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ÙÔÓ πÔ‡ÓË ÙÔ˘ 1943. √È πÙ·ÏÔ› ηٿ ÙËÓ ÂȉÚÔÌ‹ ÙÔ˘˜ ·˘Ù‹ ¯Ù˘‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂§∞™ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ £ÂÛÛ·Ï›·˜ Î·È ˘Ô¯ÚÂÒıËÎ·Ó Ó· ˘Ô¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó.
∫·Ù¿ ÙȘ ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙÈΤ˜ ÂÍÔÚÌ‹ÛÂȘ ÙÔ˘˜ ÛÙË µfiÚÂÈ· ¶›Ó‰Ô, ÙÔ 1943, ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·È ÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘˜ η٤ÛÙÚ„·Ó Î·È ˘ÚfiÏËÛ·Ó ‰Âο‰Â˜ ¯ˆÚÈ¿. ∆ÔÓ ∞Ú›ÏË ÙÔ˘ 1944, ÛÙÔ µ¤ÚÌÈÔ, ÍÂıÂÌÂÏ›ˆÛ·Ó ÙÔ ¯ˆÚÈfi ¶‡ÚÁÔÈ Î·È ÂÎÙ¤ÏÂÛ·Ó ÎÈ ¤Î·„·Ó ˙ˆÓÙ·Ó¿ 318 Á˘Ó·ÈÎfi·È‰· Î·È ÙÔÓ ÂfiÌÂÓÔ Ì‹Ó· ¤Î·„·Ó ÙËÓ ∫ÏÂÈÛÔ‡Ú· Î·È ÂÎÙ¤ÏÂÛ·Ó 223 ·ÙÚÈÒÙ˜. 31
§∂°∂ø¡∞ƒπ√π ∫∞π ∫√ªπ∆∞∆∑∏¢∂™ √È πÙ·ÏÔ› ‚·ÊÙ›Û·Ó ¤Ó·Ó Ú¿ÎÙÔÚ¿ ÙÔ˘˜ “Ú›ÁÎË·”, ÙÔÓ ·ÚÔ˘Û›·Û·Ó Ì ÂÈÛËÌfiÙËÙ· ÛÙ· °Ú‚ÂÓ¿ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Û˘ÁÎÚfiÙËÛ·Ó ¤ÓÔÏÔ ÙÌ‹Ì·, ÙË "ƒˆÌ·˚΋ §ÂÁÂÒÓ·", Ô˘ ¤ÓÙ˘Û ÛÙ· Ì·‡Ú· ÔÏϤ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ ÛÙË £ÂÛÛ·Ï›·. ¶·ÚfiϘ ÙȘ Ï·ÛÙÔÁڷʛ˜, ÙȘ ÚÔ‚ÔοÙÛȘ Î·È ÙÔ ¿ÊıÔÓÔ ¯Ú‹Ì· Ô˘ ‰È¤ıÂÛ·Ó ÔÈ ÈÙ·ÏÈΤ˜ ·Ú¯¤˜, Ù· ¯ˆÚÈ¿ ÙˆÓ µÏ·¯fiÊˆÓˆÓ ÛÙÚ·Ù‡ÙËÎ·Ó ÛÙÔÓ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎfi ·ÁÒÓ·, ÂÊÔ‰›·Û·Ó Ì fiÏ· Î·È ˘ÚÔÌ·¯Èο ÙÔÓ ∂§∞™ ηÈ, Û˘ÁÎÚÔÙÒÓÙ·˜ Ù· ÚÒÙ· ·ÓÙ¿ÚÙÈη ÙÌ‹Ì·Ù·, ÙÔÓ ‚Ô‹ıËÛ·Ó Ì ··ÓˆÙ¿ ¯Ù˘‹Ì·Ù· Ó· ‰È·Ï‡ÛÂÈ ÙÔ˘˜ §ÂÁˆӿÚÈÔ˘˜.
∞fi ÙȘ ÚÒÙ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÙÔ˘ ∂§∞™, Ì ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔÓ ¶ÙÔÏÂÌ·›Ô, Ô˘ ÔϤÌËÛ·Ó ÛÎÏËÚ¿, ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ù˘ ∫·ÛÙÔÚÈ¿˜, πÙ·ÏÔ‡˜ Î·È ÎÔÌÈÙ·Ù˙‹‰Â˜.
32
ª∞Ã∂™ ™∆∏¡ ¶§∞∆∞¡π∞ ∫∞𠵃À∆∞ ¶·Ú¿ÏÏËÏ· Ì ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ·fi ÙÔ˘˜ πÙ·ÏÔ‡˜ ÙÔ˘ ÔÂÚÂÙÈÎÔ‡ "¶ÚÈÁÎÈ¿ÙÔ˘ ÙˆÓ µÏ·¯ÔÊÒÓˆÓ", Ë Ê·ÛÈÛÙÈ΋ µÔ˘ÏÁ·Ú›· ›¯Â ÛÙ›ÏÂÈ ¤ÌÂÈÚÔ˘˜ Ú¿ÎÙÔÚ˜ ÛÙË ª·Î‰ÔÓ›· Ì ÛÎÔfi ÙËÓ ÚÔÛ¿ÚÙËÛË ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Â‰·ÊÒÓ. ∂ÈηÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÙË ÛÔ‚ÈÓÈÛÙÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Ù˘ ªÂÙ·ÍÈ΋˜ ¢ÈÎÙ·ÙÔÚ›·˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË ™Ï·‚Ô̷ΉÔÓÈ΋ ÌÂÈÔÓfiÙËÙ·, Ô ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙˆÓ Ú·ÎÙfiÚˆÓ ∞ÓÙÒÓ ∫¿ÏÙÛÂÊ Â›¯Â ηٷʤÚÂÈ Ó· ÔÏ›ÛÂÈ ¿ÙÔÌ· Ô˘ ΢ÓËÁ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙË Î·Ù·ÁˆÁ‹ Î·È ÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘˜ Î·È Ó· Ù· ÛÙÚ¤„ÂÈ ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔ ∂∞ª. √È Ú¿ÎÙÔÚ˜ Ù˘ √¯Ú¿Ó·1 ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ηٷ‰›ÓÔ˘Ó, Ó· ‚·Û·Ó›˙Ô˘Ó, Î·È Ó· ‰ÔÏÔÊÔÓÔ‡Ó ™Ï·‚Ô̷ΉfiÓ˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ ÙÔ˘ ∂∞ª. ∫·È, ηٿ ÙË Û‡ÌÙ˘ÍË ÙˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∂§∞™ ηٿ ÙȘ ÌÂÁ¿Ï˜ ÂÎηı·ÚÈÛÙÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ ÛÙËÓ ¶›Ó‰Ô, ÔÈ √¯Ú·Ó›Ù˜ ·Ó·Î‹Ú˘Í·Ó, ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ̤¯ÚÈ ÙÔÓ ∞ÏÈ¿ÎÌÔÓ· ˆ˜ ÙÌ‹Ì· Ù˘ ªÂÁ¿Ï˘ µÔ˘ÏÁ·Ú›·˜. ªÂ ‰È·Ù·Á‹ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ªÂÚ·Ú¯ÈÒÓ ª·Î‰ÔÓ›·˜ ÛÙ¿ÏıËÎ·Ó ‰‡Ô ∆¿ÁÌ·Ù· Ó· ·ÊÔÏ›ÛÔ˘Ó ٷ ¯ˆÚÈ¿. ªÂ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ∂§∞™ÈÙÒÓ ™Ï·‚Ô̷ΉfiÓˆÓ, ÛÙȘ ‰‡Ô ÊÔÓÈΤ˜ Ì¿¯Â˜ Ô˘ ›¯·Ó Á›ÓÂÈ ÛÙ· ηϿ Ô¯˘ÚˆÌ¤Ó· ¯ˆÚÈ¿ ¶Ï·Ù·ÓÈ¿ Î·È µÚ˘Ù¿, ÂÍÔ˘‰ÂÙÂÚÒıËÎ·Ó Ù· ÎÔÌÈÙ·Ù˙›‰Èη ÙÌ‹Ì·Ù· Î·È ÂÍÔÓÙÒıËÎ·Ó ÔÈ ‰‡Ô ˘·Ú¯ËÁÔ› ÙÔ˘ ∫¿ÏÙÛÂÊ. 1
ŸÚÁ·Ó· µÔ˘ÏÁ·ÚÈ΋˜ ∫Ú·ÙÈ΋˜ ∞ÛÊ¿ÏÂÈ·˜. µÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ º·Û›ÛÙ˜ ∂ıÓÈÎÈÛÙ¤˜.
33
¶ÚÔ˜ ÙËÓ ÔÌ¿‰· ªÂÚ·Ú¯ÈÒÓ ª·Î‰ÔÓ›·˜. 84Ë ·Ó·ÊÔÚ¿… «...Ãı˜ ÂÁ¤ÓÂÙÔ ¢Â˘Ù¤Ú· Ì¿¯Ë ηٿ ÙˆÓ µÔ˘ÏÁ·ÚÔ-ÎÔÌÈÙ·Ù˙‹‰ˆÓ µÚ˘ÙÒÓ… ∞fiÛ·ÛÌ· ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛ ϋڈ˜ ¯ıÚÈο˜ ·ÓÙÈÛÙ¿ÛÂȘ. ∏̤ÙÂÚÔÈ ·ÒÏÂÈ·È ‰Âη¤ÓÙ ÓÂÎÚÔ›. ¶ÔÏÏÔ› ÙÚ·˘Ì·Ù›·È… ∆ÂÏÈÎÒ˜ ÂıÚȷ̂‡۷ÌÂÓ Î·Ù¿ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È µÔ˘ÏÁ¿ÚˆÓ. ∞ÒÏÂÈ·È Ô‰˘ÓËÚ·›, ·ÏÏ¿ ‚‚ÏË̤ӷÈ. ∂ηÙfiÓ ÂÓ‹ÓÙ· ÙÚ·˘Ì·Ù›·È Ì·˜ ÓÔÛËχÔÓÙ·È ÏËÌÌÂÏÒ˜ ÂȘ ‡·ÈıÚÔÓ ‰¿ÛÔ˘˜ °Ú·ÌÌ·ÙÈÎfi». ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜ ªÂÏ¿˜
∂§∞™›Ù˜ ÌÂٷʤÚÔ˘Ó °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜.
34
ºˆÙÔÙ˘›· ÚÔ΋ڢ͢ Ù˘ ÂÈÙÚÔ‹˜ “∂χıÂÚË °ÂÚÌ·Ó›·”.
∆√ ¶ƒ√µ§∏ª∞ ∆ø¡ °∂ƒª∞¡ø¡ ∞πê∞§ø∆ø¡ ∞fi Ù· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 1943, ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1944, ›¯·Ó ÏËı‡ÓÂÈ ÔÈ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ ÛÙÔÓ ∂§∞™, οÙÈ Ô˘ ›¯Â ÂÓԯϋÛÂÈ ÙËÓ ∞ÁÁÏÈ΋ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ∞ÔÛÙÔÏ‹, Ë ÔÔ›· ·Í›ˆÛÂ Î·È ·Ú¤Ï·‚ ÙÂÏÈο ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜. ∞ÚÁfiÙÂÚ· ‰È·ÈÛÙÒıËΠfiÙÈ ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ Ô˘ ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ¿ÚÔ˘Ó ·fi ÔÌ¿‰· ∂§∞™ÈÙÒÓ ÂÓÓ¤· °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜, ÁÈ· ·Ó¿ÎÚÈÛË fiˆ˜ ›·Ó, ÙÔ˘˜ ÛÎfiÙˆÛ·Ó Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¿ÙËÛ·Ó ÛÙÔ ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ™·Ú·ÓÙ·fiÚÔ˘. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È ¿ÏÏÔÈ ·È¯Ì¿ÏˆÙÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜, Ô˘ ›¯·Ó ·Ú·Ï¿‚ÂÈ ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ, ‚Ú¤ıËÎ·Ó Â›Û˘ ÓÂÎÚÔ› ÛÙ· ÂÚ¿ÛÌ·Ù· Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ë ∞ÁÁÏÈ΋ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ∞ÔÛÙÔÏ‹ ¤Î·Ó ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ «‰ÂÓ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Â˘ı‡Ó˜ ÁÈ· ÙËÓ ˙ˆ‹ fiÛˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ·Ú·‰›ÓÔÓÙ·Ó ÛÙÔÓ ∂§∞™». √È °ÂÚÌ·ÓÔ› ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› ÙÚÔÌÔÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜. ⁄ÛÙÂÚ· ·’ ·˘Ùfi, ÔÈ ∂§∞™›Ù˜ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ÎÚ‡‚Ô˘Ó ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜, ›Ù ÙÔ˘˜ ¤ÛÙÂÏÓ·Ó ÛÙÔ °ÂÓÈÎfi ™ÙÚ·ÙËÁÂ›Ô ÙÔ˘ ∂§∞™. 35
√ ™Ù·‡ÚÔ˜ ¢ËÌËÙÚ¿ÎÔ˜, ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ ηıËÁËÙ‹, Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ Ì ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ·ÓÙÈÊ·Û›ÛÙ˜. ∂ÎÙÂϤÛÙËΠ·fi ÙË ‰ˆÛ›ÏÔÁË ÂÌÊ˘ÏÈÔÔÏÂÌÈ΋ ΢‚¤ÚÓËÛË ÙÔ 1947.
√ ηıËÁËÙ‹˜ °ÈÒÚÁÔ˜ ¢ËÌËÙÚ¿ÎÔ˜ Ì ÙÔÓ °ÂÚÌ·Ófi Ù·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ¢Ú. ŒÎηÚÙ, ηıÔ‰ËÁËÙ‹ ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ Ù˘ ∞ÓÙÈÊ·ÛÈÛÙÈ΋˜ √Ì¿‰·˜.
∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ∫·ÙÔ¯‹˜ ÙËÓ ·ÓÙȯÈÙÏÂÚÈ΋ ‰È·ÊÒÙÈÛË ÛÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi, ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ·È¯Ì·ÏÒÙˆÓ ÛÙË ª·Î‰ÔÓ›·, Ù· ¯ÂÈÚÈ˙fiÙ·Ó Ô Ê›ÏÔ˜ Î·È Û‡ÓÙÚÔÊÔ˜ Ì·˜ ™Ù·‡ÚÔ˜ ¢ËÌËÙÚ¿ÎÔ˜. √ ™Ù·‡ÚÔ˜ ÁÓˆÛÙfi˜ ÁÈ· ÙÔ ‹ıÔ˜, ÙË ÌfiÚʈÛË Î·È ÙËÓ ·ÁˆÓÈÛÙÈ΋ ÙÔ˘ Û˘Ó¤ÂÈ· ˘‹ÚÍ ÌÈ· ·fi ÙȘ ÈÔ Â˘ÁÂÓÈΤ˜ Î·È ·ÍÈfiÏÔÁ˜ ÌÔÚʤ˜ ÙÔ˘ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ Ì·˜ ·ÁÒÓ·. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÙÔ˘ ÌÂٷηÙÔ¯ÈÎÔ‡ ‰ÈˆÁÌÔ‡ Ù˘ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘, Ô ™Ù·‡ÚÔ˜ ÛÙ¿ıËÎÂ Ô ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ Ô˘ Û˘ÁΤÓÙÚˆÓ ÛÙÔȯ›· ÁÈ· ÙËÓ ∂ÈÙÚÔ‹ ∂Ú‡Ó˘ ÙÔ˘ √∏∂ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ fiÚÁÈÔ Ù˘ ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·˜. ∏ ·ÚÔ¯‹ ÛÙÔȯ›ˆÓ ÛÙÔÓ √.∏.∂. ‚·Ù›ÛıËΠ·fi ÙÔ˘˜ ÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ˜ «Î·Ù·ÛÎÔ›·» Î·È ÔÎÙÒ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ Ù˘ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘ (ÔÈ ÙÚÂȘ Ê›ÏÔÈ ÚÔÛˆÈÎÔ›) Ô‰ËÁ‹ıËÎ·Ó ÛÙÔ ÂÎÙÂÏÂÛÙÈÎfi ·fiÛ·ÛÌ·. 36
"¢π∞πƒ∂π ∫∞π µ∞™π§∂À∂" √È ÕÁÁÏÔÈ, ÛÙË ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó "ª·Î‰ÔÓÈÎfi ˙‹ÙËÌ·", ˘Ô‰·‡ÏÈ˙·Ó ÙȘ ÛÔ‚ÈÓÈÛÙÈΤ˜ ‰È·ı¤ÛÂȘ Î·È ·Ú·ÎÈÓÔ‡Û·Ó Ù· ‰‡Ô ™Ï·‚Ô̷ΉÔÓÈο ∆¿ÁÌ·Ù· ÛÙÔ µ›ÙÛÈ Î·È ¶¿ÈÎÔ Û ·ÔÛÙ·Û›·. √ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ™Ï·‚Ô̷ΉÔÓÈÎÔ‡ ∆¿ÁÌ·ÙÔ˜ °ÎfiÙÛÂ, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ·fi ÙÔÓ Œ‚·Ó˜ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ¯ÚËÌ·ÙÈÎfi ÔÛfi, ˘ÚÔÌ·¯Èο Î·È ÂÊfi‰È·, ΋ڢÍ ÙÔ ∆¿ÁÌ· ÙÔ˘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙÔ Î·È ¿Ú¯ÈÛ ӷ ÌÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ηٿÏË„Ë Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ Ô˘ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ÚˆÙÂ‡Ô˘Û· ÙÔ˘ "ª·Î‰ÔÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜» Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· Ì ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙˆÓ ·ÚÙÈ˙¿ÓˆÓ Ù˘ °ÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·˘È΋˜ ª·Î‰ÔÓ›·˜1. ∞̤ۈ˜ ¿ÚıËÎ·Ó Ì¤ÙÚ· Î·È Ô °ÎfiÙÛ ÂȉÔÔÈ‹ıËΠÙfiÛÔ ·fi ÙËÓ √ªª, fiÛÔ Î·È ·fi ÙȘ ∂·Ì›ÙÈΘ ÛÏ·˘Ô̷ΉÔÓÈΤ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ, fiÙÈ ·Ó ‰ÂÓ ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ ÙËÓ ÚÔ·Á¿Ó‰· Î·È ÙȘ ·ʤ˜ Ì ÙÔÓ Œ‚·Ó˜, ÙÔ Ù¿ÁÌ· ÙÔ˘ ı· ‰È·Ï˘ı›. √ °ÎfiÙÛ ·ÚÓ‹ıËΠӷ ˘·ÎÔ‡ÛÂÈ ÛÙË ‰È·Ù·Á‹, ÔfiÙ ÙÔ ∆¿ÁÌ· ÛÙÔ µ›ÙÛÈ ‰È·Ï‡ıËÎÂ Î·È ÌfiÏȘ ÙÔ ‰¤Î· ÙÔȘ ÂηÙfi ÙˆÓ ·ÓÙÚÒÓ Î·È ÙˆÓ ÛÙÂϯÒÓ ÙÔ˘ ÙÔÓ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ¤Ú· ·’ Ù· Û‡ÓÔÚ·. ªÂÙ¿ ·’ ·˘Ù¿ Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔ ™Ï·‚Ô̷ΉÔÓÈÎfi ∆¿ÁÌ· ÛÙÔ ¶¿ÈÎÔ, ¤Ú·Û ÎÈ ·˘Ùfi Ù· Û‡ÓÔÚ· Ì ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ˘˜ Ì·¯ËÙ¤˜ Ô˘ ÙÔ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó. 1
√ ∆›ÙÔ Î·Ù·‰›Î·Û ÙËÓ Î¿ı ·Ó¿ÌÂÈÍË Î·È ÂÓı¿ÚÚ˘ÓÛË Ô˘ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ˘¿Ú¯ÂÈ ·fi ÛÙÂϤ¯Ë Ù˘ ÁÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·˘È΋˜ ª·Î‰ÔÓ›·˜ ÛÙȘ ÚÔ‚·Î·ÙfiÚÈΘ ·ÔÛ¯ÈÛÙÈΤ˜ ÂÓ¤ÚÁÂȘ ÙÔ˘ °ÎfiÙÛÂ.
37
"∞ªÀ¡∆π∫∏ ¢π∞∆∞•∏" ∫∞π "∫πµø∆√™" ∂ȉÈÒÎÔÓÙ·˜ ÙË ‰È¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ∂§∞™, ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ÂÈÛËÁ‹ıËÎ·Ó ÙËÓ "∞Ì˘ÓÙÈ΋ ¢È¿Ù·ÍË", Ë ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ Ù˘ ÔÔ›·˜ ı· ÙÔÓ Î·Ù·‰›Î·˙ Û ·ıËÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÂÎÊ˘ÏÈÛÌfi. ŸÙ·Ó Ô ∂§∞™ ÛÙȘ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1944, Û¿˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ "∞Ì˘ÓÙÈ΋ ¢È¿Ù·ÍË", ¿Ú¯ÈÛ ÙËÓ ÂÈıÂÙÈ΋ ‰Ú¿ÛË ÂÓ·ÓÙ›ˆÓ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ ÙÔ˘˜, ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ÛÂÚ‚›ÚÔ˘Ó ˆ˜ Û¯¤‰ÈÔ ‰Ú¿Û˘ ÙËÓ ÂÚ›ÊËÌË "∫È‚ˆÙfi". ∆Ô Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈÔ Û¯¤‰ÈÔ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ÚÔ¤‚ÏÂÂ Û˘Ó‰˘·Ṳ̂Ó˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, ·ÏÏ¿ ÛÙ· ∂§∞™›ÙÈη ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ı· ‰ÈÔÚ›˙ÔÓÙ·Ó …ÕÁÁÏÔÈ! √ Œ‚·Ó˜ ÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ, Û·Ó ÚÔÛˆÈ΋ ÊÚÔ˘Ú¿, Û ·‰Ú¿ÓÂÈ· ÌÈ· ›ÏÂÎÙË ‰ÈÌÔÈÚ›· ÙÔ˘ ∂§∞™ Ô˘ ›¯Â ÂȉÈ΋ Âη›‰Â˘ÛË ÎÔÌ¿ÓÙÔ˜ Î·È ˙ËÙÔ‡Û ӷ ‰Ú¿ÛÂÈ. √ ›‰ÈÔ˜ Î·È ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ› ∆ÛfiÎÏÂË Î·È ∫fiÏÈÙ˙ ·ÓÂÈÏËÌ̤ӷ ı· ·ÔÙÚ¤„Ô˘Ó ÔÌ¿‰Â˜ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Ó· ·Ú·‰ÔıÔ‡Ó ÛÙÔÓ ∂§∞™ Î·È ı· ÚÔÛ·ı‹ÛÔ˘Ó Ó· ··ÁÔÚ¤„Ô˘Ó Ù· ·ÓÙ¿ÚÙÈη ÙÌ‹Ì·Ù· Ó· ¯Ù˘‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÎÔÌÈÙ·Ù˙‹‰Â˜ ÛÙÔ µ›ÙÛÈ. ∂ÌÂÈÚÔfiÏÂÌ· ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂§∞™ ›¯·Ó Ì›ÓÂÈ Î·ıËψ̤ӷ fiÙ·Ó ÂΉËÏÒıËΠ›ıÂÛË Ì ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ¶∞√Ù˙›‰ˆÓ. √È ∂ÁÁϤ˙ÔÈ, fiˆ˜ ¿ÓÙ·, ÂÁη٤ÏÂÈ„·Ó Ù· Ì·¯fiÌÂÓ· ÙÌ‹Ì·Ù· Ô˘ ÔÏÂÌÔ‡Û·Ó ÓËÛÙÈο Î·È ¯ˆÚ›˜ ˘ÚÔÌ·¯Èο. ∏ ›ıÂÛË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È ÙˆÓ ¶∞√Ù˙›‰ˆÓ ÙÂÏÈο ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛıËΠÓÈÎËÊfiÚ· ·fi ÙÔ 50Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· Ù˘ à ªÂÚ·Ú¯›·˜ ÚÔÍÂÓÒÓÙ·˜ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ·ÒÏÂȘ ÛÙÔÓ Â¯ıÚfi Û ÓÂÎÚÔ‡˜, Ï¿Ê˘Ú· ÎÈ ·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜. 38
ª∂ƒ∂™ "µ√À§°∞ƒ√∫∆√¡ø¡" ŸÙ·Ó ÔÈ «·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜» ÔÌ¿‰Â˜ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘ Ô˘ ‰ÚÔ‡Û·Ó ÛÙË ∞Ó·ÙÔÏÈ΋ ª·Î‰ÔÓ›· ‰‹ÏˆÛ·Ó fiÙÈ ÚÔÛ¯ˆÚÔ‡Ó ÛÙÔÓ ∂§∞™, Ô ÕÁÁÏÔ˜ ∆·Á̷ٿگ˘ ª‡ÏÂÚ ¤Î·Ó ÙËÓ ÂÚÈԉ›· ÙÔ˘ ÛÙ· ∂§∞™›ÙÈη ·Ú¯ËÁ›·, Ì ÛÎÔfi Ó· ÁÓˆÚÈÛÙ› Ì ÙÔ˘˜ ·ÓÙ¿ÚÙ˜ Î·È Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÂÈ, fiˆ˜ ¤ÏÂÁÂ, ÙȘ ·Ó¿ÁΘ ÙÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ηٷϋÍÂÈ ÙÂÏÈο Î·È Ó· Á›ÓÂÈ Ô Î·ıÔ‰ËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∞ÓÙÒÓ ∆Û·Ô‡˜ Î·È ·ÓÙ›·ÏÔ˜ ÙÔ˘ ∂§∞™. √ ª‡ÏÂÚ, ˘Ô‰·˘Ï›˙ÔÓÙ·˜ Ù· ¿ıË, ÊÚfiÓÙÈÛ ӷ Ì·Ù·ÈÒÛÂÈ ÙȘ Û˘ÓÂÓÓÔ‹ÛÂȘ ÁÈ· Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Î·È ÙÔÓ ∂§∞™. ∆ËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ °ÂÓ¿ÚË, ÌÂÙ¿ ·fi ÚfiÛÎÏËÛË Ó· ÁÈÔÚÙ¿ÛÔ˘Ó Ì·˙› ÙËÓ ÚˆÙÔ¯ÚÔÓÈ¿, Ô ¢‹ÌÔ˜ ¶Â¤Î˘ (™¿ÚÙ·ÎÔ˜) Ì ÙËÓ ÂÈÎÔÛ·ÌÂÏ‹ ÔÌ¿‰· ÙÔ˘, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ›ÛÙË ÛÙËÓ ÚfiÛÎÏËÛË Î·È ËÁ·›ÓÔÓÙ·˜ ·Ó˘Ô„›·ÛÙÔÈ ÛÙ· ÏË̤ÚÈ· ÙÔ˘ ∞ÓÙÒÓ ∆Û·Ô‡˜, Ô˘ ¤‰ÚÂ˘Â Î·È ·˘Ù‹ ÛÙÔ ∆Û·Ï¡Ù·Á, ‰¤¯ÙËÎ·Ó ˘Ú¿. √È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¤ÂÛ·Ó ÓÂÎÚÔ›. ŸÛÔÈ È¿ÛÙËÎ·Ó ÙÚ·˘Ì·ÙÈṲ̂ÓÔÈ, Ì·˙› Ì ÙÔÓ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ, ÂÎÙÂϤÛÙËÎ·Ó ÂÈÙfiÔ˘ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ª‡ÏÂÚ. ∆Ô˘˜ ¤ÎÔ„·Ó Ù· ÎÂÊ¿ÏÈ· Î·È Ù· ‹Á·Ó ÛÙÔ µÔ‡ÏÁ·ÚÔ Úfi‰ÚÔ Ù˘ ¶Ï·Ù·ÓÈ¿˜, ·fi ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ ÂÈÛ¤Ú·Í·Ó ·ÌÔÈ‚‹ 700.000 Ϥ‚·.
√ µÔ‡ÏÎÔ °È·ÓÓ·Ú¿Î˘ Ì ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ ∂∞ª›ÙË °ÈÒÚÁÔ˘ ∫·Ú›ÎË.
39
™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ô ª‡ÏÂÚ ·Ú¤Û˘Ú ÁÈ· "Û˘ÓÓÂÓÔ‹ÛÂȘ" ÙÔÓ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÙÔ˘ ªfi˙ ¡Ù·Á, ÕÁË, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ Â›¯Â Ì¿ıÂÈ ÙÈ Â›¯Â Û˘Ì‚Â›, Ì·˙› Ì ¿ÏÏ· ÛÙÂϤ¯Ë ÙÔ˘ ·Ú¯ËÁ›Ԣ. √ ª‡ÏÂÚ ÚÔÛ¿ıËÛ ̿ٷȷ Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÛËÏ˘Ù›ÛÂÈ Î·È, ·ÊÔ‡ ÙÔ˘˜ ‚·Û¿ÓÈÛ·Ó ¿ÁÚÈ·, ÔÈ ÚÔÛٷ٢fiÌÂÓÔÈ ÙÔ˘ ∞ÓÙÒÓ ∆Û·Ô‡˜, ∞Ó·ÛÙ¿˜ ∞Á¿˜, ªÈÎÚfiÔ˘ÏÔ˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ, ¤ÛÊ·Í·Ó ÙÔ˘˜ ÔÎÙÒ, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰˘Ô Ô˘ ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ‰È·Ê‡ÁÔ˘Ó. ™Ù· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ∂§∞™ ›¯·Ó ¤ÛÂÈ Ù· ·Ú¯Â›· ÙÔ˘ ª·ÎÚfiÔ˘ÏÔ˘ Ì ÙÔ ™‡ÌʈÓÔ ∞ÓÙÒÓ ∆Û·Ô‡˜-™˘Ú¿ÎˆÊ. ∏ ΢‚ÂÚÓËÙÈ΋ ·ÓÙÈÚÔۈ›· ·Ó·ÁοÛÙËΠӷ Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ ÙÔÓ ∞ÓÙÒÓ ∆Û·Ô‡˜ Î·È Ù· ÛÙÂϤ¯Ë ÙÔ˘, ÙÔ˘˜ ™˘Ú›‰Ë ∫Ô˘ÙÚ›‰Ë Î·È ÙÔÓ ¶∞√Ù˙‹ Û˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ™Ê¤ÙÛÔ ˆ˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘ ¯ıÚÔ‡ Î·È Ó· ·ÔÛÙ·ÏÔ‡Ó ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÁÈ· Ó· ÏÔÁÔ‰ÔÙ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ÙËÓ Â›Û΄‹ ÙÔ˘˜ ÛÙË ™fiÊÈ· Î·È ÙÔ ™‡ÌʈÓÔ ∞ÓÙÒÓ ∆Û·Ô‡˜-™˘Ú¿ÎˆÊ. øÛÙfiÛÔ Ù· ¤ÓÔÏ· ÙÌ‹Ì·Ù· Ù˘ ∞Ó·ÙÔÏÈ΋˜ ª·Î‰ÔÓ›·˜ (Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔ ™ÙÚ·ÙËÁÂ›Ô Ù˘ ª¤Û˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜ «ÙÚÔÌÔÎÚ¿Ù˜»), ÂÓÈÛ¯˘Ì¤Ó· Ì ÙÔ˘˜ ÂÓfiÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ∫ÒÛÙ· ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˘, ÔÏÏ·Ï·Û›·Û·Ó ÙËÓ ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. ™Ù· ̤۷ ÙÔ˘ ‰Â‡ÙÂÚÔ˘ ‰Âη‹ÌÂÚÔ˘ ÙÔ˘ ¢ÂΤ̂ÚË Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËÎÂ, ÛÙȘ ÔÚÂÈÓ¤˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ fiÔ˘ ›¯·Ó ηٷʇÁÂÈ, Ë ‰È¿Ï˘ÛË Î·È Ë ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ 2500 ÂÓfiψÓ, Ô˘ ·Ê¤ıËÎ·Ó fiÏÔÈ ÂχıÂÚÔÈ. ªÂ Ù· ¢ÂÎÂÌ‚ÚÈ·Ó¿, fiˆ˜ ‹Ù·Ó ÂfiÌÂÓÔ, Ô ∞ÓÙÒÓ ∆Û·Ô‡˜ ·Ê¤ıËΠÂχıÂÚÔ˜ Î·È ÌÂÙ¿ ÙË µ¿ÚÎÈ˙· ·Ó·ÎËÚ‡¯ıËÎÂ... "ÂıÓÈÎfi˜ ‹Úˆ·˜"! 40
∏ Û˘ÌÌÔÚ›· ÙÔ˘ “‹Úˆ· Ù˘ ÂıÓÈÎÔÊÚÔÛ‡Ó˘” ∞ÓÙÒÓ ∆Û·Ô‡˜ Ì ÙÔ˘˜ ÎÔÌÈÙ·Ù˙‹‰Â˜ Û˘ÌÌ¿¯Ô˘˜ ÙÔ˘. √˘˙Ô‡Ó˘, °ÂÒÚÁÈÔ˜ ™Î·ÚÏ·Ù¿Î˘, ¡ÈÎfiÏ·Ô˜ ∆Â˙fiÔ˘ÏÔ˜ Ô˙¿ÚÔ˘Ó Ì·˙› Ì µÔ‡ÏÁ·ÚÔ˘˜ ÎÔÌÈÙ·Ù˙‹‰Â˜. ™Ù· fi‰È· ÙÔ˘˜ ÛÊ·Á̤ÓÔÈ ÔÈ ∂∞ª›Ù˜: ∏Ï›·˜ ¡Ù·ÁÓÈÙ˙‹˜, ªÈ¯¿Ï˘ ¶ÔÚÊ›‰Ë˜, °ÈÔ˘ÌÔ˘ÚÙ˙‹˜, ¢. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜, ∆ÛfiÙÛÔÁÏÔ˘ Î·È ∫·Ú·ÁÈ·ÓÓ›‰Ë˜.
41
∞¶π£∞¡∂™ ∫∞π ∞¡π∂ƒ∂™ ™Àªª∞Ãπ∂™ ¶ÚÔ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ Ù˘ ηÙÔ¯‹˜ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ÌÈ· ÔÏfiÏ¢ÚË Û˘ÓÔ̈ۛ· ηٿ Ù˘ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘ Ù˘ ∞Ó. ª·Î‰ÔÓ›·˜ Î·È £Ú¿Î˘ ·fi ÙÔÓ ∂§∞™. √ ÕÁÁÏÔ˜ Ù·Á̷ٿگ˘ ª‡ÏÂÚ, Ô °ÂÚÌ·Ófi˜ ÛÙÚ·ÙËÁÔ˜ ÙˆÓ ∂˜-∂˜ ™ÈÌ¿Ó· Î·È Ë °ÂÚÌ·ÓÈ΋ √Ì¿‰· ™ÙÚ·ÙÔ‡ ∂ã Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË ·ÓÙÈ·ÌÈÎÒÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÛÙË £Ú¿ÎË, Ô˘ ı· ¯Ù˘‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ∂§∞™. ŒÁÁÚ·ÊÔ 3 ∞Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ Û˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë µ¿ÚÛÙÔÚÊ ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÓÒÙ·ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ∂ ÛÙȘ 2 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1944: «™Â 4 ̤Ú˜ ÂÚ›Ô˘ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó Î·È ÔÈ 1000 ÂıÂÏÔÓÙ¤˜ Ì·¯ËÙ¤˜ ÙÔ ™ÙÚ˘ÌÒÓ·... ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘˜ ı· ÙÔÔıÂÙËı› Ô §¿ÈÔÓÂÏ (ÕÁÁÏÔ˜ Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜). £· ÙÔÓ Û˘Óԉ‡ÂÈ ¤Ó·˜ °ÂÚÌ·Ófi˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜... Ô˘ ı· ‰È·ı¤ÙÂÈ ·Û‡ÚÌ·ÙÔ. ∂Ï›˙ˆ ηٿ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ó· ¤¯Ô˘Ì ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÂÊ·ÚÌfiÛÔ˘Ì ÛÙËÓ Ú¿ÍË Û ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈ΋ ¤ÎÙ·ÛË Ù· ‰Èο Ì·˜ Û¯¤‰È·». √ Ù·Á̷ٿگ˘ ª‡ÏÂÚ, ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ - Û‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ Ù˘ ™˘ÌÌ·¯È΋˜ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ∞ÔÛÙÔÏ‹˜ ÛÙË £Ú¿ÎË, ¤‰ˆÛ ÂÓÙÔÏ‹ ÛÙȘ ÂıÓÈΤ˜ ÂÏÏËÓÈΤ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ Ó· ηٷϿ‚Ô˘Ó ÙË £Ú¿ÎË Ì °ÂÚÌ·ÓÈ΋ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË... ™ÙË Û˘ÓˆÌÔÛ›· ·˘Ù‹ ı· ÚÔÛÙÂıÔ‡Ó Î·È ÔÈ µÔ˘ÏÁ·ÚÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ηÙÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ÊÈÏÔ¯ÈÙÏÂÚÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡ ™˘Ú¿ÎˆÊ. 42
ª∂ƒ√™ ¢∂À∆∂ƒ√
Mπ∞ ∂¶∞π™ÃÀ¡∆∏ ™Àªºø¡π∞ «…∏ Û˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹ Ô˘ ¤Î·Ó·Ó Ì ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ ‹Ù·Ó ‚¤‚·È· ·ÓÙ›ıÂÙË ÚÔ˜ Ù· Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ÙfiÙÂ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ ÙÔ˘˜. ∫·È ˆ˜ ÚÔ˜ ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌ›Ô, ‰È·ÙËÚÔ‡Ó Ù· ·Ú¯Â›· ÙÔ˘˜ ·fiÚÚËÙ·…» ™¤ÂÚ
43
44
«∏ ™Àªºø¡π∞ ∆∏™ §π™™∞µ√¡∞™» ™˘Ó¤ÓÙ¢ÍË Ô˘ ›¯Â ‰ÒÛÂÈ Ô ˘Ô˘ÚÁfi˜ Î·È ÚÔÛˆÈÎfi˜ Ê›ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ, ™¤ÂÚ, ÌÂÙ· ÙËÓ ·ÔÊ˘Ï¿ÎÈÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ µ¿ÛÔ ª·ıÈfiÔ˘ÏÔ. ∏ Û˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹, Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÙÔÓ Õ˘ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1944, ÚÔ¤‚Ï ÙËÓ ·ÓÂÓfi¯ÏËÙË ·fi ÙÔ˘˜ µÚÂÙ·ÓÔ‡˜ ·Ô¯ÒÚËÛË ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ ·fi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. √È °ÂÚÌ·ÓÔ› ı· ·Ó¤ıÂÙ·Ó ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÔÏ‹ Ù˘ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘ ÛÙ· ηÏÔÂÍÔÏÈṲ̂ӷ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ∆¿ÁÌ·Ù· ∞ÛÊ·Ï›·˜, Ù· ÔÔ›· ÛÂ Û˘ÓÙÔÓÈÛÌfi Î·È ÎÔÈÓ‹ ‰Ú¿ÛË Ù˘ ‰‡Ó·Ì˘ Ù˘ ¯ˆÚÔÊ˘Ï·Î‹˜ Î·È ÌÔÓ¿‰ˆÓ ÙÔ˘ ∞ÁÁÏÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡, Ô˘ ı· ·Ô‚È‚·˙fiÙ·Ó ÂÁη›Úˆ˜, ı· ηٷϿ̂·Ó·Ó ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È ı· ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÓ·Ó ÙÔ ∂∞ªÈÎfi ΛÓËÌ·! ™‹ÌÂÚ· È·, ‚¿ÛÈÌ·, ÌÔÚԇ̠ӷ ԇ̠fiÙÈ Ë ™˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹ Ù˘ §ÈÛÛ·‚fiÓ·˜ Ì·˜ ‰›ÓÂÈ ·¿ÓÙËÛË Û ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ "·ÓÂÍ‹ÁËÙ˜" ÛÙÔÓ Î·ÈÚfi ÙÔ˘˜.
"∆Ô Ù›ÌËÌ· Ù˘ Û˘Ìʈӛ·˜ ·˘Ù‹˜", fiˆ˜ ϤÂÈ Ô ™¤ÂÚ "‹Ù·Ó Ó· ·Ú·¯ˆÚËı› Ë £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÛÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜, Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ÙËÓ Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó ·Ì·¯ËÙ› Î·È Ì ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ë ∂ÏÏ¿‰· Ó· ÂÚȤÏıÂÈ ÛÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi‰Ô. ∫·È ‚¤‚·È· Ô Ã›ÙÏÂÚ ı· ‰È·ÙËÚÔ‡Û ·Ó¤·Ê˜ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ Ô˘ ηÙ›¯·Ó ÙÔÓ ∂ÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ... ∏ Û˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹ Ô˘ ¤Î·Ó·Ó Ì ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ ‹Ù·Ó 45
‚¤‚·È· ·ÓÙ›ıÂÙË ÚÔ˜ Ù· Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ÙfiÙÂ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ ÙÔ˘˜ Î·È ˆ˜ ÚÔ˜ ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌÂ›Ô ‰È·ÙËÚÔ‡Ó Ù· ·Ú¯Â›· ÙÔ˘˜ ·fiÚÚËÙ·..."
√È ∂‡˙ˆÓÔÈ Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌÔÈ Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È ÛÙÔ Ï¢Úfi ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ. ª·˙› Ì ÙÔÓ ÙÛÔÏÈ¿ Î·È ÙÔÓ ·¿ ʈÙÔÁÚ·Ê›˙ÔÓÙ·È Î·È ŒÏÏËÓ˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ›. ∫·È Ë ÙÚ·ÁÈ΋ ÂÈÚˆÓ›·: ÛÙÔÓ ÙÔ›¯Ô, ›Ûˆ, ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Ë ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘ ·ÁˆÓÈÛÙ‹ ÙÔ˘ 1824 ∞. ªÈ·Ô‡ÏË
46
∏ ™À¡∂¡∆∂À•∏ "...™ ¤  Ú: Â›Ì·È ·˘Ù‹ÎÔÔ˜ Ì¿ÚÙ˘˜ ÂÓfi˜ ÁÂÁÔÓfiÙÔ˜ Ô˘ Ì·˜ ›¯Â ÚÔηϤÛÂÈ Ôχ ÌÂÁ¿ÏË ÂÓÙ‡ˆÛË ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 1944. £˘Ì¿Ì·È Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤ӷ, fiÙÈ Ô ™ÙÚ·ÙËÁfi˜ °ÈfiÓÙÏ, Ô ·Ú¯ËÁfi˜ ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÂÈÙÂÏ›Ԣ, ‹Úı ÌÈ· ̤ڷ Î·È Ì ‚Ú‹ÎÂ Î·È ÌÔ˘ ·Ó¤ÊÂÚ fiÙÈ Â‹Ïı ÌÈ· Û˘Ìʈӛ· Û „ËÏfi Â›Â‰Ô ÌÂٷ͇ ∞ÁÁÏ›·˜ Î·È °ÂÚÌ·Ó›·˜, Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Û ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰·. ∏ Û˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹, ÚˆÙÔÊ·Ó‹˜ ̤¯ÚÈ ÙfiÙ ηÈ, fiˆ˜ ÁÓˆÚ›˙ˆ, ÌÔÓ·‰È΋ Û fiÏÔ ÙÔ µã ·ÁÎfiÛÌÈÔ fiÏÂÌÔ, ·ÊÔÚÔ‡ÛÂ, fiˆ˜ ÌÔ˘ Â›Â Ô °ÈÔÓÙÏ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ÙËÓ ÂÎΤӈÛË ·fi Ù· °ÂÚÌ·ÓÈο ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜, ¯ˆÚ›˜ µÚÂÙ·ÓÈ΋ ÂÓfi¯ÏËÛË. ∏ ÏËÚÔÊÔÚ›· ÁÈ· ÙÔ ÂÚ›ÂÚÁÔ ·˘Ùfi "∆˙¤ÓÙÏÂÌ·Ó ·ÁÎÚ›ÌÂÓÙ" (Û˘Ìʈӛ· ΢ڛˆÓ) ÌÂٷ͇ §ÔÓ‰›ÓÔ˘ Î·È µÂÚÔÏ›ÓÔ˘ ÚÔοÏÂÛÂ, Û fiÏÔ˘˜ fiÛÔ˘˜ ÙËÓ ¤Ì·ı·Ó, ηٿÏËÍË. ∫·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ÙËÓ Ù‹ÚËÛ·Ó. ∆· °ÂÚÌ·ÓÈο ÔÏÂÌÈο Î·È ÌÂÙ·ÁˆÁÈο, ¤ÌÊÔÚÙ· Ì ÛÙÚ·Ùfi ·fi Ù· ÂÏÏËÓÈο ÓËÛÈ¿, ¤Ú·Û·Ó ÙÔ ÊıÈÓfiˆÚÔ ÙÔ˘ 1944 ·ÓÂÓfi¯ÏËÙ· ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· ÙˆÓ µÚÂÙ·ÓÒÓ ÎÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ·fi Ù· µÚÂÙ·ÓÈο ˘Ô‚Ú‡¯È· ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô Î·È ÙË ªÂÛfiÁÂÈÔ. ¢‡Ô ÕÁÁÏÔÈ ÈÛÙÔÚÈÎÔ›, Ô˘ ¤Ì·ı·Ó fiÙÈ ÁÓÒÚÈ˙· ÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· ·˘Ù‹, ÌÔ˘ ¤ÁÚ·„·Ó ÌÂÙ·ÔÏÂÌÈο Î·È ÌÔ˘ ˙‹ÙËÛ·Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜. ªÔ˘ ·Ó¤ÊÂÚ·Ó fiÙÈ ·fi Ù· µÚÂÙ·ÓÈο ·Ú¯Â›· ‰Â ÌfiÚÂÛ·Ó Ó· ‰È·ÛÙ·˘ÚÒÛÔ˘Ó ÙËÓ ÏËÚÔÊÔÚ›· ·˘Ù‹. £· ‹ıÂÏ· Ó· ÚÔÛı¤Ûˆ fiÙÈ ÙË Û˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹ ÁÓÒÚÈ˙Â Î·È Ô Ÿ‚ÂÓ, fiˆ˜ ÚÔ·ÙÂÈ ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘. 47
(√ ºÔÓ Ÿ‚ÂÓ, Ô˘ ‹Ù·Ó ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ Ù‡Ô˘ ÙÔ˘ ˘Ô˘ÚÁ›Ԣ ÚÔ·Á¿Ó‰·˜, ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Û ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ô˘ ¤ÁÚ·„ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ fiÏÂÌÔ, fiÙÈ Ô °Î·›ÌÂϘ ›¯Â ÌÂÙ¿Û¯ÂÈ Ô ›‰ÈÔ˜ ÛÙȘ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ ÁÈ· ÙË Û‡Ó·„Ë Ù˘ Û˘Ìʈӛ·˜ ·˘Ù‹˜. ∂›Û˘ ÁÚ¿ÊÂÈ, ˘fi ÌÔÚÊ‹ ËÌÂÚÔÏÔÁ›Ô˘ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙÔ˘, fiÙÈ Ô °Î·›ÌÂϘ ÙÔ˘ ‰ÈËÁ‹ıËΠÙËÓ ˘fiıÂÛË ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ˘ ÂÈ ÙÔ ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô Ã›ÙÏÂÚ ‰¤¯ÙËΠے ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÚ›ÙˆÛË Ó· Û˘ÓÂÓÓÔËı› Ì ÙËÓ ∞ÁÁÏ›·). ∆Ô Ù›ÌËÌ· Ù˘ Û˘Ìʈӛ·˜, ηٿ ÙË ‰È΋ ÌÔ˘ ÁÓÒÌË, ‹Ù·Ó Ó· ·Ú·¯ˆÚËı› Ë £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÛÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜, Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ó· ÙËÓ Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó ·Ì·¯ËÙ› Î·È Ì’ ·˘Ùfi ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ë ∂ÏÏ¿‰· Ó· ÂÚȤÏıÂÈ ÛÙÔ ‰˘ÙÈÎfi ÛÙÚ·Ùfi‰Ô. ∫·È ‚¤‚·È· Ô Ã›ÙÏÂÚ ı· ‰È·ÙËÚÔ‡Û ·Ó¤·Ê˜ ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ Ô˘ ηÙ›¯·Ó ÙÔÓ ∂ÏÏËÓÈÎfi ¯ÒÚÔ. √ ÛÙÏÂÚ, fiˆ˜ ı˘Ì¿Ì·È, ··ÁfiÚ¢Û ÚËÙ¿ Ó· ·ӷÏËÊı› ·Ó¿ÏÔÁË Û˘Ìʈӛ·. £· ÌÔÚÔ‡Û ‚¤‚·È· Ó· ›¯Â Û˘Ì‚Â› Î·È Û’ ¿ÏϘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ÎÈ ·˘Ùfi ı· ‹Ù·Ó ηÏfi, ·ÏÏ¿ ‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ‰ÂÓ Â·Ó·Ï‹ÊıËÎÂ. ∂ÚÒÙËÛË: √ ›‰ÈÔ˜ Ô Ã›ÙÏÂÚ Û˘ÌÊÒÓËÛ ӷ Á›ÓÂÈ Ë Û˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹ Ì ÙËÓ ∞ÁÁÏ›·; ™Â ÔÈfi Â›Â‰Ô ¤ÁÈÓ ·˘Ù‹ Ë Ì˘ÛÙÈ΋ ‰È·Ú·ÁÌ¿Ù¢ÛË, Ô‡ Î·È ÔÈfi˜ ›¯Â ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÁÈ’ ·˘Ù‹Ó; ™¤ÂÚ: ¡ÔÌ›˙ˆ, fiÙÈ Ë Û˘Ìʈӛ· Ú¤ÂÈ Ó· ¤ÎÏÂÈÛ ÛÙË §ÈÛÛ·‚fiÓ· Î·È ÙÔ ÔÈfi˜ ›¯Â ÙËÓ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›· ÚÒÙÔ˜ ‰ÂÓ Í¤Úˆ, ·ÏÏ¿ ÈÛÙ‡ˆ, fiÙÈ ‰ÂÓ ¤ÁÈÓ Û ‰Èψ̷ÙÈÎfi Â›Â‰Ô ·ÏÏ¿ Ôχ „ËÏfiÙÂÚÔ, ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÁÈ· Ó· ÌËÓ ˘¿ÚÍÔ˘Ó ·ÎÚÈÙÔÌ˘ı›Â˜. 48
√È ÕÁÁÏÔÈ ‚¤‚·È· ‰ÂÓ ÙÔ ‰ËÌÔÛÈÂ‡Ô˘Ó ÙÒÚ· Î·È ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÌ·È ÙÔ ÏfiÁÔ. ∏ Û˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹, Ô˘ ¤Î·Ó·Ó Ì ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ ‹Ù·Ó ‚¤‚·È· ·ÓÙ›ıÂÙË ÚÔ˜ Ù· Û˘ÌʤÚÔÓÙ· ÙˆÓ ÙfiÙÂ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ ÙÔ˘˜. ∫·È ˆ˜ ÚÔ˜ ·˘Ùfi ÙÔ ÛËÌ›Ô, ‰È·ÙËÚÔ‡Ó Ù· ·Ú¯Â›· ÙÔ˘˜ ·fiÚÚËÙ·. √ ÛÙÏÂÚ, fiˆ˜ ı˘Ì¿Ì·È, ›¯Â Û˘ÌʈӋÛÂÈ ÚÈÓ ·Ú¯›ÛÔ˘Ó ÔÈ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ Ó· Á›ÓÂÈ Ë ™˘Ìʈӛ· ·˘Ù‹..."
√ ™¤ÂÚ Î·È Ô Ã›ÙÏÂÚ.
49
√ ∂¡∆√§√¢√Ã√™ √ ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ¡ÔÚÌ·Ú¯ÈÒÓ ª·Î‰ÔÓ›·˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È ÔÚÁ·ÓˆÙ‹˜ ÙˆÓ ÊÈÏÔÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÒÛÂˆÓ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘ ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ó· ÌË ÁÓÒÚÈ˙ ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ Ù˘ Û˘ÁÎÂÎÚÈ̤Ó˘ «™˘Ìʈӛ·˜ ΢ڛˆÓ» ÙˆÓ «ÌÂÁ¿ÏˆÓ ·ÊÂÓÙÈÎÒÓ» ÙÔ˘. ™›ÁÔ˘Ú· fï˜ ‹Ù·Ó ÂÓ‹ÌÂÚÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ Û˘ÓÔ̈ۛ· ÚÔ˜ ÂÈ‚ÔÏ‹ Ù˘ ·ÁÁÏÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ ηÈ, ÂÎÔÓÒÓÙ·˜ ÙÔ «™¯Â‰ÈÔ ∑", ‹Ù·Ó Û›ÁÔ˘ÚÔ˜ fiÙÈ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Û ۇÌʈӷ Ì ÙȘ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÙfiÛÔ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, fiÛÔ Î·È ÙˆÓ µÚÂÙ·ÓÒÓ Î·È Ù˘ ·Ï·ÙÈ·Ó‹˜ η̷ڛϷ˜, Ô˘ ·¤‚ÏÂ·Ó ÛÙËÓ ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛË ÙˆÓ ∂·ÌÈÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÒÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ù˘ fiÏ˘ ÛÙÔ˘˜ µÚÂÙ·ÓÔ‡˜. ŒÏ· fï˜ Ô˘, Ì ٷ ··ÓˆÙ¿ ¯Ù˘‹Ì·Ù· ·fi ÙȘ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ Ù˘ fiÏ˘ Î·È ÙÔÓ ∂§∞™ Ó· ÂÚÈ̤ÓÂÈ ÙÔ ÚfiÛÙ·ÁÌ· Ó· ηÙËÊÔÚ›ÛÂÈ ·’ ÙȘ Ï·ÁȤ˜ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ÙÔ fiÏÔ "™¯¤‰ÈÔ" ÎÈÓ‰‡ÓÂ˘Â Î·È ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ ÚÔÔÙÈ΋ Ù˘ ·Ó·ÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘, Ô ÃÔÚÙÈ¿Ù˘... “...Û·Ó ‚¿ÛË ÂÍfiÚÌËÛ˘ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ, ¤Ú ӷ ¿„ÂÈ Ó· ·ÔÙÂÏ› ÌÈ· ·ÂÈÏ‹ › ϤÔÓ.”
“...∞È ∞Ú¯·› ∫·ÙÔ¯‹˜ ‰¤ÔÓ Ó· ·Ú¿Û¯Ô˘Ó ÔÏÈÛÌfiÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔÓ, ˘ÚÔÌ·¯Èο Î·È ÈÌ·ÙÈÛÌfiÓ... ŸÏ·È ·È ÂÁÁ˘‹ÛÂȘ ·›ÙÈÓ˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ˙ËÙËıÔ‡Ó, ı· ·Ú·Û¯ÂıÒÛÈÓ, fiÙÈ Ù· fiÏ· ·˘Ù¿ Â’ Ô˘‰ÂÓ› ÏfiÁˆ ı· ÛÙÚ·ÊÒÛÈÓ Î·Ù¿ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ” ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘
50
¶ÚÔ˜ ÙÔÓ ∞‰fiÏÊÔ Ã›ÙÏÂÚ, º‡ÚÂÚ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜. "∂Ì›˜ ÔÈ ŒÏÏËÓ˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÌÂÙ¿ ÙˆÓ ÂÓÙ›ÌˆÓ Î·È ·Ó‰Ú›ˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ ·ÁˆÓÈ˙fiÌÂı· ˘¤Ú Ù˘ ıÚËÛΛ·˜, Ù˘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ Î·È Ù˘ ·ÙÚ›‰Ô˜... ˘ÌÓÔ‡ÌÂÓ Î·È ‰ÔÍ¿˙ÔÌÂÓ ÙÔÓ ÊÈϤÛÏ·¯ÓÔÓ £ÂfiÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤ÛˆÛÂÓ ÀÌ¿˜ ÙÔÓ Ì¤Á·Ó º‡ÚÂÚ Ù˘ °ÂÚÌ·Ó›·˜ Î·È ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘..." ÀÔÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÔÈ: ™ÔÊÔÎÏ‹˜ µ·ÛÈÏÂÈ¿‰Ë˜, ∫·ÓfiÔ˘ÏÔ˜, ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ¢·‰Ô‡Ï˘. √È ·Ú¯ËÁÔÈ ÙÔ˘ ∂ıÂÏÔÓÙÈÎÔ‡ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ™ÙÚ·ÙÔ‡: ∫ÈÛ¿ ª·Ù˙¿Î, ªÈ¯·‹Ï ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ ∫ˆÓ/ÓÔ˜ ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜1.
“ª¤Ú˜ ıÚÈ¿Ì‚Ô˘” 1
√ ∫. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜ ‚Á‹Î ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹˜ Ù˘ ∂ƒ∂. ∆Ô 1976 ÂÁηÈÓÈ¿ÛÙËΠÛÙÔ µ·ı‡Ï·ÎÎÔ ∫Ô˙¿Ó˘ «ªÓËÌÂ›Ô ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙÈÛÙ¿Ûˆ˜ ¶.∞.√.-∂.∂.™.»! ™Ù· ÂÁη›ÓÈ· η٤ıÂÛ·Ó ÛÙÂÊ¿ÓÈ· Ô °ÂÓÈÎfi˜ ∞Ú¯ËÁfi˜ ÙÔ˘ «∂.∂.™.» ∫. ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜, √. ™Ô‡ÚÏ·˜, Î·È ‚Ô˘ÏÂ˘Ù¤˜ Ù˘ ¡¤·˜ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›·˜!
51
"™Â οı ηÙ¯fiÌÂÓË ¯ÒÚ· ı· ‚Úԇ̠ȉÈÔÙÂÏ‹ ηı¿ÚÌ·Ù· Ó· Ì·˜ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó" ∞‰fiÏÊÔ˜ ÛÙÏÂÚ.
µÈ¤ÓÓË. ∏ ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡ÌÂÓË ·fi ÙÔ˘˜ ÃÈÙÏÂÚÈÎÔ‡˜ ËÁÂÛ›· ÙˆÓ ∆·ÁÌ¿ÙˆÓ ∞ÛÊ·Ï›·˜. ¢È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È, ·fi Ù· ‰ÂÍÈ¿, ÔÈ ¶. ¢·‰Ô‡Ï˘, Ô ªÈ¯·Ï¿Á·˜, Ô ∫ÈÛ¿ ª·Ù˙¿Î Î·È Ô ∞. ∫·ÓfiÔ˘ÏÔ˜.
√ ÀÂÚÓÔ̿گ˘ Î·È ¤ÌÈÛÙÔ˜ ÙˆÓ ÃÈÙÏÂÚÈÎÒÓ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘ ˘‹ÚÍÂ Ô ÔÚÁ·ÓˆÙ‹˜ Î·È Î·ıÔ‰ËÁËÙ‹˜ ÙˆÓ ÊÈÏÔÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ÂÍÔÏÈÛÌ¤ÓˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Ô˘ ›¯Â ηٷÁÁ›ÏÂÈ ÙÔ ™˘ÌÌ·¯ÈÎfi ™ÙÚ·ÙËÁÂ›Ô Ù˘ ª¤Û˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜ ŸÌˆ˜ Ô ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘, ÌÂÙ¿ ÙË ™˘Ìʈӛ· Ù˘ µ¿ÚÎÈ˙·˜, fi¯È ÌfiÓÔ ‰Â ‰ÈοÛÙËÎÂ, ·ÏÏ¿ ‹Ú ÙÔ ‚·ıÌfi ÙÔ˘ ™ÙÚ·ÙËÁÔ‡ Î·È ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‰fi˜ ÙÔ˘ «™ÙÚ·ÙËÁÔ‡ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˘ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘». 52
∆∞°ª∞∆∞ ∞™º∞§∂π∞™ ™Â ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ٷ ÂÍÔÏÈṲ̂ӷ ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ∆¿ÁÌ·Ù· ·ÛÊ·Ï›·˜ Ù˘ ΢‚¤ÚÓËÛ˘ ƒ¿ÏÏË, ÛÙË ª·Î‰ÔÓ›· ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÚÔÙ›ÌËÛ·Ó Ó· ÂÍÔÏ›ÛÔ˘Ó È‰ÈˆÙÈΤ˜ "ÂıÓÈÎÈÛÙÈΤ˜ Û˘ÌÌÔڛ˜". √ÚÁ·ÓˆÙ¤˜ ÙˆÓ ∆·ÁÌ¿ÙˆÓ ∞ÛÊ·Ï›·˜ ÛÙË ª·Î‰ÔÓ›· ÛÙ¿ıËηÓ: √ ˘ÂÚÓÔ̿گ˘ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘, Ô ªËÙÚÔÔÏ›Ù˘ °ÂÓ¿‰ÈÔ˜, Ô ™È̈ӛ‰Ë˜, Ô ¢›Áη˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ. ™ÙËÓ ‡·ÈıÚÔ Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜, ÔÈ ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ‰ÚÔ‡Û·Ó ·fi ÙÔ ºÏ‚¿ÚË ÙÔ˘ 1943 (Àµ∂, ∂∫∞, ¶∞√), fï˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Ù· ∆¿ÁÌ·Ù· ∞ÛÊ·Ï›·˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó ÙÔ °ÂÓ¿ÚË ÙÔ˘ 1944 Ì ·Ú¯ËÁfi ÙÔÓ ∆·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ∞ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ µ‹¯Ô. ªÂÙ¿ ·fi ¤ÓÙÔÓË ‰È·ÊˆÙÈÛÙÈ΋ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ Ù˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ ÙÔ˘ ∂∞ª, fiÙ·Ó ÙÔ˘˜ ÚfiÙÂÈÓ·Ó Ó· ¿ÚÔ˘Ó fiÏ·, ¤Ê˘Á·Ó Á‡Úˆ ÛÙ· 2000 ¿ÙÔÌ· Î·È ÛÙ· ∆¿ÁÌ·Ù· ¤ÌÂÈÓ·Ó ¿ÓıÚˆÔÈ ÌÂȈ̤Ó˘ ÂıÓÈ΋˜ Û˘Ó›‰ËÛ˘, ÏÈ·ÙÛÈÎÔÏfiÁÔÈ, ¿ÙÔÌ· ŒÓ·˜ Ì·¯fiÌÂÓÔ˜ ·fi οı ¿Ô„Ë ÂÍ·ıÏȈ̤ӷ. «À¤Ú Ù˘ ¶›ÛÙˆ˜, ¶·ÙÚ›‰Ô˜ Î·È √ÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜». 1
Àµ∂: ÀÂÚ·ÛÈÛÙ¤˜ µÔÚ›Ԣ ∂ÏÏ¿‰Ô˜. ∂∫∞: ∂ıÓÈ΋ Î·È ∫ÔÈÓÔÓÈ΋ ∞ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË. ¶∞√: ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· ∞ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈ΋ √ÚÁ¿ÓˆÛË.
53
∆ƒ√ª√™ ¶∞¡ø ∞¶√ ∆∏¡ ¶√§∏ «™ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË», ÁÚ¿ÊÂÈ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô Ù˘ Ë ∂Ï¢ıÂÚ›· ¢ÚÔÛ¿ÎË, «…‹Ù·Ó ¤Ó· ÛˆÚfi ·Ú¯ËÁÔ› Ì ÙȘ ÔÌ¿‰Â˜ ÙÔ˘˜, Ô ¶Ô‡ÏÔ˜, Ô µ‹¯Ô˜ Ô ∫ÈÛ¿ ª·Ù˙¿Î, Ô ¶··‰fiÔ˘ÏÔ˜, Ô ¶·¿˜ Î·È Ô ¯ÂÈÚfiÙÂÚÔ˜ ·’ fiÏÔ˘˜ Ô ¢¿ÁÎÔ˘Ï·˜… √È ¢·ÁÎÔ˘Ï·›ÔÈ ÊÔÚÔ‡Û·Ó ÁÎÚ›˙· ÛÙÔÏ‹ Î·È ÎfiÎÎÈÓÔ ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈÔ Ô˘ ›¯Â ¿ӈ ÙÔ˘ ÙÔ ¤Ì‚ÏËÌ¿ ÙÔ˘˜, ÌÈ· Ì·‡ÚË ÓÂÎÚÔÎÂÊ·Ï‹ Ì ‰˘Ô ÎfiηϷ ¯È·ÛÙ›… ∞Ó‹Î·Ó ÛÙ· SS Î·È ¤ÏÂÁ·Ó ˆ˜ ηÓ›˜ ‰ÂÓ Ù· ηٿÊÂÚ ӷ ÍÂʇÁÂÈ ˙ˆÓÙ·Ófi˜ ·fi Ù· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘˜…» ŸÌˆ˜ ÂΛÓÔ Ô˘ ‰ÂÓ ¤ÁÚ·„Â Ë Ê›ÏË ÌÔ˘ ∂Ï¢ıÂÚ›· Â›Ó·È fiÙÈ (ÙfiÙ ‰ÂηÂÍ¿¯ÚÔÓÔ Á˘ÌÓ·ÛÈÔÎfiÚÈÙÛÔ) ›¯Â ÂÙ¿ÍÂÈ ¯ÂÈÚÔ‚ÔÌ‚›‰· ÛÙÔ ÛˆÚfi ÙˆÓ ·Ú·Ù·ÁÌ¤ÓˆÓ ÁÈ· ·Ú¤Ï·ÛË Ù·ÁÌ·Ù·ÛÊ·ÏÈÙÒÓ. ∂ÈÎÚ¿ÙËÛ ·ÓÈÎfi˜, ·Ó·ÁοÛÙËÎ·Ó Ó· Â¤Ì‚Ô˘Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›… Î·È Ë ∂Ï¢ıÂÚ›·… ÎÏ›ÓÔÓÙ·˜ ÙË Ì·ıËÙÈ΋ Ù˘ ÙÛ·ÓÙԇϷ, ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓıËΠËÛ‡¯ˆ˜, Û·Ó Ó· ÌË Û˘Ó¤‚·ÈÓ ٛÔÙÂ! ∞fi ÂΛÓË ÙË Ì¤Ú· ÂÁηٷÏ›ÊıËΠοı ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· Û¯ËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È Ó· ÊÈÁÔ˘Ú¿ÚÔ˘Ó ÔÈ ∫ÈÛ¿ ª·Ù˙¿Î. ÌÔÓ¿‰Â˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÔÂ- √ ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙÔ˘ «∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ∂ıÓÈÓÔ‡ ™ÙÚ·ÙÔ‡». ÍÔÏÈṲ̂ӈÓ. 54
¢∞°∫√À§∞™ ∞fi ÙÔÓ ª¿ÚÙË ÙÔ˘ 1944 ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ·Ú¯ËÁ›· ÙˆÓ ∆·ÁÌ¿ÙˆÓ Ô ¢¿ÁÎÔ˘Ï·˜ Î·È ÛÙ‹ÓÂÈ ÙÔ ·Ú¯ËÁÂ›Ô ÙÔ˘, ¿ÓÙÚÔ ‚·Û·ÓÈÛÙËÚ›ˆÓ, ÎÔÓÙ¿ ÛÙËÓ Ï·Ù›· µ·Ú‰¿ÚË Î·È ÙÔ ˘·Ú¯ËÁÂ›Ô ÛÙÔ £Â·Á¤ÓÂÈÔ ¡ÔÛÔÎÔÌ›Ô. ∆Ô fiÓÔÌ· ÙÔ˘ ¢¿ÁÎÔ˘Ï·, Ì ÙË ÊÚ›ÎË Ô˘ ÚÔηÏÔ‡ÛÂ, ›¯Â Á›ÓÂÈ ÛÙË Û˘Ó›‰ËÛË ÙÔ˘ Ï·Ô‡ Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ ÙÔ˘ ¢Ú¿ÎÔ˘ Ë ÙÔ˘ ¢Ú¿ÎÔ˘Ï·. ∆Ô ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ ÙˆÓ ¢·ÁÎÔ˘Ï·›ˆÓ, ηٿ ÙȘ ÂȉÚÔ̤˜ ÙÔ˘˜, ‹Ù·Ó Ë ·Ê·›ÚÂÛË ÔχÙÈÌˆÓ ·Á·ıÒÓ, Ì ÚÔÙ›ÌËÛË ÛÙ· ÙÈÌ·ÏÊ‹ ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ Î·È ÔÈ ¯Ú˘Û¤˜ ϛژ Ô˘ Û˘ÛÛÒÚ¢·Ó Â΂ȿ˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÁÂÓ›˜ ÙˆÓ ÎÚ·ÙÔ˘Ì¤ÓˆÓ, ÛÙ¿ıËÎ·Ó ·fi ÙȘ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚ˜ ËÁ¤˜ ÏÔ˘ÙÈÛÌÔ‡. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ·Ó¿ÎÚÈÛ˘ ÙÔ˘ ¢¿ÁÎÔ˘Ï· Î·È ÙˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ ÙÔ˘ ·ÔηχÊıËΠfiÙÈ Ù· "ÁÓˆÛÙ¿ ÌÂÁ¿Ï· ÔÓfiÌ·Ù·" ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈο ÚÔÓÔÌÈÔ‡¯ˆÓ Ù˘ ηÙÔ¯È΋˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÛÙËÓ fiÏË Ì·˜ fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙ¿ıËÎ·Ó ÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ› Î·È ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙ˜ ÙˆÓ ∆·ÁÌ¿ÙˆÓ ∞ÛÊ·Ï›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È Û˘Ó¤Ù·ÛÛ·Ó ÙÔ˘˜ ηٷÏfiÁÔ˘˜ ÙˆÓ Û˘ÌÔÏÈÙÒÓ Ì·˜ Ô˘ ı· ·Ó·ÎÚ›ÓÔÓÙ·Ó Î·È ı· ÎÏ›ÓÔÓÙ·Ó ÛÙË Ê˘Ï·Î‹ Î·È ·˘ÙÒÓ Ô˘ ı· ÂÎÙÂÏÔ‡ÓÙ·Ó.
55
√ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ ӷ ·ÚÓËı› fiÙÈ ‹Ú ̤ÚÔ˜ Û ÌÈ· Û˘ÁΤÓÙÚˆÛË Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ ™È̈ӛ‰Ë, fiÔ˘ Î·È ˙ËÙ‹ıËΠ·fi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂÈ ÌÂÁ¿Ï· ÔÛ¿ ÁÈ· ÙË ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛË ÙÔ˘ ¢¿ÁÎÔ˘Ï· Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÂÓfiψÓ. ªÂÙ¿ ÙË Ì¿¯Ë ÙÔ˘ ∫ÈÏΛ˜, Ô ¢·ÁÎÔ˘Ï·˜ ÌÂٷʤÚıËΠÛÙÔ ÊÚÔ˘ÚÔ‡ÌÂÓÔ ·fi ÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜ ∫ÂÓÙÚÈÎfi ¡ÔÛÔÎÔÌÂ›Ô Î·È ÓÔÛËχıËÎÂ, ¿ÓÙ· Û ·ÔÌfiÓˆÛË, ÛÙÔÓ ·Ú·‰›Ï· ·fi Ì·˜ ı¿Ï·ÌÔ ÙˆÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÒÓ ÙÔ˘ ∂§∞™. √ ¢¿ÁÎÔ˘Ï·˜ οı ¿ÏÏÔ ·Ú¿ ÂÙÔÈÌÔı¿Ó·ÙÔ˜ ‹Ù·Ó Î·È Ë ÚÔı˘Ì›· Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ Ú¤ÂÈ Ó· ıÔÚ‡‚ËÛ ÙÔ˘˜ ˘„ËÏ¿ ÈÛÙ¿ÌÂÓÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘, Ô˘ ÊÚfiÓÙÈÛ·Ó Ó· ··ÏÏ·ÁÔ‡Ó ·fi ÙÔÓ ÂÈΛӉ˘ÓÔ Û˘ÓÂÚÁ¿ÙË ÙÔ˘˜ Ì £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1944. ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÌÈ·˜ ‰ËÏËÙËÚÈ·Ṳ̂Ó˘ √ ¢¿ÁÎÔ˘Ï·˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌfi ¿ÛÙ·˜ ‹, ηْ ¿ÏÏÔ˘˜, ÌÈ·˜ ¤ÓÂÛ˘. ÙÔ˘ ÛÙÔ ∫ÂÓÙÚÈÎÔ ¡ÔÛÔÎÔÌ›Ô.
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1944. ªÂ Û˘ÓÓÔÛËÏ¢fiÌÂÓÔ‡˜ ÌÔ˘ Î·È ¤Ó·Ó “∞Ì›ÎÔ”(fiˆ˜ ÔÓÔÌ¿˙·Ì ÙÔ˘˜ ÊÚÔ˘ÚÔ‡˜ Ù˘ ∞ÁÁÏÔ˚Ó‰È΋˜ ∆·ÍÈ·Ú¯›·˜).
56
ª∏¡Àª∞ ∆√À ™Àªª∞Ãπ∫√À ™∆ƒ∞∆∏°∂π√À «...∞È ‰˘Ó¿ÌÂȘ Ù˘ ª¤Û˘ ∞Ó·ÙÔÏ‹˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηÌÈ¿ ·ʋ ÔÈ·Û‰‹ÔÙ ʇÛˆ˜ Ì ÙËÓ ¶.∞.√...» πÔ‡ÏÈÔ˜ 1944. √ ·ÓÙÈÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ ™˘ÌÌ·¯ÈÎÔ‡ ™ÙÚ·ÙËÁ›Ԣ:
∆·Á̷ٿگ˘ ∆˙¿Î. ¶ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ Ù˘ ¶.∞.√., ∂.∞.™.∞.¡., ∂.∂.∂. Î·È ∆¿ÁÌ·Ù· ∞ÛÊ·Ï›·˜ ÙÔ˘ ƒ¿ÏÏË. ™·˜ ‰ËÏÒÓˆ ÂÓ ÔÓfiÌ·ÙÈ Ù˘ ™ÙÚ·ÙȈÙÈ΋˜ ∞ÔÛÙÔÏ‹˜... fiÙÈ Î·ÌÈ¿ ÚÔÛÙ·Û›· ‰ÂÓ ı· ‰Ôı› Û ÂΛÓÔ˘˜ Ô˘ ‚ÔËıÔ‡Ó ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜... ¡· ηٷı¤ÛÂÙ ٷ fiÏ·... Î·È ı· Û·˜ ˘ÔÛ¯Âıԇ̠fiÙÈ ı· ˙‹ÛÂÙÂ. ∞ÏÏ¿ ÂΛÓÔÈ Ô˘ ı· ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó Ó· Ì¿¯ÔÓÙ·È Î·Ù¿ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰Ô˜ Î·È ÚÔ‰›‰Ô˘Ó Ù·˜ ÎÈÓ‹ÛÂȘ ÙˆÓ ·ÓÙ¿ÚÙÈÎˆÓ ÔÌ¿‰ˆÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÌÌ¿¯ˆÓ, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηÌÈ¿ ÂÏ›‰· ÛˆÙËÚ›·˜. 23 – 8 – 1944 √ ™‡Ó‰ÂÛÌÔ˜ Ù˘ ÃÀπ ∆·ÍÈ·Ú¯›·˜
∆˙ˆÓ ªfiÏÈÁηÓ.» øÛÙfiÛÔ fiϘ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤Ó˜ ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÔÌ¿‰Â˜, ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ, ÌÔÏÔÓfiÙÈ Â·ÓËÏÂÈÌ̤ӷ ÎÈ Â›ÛËÌ· ÙȘ ›¯·Ó ·ÔÎËÚ‡ÍÂÈ, ·Ú·ÛÎËÓȷο ÙȘ ÂÓı¿ÚÚ˘Ó·Ó, ÁÈ· Ó· ÙȘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙÂÏÈο ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙÔÓ ∂§∞™. ∫·È ÙÔ ∂ÏÏËÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· ÙȘ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛ ۷Ó... «∂ıÓÈΤ˜ √Ì¿‰Â˜ ∞ÓÙÈÛÙ¿Ûˆ˜» ηٿ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ! 57
ªπ∞ ∞¶∂°¡ø™ª∂¡∏ ¶ƒ√™¶∞£∂π∞ ™ÙȘ 16 ÙÔ˘ √ÎÙÒ‚ÚË ·ÓÈÎfi‚ÏËÙÔÈ ·fi Ù· ¯Ù˘‹Ì·Ù· Î·È ÙÔÓ Î›Ó‰˘ÓÔ Ó· ̷ٷȈı› Ë ÌÂÙ·‚›‚·ÛË Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ ÛÙË µÚÂÙ·ÓÈ΋ ηÙÔ¯‹, ÕÁÁÏÔÈ Ú¿ÎÙÔÚ˜, ¯ÈÙÏÂÚÈÎÔ› Î·È ÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘˜ Ì ÙÔÓ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘, ηٷ‚¿ÏÔ˘Ó ÌÈ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÔ˘Ó ÛÙË fiÏË. ™ÙȘ 16 ÙÔ˘ √ÎÙÒ‚ÚË ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ ¶Ô‡ÏÔ˘, ÙÔ˘ ¢¿ÁÁÔ˘Ï·, ÙÔ˘ ∫ÈÛ¿ ª·Ù˙¿Î, Ï·ÈÛȈ̤ÓÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ οı ÏÔÁ‹˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, ÎÈÓ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ ÚÔ˜ ÙȘ ¢˘ÙÈΤ˜ Û˘ÓÔÈ˘ (™˘ÎȤ˜, ¡Â¿ÔÏË, µ¿ÚÓ·). ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ÔχˆÚË Ì¿¯Ë, Ù· ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂§∞™ ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ÙÔ˘˜ ·Ó·ÙÚ¤„Ô˘Ó, ‚¿˙ÔÓÙ·˜ Ù¤ÏÔ˜ ÛÙËÓ fiÔÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰˘Ó·ÌÈ΋˜ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ‹˜ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ fiÏË. ∆· ·ÛÙ˘ÓÔÌÈο ÙÌ‹Ì·Ù· ·ÊÔÏ›ÛÙËÎ·Ó Î·È ÛÙȘ ÚÔÛ‚¿ÛÂȘ ÚÔ˜ ÙȘ Û˘ÓÔÈ˘ ÂÁηٷÛÙ¿ıËÎ·Ó Ê˘Ï¿ÎÈ·, ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘ Î·È °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ οو ·fi ÙËÓ ∂ÁÓ·Ù›·˜. √ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘ Î·È ÔÈ ˘„ËÏ¿ ÈÛÙ¿ÌÂÓÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ÂÚÈÛÒÛÔ˘Ó Ù· Ù·ÁÌ·Ù·ÛÊ·Ï›ÙÈη ÙÌ‹Ì·Ù·, ·ÔÊ·Û›˙Ô˘Ó ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÌÈÛfi ÙÔ˘ √¯ÙÒ‚ÚË Ó· Ù· ·ÔÛ‡ÚÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÕÁÈÔ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ, (∫·‚·ÎÏ›) ÁÈ· «·Ó·Û‡ÓÙ·ÍË».
58
∏ ª∂∆∞§§∞•∏ √È ÕÁÁÏÔÈ, Ô˘ ‰Â ‰È¤ıÂÙ·Ó ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ‰ÈΤ˜ ÙÔ˘˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ, ‹Ù·Ó ·Ó·ÁηṲ̂ÓÔÈ ÁÈ· ÙËÓ «·Ú·Ï·‚‹» Ù˘ ÂÍÔ˘Û›·˜ Ó· ‚·ÛÈÛÙÔ‡Ó ÛÙÔ˘˜ ∆·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘ Î·È ÛÙË ¯ˆÚÔÊ˘Ï·Î‹, ÂÓۈ̷ÙÒÓÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ∂¢∂™. ™ÙÔÓ ÕÁÈÔ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ (∫·‚·ÎÏ›) ı· Û˘ÁÎÂÓÙÚˆıÔ‡Ó ÔÈ Î¿ı ÏÔÁ‹˜ ΢ÓËÁË̤ÓÔÈ ·fi ÙÔÓ ∂§∞™ Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘. ∂‰Ò ı· ÊÔÚ¤ÛÔ˘Ó Ù· ‰È·ÎÚÈÙÈο ÙÔ˘ ∂¢∂™, ÚÔṲ̂ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÂÚ¯ÔÌfi ÙˆÓ ÕÁÁÏˆÓ Î·È ÙÔ Î¿ÏÂÛÌ¿ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ Â¿ÓÔ‰Ô ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. √È ¢·ÁÎÔ˘Ï·›ÔÈ ·ÓÙÈη٤ÛÙËÛ·Ó Ù· ÂÚÈ‚Ú·¯ÈfiÓÈ· Ì ÙËÓ ÓÂÎÚÔÎÂÊ·Ï‹, Ì ËÏ‹ÎÈ· Ì ٷ ·Ú¯Èο ÙÔ˘ ∂¢∂™
™ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ ʈÙÔÁÚ·Ê›·˜ Ô ¡·ÔϤˆÓ ∑¤Ú‚·˜, ·ÚÈÛÙÂÚ¿ ÙÔ˘, Ô ·‰ÂÏÊfi˜ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ‹˜, ‰ÂÍÈ¿ ÙÔ˘ Ô ∫ÔÌÓËÓfi˜ ¶˘ÚÔÌ¿ÁÏÔ˘.
59
√ ¢¿ÁÎÔ˘Ï·˜, ÂÈηÏÔ‡ÌÂÓÔ˜ ÙȘ ÊÈÏÈΤ˜ Û¯¤ÛÂȘ ÙÔ˘ Ì ÙÔÓ ∑¤Ú‚·, ı· ÂȉÂÈÎÓ‡ÂÈ ¤Ó· ÁÚ¿ÌÌ· Ô˘ ÙÔ˘ ›¯Â ÛÙ›ÏÂÈ ÂΛÓÔ˜. ∫·È Ô ∫ÈÛ¿ ª·Ù˙¿Î η̷ÚÒÓÂÈ ÎÈ ·˘Ùfi˜, ÂȉÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ÌÈ· ʈÙÔÁÚ·Ê›· Ì ÙËÓ ÚÔÛˆÈ΋ ·ÊȤڈÛË ÙÔ˘ ∂¢∂™›ÙË ·Ú¯ËÁÔ‡! ∏ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ Âȯ›ÚËÛ˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÙËΠ·fi ÙÔÓ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ 28 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ÎÈ Ô ∫ÈÛ¿ ª·Ù˙¿Î, ˘ÔÁÚ¿ÊÔÓÙ·˜ ˆ˜ «…̤ÏÔ˜ ÙˆÓ ∂ıÓÈÎÒÓ √Ì¿‰ˆÓ ∂¢∂™ ª·Î‰ÔÓ›·˜» Î·È ı¤ÙÔÓÙ·˜ Û ÂÙÔÈÌfiÙËÙ· ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘, ‰È¤Ù·Í ӷ οÓÔ˘Ó ÙÔ ›‰ÈÔ Î·È ÔÈ ¿ÏÏÔÈ ÔÏ·Ú¯ËÁÔ›. √ ∫·Ú·¯ÈÛ·Ú›‰Ë˜ ·Ó¤Ï·‚ ӷ ÔÚÁ·ÓÒÛÂÈ ÙËÓ ÂÙÂÚfiÎÏËÙË Ì¿˙ˆÍË Û ¤Ó· ÂÓÈ·›Ô Û¯ËÌ·ÙÈÛÌfi ˆ˜ «Ãπ ªÂÚ·Ú¯›· ∂¢∂™ ∫ÂÓÙÚÈ΋˜ ª·Î‰ÔÓ›·˜». ∫·È ÂÓÒ fiÏ· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙÔ ÙÂÏÈÎfi ÛÙ¿‰ÈÔ, η٤Êı·Û ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Ô ¯ÚÈṲ̂ÓÔ˜ ·fi ÙÔÓ ∑¤Ú‚· «°ÂÓÈÎfi˜ ∞Ú¯ËÁfi˜ √Ì¿‰ˆÓ ª·Î‰ÔÓ›·˜» Ì ÂÓÙÔÏ‹ Ù· ÙÌ‹Ì·Ù· Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚˆıÔ‡Ó ÛÙÔ ∫ÈÏΛ˜. ∆Ô ·fiÁÂ˘Ì· ÛÙȘ 30 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ Ù· ÌÂÙ·ÏÏ·Á̤ӷ Û ∂¢∂™ Ù·ÁÌ·Ù·ÛÊ·Ï›ÙÈη ÙÌ‹Ì·Ù· η٤ÏËÍ·Ó ÛÙÔ ∫ÈÏΛ˜, ·Ó·Ì¤ÓÔÓÙ·˜ ÙÔ Î¿ÏÂÛÌ· Ó· ÂÊÔÚÌ‹ÛÔ˘Ó ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË «ÚÔ˜ ÂÈ‚ÔÏ‹Ó Ù˘ ٿ͈˜ ÙÔ˘ ¡fiÌÔ˘»!
60
ª∂ƒ√™ ∆ƒπ∆√
Ã√ƒ∆π∞∆∏™ «…∆Ô ¯ˆÚÈfi Ì·˜, Ô˘ ‹Ù·Ó ÛÙË Ì·‡ÚË Ï›ÛÙ· ÂÍ ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘, ¤ÙÛÈ ÎÈ ·ÏÏÈÒ˜ ı· ÙÔ Î·›Á·ÓÂ. √ ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ ‹Ù·Ó ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘, ۇ̂ÔÏÔ ÙÔ˘ ∞ÓÙÈÊ·ÛÈÛÙÈÎÔ‡ ∞ÁÒÓ· ÙÔ˘ Ï·Ô‡ Ì·˜. ∆Ô "ο„ÈÌÔ" Û˘Ì›ÙÂÈ Ì ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ ËÙÙË̤ÓÔ˘ È· ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛ‹ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ¯ˆÚ›˜ ·ÓÙ›ÛÙ·ÛË Î·È ·ÒÏÂȘ. ŒÙÛÈ ÂÍËÁÔ‡ÌÂ Î·È ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ÛÙȘ 6 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1944, fiÙ·Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ¤Î·„·Ó Î·È ÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi ™¯ÔÏ›ԅ» ∞fi ÙÔ §Â‡ÎˆÌ· “ÃÔÚÙÈ¿Ù˘”
61
ª·¯ËÙ¤˜ Î·È Ì·¯‹ÙÚÈ· ÙÔ˘ ∂§∞™ ·fi ÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË.
62
Ã√ƒ∆π∞∆∏™ √ ¶ƒ√ª∞Ãø¡∞™ ∆∏™ ∞¡∆π™∆∞™∏™ ∞fi ÙÔ §Â‡ÎˆÌ· «ÃÔÚÙÈ¿Ù˘»
«…™ÙÔ ∞Ï‚·ÓÈÎfi Ì¤ÙˆÔ ‚Ú¤ıËÎ·Ó Î·È ÔϤÌËÛ·Ó ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ÃÔÚÙÈ·ÙÈÓÔ› ı˘ÛÈ¿˙oÓÙ·˜ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ ∂Ï¢ıÂÚ›·. ªÂٷ͇ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ Ì·˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ô ·ÂÚÔfiÚÔ˜ ∞ϤͷӉÚÔ˜ ™·Ú‚¿Ó˘, ¤Ó· ·fi Ù· ÚÒÙ· ı‡Ì·Ù· ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘ ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿ Ù˘ µfiÚÂÈ·˜ ∏›ÚÔ˘. ∆Ô ¯ÂÈÌÒÓ· ÙÔ˘ 1941- 42 Ô ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ Ï·fi˜ ı· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙËÓ Â›Ó· Î·È ÙË ‰˘ÛÙ˘¯›· Ì ÂηÙfî˜ ÓÂÎÚÒÓ ·fi ÙËÓ ·ÛÈÙ›·. ∆ÔÓ ›‰ÈÔ ¯ÚfiÓÔ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ Ì·˜ ı· ‰ÔÎÈÌ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈÎfi ̤ÓÔ˜ ÙˆÓ Ê·ÛÈÛÙÒÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ Î·ÙÔ¯‹˜. ∏ ÚÒÙË ·ÈÙ›· ‹Ù·Ó ÙÔ ‰¿ÛÔ˜ Î·È Ô ‰·ÛÔʇϷη˜, Ô˘ ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚ ӷ ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ ÙËÓ Í‡Ï¢ÛË ÎÈ ·Ó¤ÊÂÚ ÛÙȘ ÙfiÙ ·Ú¯¤˜ fiÙÈ ÔÈ ÃÔÚÙÈ·ÙÈÓÔ› ·ӷÛÙ¿ÙËÛ·Ó. ∏Úı ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi Ô ª¿ÏÈ·Ú˘ Ì ÈÛ¯˘Ú‹ ‰‡Ó·ÌË ÃˆÚÔÊ˘Ï·Î‹˜ Î·È ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÂÈÛ·ÁÁÂϤˆ˜ ¿ÓÔÈÍ·Ó ˘Ú ηٿ ÙÔ˘ ‰È·Ì·ÚÙ˘ÚfiÌÂÓÔ˘ Ï‹ıÔ˘˜ ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ÛÎÔÙˆıÔ‡Ó ÔÈ ¶·Ó·ÁÈÒÙ˘ ªÔ¯ÒÚ˘, ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ °È·ÓÓ·ÎÔ‡‰Ë˜, °ÂÒÚÁÈÔ˜ ¶·ÓÔ‡‰Ë˜, ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ∆ÛÈ¿ÓÙ·˜ Î·È ∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ¶·Ú¿‰·˜. √È ¤ÓÙ ÚÒÙÔÈ ÓÂÎÚÔ› Ù˘ ∫·ÙÔ¯‹˜. ∞fi ÙÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ ·˘Ùfi ÎÈ ‡ÛÙÂÚ· ·ÚÎÂÙÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ʇÁÔ˘Ó ·fi ÙÔ ¯ˆÚÈfi Î·È Ì·˙› Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÙÚÈÒÙ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÙȘ ÚÒÙ˜ ·ÓÙ¿ÚÙÈΘ ÔÌ¿‰Â˜ ·ÓÙ›ÛÙ·Û˘. µÚÂÙ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ› ÊÈÏÔÍÂÓÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi Î·È Ê˘Á·‰Â‡ÔÓÙ·È ÚÔ˜ ÙË Ã·ÏÎȉÈ΋ Î·È ·fi ÎÂÈ ÛÙË ª¤ÛË ∞Ó·ÙÔÏ‹ ̤۷ Û' ¤Ó· Ù¤ÏÂÈÔ Û¯¤63
‰ÈÔ ‰È¿ÛˆÛ˘. ªÂ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ ı· ÚÔˆıËı› Î·È ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÔÌ¿‰· ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙÒÓ Ô˘ ‰Ú·¤ÙÂ˘Û·Ó ·fi ÙȘ Ê˘Ï·Î¤˜ Î·È ÙȘ ÂÍÔڛ˜. ∆· Û›ÙÈ· ÙˆÓ °ÎÔ˘Ú·Ì¿ÓË, ∫ÈÛÔ‡‰Ë Î·È ∑·¯·ÚÈ¿‰Ë ·Ú¤¯Ô˘Ó ÙË ÊÈÏÔÍÂÓ›· ÙÔ˘˜ Î·È ÙË Û˘Ó‰ÚÔÌ‹ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Âȯ›ÚËÛË Ê˘Á¿‰Â˘Û˘. ™ÙÔ ¯ˆÚÈfi ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·È Û˘ÛÛ›ÙÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË Ù˘ ›ӷ˜ Î·È ÁÂÓÈο ÙˆÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÙˆÓ Ùˆ¯ÒÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ ÙÔ˘. ™Â Ï›ÁÔ ÙÔ ‚Ô˘Ófi ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Á›ÓÂÙ·È ÎÚ˘„ÒÓ·˜ Î·È ÔÚÌËÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ 31Ô˘ Û˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ Ù˘ Ãπ˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ §·˚ÎÔ‡ ∞ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ ™ÙÚ·ÙÔ‡ (∂.§.∞.™.) Î·È ·ÔÙÂÏ› Û˘Ó‰ÂÙÈÎfi ÎÚ›ÎÔ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ·ÓÙÈÛÙ·ÛȷΤ˜ ÔÚÁ·ÓÒÛÂȘ ÙÔ˘ ∂∞ª £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ Î·È ÙˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∂§∞™ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ Î·È Ã·ÏÎȉÈ΋˜. ™ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ Ì·˜ ΢Úȷگ› ÙÔ ∂ıÓÈÎfi ∞ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎfi ª¤ÙˆÔ (∂.∞.ª.), Ë ∂ÓÈ·›· ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈ· √ÚÁ¿ÓˆÛË ¡¤ˆÓ (∂.¶.√.¡.), Î·È Ë §·˚΋ ∞ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë. ÕÓ‰Ú˜, Á˘Ó·›Î˜, Ó¤ÔÈ, ·ÎfiÌË Î·È ·È‰È¿, Û˘ÁÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ fiÚ·Ì· Ù˘ ÂÏ¢ıÂÚ›·˜ Î·È Ù˘ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, ÔÚÁ·ÓÒÓÔÓÙ·È Î·È ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·È Î·Ù¿ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·Ù·ÎÙËÙÒÓ Î·È ÙˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ ÙÔ˘˜, ›Ù ̤۷ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi, ›Ù ÛÙ· Á‡Úˆ ‚Ô˘Ó¿. ™Â fiÏÔ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ù˘ ηÙÔ¯‹˜ Ô ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ ˘‹ÚÍ ΤÓÙÚÔ ‰ÈÂÚ¯Ô̤ӈÓ. ™Ù· ÙÚ›· ¯ÚfiÓÈ· Ù˘ °ÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ ÙÔ ¯ˆÚÈfi ‰›ÓÂÈ ÙË ‰È΋ ÙÔ˘ Ì¿¯Ë.
64
ª¤Û· ÛÙÔ˘˜ ÔÏÏÔ‡˜ ı· ‰È·ÎÚÈıÔ‡Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÁÒÓ˜ ÙÔ˘˜ Ô °ÈÒÚÁÔ˜ °ÎÔ˘Ú·Ì¿Ó˘, Ô˘ ‚Ú·‚‡ÙËΠ̠ÂȉÈÎfi ‰›ÏˆÌ· ÙÈÌ‹˜, Ô ÕÁÁÂÏÔ˜ °ÎÔ˘Ú·Ì¿Ó˘, Ô °ÈÒÚÁÔ˜ ª‹ÙÙ·˜ Î·È Ô ∆¿ÛÔ˜ ∑¤Î·˜, Ô °ÈÒÚÁÔ˜ §˘Á·Ú›Ù˘ ÎÈ ¿ÏÏÔÈ ÔÏÏÔ›. ™ÙÔ ‚Ô˘Ófi ı· ‰È·Ú¤„ÂÈ Ô ‰¿ÛηÏÔ˜ fiÏˆÓ Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ, ·Â›ÌÓËÛÙÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ µ·Ï·¯¿˜ Ì ÙÔ „¢‰ÒÓ˘ÌÔ ∫·ÂÙ¿Ó ºˆÙÂÈÓfi˜, ÊÏÔÁÂÚfi˜ ·ÙÚÈÒÙ˘, ¤Ê‰ÚÔ˜ ÏÔ¯·Áfi˜ Î·È ÌÔÚʈ̤ÓÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜. ™Â ¿ÏϘ ¤ÓÔϘ ÔÌ¿‰Â˜ ÔÈ Î·ÂÙ¿ÓÈÔÈ, ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ (°ÈÒÚÁÔ˜ ∫ÈÚÎÈÌÙ˙‹˜) Î·È ÕÁÚ·˜ (∫ÒÛÙ·˜ °Î·Ù˙Ô‡‰Ë˜). °ÂÓÓ·›Ô˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˘ Î·È ÙÚ·ÁÈ΋ ÌÔÚÊ‹ Ô ∫ÒÛÙ·˜ §Ô˘Ù˙ÈÔ‡‰Ë˜ (¡Èfiη˜) ÁÓˆÛÙfi˜ ˆ˜ ∫·ÂÙ¿Ó ∫·Ú·˚Ûο΢».
ÃÔÚÙÈ·ÙÔԇϘ ÌÈ·˜ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚ˘ (Î·È ÈÔ «·Ó¤ÌÂÏ˘» ÎÈ ·Ó˘Ô„›·ÛÙ˘) ÂÔ¯‹˜.
65
∏ ∂¡√¶§∏ ¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆∞ §›Á· ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· Ì·ÎÚÈ¿ ·fi ÙÔ ¯ÒÚÔ fiÔ˘ ÛÙ¿ıÌ¢·Ó ‰È¿Û·ÚÙ˜ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ¯ˆÚÈ¿ ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ¶ÂÙÚÔΤڷ۷ Î·È §È‚¿‰È (Û ÌÈ· ¤ÎÙ·ÛË Ô˘ ÌÔÚ› Ó· ÙËÓ ÂÚ·Ù‹ÛÂÈ Î·Ó›˜ Û ÌÈ· ̤ڷ), ‰ÚÔ‡Û ÙÔ ∆¿ÁÌ· ÃÔÚÙÈ¿ÙË. øÛÙfiÛÔ ÔÈ ÂÎηı·ÚÈÛÙÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ Ô˘ ›¯·Ó ÂÍ·ÔχÛÂÈ Î·Ù¿ ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù· ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·È ÔÈ Û‡ÌÌ·¯Ô› ÙÔ˘˜, ¤ÂÊÙ·Ó ÛÙÔ ÎÂÓfi. ∆Ș ·Ú·ÌÔÓ¤˜ Ù˘ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛ˘, Ì ÙËÓ ·Ì¤ÚÈÛÙË Û˘Ì·Ú¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÙÔÈÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÒÛˆÓ, ÙÔ 2Ô ∆¿ÁÌ· ÙÔ˘ 31Ô˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∂§∞™, ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ ∆¿ÁÌ· ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ¤ÊÙ·Û ӷ ·ÚÈıÌ› ¿Óˆ ·fi 250 ¿ÓÙÚ˜, ʤÚÓÔÓÙ·˜ ÔÓÔΤʷÏÔ, ÏfiÁˆ ÁÂÈÙÓ›·Û˘, ÛÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓfiʈÓÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ.
÷ڷÎÙÈÎfi ÙÔ˘ °.º·Ú۷Λ‰Ë.
66
∆√ Ã∆À¶∏ª∞ ™∆√ ∞™µ∂™∆√Ãøƒπ ™ÙȘ 12 πÔ˘Ï›Ô˘ 1944, ÙÌ‹Ì· ÙÔ˘ ∂§∞™ ÂÈÙ¤ıËΠ̠ÂÈÙ˘¯›· ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ÒÚÈ, ÛÙÔÓ ·ÛÙ˘ÓÔÌÈÎfi ÛÙ·ıÌfi Î·È ÙËÓ ÊÚÔ˘Ú¿ ÙÔ˘ ™·Ó·ÙÔÚ›Ô˘. µ·ÛÈ΋ ‰‡Ó·ÌË ÎÚÔ‡Û˘ ÛÙ¿ıËΠÙÔ ∆¿ÁÌ· ÃÔÚÙÈ¿ÙË, Ì ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘ Û˘ÁÎÚÔÙ‹Ì·ÙÔ˜ ¡ÈÁÚ›Ù·˜ ™ˆ¯Ô‡ Î·È ÙˆÓ ÂʉÚÔÂÏ·Û›ÙÈÎˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ. ∏ ¯ˆÚ›˜ ·ÒÏÂȘ ÂÈÙ˘¯›· Ù˘ ηÏÔۯ‰ȷṲ̂Ó˘ ·Ú¿ÙÔÏÌ˘ Âȯ›ÚËÛ˘ Î·È Ô ·ÊÔÏÈÛÌfi˜ ÙˆÓ Ô¯ÙÒ ¯ˆÚÔÊ˘Ï¿ÎˆÓ ¯·ÚÔÔ›ËÛÂ Î·È ·Ó·Ù¤ÚˆÛ ÙȘ ÂÏ›‰Â˜ ÁÈ· ÙË Û‡ÓÙÔÌË ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË.∫·Ù¿ Ì·ÚÙ˘Ú›· ·˘ÙfiÙË Û˘ÌÔÏÂÌÈÛÙ‹ Ì·˜, fiÙ·Ó Ì›ÏËÛ ÛÙÔ˘˜ ÓÔÛËÏ¢fiÌÂÓÔ˘˜ Ô ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∆¿ÁÌ·ÙÔ˜ ∫›ÙÛÔ˜, Ù· ÚfiÛˆ· ÙˆÓ ·ÚÚÒÛÙˆÓ, Ô˘ ¤‚ÏÂ·Ó ·ÓÙ¿ÚÙ˜ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿, Ï·ÌÔÎÔÔ‡Û·Ó ·fi ¯·Ú¿. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ÙˆÓ ∂§∞™›ÙÈÎˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ, Ù· ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ‰¤Î· ÓÔÛËÏ¢fiÌÂÓÔÈ, Ô˘ ÔÏ›ÛÙËÎ·Ó Ì ٷ fiÏ· ÙˆÓ ¯ˆÚÔÊ˘Ï¿ÎˆÓ Î·È ÂÓÙ¿¯ıËÎ·Ó ÛÙÔ ∆¿ÁÌ· ÃÔÚÙÈ¿ÙË. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÔÈ ·ÓÙ¿ÚÙ˜ ¯Ù‡ËÛ·Ó ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ, ÛÎÔÙÒÓÔÓÙ·˜ ‰˘Ô °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ Î·È ÙÚ·˘Ì·Ù›˙ÔÓÙ·˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ‰˘Ô. ∆· ÁÂÁÔÓfiÙ· ·˘Ù¿ ıÔÚ‡‚ËÛ·Ó ÙȘ ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜ ·Ú¯¤˜ Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ Î·È ÛÙȘ 22 πÔ˘Ï›Ô˘ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ›¯·Ó ˙ËÙ‹ÛÂÈ ·fi ÙÔ 2Æ µÔ˘ÏÁ·ÚÈÎfi ™ÒÌ· ™ÙÚ·ÙÔ‡ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ Ù˘ 7˘ µÔ˘ÏÁ·ÚÈ΋˜ ªÂÚ·Ú¯›·˜ ÛÙË Û¯Â‰È·˙fiÌÂÓË ÂÎηı·ÚÈÛÙÈ΋ Âȯ›ÚËÛË ÛÙË ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË.
67
¶ƒ√∞¡∞°°∂§π∞ √§√∫∞À∆øª∞∆√™ ™ÙÔ ÙËÏÂÁÚ¿ÊËÌ· Ô˘ ›¯Â ÛÙ·Ï› ÛÙÔ 2Ô µÔ˘ÏÁ·ÚÈÎfi ™ÒÌ· ™ÙÚ·ÙÔ‡, fiÔ˘ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ˙‹ÙËÛ·Ó ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ÛÙȘ ÂÎηı·ÚÈÛÙÈΤ˜ ÂȯÂÈÚ‹ÛÂȘ, Û·ÊÒ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ÚÔ·Ó·ÁÁ¤ÏÏÂÙ·È ÙÔ ¯Ù‡ËÌ· ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË: «∞fi ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË Ô˘ ¤ÁÈÓ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ˆÚ›Ô˘-ÃÔÚÙÈ¿ÙË ÚԤ΢„ fiÙÈ ÂΛ ÛÙ·ıÌÂ‡Ô˘Ó ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙˆÓ Û˘ÌÌÔÚÈÒÓ, ÔÈ Ôԛ˜ ÛÙËÓ ÔÚ›· ÂÓÈÛ¯‡ıËÎ·Ó Î·È ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· Ô¯˘ÚÒÓ ı¤ÛÂˆÓ Î·È Ë ÚÈ˙È΋ Î·È ÁÚ‹ÁÔÚË ÂÎηı¿ÚÈÛË ·˘Ù‹˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ ıˆÚÂ›Ù·È ··Ú·›ÙËÙË ÁÈ· ÙË Û˘Ó¤¯ÈÛË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹˜ ÙÔ˘ ÔϤÌÔ˘». ∏ ·fiÊ·ÛË ÁÈ· ÙÔ ¯Ù‡ËÌ· ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Â›¯Â ·Úı›!
“∂ÊÈ¿ÏÙ˘”. ÷ڷÎÙÈÎfi
68
∞™µ∂™∆√Ãøƒπ - ¡∂∞ ∂À∫∞ƒ¶π∞ ™º∞°∂™ ∞¶√ §π™∆∞ ™ÙȘ 26 πÔ˘Ï›Ô˘, ÂÚ·Ṳ̂ӷ ÌÂÛ¿Ó˘¯Ù·, ÙÔ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ÒÚÈ ÂÚÈ΢ÎÏÒıËÎÂ Î·È ÔÈ «™Ô˘ÌÂÚÙ·›ÔÈ», ·ÊÔ‡ Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ·Ó Î·ÙÔ›ÎÔ˘˜, ·Ú·ıÂÚÈÛÙ¤˜, ·ÛıÂÓ›˜ Î·È ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÙÔ˘ ™·Ó·ÙÔÚ›Ô˘, ÙÔ˘˜ «·Ó¤ÎÚÈÓ·Ó» ˙ËÙÒÓÙ·˜ ÏËÚÔÊÔڛ˜. ∆ÂÏÈο ÂÂϤÁËÛ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ˘·Ú¯ËÁÔ‡˜ ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ, °ÂÚÌ·Ó¿ÎË Î·È ∫·ÂÙ·Ó¿ÎË, ‰ÂοÍË ¿ÙÔÌ·, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ¤Íˆ ·fi ÙÔ ¯ˆÚÈfi ηÈ, ˘Ô¯ÚÂÒÓÔÓÙ·˜ Î·È ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË, ÙÔ˘˜ ÂÍÂÙ¤ÏÂÛ·Ó. ªÂÙ¿ ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛË, ÌÂÙÚÒÓÙ·˜ Î·È ‰È·ÈÛÙÒÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÎÙÂÏÂṲ̂ÓÔ˘˜ ¤ÏÂÈ ¤Ó·˜, ÔÈ ‰˘Ô ˘·Ú¯ËÁÔ› οÏÂÛ·Ó ·fi ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ¤Ó·Ó Ó·Úfi, ÙÔÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ ª¿Ï·Ì·, Ó· Í·Ó·ÌÂÙÚ‹ÛÂÈ Ù· ı‡Ì·Ù·. ŸÙ·Ó ÂΛÓÔ˜ ÌÂÙÚÒÓÙ·˜ ¤ÊÙ·Û ÛÙÔ˘˜ ‰Âη¤ÓÙÂ, Ô °ÂÚÌ·Ó¿Î˘ ÁÂÏÒÓÙ·˜ ˘ÚÔ‚fiÏËÛ ÙÔÓ ¿Ù˘¯Ô Ó¤Ô Ï¤ÁÔÓÙ·˜: «∫È ¤Ó·˜ ÂÛ‡ ‰Âη¤ÍÈ!» ™ÙȘ 31 ÙÔ˘ πÔ‡ÏË ÎÔÓÙ¿ ÙÚÈ·ÎfiÛÈÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘ ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ, ÂÚÈ·ÎÏˆÛ·Ó ÙËÓ ¡¤· ∂˘Î·Ú›·, ·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ Ù˘ ÔÔ›·˜ ¤ÏÂÍ·Ó Î·È ÂÎÙ¤ÏÂÛ·Ó ‰Âη٤ÛÛÂÚ· ¿ÙÔÌ·.
69
¶√§∂ªπ∫∂™ ¢ƒ∞™∆∏ƒπ√∆∏∆∂™ ∆√À «∆∞°ª∞∆√™ Ã√ƒ∆π∞∆∏»
º˘ÏÏ·Ú¿ÎÈ· ·fi ÙÔ “∏ÌÂÚÔÏfiÁÈÔ ÙÔ˘ ‚Ô˘ÓÔ‡”1.
16 ÚÔ˜ 17 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘. «¡˘¯ÙÈ¿ÙÈη ÍÂʇÁ·Ì ·fi ÙÔÓ ÎÏÔÈfi ÌÈ·˜ ÂÎηı·ÚÈÛÙÈ΋˜ Âȯ›ÚËÛ˘ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ·Ó ÙÌ‹Ì·Ù· ∆·ÁÌ¿ÙˆÓ ∞ÛÊ·Ï›·˜, °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È µÔ˘ÏÁ¿ÚˆÓ. •ËÌÂÚÒÌ·Ù·, ÌfiÏȘ ‰ÂηԯÙÒ ¿ÙÔÌ· ·fi ÙÔÓ Ïfi¯Ô Ì·˜, ηٷʤڷÌ ӷ È¿ÛÔ˘Ì ٷ ˘„ÒÌ·Ù· ÛÙË ÂÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ ÕÁÈÔ˘ ¶Úfi‰ÚÔÌÔ˘. ∆Ș ÚˆÈÓ¤˜ ÒÚ˜ ‰Â¯Ù‹Î·Ì ›ıÂÛË Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ̿¯Ë. ∂›¯·Ì ‰‡Ô ÓÂÎÚÔ‡˜ Î·È ÙÚÂȘ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜. ∞ȯ̿ψÙÔÈ È¿ÛÙËÎ·Ó ¤ÓÙ ÙÔ˘ ÂʉÚÈÎÔ‡. ∆ÔÓ ¤Ó· ÙÔÓ ·Ú·‰ÒÛ·Ó ÛÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È ÙÔÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛ·Ó ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË... 1
¶ÔÏÂÌÒÓÙ·˜, ÂÎÙfi˜ ·fi Ù· ÛΛÙÛ·, η٤ÁÚ·Ê· ÛÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÌÔ˘ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ Ù· Û˘Ì‚¿ÓÙ· Ù˘ ˙ˆ‹˜ Ì·˜ ÛÙ’ ·ÓÙ¿ÚÙÈÎÔ Î·È ¤¯ˆ ÙËÓ ‚‚·ÈfiÙËÙ· fiÙÈ Ù›ÔÙ· ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi, ·ã fiÛ· ¤˙ËÛ· Î·È Î·Ù¤ÁÚ·„·, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ·Ú·ÏÂÈÊı›.
70
∆Ô˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Ù¤ÛÛÂÚÂȘ, ÔÈ µÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ √¯Ú·Ó›Ù˜1 ÙÔ˘˜ ¿ÏÂÈ„·Ó Ì ̤ÏÈ Î·È ÙÔ˘˜ ‰¤Û·Ó Û ‰¤ÓÙÚ·, Ó· ÙÔ˘˜ Ê¿Ó ÔÈ ÛʋΘ. ⁄ÛÙÂÚ· ·fi ̤Ú˜ ‚ڋηÌ ٷ ÙÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ‰È·ÌÂÏÈṲ̂ӷ Î·È ·Ú·¯ˆÌ¤Ó· Ú˯¿ Î·È ÙÔ˘˜ ı¿„·Ì». ™ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÍÂʇÁˆ, ÙÚ¤¯ÔÓÙ·˜ ͢fiÏËÙÔ˜ ̤۷ ·fi ˘ÎÓÔ‡˜ ÔÏ˘‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËη ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ·fi ‚Ï‹Ì· fiÏÌÔ˘ Î·È ·Ó·ÁοÛÙËη Ó· Âٿ͈ ÙÔ Û·ÎΛ‰ÈÔ Ô˘ ›¯· ÙÔ ÌÏÔÎ Ì ٷ ÛΛÙÛ·. ∆· ‚ڋΠ¤Ó·˜ µÔ‡ÏÁ·ÚÔ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˘, Ù· ʇϷÍ ηÈ, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙÚÈ¿ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ·, Ù· ·Ú¤‰ˆÛ ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈ΋ §¤Û¯Ë Ù˘ ™fiÊÈ·˜ Ì ÙËÓ ·Ú¿ÎÏËÛË Ó· ‚ÚÂı›, ·Ó ¤˙ËÛÂ, Ô ¿ÁÓˆÛÙÔ˜ ÛÎÈÙÛÔÁÚ¿ÊÔ˜. ∏ ·Ï‹ıÂÈ· ›ӷÈ, fiÙ·Ó Ù· ›‰· ‰ËÌÔÛÈÂ˘Ì¤Ó· Û ÂÊËÌÂÚ›‰· Ì ÂÈÎÂÊ·Ï›‰· «™Î›ÙÛ· ÂÓfi˜ ¿ÁÓˆÛÙÔ˘ ∂§∞™›ÙË… ¶ÚÔÛÊÔÚ¿ ·fi ÙËÓ §·˚΋ ¢ËÌÔÎÚ·Ù›· Ù˘ µÔ˘ÏÁ·Ú›·˜», ‰ÂÓ ‹ıÂÏ· Ó· ÈÛÙ¤„ˆ Ù· Ì¿ÙÈ· ÌÔ˘! ∫·ÏÂṲ̂ÓÔ˜ ÛÙÔ °ã ¶ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ÛÙË ™fiÊÈ·, ‚Ú¤ıËη Ì ÙÔ µÔ‡ÏÁ·ÚÔ ÛÙÚ·ÙÈÒÙË Ô˘ ›¯Â ‰È·Ê˘Ï¿ÍÂÈ Ù· ÛΛÙÛ·, Ù· ›·ÌÂ Î·È Á›Ó·Ì ʛÏÔÈ. 1
µÔ‡ÏÁ·ÚÔÈ ·Ûʷϛ٘ ÂıÓÈÎÈÛÙ¤˜
71
ŒÓ· ·fi Ù· ÛΛÙÛ· ÌÔ˘ Ô˘ ‚Ú‹ÎÂ Î·È Ù· ‰È·Ê‡Ï·ÍÂ Ô µÔ‡ÏÁ·ÚÔ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˘.
™∆√ Ã√ƒ∆π∞∆∏ 1 ™Â٤̂ÚË «… ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì· ηÙËÊÔÚ›Û·Ì Ì ÙÔ §fi¯Ô ∂ÔÓÈÙÒÓ ÙȘ Ï·ÁȤ˜ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Î·È Ì ÙÔ ÛÔ‡ÚÔ˘Ô Ë ‰ÈÌÔÈÚ›· Ì·˜ ›¯Â ÛÙ‹ÛÂÈ Ê˘Ï¿ÎÈÔ - ÂÓ¤‰Ú· ¿Óˆ ·fi ÙÔ ÌÔÓÔ¿ÙÈ Ô˘ ·ÓËÊÔÚ›˙ÂÈ ·fi ÙÔ ∞ÚÛ·ÎÏ› (¶·ÓfiÚ·Ì·) ÁÈ· Ó· Ê˘Ï¿ÍÔ˘ÌÂ, fiˆ˜ Ì·˜ ›·Ó, ÌÈ· Û‡ÛÎÂ„Ë ÛÙÂϯÒÓ Ô˘ Á›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi». 2 ™Â٤̂ÚË «Ã·Ú¿Ì·Ù· ÛÙ‹Û·Ì ÂÓ¤‰Ú· ¤Íˆ ·fi ÙÔ ¯ˆÚÈfi, ÛÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ƒˆÌ·˚ÎÔ‡ ˘‰Ú·ÁˆÁ›Ԣ. √ ÔÌ·‰¿Ú¯Ë˜ Ì·˜ µ¿ÁÈ·˜ ƒÈÎÔ‡‰Ë˜, Ì ¿ÏÏÔ˘˜ ¤ÓÙÂ, È¿Û·Ó ı¤ÛÂȘ ÛÙȘ fi¯ı˜ ÙÔ˘ ڤ̷ÙÔ˜ ÎÈ ¿ÏÏÔÈ ÙfiÛÔÈ ÂÌ›˜, Ì ÙÔ ÔÏ˘‚fiÏÔ ÙÔ˘ Ïfi¯Ô˘, ÎÔ˘ÚÓÈ¿Û·Ì ÛÙ· Ô˘ÚÓ¿ÚÈ· ¿Óˆ ·fi ÙÔ ˘‰Ú·ÁˆÁ›Ô. ¶ÂÚ›Ô˘ ηٿ ÙȘ 10 .Ì. Ì·˜ ÏËÛ›·Û ·˘ÙÔΛÓËÙÔ. √ µ¿ÁÈ·˜, ‰È·ÈÛÙÒÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ ¤¯ÂÈ Ó· οÓÂÈ Ì ŒÏÏËÓ˜, ‚Á·›ÓÂÈ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ·Î¿Ï˘ÙÔ˜ ηÈ, Ú›¯ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ÚÈ‹ ÛÙÔÓ ·¤Ú·, ÙÔ˘˜ ʈӿ˙ÂÈ Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó. ∆Ô ·˘ÙÔΛÓËÙÔ ·Ó‚¿˙ÂÈ Ù·¯‡ÙËÙ·, ÙÔÓ ÚÔÛÂÚÓ¿ÂÈ Î·È ÙÔÓ ‚Ϥˆ ·Ì‹¯·ÓÔ Ó· ¯ÂÈÚÔÓÔÌ› ÛÙË Ì¤ÛË ÙÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘. «ª·˜ Í¤Ê˘Á», ÊÒÓ·Í ¤Ó·˜. ¶˘ÚÔ‚ÔÏԇ̠ηıÒ˜ ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÂÙ·È ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ ·ÎÔÏÔ˘ıԇ̠ÙÚ¤¯ÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ™Ù·‡Ú·Î·... ™ÙÔ ¤Ì· ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ÛÙ·Ì·ÙË̤ÓÔ ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ. ™Â ÌÈ· Â˙ԇϷ, οÔÈÔÈ ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜.. √ Ô‰ËÁfi˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘ Û ̛· ηڤÎÏ· Ì ÙÚ·‡Ì· ÛÙÔ ÁfiÓ·ÙÔ Î·È ¤Ó·˜ ۈ̷Ù҉˘ ¿ÓÙÚ·˜ ͷψ̤ÓÔ˜ Ù’ ·Ó¿ÛÎÂÏ·. 72
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1945. ªÂ ÙÔÓ ÕÏÎË ∫·ÚÈ˙ÒÓË ÛÙÔ ¡ÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÙÔ˘ ∂§∞™ µ›Ï· ∞Ï·Ù›ÓË.
«ª· ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ÛÙ·Ì·Ù¿Á·ÙÂ;», ÚˆÙ¿ˆ Ì ·Ú¿ÔÓÔ. √ Ô‰ËÁfi˜ ÌÔ˘ οÓÂÈ ÓfiËÌ· ˆ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ Î·È fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÚˆÙ‹Ûˆ ÙÔÓ ¿ÏÏÔÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ Ì ÎÔÈÙ¿˙ÂÈ ·Ó¤ÎÊÚ·ÛÙÔ˜ Î·È ‰Â ‚Á¿˙ÂÈ ÌÈÏÈ¿. ªÂ˜ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi, ·fi ÁÓˆÛÙÔ‡˜ Ì·˜ ÙÔ˘ 1Ô˘ §fi¯Ô˘, Ì¿ı·Ì ÁÈ· ÙÔ ¯Ù‡ËÌ· Ù˘ µÔ˘ÏÁ·ÚÈ΋˜ ÂÚÈfiÏÔ˘ ÈÈÎÔ‡ Î·È ÙÔÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÕÏÎË. ¶ÂÚ·Ṳ̂Ó˜ ¤ÓÙÂη Ì·˜ ÏËÛ›·ÛÂ Ô Î·ÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿Ù˘, ÙÔ˘ ›·Ì Ҙ ¤¯Ô˘Ó Ù· Ú¿ÌÌ·Ù· ÎÈ ÂΛÓÔ˜ ·Áڛ„Â. «∫·È ÙÈ ı¤ÏÂÙ ‰Ò;», ¤‚·Ï ÙȘ ʈӤ˜, «∆Û·ÎÈÛÙ›ÙÂ Î·È Á˘Ú›ÛÂÙ ›Ûˆ ÛÙȘ ı¤ÛÂȘ Û·˜». ∞Û˘Ó‹ıÈÛÙÔÈ Û ٤ÙÔÈÔ˘ ›‰Ô˘˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿, ÓÔÈÒÛ·Ì ¿Û¯ËÌ· Î·È ÎÈÓ‹Û·Ì ÛÙÂÓ·¯ˆÚË̤ÓÔÈ Î·È ÓËÛÙÈÎÔ› Ó· Í·Ó·ÛÙ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÓ¤‰Ú·...» 73
∏ ¢∂À∆∂ƒ∏ ∂¡∂¢ƒ∞ «™ÙÔ ˘‰Ú·ÁˆÁÂ›Ô È¿Û·Ì Ì ÙÔ ™Ù·‡Ú·Î· ı¤ÛË ÛÙÔ ¯·ÓÙ¿ÎÈ Ù˘ ‰ËÌÔÛÈ¿˜ ÎÈ Ô ¶·ÓÙÂÏ‹˜, Ô˘ ‹Úı ̷˙› Ì·˜, ÈÔ „ËÏ¿ Ó· ‚ϤÂÈ ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ. ¢ÂÓ Â›¯Â ÂÚ¿ÛÂÈ ÌÈÛ¿ˆÚÔ Î·È Ê¿ÓËΠ·˘ÙÔΛÓËÙÔ. ºÒÓ·Í· ÙÔÓ ¶·ÓÙÂÏ‹, Ô˘ η٤‚ËÎ οˆ˜ ·Úfiı˘Ì· Î·È ¤È·Û ı¤ÛË ÎÔÓÙ¿ Ì·˜. ∂›¯·ÌÂ Û˘ÌʈӋÛÂÈ, ·Ó ‹Ù·Ó °ÂÚÌ·ÓÔ›, Ó· ÙÔ˘˜ ¯Ù˘‹ÛÔ˘Ì Û ÌÂÚÈο ̤ÙÚ· ÚÔÙÔ‡ ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÎÔÓÙ¿ Ì·˜, ÁÈ· Ó· Í·Ó·ÔÏ›ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ Ú›ÍÔ˘Ì ¿ÏÈ. ªÂ ÙȘ ÚÒÙ˜ ‚ÔϤ˜ ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ, ¤Ó· ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi ·ÓÔȯÙfi, ÊÚÂÓ¿ÚÂÈ Î·È ÛÙ·Ì·Ù¿ÂÈ ÌÚÔÛÙ¿ Ì·˜. ¢‡Ô °ÂÚÌ·ÓÔ› ÂÙ¿¯ÙËÎ·Ó ¤Íˆ, È¿Û·Ó ı¤ÛË ÛÙ’ ·¤Ó·ÓÙÈ Ú›ıÚÔ ÎÈ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· Á·˙ÒÓÔ˘Ó Ì ٷ ·˘ÙfiÌ·Ù·. ∂Ì›˜ ÙÔ˘˜ ··ÓÙ¿Ì ·Ú·È¿, οÓÔÓÙ·˜ ÔÈÎÔÓÔÌ›· ÛÙȘ ÛÊ·›Ú˜. §¤ˆ ÛÙÔ ™Ù·‡Ú·Î· fiÙ·Ó ı· ÙÔ˘˜ ¤Î·Ó· Û‹Ì·, Ó· Ú›ÍÔ˘Ó ··ÓˆÙ¿, Ó· ÂÚ¿Ûˆ ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ, Ó· ‚Áˆ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ·fi ›Ûˆ. ™ÙËÓ ·¤Ó·ÓÙÈ ÏÂ˘Ú¿ Ë ‚Ï¿ÛÙËÛË, ıÚÂÌ̤ÓË Ì ٷ ÓÂÚ¿, ¤¯ÂÈ Á›ÓÂÈ Ì›· ÌÈÎÚ‹ ˙Ô‡ÁÎÏ·. ¶ÚÔ¯ˆÚ¿ˆ Ì ÚÔÛÔ¯‹, Ì’ ¤¯Ô˘Ó ηٷÍÂÛΛÛÂÈ ÔÈ ‚·ÙÛÈÓȤ˜ Î·È ·ÊÔ˘ÁÎÚ¿˙ÔÌ·È Ì‹ˆ˜ È¿Ûˆ ÛËÌ¿‰È ‹ ‹¯Ô ·fi ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ fiÔ˘ ¤¯Ô˘Ó ÏÔ˘Ê¿ÍÂÈ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›1. ªÈ· ÚÈ‹ ÂÚÓ¿ÂÈ Í˘ÛÙ¿ ·fi ÙÔ ÚfiÛˆfi ÌÔ˘ Î·È ÍÂÊÏÔ˘‰›˙ÂÈ ÙË Ï‡η. µÁ·›Óˆ ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ Î·È ÊˆÓ¿˙ˆ Ó· ¤ÚıÂÈ ¤Ó·˜ ÎÔÓÙ¿ ÌÔ˘. «∆È ¤Ó·˜» ··ÓÙ¿ÂÈ Ô ™Ù·‡Ú·Î·˜ ‚Ú›˙ÔÓÙ·˜, «Ô˘ ¤¯ˆ Ì›ÓÂÈ ÌÔÓ¿¯Ô˜…» 1
√ ÛÎËÓÔı¤Ù˘ ∞ÈÌ›ÏÈÔ˜ ∞‰·ÌfiÔ˘ÏÔ˜ Ì·˜ ›¯Â ÂÈ fiÙÈ ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›· ›¯Â ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙÔÓ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ‰˘Ô °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Ô˘ ›¯·Ó ‰È·Ê‡ÁÂÈ, ÂΛÓÔ˜ ÙÔ˘ ·ÊËÁ‹ıËΠٷ ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È Â͉‹ÏˆÛ ÙËÓ ÂÈı˘Ì›· Ó· Ì ÁÓˆÚ›ÛÂÈ.
74
ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ 2002. ªÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ƒˆÌ·˚Îfi À‰Ú·ÁˆÁÂ›Ô fiÔ˘ ¯Ù˘‹ıËÎ·Ó Î·È Ù· ‰˘Ô ·˘ÙÔΛÓËÙ·.
ªÂ ÙÔÓ ™Ù·‡Ú·Î· „¿¯ÓÔ˘Ì ¤Ó· Á‡Úˆ ÁÈ· οÌÔÛË ÒÚ·, ÚˆÙ¿Ì ÎÈ fiÛÔ˘˜ ‰Ô˘Ï¤˘·Ó ÛÙ· ¯ˆÚ¿ÊÈ·, Ì· ηÓ›˜ ÙÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›‰Â ÙÔ˘˜ ‰˘Ô °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜. ™ÙÔ Ì¤ÚÔ˜ Ù˘ Û‡ÁÎÚÔ˘Û˘ Ô Ô‰ËÁfi˜ ÂṲ̂ÓÔ˜ ÛÙÔ ÙÈÌfiÓÈ ·Î›ÓËÙÔ˜. √ ™Ù·‡Ú·Î·˜ ÙÔ˘ Ù·Ú·ÎÔ˘Ó¿ÂÈ ÙÔÓ ÒÌÔ ÎÈ ÂΛÓÔ˜ ·Ó·ÛËÎÒÓÂÈ ·ÚÁ¿ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÎÈ ·ÓÙÈÎÚ›˙Ô˘Ì ¤Ó· fiÌÔÚÊÔ ·È‰È¿ÛÙÈÎÔ ÚfiÛˆÔ ÎÈ ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË ÙÔ Ì¿ÁÔ˘ÏÔ Î·È ÙÔ Ì¿ÙÈ ÙÔ˘ ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ Ì›· ÊÚÈÎÙ‹ ·ÈÌ¿ÙÈÓË Ì¿˙·. °È· ÌÈ· ˙ˆ‹ ı· ÚÈ˙ÒÛÂÈ ÛÙË ÌÓ‹ÌË ÌÔ˘ ·˘Ù‹ Ë Ì·Î¿‚ÚÈ· ÂÓ·ÏÏ·Á‹ Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜. ∏ fi„Ë ÌÈ·˜ ¿ÁÔ˘Ú˘ ·ÎfiÌ· ˙ˆ‹˜ Î·È Ë fi„Ë ı·Ó¿ÙÔ˘ ÛÙË ÙÚÔÌ·Á̤ÓË Ì·ÙÈ¿. £¿Ì·ÛÙÂ Û˘ÓÔÌ‹ÏÈÎÔÈ, Î·È ›Ûˆ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ‹Ì·ÛÙ·Ó Ê›ÏÔÈ Î·È Ó· ›¯·Ì ӷ ԇ̠ÔÏÏ¿. ∆Ô ÎÔÈÙ¿Ì Ԣ Û¤ÚÓÂÈ ÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ ·Ó‹ÌÔÚÔ Ó· È¿ÛÂÈ ÙÔ ÈÛÙfiÏÈ ·’ ÙÔÓ ˙ˆÛÙ‹Ú·. «¶·Ú¿Ù· Ù· η̷ڿÓÙ», ÙÔ˘ ϤÂÈ ‹ÚÂÌ· Ô ™Ù·‡Ú·Î·˜. ¶·›ÚÓÂÈ ÙÔ ÈÛÙfiÏÈ Î·È ÙÔ ¯ÒÓÂÈ ÛÙÔÓ ÎfiÚÊÔ ÙÔ˘. 75
∞’ ÙÔ ¯ˆÚÈfi η٤‚ËÎ·Ó ‰‡Ô ÙÔ˘ Ïfi¯Ô˘ Ì·˜ Î·È ÌÂÚÈÎÔ› ¯ˆÚÈ·ÓÔ›. ªÂ ‰˘ÛÎÔÏ›· ÛËÎÒÛ·Ì fiÚıÈÔ ÙÔ °ÂÚÌ·Ó¿ÎÈ, Ô˘ Ì ÎÔÈÙ¿ÂÈ ·ÓÈÎfi‚ÏËÙÔ Î·È Î¿ÙÈ „ÂÏÏ›˙ÂÈ ÛÙË ÁÏÒÛÛ· ÙÔ˘. «¶È¿ÛÙ ÙÔÓ ·fi ÙȘ Ì·Û¯¿Ï˜ Ì ÚÔÛÔ¯‹», Ϥˆ ÛÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ Ì·˜. ¶ÚÔÛ·ıÒ, Ó· ÙÔ˘ ‰ÒÛˆ ÎÔ˘Ú¿ÁÈÔ Î·È ÙÔ˘ Ϥˆ fiÙÈ ÂΛ Ô˘ ı· ¿ÂÈ ˘¿Ú¯ÂÈ «ÓÙÔÎÙfiÚ» Ô˘ ı· ÙÔÓ Î¿ÓÔ˘Ó «ÁÎÔ˘ÓÙ». «∫ڛ̷, ÙÔÓ Ì¿ÛÙ·Ú‰Ô», ÌÔ˘ÚÌÔ˘Ú¿ÂÈ ÛÙÂÓÔ¯ˆÚË̤ÓÔ˜ Ô ™Ù·‡Ú·Î·˜, «ÎÈ Â›¯Â ¯ÚfiÓÈ· ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘ Ó· ˙‹ÛÂÈ». ™ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ ¤Ó· ·˘ÙfiÌ·ÙÔ "™Ù¿ÁÈÂÚ", ‰ÂÛÌ›‰Â˜ Ì ÛÊ·›Ú˜, ¤ÍÈ ¯ÂÈÚÔ‚ÔÌ‚›‰Â˜, Î·È ¤Ó· Ì·ÎڇηÓÔ. ŸÏ· ·˘Ù¿, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ ˙ˆÛÙ‹Ú· Ì ÙÔ ÈÛÙfiÏÈ Ô˘ ›¯Â ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Ô ™Ù·‡Ú·Î·˜ Î·È ·fi Ì›· ¯ÂÈÚÔ‚ÔÌ‚›‰· Ô Î·ı¤Ó·˜ Ì·˜, Ù· ›¯·Ì ÛÙ›ÏÂÈ ÛÙÔ §fi¯Ô. ∞fi fiÛÔ˘˜ ‹Úı·Ó ÎÔÓÙ¿ Ì·˜ ηӤӷ˜ ‰ÂÓ Í¤ÚÂÈ Ó· Ô‰ËÁ›. «°È· Ê·ÓÙ¿ÛÔ˘», ÌÔ˘ÚÌÔ˘Ú¿ÂÈ Ô ™Ù·‡Ú·Î·˜, «ÙÈ ÊÈÁÔ‡Ú· ı· οӷÌ ̷›ÓÔÓÙ·˜ Ì ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi!» ŸÌˆ˜ ÙÒÚ·, fiÔ˘ Ó· ’Ó·È ı· ηÙËÊÔÚ›ÛÔ˘Ó ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›. ∑ÔÚÈÛًηÌ ӷ Û¿ÛÔ˘Ì ÙÔ ÚÂ˙ÂÚ‚Ô˘¿Ú Î·È ‚¿˙ÔÓÙ¿˜ ÙÔ˘ ʈÙÈ¿ ·ÎÔ‡ˆ ÙÔ ™Ù·‡Ú·Î· Ó’ ·Ó·ÛÙÂÓ¿˙ÂÈ, Ϙ Î·È Î·›Á·Ì ÂÚÈÔ˘ÛÈ·Îfi ÙÔ˘ ÛÙÔȯ›Ô. ∫·È Ó· Ì·˜ ¤ÚıÂÈ ÙÒÚ· Ô˘ οËÎÂ, Ì·˙› Ì ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ¯ˆÚÈÎÔ‡˜ ÎÈ ¤Ó·˜ ÛÔʤÚ! ∫¿ËΠÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ, ¤Û‚ËÛÂ Ë ÊˆÙÈ¿, ·ÏÏ¿ ÔÈ ÙÚÂȘ Úfi‰Â˜ ÙÔ˘ ›¯·Ó Ì›ÓÂÈ ·Ó¤·Ê˜. «°È· Ê·ÓÙ¿ÛÔ˘» ÛΤÊÙÔÌ·È «fiÛ· Ï·ÛÙȯÔÙÛ¿ÚÔ˘¯· ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó Î·È fiÛÔÈ Í˘fiÏËÙÔÈ ı· Ù· ¯·ÚÔ‡Ó ÛÙÔ Ù¿ÁÌ·». ƒ›Í·Ì ٷ ˘ÚˆÌ¤Ó· ÂÚÁ·Ï›· ÛÙÔ ·˘Ï¿ÎÈ Ì ÙÔ 76
ÓÂÚfi Î·È Û ϛÁÔ, ÊÔÚو̤ÓÔÈ ÙȘ Úfi‰Â˜, ÎÈÓ‹Û·Ì ÁÈ· ÙÔ ¯ˆÚÈfi. ™ÙËÓ Ù·Ú¿ÙÛ· ‰ÈÒÚÔÊÔ˘, ÔÈ ÔÈÎÔ‰ÂÛfiÙ˜ Ì·˜ ηψÛÔÚ›˙Ô˘Ó Î·È Ì·˜ ÙÚ·Ù¿ÚÔ˘Ó Ú·Î› Î·È ¯ÔÚÙfiÈÙ·. ªÂ ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÔÙËÚ¿ÎÈ Î·È Ì ÙÔ "ηϋ Ï¢ÙÂÚÈ¿" Ì·˜ ÂȉÔÔÈÔ‡Ó fiÙÈ Ê¿ÓËÎ·Ó ·˘ÙÔΛÓËÙ·. ªÂ Ù· ÎÈ¿ÏÈ· ‰È·ÎÚ›Óˆ ÙÚ›· Ì ٤ÛÛÂÚ·, Ô˘ Â›Ó·È ÛÙ·Ì·ÙË̤ӷ ‹ ÚÔ¯ˆÚÔ‡Ó ·ÚÁ¿. «∫Ú‡„Ù ηϿ», ÙÔ˘˜ Ϥˆ, «ÙȘ Úfi‰Â˜» Î·È Ô‡Ù ÛÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙÔ ÂÚÓ¿ÂÈ ·fi ÙÔ Ì˘·Ïfi ηÓÂÓfi˜ ÂΛÓÔ Ô˘ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· Û˘Ì‚Â›».
√ ·ÏËÛÌfiÓËÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÏÈηÚÈ¿ Î·È ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘ ÏÔ¯·Áfi˜ ÙÔ˘ ∂¶√¡›ÙÈÎÔ˘ §fi¯Ô˘ ηÂÙ¿Ó ºˆÙÂÈÓfi˜ (°ÂÒÚÁÈÔ˜ µ·Ï·¯¿˜). ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ·fi ÙÔÓ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Î·È ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ ÌÔ˘ £fi‰ˆÚÔ˘.
√ ηÂÙ¿Ó ºÏˆÚÈ¿˜, (∞ÓÙÒÓ˘ ∫·˙¿ÎÔ˜) Ô ÔÔ›Ô˜, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ÙÔ˘ ηÂÙ¿Ó ºˆÙÂÈÓÔ‡, ›¯Â ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙÔÓ §fi¯Ô Ì·˜ Î·È ˘‹ÚÍÂ, fiÛÔ ı˘Ì¿Ì·È, ¤Ó·˜ ηÏfiÙÚÔÔ˜ Î·È ÈηÓfi˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜.
77
™∆π™ ∞¡∏º√ƒπ∂™ ∆√À Ã√ƒ∆π∞∆∏ «∞ÓËÊÔÚ›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙË ı¤ÛË Ù˘ «Î·Ù·Û΋ӈÛ˘ ÙˆÓ ÚÔÛÎfiˆÓ», Ì·ı·›ÓÔ˘Ì fiÙÈ ÚÈÓ ·fi Ï›ÁÔ Â›¯Â ʇÁÂÈ Ô Ïfi¯Ô˜! √ÚÁÈṲ̂ÓÔ˜ ıã·Ê‹Ûˆ ÙÔ Û·Î›‰ÈÔ Î·È ÙÔ fiÏÔ ÛÙÔ ™Ù·‡Ú·Î·, Ó· Ùڤ͈ Ó· ÙÔ˘˜ ÚÔÏ¿‚ˆ. £· ÌÔ˘ Ì›ÓÂÈ ·Í¤¯·ÛÙÔ˜ ·˘Ùfi˜ Ô fiÏÔ ı˘Ìfi Î·È ·Ú¿ÔÓÔ "ª·Ú·ıÒÓÈÔ˜" ÛÙȘ ‰·ÛˆÌ¤Ó˜ ·ÓËÊÔÚȤ˜ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË. ∞‚¤‚·ÈÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ÛˆÛÙfi ÌÔÓÔ¿ÙÈ, ·ÊÔ˘ÁÎÚ¿˙ÔÌ·È Ó· È¿Ûˆ οÔÈÔ ÁÓÒÚÈÌÔ ‹¯Ô, οÔÈÔ ÛËÌ¿‰È Ù˘ Ê¿Ï·ÁÁ·˜. ¡ÔÈÒıˆ Ó· Ì ÂÁηٷÏ›ÂÈ ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ·fiıÂÌ· ‰‡Ó·Ì˘ Î·È Ù· fi‰È· ÌÔ˘, Û·Ó Í¤Ó·, ·ÚÓÔ‡ÓÙ·È Ó· ˘·ÎÔ‡ÛÔ˘Ó. ¶Ó›ÁÔÌ·È. ∞Ó·ÚÚÔÊÒ ÙÔÓ ·¤Ú· ÎÈ Ë Î·Ú‰È¿ ı·ÚÚ›˜ ÎÈ Â›Ó·È ¤ÙÔÈÌË Ó· ÎÏ·Ù¿ÚÂÈ. ª¤Û· ÛÙȘ Û˘ÛÙ¿‰Â˜ ÙˆÓ ‰¤ÓÙÚˆÓ ‰È·ÎÚ›Óˆ, Û·Ó Û ÂÊÈ¿ÏÙË, Ó· ÂÍ·Ê·Ó›˙ÔÓÙ·È ¤Ó·˜¤Ó·˜ ÔÈ ÙÂÏÂ˘Ù·›ÔÈ Ù˘ Ê¿Ï·ÁÁ·˜. ∆Ô˘˜ ÎÔÈÙ¿ˆ Ó· ¯¿ÓÔÓÙ·È, ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ʈӿ͈, ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ۷Ϥ„ˆ ÙÔ ¯¤ÚÈ Î·È ÛˆÚÈ¿˙ÔÌ·È ¯¿Ìˆ. ∞ÎÔ‡ˆ ÔÌÈϛ˜ ÎÈ ·ÓÔ›Áˆ Ù· Ì¿ÙÈ·. «∫·Ï¿ Ô˘ Á‡ÚÈÛ· ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ Î·È Û ›‰·ÌÂ…», ·ÎÔ‡ˆ οÔÈÔÓ Ó· ϤÂÈ. ∞fi ¿Óˆ ÌÔ˘ Ô Î·ÂÙ¿ÓÈÔ˜ Ì·˜, Ô ºÏˆÚÈ¿˜, Ô °ÚËÁÔÚ¿Î˘ Î·È ¿ÏÏÔÈ. ªÂ ÚˆÙ¿ÓÂ, ·ÏÏ¿ ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Ó· ÌÈÏ‹Ûˆ. ¶Ú¤ÂÈ Ó· ¤Ú·Û·Ó οÔÈ· ÏÂÙ¿, Ó· ÌÔÚÒ Ó· ·ÚıÚÒÛˆ ÎÔ˘‚¤ÓÙ· Î·È ÙÔ ÚÒÙÔ Ô˘ ı· ÚˆÙ‹Ûˆ ÙÔÓ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ: «∞fi fiÙ ÔÈ ∂§∞™›Ù˜ ÂÁηٷÏÂ›Ô˘Ó Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜;» §fiÁÈ· ÈÎÚ¿, ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ·ÚÁfiÙÂÚ· ı· ÓÙÚ·Ò fiÙ·Ó Ì¿ıˆ fiÙÈ Ô §fi¯Ô˜ Ì·˜ Û˘Óԉ‡ÂÈ Ê¿Ï·ÁÁ· ÔÏfiÎÏËÚË ·fi Á˘Ó·ÈÎfi·È‰· Î·È Ô Î·ÂÙ¿ÓÈÔ˜ Ì·˜ Û›ÁÔ˘Ú· ¤¯ÂÈ Â˘ı‡Ó˜ Î·È ¤ÁÓÔȘ ÂÚ›ÛÛȘ. 78
ºÂ‡ÁÔÓÙ·˜ ›¯·Ó Ì›ÓÂÈ ¤ÓÙ ¤ÍË ‰ÈÎÔ› Ì·˜ Ó· ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ó ӷ ¤ÚıÂÈ ÎÈ Ô ™Ù·‡Ú·Î·˜. ∞fi ÙË ÌÂÚÈ¿ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ·Ó‚·›ÓÔ˘Ó ÔÈ ÚÒÙÔÈ Î·ÓÔ›. «µ¿Ï·Ó ʈÙÈ¿», › οÔÈÔ˜. ™Ê›¯ÙËÎÂ Ë Î·Ú‰È¿ Ì·˜, Ì· ηÓ›˜ Ì·˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÚԂϤ„ÂÈ ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ Ù˘ ÙÚ·Áˆ‰›·˜ Ô˘ ı’·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ. °È· ÙË Ó‡¯Ù· ÛÙ·Ì¿ÙËÛÂ Ë Ê¿Ï·ÁÁ· Î¿Ô˘ ·Ó¿ÌÂÛ· ¶ÂÚÈÛÙÂÚ¿ Î·È §È‚¿‰È Î·È Ë ‰ÈÌÔÈÚ›· Ì·˜ ›¯Â ÛÙ‹ÛÂÈ Ê˘Ï¿ÎÈÔ Ï›ÁÔ ÈÔ ¤Ú·, ÛÙË ÚÂÌ·ÙÈ¿. ŸÏË Ó‡¯Ù· Ó· ηٷÊÙ¿ÓÔ˘Ó fiÛÔÈ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· ÛˆıÔ‡Ó, Ì¿ÚÙ˘Ú˜ Ù˘ ıËÚȈ‰›·˜ «∆ÔÓ ·Ù¤Ú·, ÙË Á˘Ó·›Î· ÛÔ˘, ÙÔ ·È‰›… ÙÔ ÌˆÚfi ÛÔ˘…» ŸÏË Ó‡¯Ù· Ô ·¤Ú·˜ Ó· ʤÚÓÂÈ Ù· ‚ÔÁÎËÙ¿ Î·È ÙÔ˘˜ ıÚ‹ÓÔ˘˜. ∫È fiÏË Ó‡¯Ù· Ó· ÌË ÌÔÚÒ Ó’ ·Ô‰ÈÒ͈ ·fi ÙÔ ÓÔ˘ ÌÔ˘ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· Ù˘ Êڛ΢ Î·È ÙÔ Êfi‚Ô ÛÙÔ Ì¿ÙÈ ÙÔ˘ Ó·ÚÔ‡ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÛÙÚ·ÙÈÒÙË Ô˘ ‰ÂÓ ‹ıÂÏ ӷ Âı¿ÓÂÈ…»
∞ÓÙ¿ÚÙÈÎÔ ÙÌ‹Ì· Û ·Ó¿·˘Ï·. ŒÓ· ·’ Ù· ÛΛÙÛ· Ô˘ ‚Ú‹ÎÂ Î·È Ù· ʇϷÍÂ Ô µÔ‡ÏÁ·ÚÔ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˘.
79
ºø∆√°ƒ∞ºπ∫∂™ ª∞ƒ∆Àƒπ∂™
1935 °ÂÈÙÔÓȤ˜ ÙÔ˘ ¡ÙÂÒ. ªÂ ÙËÓ Ô‰ÔÛÊ·ÈÚÈ΋ Ì·˜ ÔÌ¿‰· «∆· ∫·ÌÈÓ›ÎÈ·». ∫·ıÈÛÙfi˜, ÚÒÙÔ˜ ·fi Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿, Ì ÙȘ ·Ú¿ÙÂÚ˜ ÙÈÚ¿ÓÙ˜ Î·È ÙÔ Î·¤ÏÔ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ. ¶Ï¿È ÌÔ˘ Ô ™Ù·‡ÚÔ˜ ¢‹ÌÔ˘, Ô ™Ù·‡Ú·Î·˜. ∞fi ÙÔ˘˜ fiÚıÈÔ˘˜, ÚÒÙÔ˜ ·fi Ù· ‰ÂÍÈ¿ Â›Ó·È Ô ¶·ÓÙÂÏ‹˜ ™ÈÓ·˝‰Ë˜. ∞fi ÙÔ˘˜ ÚÒÙÔ˘˜ ÛÙÔÓ ∂§∞™. ¶È¿ÛÙËΠ·fi ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È µÔ˘ÏÁ¿ÚÔ˘˜, Ì ·ÔÛÙÔÏ‹ ÛÙ· µ·ÛÈÏÈο, ‚·Û·Ó›ÛÙËΠ¿ÁÚÈ· ÎÈ ÂÙÂϤÛÙËÎÂ.
¢¤Î· ¯ÚfiÓÈ· ·ÚÁfiÙÂÚ·. ¢ÂΤ̂Ú˘ 1944. ∂ÈÛÎÂÙ‹ÚÈÔ ÛÙÔ ¡ÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÙÔ˘ ∂§∞™, µ›ÏÏ· ∞Ï·Ù›ÓË. ªÂ Óˆ¿ ·ÎfiÌ· Ù· ÙÚ·‡Ì·Ù·, ¯¿ÚÈÓ ÊˆÙÔÁÚ·Ê›·˜, ÎÚ·Ù¿ˆ Ì ‰˘ÛÎÔÏ›· ÙÔ fiÏÔ. ™ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ô °ÈÒÚÁÔ˜ ¢ÂÏˉ‹ÌÔ˘ Î·È Ï¿È ÙÔ˘ Ô ™Ù·‡Ú·Î·˜, Ê›ÏÔÈ, Á›ÙÔÓ˜ Î·È Û˘ÌÔÏÂÌÈÛÙ¤˜ ÌÔ˘ ÛÙÔ ·ÓÙ¿ÚÙÈÎÔ.
80
∞¶√ ∆∞ ∞ƒÃ∂π∞ ∆√À ¶ƒø∆√À §√Ã√À ∞fi ÙÔ ·Ú¯Â›Ô Ì ٷ ÚˆÙfiÙ˘· Î·È ·‰ËÌÔÛ›Â˘Ù· ¤ÁÁÚ·Ê· ÙÔ˘ ∂§∞™, Ô˘ ·Ú¤‰ˆÛ ÛÙÔÓ £fi‰ˆÚÔ µ·Ï·¯¿ Ô Î·ÂÙ¿ÓÃÔÚÙÈ¿Ù˘, ÚÔ·ÙÂÈ fiÙÈ Ô °ÈÒÚÁÔ˜ ∫ÈÚÎÈÌÙ˙‹˜ ¤ÊÙ·Û ÛÙÔ 31Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙÔ˘ ∂§∞™ Î·È ·ÓÙÈηıÈÛÙÒÓÙ·˜ ÙÔÓ Î·ÂÙ¿Ó ∆˙·‚¤Ï· (ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ›¯Â ÂȉÂÈÓˆı› Ë ˘Á›·), ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÛÙȘ 15 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ ÙËÓ ‰ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ 1Ô §fi¯Ô˘. ∞fi ÙË Ì¤Ú· ·˘Ù‹ Ê˘Ï¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ ·Ú¯Â›Ô ÙÔ˘ ÔÈ ‰È·Ù·Á¤˜ Î·È Ù· ÂÌÈÛÙ¢ÙÈο ¤ÁÁÚ·Ê· Ô˘ ·Ú·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ. ™ÙÔ ¤ÁÁÚ·ÊÔ Ù˘ ‰Â‡ÙÂÚ˘ ‰È·Ù·Á‹˜ Ô˘ ÂÚȤ¯ÂÈ ÙÔ ·Ú¯Â›Ô, ÛÙȘ 29-8-1944, ‰È·Ù¿ÛÛÂÙ·È: «…Ô §fi¯Ô˜ Ó· ÎÈÓËı› ÚÔ˜ ÙÔÓ ‰ËÌfiÛÈÔ ‰ÚfiÌÔ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ ∫·‚¿Ï·˜ Î·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ¯ˆÚÈÒÓ §¤‚ÂÓË-ÕÁÈÔ˜ µ·Û›ÏÂÈÔ˜ Ì ·ÔÛÙÔÏ‹Ó 1) ÙÔ ¯Ù‡ËÌ· Ù˘ µÔ˘ÏÁ·ÚÈ΋˜ ÂÚÈfiÏÔ˘ 2) ÙÔ ¯Ù‡ËÌ· οı ¯ıÚÈÎÔ‡ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘ Î·È È‰È·ÈÙ¤Úˆ˜ ‰Â ÚÔÛÔ¯‹ ÂȘ Ù· ·˘ÙÔΛÓËÙ· Ù· ÔÔ›· ÌÂٷʤÚÔ˘Ó Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘ ÚÔ˜ £ÂÛ/Ó›ÎËÓ. √ §fi¯Ô˜ ‰ÂÓ ı· Û˘ÌÙ˘¯ı› Û ηÌÈ¿ ÂÚ›ÙˆÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ¤‰Ú·Ó ÙÔ˘ Ù¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÌfiÓÔÓ Î·ÙfiÈÓ ÂÓÙÔÏ‹˜. ¢‡Ó·Ù·È ‰Â Ô §fi¯Ô˜ Ó· ÂÓÂÚÁ› ÂȘ ‰È¿ÊÔÚ· ̤ÚË ÙÔ˘ ‰ËÌÔÛ›Ô˘ ‰ÚfiÌÔ˘ fiÔ˘ ÓÔÌ›˙ÂÈ Ë ¢/ÛȘ ÙÔ˘ §fi¯Ô˘. ªÂÙ¿ οı ÂÓ¤ÚÁÂÈ· Ô §fi¯Ô˜ ı· ˘Ô‚¿ÏÂÈ ¤ÎıÂÛË ÛÙËÓ ¢/ÛË ÙÔ˘ ∆¿ÁÌ·ÙÔ˜.».1 1
¶Ú¤ÂÈ Ó· ˆ fiÙÈ Ë ··ÁfiÚ¢ÛË Ù˘ ÌÂٷΛÓËÛ˘ ÙÔ˘ 1Ô˘ §fi¯Ô˘ ÚÔ˜ ÙËÓ ¤‰Ú· ÙÔ˘ ∆¿ÁÌ·ÙÔ˜, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ·fi‚Ï ÛÙËÓ ÂÚÈÊÚÔ‡ÚËÛË ÙÔ˘ 2Ô˘ §fi¯Ô˘, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ÂÓ¤‰Ú·˜ Ô˘ ›¯Â ÛÙ‹ÛÂÈ Ë ‰ÈÌÔÈÚ›· Ì·˜ ÛÙÔ ƒˆÌ·˚Îfi À‰Ú·ÁˆÁÂ›Ô (∫·Ì¿Ú·).
81
∂ÎÙÂÏÒÓÙ·˜ ÙȘ ÈÔ ¿Óˆ ‰È·Ù·Á¤˜, ÛÙȘ 31 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ Ô 1Ô˜ §fi¯Ô˜ ÚÔÛ‚¿ÏÂÈ ‚Ô˘ÏÁ·ÚÈ΋ ÂÚ›ÔÏÔ ÈÈÎÔ‡, ÚÔÍÂÓÒÓÙ·˜ Ù˘ ·ÒÏÂȘ Û ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜ Î·È Û ÓÂÎÚÔ‡˜. ∫·Ù¿ ÙË Û˘ÌÏÔ΋ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËΠÛÔ‚·Ú¿ ÛÙÔ fi‰È Ô Û˘Ó·ÁˆÓÈÛÙ‹˜ Ì·˜ ÕÏ΢ ∫·ÚÈ˙ÒÓ˘. øÛÙfiÛÔ ÙÔ ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÛÙË Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ÛÙ‹ıËΠ·˘Ù‹ Ë ÂÓ¤‰Ú· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ ÛËÌ›ˆÌ· Ô˘ ÛÙ¿ÏıËΠ·fi ÙÔÓ ¢ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ 2Ô˘ §fi¯Ô˘ ηÂÙ¿Ó ºÏˆÚÈ¿ (∞ÓÙÒÓË ∫·˙¿ÎÔ) ÛÙÔÓ Î·ÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿ÙË, fiÔ˘ ∫·ÂÙ·Ó ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ ÙÔ˘ ÁÚ¿ÊÂÈ: «…Œ¯ˆ ÌÈ· ÏËÚÔÊÔÚ›· ·fi ÙÔÓ ˘Â‡ı˘ÓÔ ÙÔ˘ ¶·ÓÔÚ¿Ì·ÙÔ˜ fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È Ó· ÎÈÓËı› ‰‡Ó·ÌȘ Ù·ÁÌ·Ù·ÛÊ·ÏÈÙÒÓ Ì °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÃÔÚÙÈ¿ÙË, Ì ηÙ‡ı˘ÓÛË ÚÔ˜ ÙÔ ∞‰Ú·Ì¤ÚÈ Î·È ÌÈ· Ê¿Ï·ÁÁ· ·fi ™¤‰Â˜ ÚÔ˜ ∞‰Ú·Ì¤ÚÈ…» ∏ ÏËÚÔÊÔÚ›· ·˘Ù‹ (ÙËÓ ÚÔËÁÔ˘Ì¤ÓË ÙÔ˘ ÔÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜) Û·ÊÒ˜ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÚÔ·ÔÊ·ÛÈṲ̂ÓË ÂÎÙ¤ÏÂÛË Ì¤ÙÚˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ·Ó·ÁÁÂÏı›۷ « ÂÎηı¿ÚÈÛË Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜ …» ∫¿ÙÈ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û ÚÔÊ·ÓÒ˜ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ô ÏËÚÔÊÔÚÈÔ‰fiÙ˘ "∆Û¤¯Ô˜ ÏÔ¯›·˜" ÙÔ˘ ¶·ÓÔÚ¿Ì·ÙÔ˜.
82
ªÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô ÚÈÓ ÙÔ ÔÏÔη‡ÙˆÌ·.
∆Ô ™¯ÔÏÂÈÔ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ÌÂÙ¿ ÙËÓ ˘ÚfiÏËÛË.
83
∂¢∞º√™ √§√∫§∏ƒø∆π∫√À ¶√§∂ª√À ∫∞π ∆∞ ∞¡∆π¶√π¡∞
∞ÚÈÛÙÂÚ¿ Ô ·Ú¯ËÁfi˜ Ù˘ °ÎÂÛÙ¿Ô Ã¿˚ÓÚȯ ÛÌÏÂÚ Î·È Ô ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ Ù˘ ›ÏÂÎÙ˘ ÌÂÚ·Ú¯›·˜ ÙˆÓ ∂˜ ∂˜ ™Â ¡Ù‹ÓÙÚȯ.
∆Ô Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÛÙÔȯ›Ô, Ô˘ ¿ÏÏ·Í ÙËÓ ÌÔÚÊ‹ Ù˘ ÂÈ‚ÔÏ‹˜ ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ·ÓÙÈÔ›ÓˆÓ, ˘‹ÚÍÂ Ô ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ˆ˜ ∑ÒÓ˘ ¶ÔÏÂÌÈÎÒÓ ÂȯÂÚ‹ÛÂˆÓ Ô˘ Û‹Ì·ÈÓÂ, Û‡Ìʈӷ Ì ÙË ‰È·Ù·Á‹ ÙÔ˘ ÛÙÏÂÚ, ÙË ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔ ¤‰·Êfi˜ Ù˘ √ÏÔÎÏËÚˆÙÈÎÔ‡ ¶ÔϤÌÔ˘. ∆ÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ ÙÔ˘ 1944, ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ·fi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· Ù˘ 1˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ √ÚÂÈÓÒÓ ∫·Ù·‰ÚÔÌÒÓ Î·È ÙˆÓ ‰˘Ô Û˘ÓÙ·ÁÌ¿ÙˆÓ SS, ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·È ÔÈ ÂÏÏËÓfiʈÓÔÈ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘˜ ¤ÓÔÈˆÛ·Ó ·ÓÈÎfi ÎÈ ·Ó·ÛÊ¿ÏÂÈ· ηÈ, ÌË ÌÔÚÒÓÙ·˜ Ó· ¯Ù˘‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ‰˘Ó·ÌˆÌ¤ÓÔ ·ÓÙ¿ÚÙÈÎÔ, ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛ·Ó Î·È ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙˆÓ ·ÓÙÈÔ›ÓˆÓ. ™ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÂÚ›Ô‰Ô Ù· ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÂÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ‹ ÙÔ˘˜ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔ˘˜ ÔÌÔ˚‰Â¿Ù˜ ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ. 84
™·Ó ÂÈÛÙ¤Á·ÛÌ· ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ̤ÙÚˆÓ, Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠۇÛÎÂ„Ë ÛÙÔ ÁÚ·ÊÂ›Ô ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ¢ÈÔÈÎËÙ‹ ª·Í ƒ¤ÛÎÔ, ÌÂ Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ·Ú¯ËÁÒÓ ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÔÂÍÔÏÈṲ̂ӈÓ, fiÔ˘ ÂÈÒıËΠˆ˜: «Ù· ̤ÙÚ· ı· ¤Ú ӷ ÏËÊıÔ‡Ó fi¯È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ, ·ÏÏ¿ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ Î·ÙԛΈÓ, ÒÛÙÂ Ë fiÏË Ó· ·Ú·Ì¤ÓÂÈ ‰È· Ù˘ ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·˜ οو ·fi ÙÔÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ¤ÏÂÁ¯Ô!» ¢ËÏ·‰‹ Ì ÙË ÛÊ·Á‹ ÙˆÓ ·Ì¿¯ˆÓ!
¶·ÓÈÎfi‚ÏËÙÔÈ, ÌË ÌÔÚÒÓÙ·˜ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÛÊÔ‰ÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÈı¤ÛÂˆÓ ÙÔ˘ ∂§∞™, ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ·Ó·ı¤ÙÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓfiʈÓÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ Ù˘ «Ù¿Íˆ˜ Î·È ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘» Ì ˘ÚÔÏ‹ÛÂȘ Î·È ÛÊ·Á¤˜ ÙˆÓ ·Ì¿¯ˆÓ.
85
∆√ √§√∫∞À∆øª∞ (™ÙÔȯ›· ·fi ÙËÓ ‰›ÎË ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ)
∆Ô ™Ô‡ÌÂÚÙ ÙÔÓ Î¿ÏÂÛ·Ó Ó· ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ÛÙÔ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ÒÚÈ ÛÙȘ 31 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘, ÁÈ· Ó· ÚˆÙÔÛٷًÛÂÈ ÛÙȘ 2 ÙÔ˘ ™Â٤̂ÚË ÛÙȘ ÛÊ·Á¤˜ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË. ∂ÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ 80 ÂÚ›Ô˘ ŒÏÏËÓ˜ ÂıÂÏÔÓÙ¤˜ «™Ô˘ÌÂÚÙ·›Ô˘˜», Ô˘ ı· οÓÔ˘Ó ÙȘ ÂÎÙÂϤÛÂȘ, Û·Ó ÊÚÔ˘Ú¿ ı· Û˘ÌÌÂÙ¿Û¯Ô˘Ó ÂÚ›Ô˘ Î·È 400 °ÂÚÌ·ÓÔ›. ∆Ë Ì¤Ú· ÂΛÓË, 145 Á˘Ó·ÈÎfi·È‰·, ·fi ‰˘fiÌÈÛÈ ÌËÓÒÓ ÌˆÚ¿ ̤¯ÚÈ 81 ÂÙÒÓ, οËÎ·Ó ˙ˆÓÙ·Ó¿, ˘ÚÔ‚ÔÏ‹ıËηÓ, ÛÊ·ÁÈ¿ÛÙËηÓ, ‰È·ÌÂÏ›ÛÙËηÓ. ∫ÔÓÙ¿ 300 Û›ÙÈ· ÏÂËÏ·Ù‹ıËÎ·Ó Î·È ÌÂÙ¿ ˘ÚÔÏ‹ıËηÓ. ∆Ô ¯ˆÚÈfi ÂÚÈ΢ÎÏÒıËÎÂ Î·È fiÏÔÈ ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ‰È·Ù¿¯ıËÎ·Ó Ó· Û˘ÁÎÂÓÙÚˆıÔ‡Ó ÛÙËÓ ÎÂÓÙÚÈ΋ Ï·Ù›· Î·È ÛÙÔ Î·ÊÂÓÂ›Ô ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ Ã. ª·Ì¿ÙÛÈÔ˘, Ô˘ ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ fiÙÈ «…ÙÔ ¯ˆÚÈfi ÙÔ˘ ›¯Â ÚÔÛʤÚÂÈ ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ Î·È ÛÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È ÛÙ· ÂÏÏËÓÈο Ù¿ÁÌ·Ù·…» ¶ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ·fi 80 Á˘Ó·ÈÎfi·È‰·, ÙËÓ ÒÚ· Ô˘ Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·Ó ·fi ÙÔ Î·ÊÂÓÂ›Ô ÛÙÔÓ ÊÔ‡ÚÓÔ ÙÔ˘ ™Ù. °ÎÔ˘Ú·Ì¿ÓË ÁÈ· Ó· Î·Ô‡Ó ˙ˆÓÙ·Ó¿, Ì·˙› Ì ÙËÓ ÂÍ·ÌÂÏ‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙÔ˘ ȉÈÔÎÙ‹ÙË ÙÔ˘ ÊÔ‡ÚÓÔ˘, Ù· «„˘¯·ÁˆÁÔ‡Û» ¤Ó·˜ ™Ô˘ÌÂÚÙ·›Ô˜ ·›˙ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ ‚ÈÔÏ› ÙÔ˘ ¤Ó·Ó ‡ı˘ÌÔ ÛÎÔfi. √ ™Ô‡ÌÂÚÙ Ô˘ÚÏÈ¿˙ÔÓÙ·˜ ‰È¤Ù·Í ÙÔ˘˜ ÊÚÔ˘ÚÔ‡˜ Ó· ˘ÚÔ‚ÔÏÔ‡Ó fiÔÈÔÓ ı· ÙfiÏÌ·Á ӷ ÍÂʇÁÂÈ. ŒÓ·˜ Ù·ÁÌ·Ù·ÛÊ·Ï›Ù˘ ¿Ú·Í ÙÔ ÌˆÚfi Ù˘ ¢. °È·ÓÓÔ‡‰Ë, ÙÔ ÎÔÌÌ¿ÙÈ·Û ¯Ù˘ÒÓÙ·˜ ÙÔ ¿Óˆ ÛÙÔÓ ‚Ú¿¯Ô Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÎfiÙˆÛ ÙË Ì¿Ó·. «µÈ·ÛÌÔ‡˜ ÌÂÙ¿ ÊfiÓˆÓ» ‰È¤Ú·Í·Ó 86
Î·È ¿ÏÏÔÈ ÛÙÔ ÛÒÌ· ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ. √ ›‰ÈÔ˜ Ô ™Ô‡ÌÂÚÙ «ËÓ¿ÁηÛ ÂȘ ·Û¤ÏÁÂÈ·Ó ÙËÓ ª·Ú›·Ó °È·ÓÓ·ÎÔ‡‰Ë, ÌÂÙ·¯ÂÈÚÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ۈ̷ÙÈÎ‹Ó ‚›·Ó ηÙ' ·˘Ù‹˜ Î·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÊfiÓ¢ÛÂ…»
0 ºÚÈÙ˜ ™Ô‡ÌÂÚ٠ηٿ ÙË ‰›ÎË.
√ ºÚ›Ù˜ ™Ô‡ÌÂÚÙ (‹ ¶¤ÙÚÔ˜ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ë˜), ÙÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ ÙÔ˘ 1943, ÛÙËÓ ∫Ú‹ÙË, Û˘ÁÎÚÔÙ› (΢ڛˆ˜ ·fi ÂÈÏÂÁ̤ӷ ·fi ÙȘ Ê˘Ï·Î¤˜ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈο ÛÙÔȯ›·) ·fiÛ·ÛÌ·. √È ™Ô˘ÌÂÚÙ·›ÔÈ ÊoÚÔ‡Ó ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜ ÛÙÔϤ˜ Î·È ÛÙÔ ÂÓÂÚÁËÙÈÎfi ÙÔ˘˜, ÌfiÓÔÓ ·fi ÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ Ì¤¯ÚÈ ÙÔ ™Â٤̂ÚË ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ηٷÁÚ¿ÊÔÓÙ·È 200 ÂÎÙÂϤÛÂȘ ·Ì¿¯ˆÓ. ∆Ô ‰˘Ó¿ÌˆÌ· ÙÔ˘ ∂∞ªÈÎÔ‡ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ ›¯Â Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÛÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ÔÔÈ·Û‰‹ÔÙ ‚Ô‹ıÂÈ·˜ ÙˆÓ ÂÍÔÏÈÛÌ¤ÓˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ, ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Ë Ê‹ÌË ‰ÂÓ ÔÊÂÈÏfiÙ·Ó ÛÙË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ÙÔ˘˜ ·ÍÈÔÛ‡ÓË, ·ÏÏ¿ ÛÙȘ ÈηÓfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ÛÊ·Á¤·. 87
ª∞ƒ∆Àƒπ∂™ °π∞ ∆√ √§√∫∞À∆øª∞ ∞fi ÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÙÔ˘ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡ (∫·Ù¿ ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ô˘ οÓÂÈ Ô ∂Ï‚ÂÙfi˜ ŒÌÈÏ µ¤ÓÁÎÂÚ ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË): «…ÛÙÔ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ÒÚÈ (Ô ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ Ù˘ ÂÚÈÔ¯‹˜) Ì·˜ Û˘Ì‚Ô‡Ï¢Û ӷ Á˘Ú›ÛÔ˘Ì ›Ûˆ, ϤÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ηӤӷ˜ ·Ôχو˜ ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi …. ∫·ıÒ˜ ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó Ó· ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Û ̷˜ ·ÓËÛ˘¯ËÙÈΤ˜ Âȉ‹ÛÂȘ, ·ÚÔ˘ÛÈ·ÛًηÌ ÙË ¢Â˘Ù¤Ú· ÛÙÔÓ Standortkommandant Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, Ô ÔÔ›Ô˜ ÙËÏÂÊÒÓËÛ ÛÙÔÓ Â›·ÙÚÔ Schäfer. ÃÚÂÈ¿ÛÙËΠӷ ÂÚÈ̤ÓÔ˘Ì ÙËÓ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ÚÈÓ Ì·˜ ‰ÒÛÔ˘Ó ¿‰ÂÈ· Ó· ·Ó¤‚Ô˘Ì ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi. ∆ËÓ ∆ÂÙ¿ÚÙË ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì· Ô Standortkommandant Ì·˜ ‰‹ÏˆÛ fiÙÈ Ô "Kampfkommandant" ÀÔÏÔ¯·Áfi˜ Knetech ¤Ú ӷ Ì·˜ ‰ÒÛÂÈ ¿‰ÂÈ· Î·È Ú¿ÁÌ·ÙÈ Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ Ì·˜ ¤‰ˆÛ "Ausweis" ÁÈ· Ù· Ô¯‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡, ÙËÓ ¶¤ÌÙË 7 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘. ∞ÊÔ‡ ÂÓËÌÂÚÒıËÎÂ, Ô Â›·ÙÚÔ˜ Schäfer Û˘ÌÊÒÓËÛ ·˘Ù‹ ÙË ÊÔÚ¿ Ó· Ì·˜ ÂÈÙÚ¤„ÂÈ Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘ÌÂ. ºÙ¿Û·Ì ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi Á‡Úˆ ÛÙȘ 11. ŸÏ· ۯ‰fiÓ Ù· Û›ÙÈ· ¤¯Ô˘Ó η› Î·È ÏÂËÏ·ÙËı›. ™ÈÁ¿-ÛÈÁ¿, οÔÈÔÈ Î·Ù‚·›ÓÔ˘Ó Î·È Ì·˜ ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó. ∂›Ó·È ·ÂÏÈṲ̂ÓÔÈ. ¶ÔÏÏÔ› ¤¯Ô˘Ó ¯¿ÛÂÈ ÙË Á˘Ó·›Î· ÙÔ˘˜ ‹ ÙȘ ÎfiÚ˜ ÙÔ˘˜. ª·˜ ηÙ¢ı‡ÓÔ˘Ó ÚÔ˜ ¤Ó· ÊÔ‡ÚÓÔ, fiÔ˘ ‚Ï¤Ô˘Ì ÙȘ ÛˆÚÔ‡˜ ÔÏÏÒÓ ÙˆÌ¿ÙˆÓ. ™ÙÔÓ Î‹Ô, ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÌÂÚÈÎÔ› Ù¿ÊÔÈ, fiÔ˘ ÔÈ ÓÂÎÚÔ› ÂÓÙ·ÊÈ¿ÛÙËÎ·Ó Î·Ù¿ ÔÌ¿‰Â˜ 5-10 ·ÙfïÓ. ª·ÎÚ‡ÙÂÚ·, ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· Û›ÙÈ, fiÔ˘ ‚Ï¤Ô˘Ì ‰‡Ô ··ÓıڷΈ̤ӷ ÙÒÌ·Ù· ÌÈÎÚÒÓ ·È‰ÈÒÓ. 88
£¤ÏÔ˘Ì ӷ Ì·˜ ‰Â›ÍÔ˘Ó Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÊÔ‡ÚÓÔ˘˜. √ÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ ¯ˆÚÈfi Ì˘Ú›˙ÂÈ ˘ÚηÁÈ¿ Î·È ı¿Ó·ÙÔ. ∫¿ÔȘ Ù¤ÊÚ˜ ‚Á¿˙Ô˘Ó ·ÎfiÌ· ηÓÔ‡˜. ∂›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· Á›ÓÂÈ ·ÎÚÈ‚‹˜ ÂÎÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ… ∆Ô ¯ˆÚÈfi ›¯Â 2.265 ηÙÔ›ÎÔ˘˜. ∆ÒÚ· Â›Ó·È ‰È·ÛÎÔÚÈṲ̂ÓÔÈ Î·È ÌfiÓÔ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ¿ÊÈÍ‹ Ì·˜ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·È ÂÚ›Ô˘ ÂηÙfi. ªÈÎÚfi˜ ·ÚÈıÌfi˜ ηÙÔ›ÎˆÓ ¤ÊÙ·Û ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË… √ ÂÎÚfiÛˆfi˜ Ì·˜ Á‡ÚÈÛ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È Â¤ÛÙÚ„ ηٿ ÙȘ 3 Ë ÒÚ· Ì·˙› Ì ‰‡Ô ηÌÈfiÓÈ· ÁÂÌ¿Ù· ÙÚfiÊÈÌ· Î·È ÌÂÚÈο ÚÔ‡¯·…»
ªÂÙ¿ ÙÔ ÔÏÔη‡ÙˆÌ·.
89
∫·ÂÙ¿Ó ºÏˆÚÈ¿˜ (∞ÓÙÒÓ˘ ∫·˙¿ÎÔ˜): «…™ÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÔÈ ·Ôı‹Î˜ Ì·˜, Ô ÂÊԉȷÛÌfi˜ Ì·˜. ∞fi ÎÂÈ ÂÚÓÔ‡Û·Ó ÔÈ Û‡Ó‰ÂÛÌÔÈ ÙˆÓ ∂∞ªÈÎÒÓ ÔÚÁ·ÓÒÛÂˆÓ Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó Û ̷˜ ηÈ, ̤ۈ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ÛÙ¤ÏÓ·ÌÂ Î·È ÂÌ›˜ Ù· ÌËӇ̷ٿ Ì·˜, ·ÎfiÌ· Î·È ÛÙË ª¤ÛË ∞Ó·ÙÔÏ‹. …◊Ù·Ó ÏÔÈfiÓ Î·ı‹ÎÔÓ Ì·˜ Ó· ÚÔÛٷ٤„Ô˘Ì ÙÔÓ ÃÔÚÙÈ¿ÙË … ∂ÁÒ Ì ÙÔÓ Ïfi¯Ô ÌÔ˘ ‰È·Ù¿¯ÙËη Ó· ηχ„ˆ ÙËÓ ‰ÈÌÔÈÚ›· ÙÔ˘ ƒÈÎÔ‡‰Ë, Ô˘ ·ÔÛÙÔÏ‹ Ù˘ ‹Ù·Ó Ó· ¯Ù˘‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Ô˘ ı· Ì·›Ó·Ó ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi. ª¤Û· ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi ‰ÂÓ Ì‹Î· ηıfiÏÔ˘ ÂΛÓË ÙË Ì¤Ú· Ô‡Ù ›· ÛÂ Î·Ó¤Ó·Ó ¿ÓÙÚ· ‹ Á˘Ó·›Î· "ÌË Ê‡ÁÂÙÂ". ∞ÓÙ›ıÂÙ· ‹Ú· Ì·˙› ÌÔ˘ fiÏÔ˘˜ fiÛÔ˘˜ ‚ڋη ¤Íˆ ·’ ÙÔ ¯ˆÚÈfi ηÌÈ¿ ÂηÙÔÛÙ·ÚÈ¿ ¿ÙÔÌ·… ∞ÏÏ¿ Î·È Ô ƒÈÎÔ‡‰Ë˜, fiÙ·Ó ˘Ô¯ÒÚËÛÂ, ‹Ú Á‡Úˆ ÛÙÔ˘˜ 300… ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ‰È·ÓÔËıԇ̠ÙȘ ÙÂÚ¿ÛÙȘ ‰È·ÛÙ¿ÛÂȘ Ô˘ ı· ·›ÚÓ·Ó ٷ ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÙˆÓ ¯ÈÙÏÂÚÈÎÒÓ, ‰ÂÓ ·Ê‹Û·Ì ÙÔ˘˜ ÃÔÚÙÈ·ÙÈÓÔ‡˜ Ó· ¿Ó ÛÙ· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ô‰ËÁ‹Û·Ì ÛÙÔ ∞Ú¯ËÁÂ›Ô Ì·˜ ÛÙÔ §È‚¿‰È... ∫·È Ϥˆ ˘Â‡ı˘Ó· ˆ˜ Ô ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ ‹Ù·Ó ηٷ‰ÈηṲ̂ÓÔ˜ ·’ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙÔ˘˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÁÈ·Ù› ‹Ù·Ó ·˘Ùfi˜ Ô˘ ‹Ù·Ó. ¢ËÏ·‰‹ ÙÔ Â·Ó·ÛÙ·ÙÈÎfi ۇ̂ÔÏÔ Ù˘ ÂÔ¯‹˜». °ÈÒÚÁÔ˜ º·Ú۷Λ‰Ë˜: «∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ·fi ÙÔÓ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Â›¯· Û˘ÓÔ‰ÔÈÔÚ‹ÛÂÈ Ì ÙÔÓ µã §fi¯Ô Î·È Ì ›¯Â ÂÓÙ˘ˆÛÈ¿ÛÂÈ Ë ÙÂÚ¿ÛÙÈ· Ê¿Ï·ÁÁ· ÙˆÓ ·Ì¿¯ˆÓ Ô˘ Û˘Óԉ‡·Ì». 90
∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ˜ 1943. ∞fi ÙËÓ Â›ÛÎÂ„Ë ÛÙÔ ¢ËÌÔÙÈÎfi ™¯ÔÏÂ›Ô ÃÔÚÙÈ¿ÙË ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ °ÂÓÈÎÔ‡ ¢ÈÔÈÎËÙ‹ ª·Í ª¤ÚÙÂÓ (ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ Â¿Óˆ). ¢ÂÍÈ¿ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ô ‰È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ °ÈÒÚÁÔ˜ µ·Ï·¯¿˜ (ηÂÙ¿Ó ºˆÙÂÈÓfi˜), ÂÓÒ ·ÚÈÛÙÂÚ¿ Ô ‰¿ÛηÏÔ˜ ™Ù¤ÚÁÈÔ˜ æ·ÚÚ¿˜.
ª·ÍÈÌÈÏÈ·Ófi˜ ª¤ÚÙÂÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi˜ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. √ ª¤ÚÙÂÓ Î·Ù·‰ÈοÛÙËΠÙÔ 1959 ·fi ÙÔ ∂ȉÈÎfi ¢ÈηÛÙ‹ÚÈÔ ∂ÁÎÏËÌ·ÙÈÒÓ ¶ÔϤÌÔ˘ Û 25¯ÚÔÓË Î¿ıÂÈÚÍË, ·ÏÏ¿, fiˆ˜ ‹Ù·Ó ÂfiÌÂÓÔ, Û‡ÓÙÔÌ· ·ÔÊ˘Ï·Î›ÛÙËÎÂ Î·È ·ÂÛÙ¿ÏË ÛÙË °ÂÚÌ·Ó›·!
91
∂ÏÂÓ›ÙÛ· ∫ԢηÚÔ‡‰Ë: «…ª·˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙËÓ Ï·Ù›· Î·È Ì·˜ ·Ó¿ÁÎ·Û·Ó Ó· ÁÔÓ·Ù›ÛÔ˘ÌÂ. ∆fiÙ ›¯· ÌÈ· ¤ÌÓ¢ÛË Î·È Ì·˙› Ì ¿ÏϘ 4-5 Á˘Ó·›Î˜ ¤Û·Ì ÛÙËÓ ·ÁηÏÈ¿ ÙˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ, ϤÁÔÓÙ·˜ fiÙÈ Â›¯·Ì ·‰ÂÏÊÔ‡˜ Î·È ÁÔÓ›˜ ÛÙ· ∆¿ÁÌ·Ù· Î·È fiÙÈ ¤Ú ӷ Ì·˜ ÛÒÛÔ˘Ó. √È ¿ÏϘ Á˘Ó·›Î˜ Ô˘ ‹Ù·Ó Ì·˙› Ì·˜ οËÎ·Ó ÛÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ Î·È ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ¿Ó‰Ú˜, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÌÂٷ͇ Ì·˜, ÙÔ˘˜ ÛÎfiÙˆÛ·Ó ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙ· Ì¿ÙÈ· Ì·˜...». «…∫ÔÓÙ¿ 40 Á˘Ó·ÈÎfi·È‰· Ô‰ËÁ‹ıËÎ·Ó ÛÙÔ ·Ú¯ÔÓÙÈÎfi ÙÔ˘ ∂. ¡Ù·ÌÔ‡‰Ë ÁÈ· Ó· ηԇÓ. ¶˘ÚÔ‚ÔÏ‹ıËÎ·Ó Î·È ÛÊ·ÁÈ¿ÛÙËÎ·Ó ¿ÏÏ· 34 ¿ÙÔÌ· Ô˘ ‚Ú¤ıËÎ·Ó ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi Î·È ¿ÏÏ· 11 ¿ÙÔÌ· ÛÙ· ÎÔÓÙÈÓ¿ ˘„ÒÌ·Ù·…». °ÈÒÚÁÔ˜ ∫ÈÚÎÈÌÙ˙‹˜ (∫·ÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿Ù˘):. «ªÚÔÛÙ¿ ÛÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËΠÛΤÊÙËη ·Ì¤Ûˆ˜ Ó· ÂÎÎÂÓÒÛˆ ÙÔ ¯ˆÚÈfi ÚÔÏËÙÈο. Œ‰ˆÛ· ‰Â Ù¤ÙÔÈ· ÂÓÙÔÏ‹ ÛÙÔ˘˜ ·ÚÈÛٷ̤ÓÔ˘˜…» ™ÙËÓ ¤ÎıÂÛ‹ ÙÔ˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ ÔÈ ·Ú¯¤˜ ·ÓÙ¤‰Ú·Û·Ó ÛÙËÓ ÚfiÙ·ÛË ÌÈ·˜ ÚÔÏËÙÈ΋˜ ÂÎΤӈÛ˘ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡. ª·›ÚË ÎfiÚË ÙÔ˘ ∫ÒÛÙ· ¶·Ó·ÁȈٛ‰Ë: «...√ ∫ÒÛÙ·˜ ¶·Ó·ÁȈٛ‰Ë˜ (ÎÔÈÓÔÙÈÎfi˜ Û‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜), ¤ÌÂÓ ӷ ¯Ù˘‹ÛÂÈ ÙËÓ Î·Ì¿Ó· Ó· ʇÁÂÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜, fï˜ Ô Úfi‰ÚÔ˜ ÃÚ‹ÛÙÔ˜ ª·ÓÙ¿ÙÛÈÔ˜ ¤¯ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÚÔÙÚÔ‹ ·fi ÙÔÓ Úfi‰ÚÔ ÙÔ˘ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ‡ ∂˘¿ÁÁÂÏÔ ∫˘ÚÎÈÌÙ˙‹ Ó· ÌË ¯Ù˘‹ÛÂÈ ÙËÓ Î·Ì¿Ó·, ÂÚ·ÙÔ‡Û Ì Û΢ÊÙfi ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ Î·È ‰ÂÓ ¤ÏÂÁ ÎÔ˘‚¤ÓÙ·… ∆ÔÓ ∂˘¿ÁÁÂÏÔ ∫˘ÚÎÈÌÙ˙‹ ÛÙË ı¤ÛË «∞ÔÛÙfiÏË ·ÏÒÓÈ» ÙÔÓ ÛÎfiÙˆÛ·Ó ÔÈ Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘». 92
™‡Ìʈӷ Ì ÙȘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, fiÛˆÓ Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· ÁÏ˘ÙÒÛÔ˘Ó, ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· Ù˘ ÛÊ·Á‹˜, Û ·ÚÎÂÙ¤˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ, ¤¯Ô˘Ó ÛÒÛÂÈ ˙ˆ¤˜. ∆Ș ÊÚÈÎÈ·ÛÙÈΤ˜ ·ÓıÚˆÔÎÙÔӛ˜ ÙȘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ú¿ÍÂÈ ÔÈ ÂÏÏËÓfiʈÓÔÈ Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘ ÙÔ˘ ºÚÈÙ˜ ™Ô‡ÌÂÚÙ (¶¤ÙÚÔ˘ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓ›‰Ë), Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ. ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∫˘ÚÔ‡‰Ë˜: «…ÚˆÙ‹Û·ÌÂ Î·È Ô Úfi‰ÚÔ˜ ÃÚ. ª·ÓÙ¿ÙÛÈÔ˜ Ì·˜ ›Â: «…ÂÛ›˜ ÔÈ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔÈ Ó· ʇÁÂÙÂ, ÂÁÒ ı· ηı›Ûˆ, ›Ûˆ˜ ÌÔÚ¤Ûˆ Ó· ÛÒÛˆ ÙÔ ¯ˆÚÈfi». ∂Ì›˜, Ì ÙÔÓ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎfi ˘Â‡ı˘ÓÔ °È¿ÓÓË §Ô˘Ù˙ÈÔ‡‰Ë Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÎfi µ·ÁÁ¤ÏË ∫‡ÚÔ˘, ‹Ú·Ì ÙËÓ ·fiÊ·ÛË Ó· ÂȉÔÔÈ‹ÛÔ˘Ì ӷ ʇÁÔ˘Ó fiÏÔÈ ÎÈ ·Ú¯›Û·Ì ӷ ʈӿ˙Ô˘Ì Ì ٷ ¯ˆÓÈ¿ Ó· ʇÁÂÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜…».
«√ °ÈÒÚÁÔ˜ µ·Ï·¯¿˜», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜ ∫˘ÚÔ‡‰Ë˜, «‹Ù·Ó Î·È ‰¿ÛηÏfi˜ Ì·˜ ÛÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Î·È ÚÈÓ ÙËÓ Î·ÙÔ¯‹. ™˘Ó‰Âı‹Î·Ì ÁÈ·Ù› ÙÔ˘˜ ÙÚÔÊÔ‰ÔÙÔ‡Û·Ì Ì ·ÔÛÙÔϤ˜. ∫·È fiÏ· ËÁ·›Ó·Ó ÌÈ· ¯·Ú¿... ŒÓ· ‚Ú¿‰˘ Ì·˜ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ÔÙÈ Ê‡ÁÂÈ ÁÈ· ÙÔ ∫ÈÏΛ˜. ∫·È ÌÂÙ¿ ¤Ú¯ÂÙ·È Ô Î·ÂÙ¿Ó “ºÏˆÚÈ¿˜” ÛÙË ı¤ÛË Î·È Ì ·˘ÙfiÓ Ù· ‹Á·Ì ÌÈ· ¯·Ú¿».
πˆ¿ÓÓ˘ ∂. (ÙfiÙ 7 ÂÙÒÓ): « …√ ı›Ԙ ÌÔ˘ ∫ÒÛÙ·˜ ™ÎÈÙÔ‡‰Ë˜ ÙÚ¤¯ÔÓÙ·˜ Ì·˜ ÚfiÏ·‚ ÚÈÓ Ìԇ̠ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi…√È Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘ ÊÒÓ·˙·Ó «ŒÏÏËÓ˜ ›̷ÛÙÂ, ÌË ÊÔ‚¿ÛÙÂ…» ¢ÂÓ ‚Á‹Î·ÌÂ. ¶ÈÔ Î¿Ùˆ Ô ∞fiÛÙÔÏÔ˜ °ÂˆÚÁ·ÓÔ‡‰Ë˜, Ë 93
Ì·Ì‹ Î·È Ù· ÙÚ›· ·È‰È¿ ÙÔ˘ ‚Á‹Î·ÓÂ. ™ÎfiÙˆÛ·Ó ÙÔÓ ∞fiÛÙÔÏÔ Î·È ÙÔÓ ÁÈfi ÙÔ˘ ¡›ÎÔ. √ ∆¿Î˘ ¤Î·Ó ÙÔÓ ÛÎÔو̤ÓÔ Î·È ÌfiÏȘ ʇÁ·Ó ÔÈ Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘, ‹Ú ÙÔÓ ·‰ÂÏÊfi ÙÔ˘ ÙÔÓ ªÈ¯·Ï¿ÎË Î·È Ê‡Á·ÓÂ…» πˆ¿ÓÓ˘ ÷ڷÙÛ‹˜: «…Êı¿ÓÔÓÙ·˜ ÛÙÔÓ ÚÒÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ Â›‰· ηÌÈ¿ ÂÓËÓÙ·ÚÈ¿ ÙÒÌ·Ù·. ªÂٷ͇ ÙÔ˘˜ ̈ڿ, Ô˘ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¿Óˆ ·fi 6 ¯ÚÔÓÒÓ Î·È ËÏÈÎȈ̤Ó˜ Á˘Ó·›Î˜…. ∫ÔÓÙ¿ ÛÙÔ ¯Â›Ì·ÚÚÔ ˘‹Ú¯·Ó ÙÒÌ·Ù· Á˘Ó·ÈÎÒÓ. ∞Ó·ÁÓÒÚÈÛ· ÌÈ· ÁÂÈÙfiÓÈÛÛ·. ∂Λ ‹Ù·Ó ›Û˘ ÌÈ· ‰ÂÛÔÈÓ›‰· Ì ÙË ÌËÙ¤Ú· Ù˘. ∏ ÛÙ¿ÛË Ù˘ Ó¤·˜ Á˘Ó·›Î·˜ ¤‰ÂȯÓ fiÙÈ ÙËÓ Â›¯·Ó ‚È¿ÛÂÈ ÚÈÓ ÙË ÛÎÔÙÒÛÔ˘Ó. À¿Ú¯Ô˘Ó ‰‡Ô ·ÚfiÌÔȘ ÂÚÈÙÒÛÂȘ. ¢ÂÓ ‚ڋη Ô‡Ù ÙË Á˘Ó·›Î· ÌÔ˘, Ô‡ÙÂ Î·È Ù· ·È‰È¿ ÌÔ˘.»
Ÿ,ÙÈ ·¤ÌÂÈÓÂ.
94
∆˘ ‰Âο¯ÚÔÓ˘ ÙfiÙ ∂ϤÓ˘ °ÎÔ˘Ú·Ì¿ÓË-¡·Ó·ÎÔ‡‰Ë: «…⁄ÛÙÂÚ· ·' fiÛ· ¤ÁÈÓ·Ó… ·' ÙËÓ ÙÚÔÌ¿Ú· Ì·˜, Ô‡Ù ÎÏ·›Á·ÌÂ, Ô‡Ù ʈӿ˙·ÌÂ… ªÈ· ÛÊ·›Ú· ¤Ú·Û ͢ÛÙ¿ ·' ÙÔÓ Ï·ÈÌfi ÌÔ˘, ÙÚ‡ËÛ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ Ù˘ ·‰ÂÏÊ‹˜ ÌÔ˘ Î·È ÛÊËÓÒıËΠ̤۷ ÛÙËÓ ·Ï¿ÌË ÌÔ˘. ¢˘Ô ÛÊ·›Ú˜ Ì ¯Ù‡ËÛ·Ó Î·È ÛÙ· ‰˘Ô ÁfiÓ·Ù·… ÛËÎÒıËη ‚‹¯ÔÓÙ·˜ Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ· ÌÈ· Á˘Ó·›Î· Ì ÙÔ ·È‰› ÛÙËÓ ·ÁηÏÈ¿… ‰ÂÓ ÚfiÏ·‚ ӷ ·Ù‹ÛÂÈ ÙËÓ ·˘Ï‹ Î·È ÌÈ· Ì·¯·ÈÚÈ¿ ÛÙÔ ÛÙ‹ıÔ˜ ¤‚·Ï ٤ÚÌ· ÛÙË ˙ˆ‹ Ù˘. ŒÂÛ· ‰›Ï· Ù˘ ÎÈ ¤Î·Ó· ÙË ÛÎÔو̤ÓË. ◊ÌÔ˘Ó ‚Ô˘ÙËÁ̤ÓË ÛÙÔ ·›Ì·, ÙÔ ‰ÈÎfi ÌÔ˘, Ù˘ Ì¿Ó·˜ ÌÔ˘, Ù˘ ·‰ÂÚÊ‹˜ ÌÔ˘. ŒÂÛ·Ó ‡ÛÙÂÚ· Î·È ¿ÏÏÔÈ ¿Óˆ ÌÔ˘ Î·È ¤ÙÛÈ ÌÈÎÚ‹ fiˆ˜ ‹ÌÔ˘Ó, ÁÚ‹ÁÔÚ· ÛοÛÙËη… ŒÓ·˜ °ÂÚÌ·Ófi˜ ¤Ú¯ÂÙ·È, Ì ·›ÚÓÂÈ ·fi ÙÔ ¯¤ÚÈ Î·È Ì ¿ÂÈ ›Ûˆ ·fi ÌÈ· ÌÂÁ¿ÏË ÎÔÙÚfiÓ· Î·È ÌÔ˘ οÓÂÈ ÓfiËÌ· Ó· Ûˆ¿Ûˆ Î·È Ó· ÌË ÎÔ˘ÓËıÒ ·fi ÂΛ ÌË Ì ÛÎÔÙÒÛÔ˘Ó… ŸÙ·Ó Ì ‹Á·Ó Ì ·˘ÙÔÛ¯¤‰ÈÔ ÊÔÚÂ›Ô ÛÙ· ÏË̤ÚÈ· ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ, ÛÙËÓ ¶ÂÚÈÛÙÂÚ¿, Ì ̷ÓÈ¿ÚÈÛ·Ó Î·È Î·ı¿ÚÈÛ·Ó Ù· ·›Ì·Ù· Ô˘ ÍÂÚ¿ıËÎ·Ó ¿Óˆ ÌÔ˘, Âȉ¤Û·Ó ٷ ÙÚ·‡Ì·Ù· ÛÙ· ÁfiÓ·Ù¿ ÌÔ˘, ÙÔ ¯¤ÚÈ Â›¯Â ÚËÛÙ›… ÎÈ Â›¯Â ÌÂÏ·ÓÈ¿ÛÂÈ... ∞ÔÊ¿ÛÈÛ·Ó Ó· ÙÔ Îfi„Ô˘Ó, Ó· ÌËÓ ÚÔ¯ˆÚ‹ÛÂÈ Ë Á¿ÁÁÚ·ÈÓ·…. ⁄ÛÙÂÚ· ÊÒÓ·Í·Ó ÎÈ ¤Ó·Ó πÙ·Ïfi ·È¯Ì¿ÏˆÙÔ ÁÈ·ÙÚfi Î·È Î›ÓÔ˜ ‰È·ÊÒÓËÛÂ. «Ÿ¯È, ‰ÂÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÎÔ› ÙÔ ¯ÂÚ¿ÎÈ», ›Â, «¤¯ÂÈ ÛÊ·›Ú· ÛÙËÓ ·Ï¿ÌË ÙÔ˘ Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁËı›, Ó· ÙËÓ ‚Á¿ÏÔ˘Ì». √È ‰ÈÎÔ› Ì·˜ ‰ÂÓ ÙÔ˘ '¯·Ó ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË, ÂÂȉ‹ ‹Ù·Ó ·È¯Ì¿ÏˆÙÔ˜. ◊Úı ÙË Ó‡¯Ù· ÛÙÔ ·ÓÙ›ÛÎËÓÔ Ô˘ ̤ӷÌ Ì ÙÔÓ ·Ù¤Ú· ÌÔ˘. ª' ¤Ó· ÛÔ˘ÁÈ¿ Î·È Ì ÙÔ Êˆ˜ ÙÔ˘ ÙÛ·Î95
Ì·ÎÈÔ‡, ¤‚Á·Ï ÙË ÛÊ·›Ú· ·' ÙËÓ ·Ï¿ÌË ÌÔ˘. ∆Ô Úˆ› ÙÔ ¯¤ÚÈ ÌÔ˘ ÍÂÚ‹ÛÙËÎÂ Î·È Ë ÌÂÏ·Ó¿‰· ˘Ô¯ÒÚËÛ ÎÈ ·fi ÎÂÈ Î·È ¤Ú· ÙÔÓ ·È¯Ì¿ÏˆÙÔ ÙÔÓ Â›¯·Ó Ò˜ Î·È Ò˜…. ‰ÂÓ Í¤Úˆ ÙÔ fiÓÔÌ· ÙÔ˘, Ô‡Ù ·Ó ˙ÂÈ ‹ ¤ı·ÓÂ, ̷οÚÈ Ó· ˙ÂÈ». ªÂ ¤¯ÂÈ Û˘ÁÎÈÓ‹ÛÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· Ë fiÏË ·Ê‹ÁËÛË Ù˘ ÙfiÙ ÌÈÎÚ‹˜ ∂ÏÂÓ›ÙÛ·˜ Î·È ·˜ ÌÔ˘ ÂÈÙڷ› ÌÈ· ·Ó·ÊÔÚ¿ (ÂÎÙfi˜ ı¤Ì·ÙÔ˜) ÛÙÔÓ Û˘ÌÔÏÂÌÈÛÙ‹ Ì·˜, ÙÔÓ ƒfiÓÙ˙Ô. °È· ÙÔÓ ÌÈÎÚfiÛˆÌÔ ¡ÔÙÈÔ- πÙ·Ïfi Î·È ÂÈÚ·¯Ù‹ÚÈ ÌÂÁ¿ÏÔ, ›¯·Ó Ó· ϤÓ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ¤ÛˆÛ ·fi Û›ÁÔ˘ÚÔ ı¿Ó·ÙÔ ‰˘Ô Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘˜ Ì·˜ ηÈ, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1944. ªÂ ÙÔÓ ÛÒÛÂÈ ÙÔÓ ÙÚ›ÙÔ, ƒfiÓÙ˙Ô ÛÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÙˆÓ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËΠ̠·ÓÙ·ÚÙÒÓ ÙÔ˘ ∂§∞™. ‰È·ÌÂÚ¤˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÏÈ¿. √ ƒfiÓÙ˙Ô ¯·ÚÔ¿Ï„Â, ¤˙ËÛÂ Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ·, ·ÚÓÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ó· ·Ú·‰Ôı› ÛÙÔ˘˜ ∂ÁÁϤ˙Ô˘˜, ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ٷ ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂§∞™. £· ÙÔÓ ı˘ÌfiÌ·ÛÙ ¿ÓÙ· Ì ·Á¿Ë ÎÈ fiˆ˜ Â›Â Ë ÌÈÎÚ‹ ∂ÏÂÓ›ÙÛ·: «ª·Î¿ÚÈ Ó· ˙ÂÈ!» 96
ª·Ú›Î· ∞ÁÁÂÏÈÓÔ‡‰Ë: «… ª·˙› Ì ÌÂÚÈΤ˜ Á˘Ó·›Î˜ Î·È ·È‰È¿ Ù˘ ÁÂÈÙÔÓÈ¿˜ Ì·˜ ÎÚ‡ÊÙËη ̤۷ Û’ ¤Ó· ¯·ÓÙ¿ÎÈ, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÌÔ˘. ŒÓ·˜ °ÂÚÌ·Ófi˜, Ô˘ ¤ÌÂÓÂ Â‰Ò Î·È ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ÛÙÔ Û›ÙÈ ÌÈ·˜ ÁÂÈÙfiÓÈÛÛ·˜ Î·È ÙÔÓ ÔÔ›Ô Û˘Ì·ıÔ‡Û·ÌÂ, ÁÓÒÚÈ˙ ÙË ÎÚ˘„ÒÓ· Ì·˜ Î·È ‹Úı ӷ Ì·˜ ÂÈ fiÙÈ ÌÔÚÔ‡Û·Ì ӷ ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘Ì ‹Û˘¯· ÛÙ· Û›ÙÈ· Ì·˜, fiÙÈ ‰Â ı· ‰È·ÙÚ¤¯·Ì ηӤӷ ΛӉ˘ÓÔ, fiÙÈ ı· ¤„·¯Ó·Ó ÌfiÓÔ ÙÔ˘˜ ÛÙ·ÛÈ·ÛÙ¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ¤˜. ŸÌˆ˜ ¤ÊÙ·Û·Ó ÙÚÂȘ ¿ÓÙÚ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ù¿ÁÌ·ÙÔ˜ ηÈ, ·Ú¿ ÙȘ ÈÎÂۛ˜ Î·È Ù· ÎÏ¿Ì·Ù· ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡, Ì·˜ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÚÔ˜ ÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ, fiÔ˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ‹‰Ë Ô Úfi‰ÚÔ˜ Î·È Ë ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘. √ Úfi‰ÚÔ˜ ‹Ù·Ó ÛÔ‚·Ú¿ ÙÚ·˘Ì·ÙÈṲ̂ÓÔ˜ ÛÙÔ ¯¤ÚÈ, ÚÔÛ·ıÔ‡Û ӷ ÂÍËÁ‹ÛÂÈ fiÙÈ ÙÔ ¯ˆÚÈfi ›¯Â ÂÚÁ·ÛÙ› ÁÈ· ·˘Ù¿ Ù· ›‰È· Ù· Ù¿ÁÌ·Ù·. …ª·˜ ·Ó¿ÁÎ·Û·Ó Ó· Ìԇ̠ÛÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ… ŒÓ·˜ ÌÂÏ·„fi˜ ¿Ó‰Ú·˜ ¤ÚÈÍ ¿Óˆ Ì·˜ ¯fiÚÙ· Î·È Í‡Ï·, Ù· ÔÔ›· ¿Ó·„·Ó… ŸÛ˜ Á˘Ó·›Î˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Ó·›ÛıËÙ˜, ¤ÂÊÙ·Ó ¤Íˆ ÂÎÏÈ·ÚÒÓÙ·˜ Ó· ÙȘ ÛÎÔÙÒÛÔ˘Ó. ∆Ș ·ÔÙÂÏ›ˆÓ·Ó Ì ÌÈ· Ì·¯·ÈÚÈ¿ Î·È ÙȘ Í·Ó·ÂÙÔ‡Û·Ó ÛÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ. ŸÙ·Ó ÙÔ ‰ÂÍ› ÌÔ˘ ¯¤ÚÈ ¿Ú¯ÈÛ ӷ η›ÁÂÙ·È, Ô fiÓÔ˜ Ì ÒıËÛÂ Î·È Ì¤Ó· ¤Íˆ ·fi ÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ ÁÈ· Ó· Âı¿Óˆ. µÁ·›ÓÔÓÙ·˜, ¤ÂÛ· ¿Óˆ Û’ ¤Ó· ÛˆÚfi و̿وÓ, ·Ú¤ÌÂÈÓ· ·Î›ÓËÙË Î·È Û ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ Ô˘ ÔÈ ¿Ó‰Ú˜ ¤Ê˘Á·Ó, ηٿÊÂÚ· Ó· Û˘ÚıÒ Î·È Ó· ÎÚ˘ÊıÒ Ì¤Û· Û’ ¤Ó· ¯·ÓÙ¿ÎÈ. ŸÙ·Ó ¤‚Á·ÈÓ· ·fi ÙÔ ÊÔ‡ÚÓÔ, ›‰· Ó· Ô‰ËÁÔ‡Ó ÙÔÓ ËÏÈÎȈ̤ÓÔ ·¿, Ì·˙› Ì ÙȘ ‰‡Ô ÎfiÚ˜ ÙÔ˘ Î·È ‰‡Ô ͤÓÔ˘˜. ª‹Î·Ó ̤۷ ÛÙÔ ‰ˆÌ¿ÙÈÔ ÙÔ˘ ÊÔ‡ÚÓ·ÚË, ·’ fiÔ˘ Û‡ÓÙÔÌ· ¤‚Á·ÈÓ·Ó ÎÚ·˘Á¤˜ Î·È ıfiÚ˘‚ÔÈ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÛÌÒÓ». 97
∆¿ÛÔ˜ ƒÔ˘ÌÔ‡‰Ë˜: «ŒÓ·˜ °ÂÚÌ·Ófi˜ Ì·˜ ‹Ú ·fi ÙÔ Û›ÙÈ, ÙË ÌËÙ¤Ú· ÌÔ˘, ÙȘ ‰‡Ô ÌÈÎÚ¤˜ ·‰ÂÚʤ˜ ÌÔ˘, ÙÔÓ ·‰ÂÚÊfi ÌÔ˘ Ô˘ ‹Ù·Ó ÂÓfi˜ ¤ÙÔ˘˜, ÎÈ Â̤ӷ. ¶˘ÚÔ‚fiÏËÛ·Ó ·fi ÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ Î·È ¤Ù·Í·Ó ¿Óˆ Ì·˜ ͇Ϸ Î·È ¯fiÚÙ· ÛÙ· ÔÔ›· ¤‚·Ï·Ó ʈÙÈ¿. ∂›‰· ÙÔ ·Ú¿ı˘ÚÔ, ‹‰ËÍ· Î·È ¤ÙÚÂÍ· ÚÔ˜ ÙÔ ÓÂÎÚÔÙ·Ê›Ô. ªÂÙ¿ ¤ÙÚÂÍ· ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ∫·˙·ÎÏ‹. ∆Ô ‚Ú¿‰˘ Ô ı›Ԙ ÌÔ˘ ¤ÊÂÚ ÙȘ ·‰ÂÚÊԇϘ ÌÔ˘ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ‹Úı ӷ Ì·˜ ‚ÚÂÈ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÌÔ˘. √ ÌÈÎÚfi˜ ·‰ÂÚÊfi˜ ÌÔ˘ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËΠÛÙ· ¯¤ÚÈ· Î·È ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ. √È ‰‡Ô ·‰ÂÏÊԇϘ ÌÔ˘ Ì‹Î·Ó ÛÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô Ì ÂÁη‡Ì·Ù· ÛÙ· ¯¤ÚÈ· Î·È ÛÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ…» ¡Ù·ÌÔ‡‰Ë˜ πˆ¿ÓÓ˘: «√ ÁÈfi˜ ÌÔ˘, Ô µ¿ÛÔ˜, η٤‚ËΠÙÔ ™¿‚‚·ÙÔ ÁÈ· Ó· Ì ÂÈÛÎÂÊÙ› ÛÙÔ ™·Ó·ÙfiÚÈÔ. ¶¤Ú·Û ÙË Ó‡¯Ù· ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ÚÔ¤‰ÚÔ˘ ÙÔ˘ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ˆÚ›Ô˘. ŸÙ·Ó ÙËÓ ∫˘Úȷ΋ ı¤ÏËÛ ӷ ÂÈÛÙÚ¤„ÂÈ ÛÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ÙÔÓ ÛÙ·Ì¿ÙËÛ·Ó ÛÙÔ ‰ÚfiÌÔ ¿Ó‰Ú˜ ÙˆÓ ∆·ÁÌ¿ÙˆÓ ∞ÛÊ·Ï›·˜ Î·È ÙÔÓ ‹Ú·Ó Ì·˙› ÙÔ˘˜. ∫¿ÔȘ Á˘Ó·›Î˜ ‰È·‚‚·ÈÒÓÔ˘Ó fiÙÈ Â›‰·Ó Ó· ÙÔÓ ˘ÚÔ‚ÔÏÔ‡Ó Ì·˙› Ì ¿ÏÏÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡».
«…∆Ë ¢Â˘Ù¤Ú·, οÔÈÔÈ ¯ˆÚÈÎÔ› Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÙËÓ fiÏË, Á‡ÚÈÛ·Ó Ó· Í·Ó·‚ÚÔ‡Ó ÙȘ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȤ˜ ÙÔ˘˜. ∆Ô˘˜ ·Ó¿ÁÎ·Û·Ó Ó· ı¿„Ô˘Ó ¤Ó· ̤ÚÔ˜ ÙˆÓ ÓÂÎÚÒÓ. ∆Ë ¢Â˘Ù¤Ú· Ù’ ·fiÁÂ˘Ì· ¤ÛÙÚ„·Ó Ù· ∆¿ÁÌ·Ù· ÁÈ· Ó· ÏÂËÏ·Ù‹ÛÔ˘Ó Ù· Û›ÙÈ·. ¢ÂÓ ·¤ÌÂÈÓ ٛÔÙ·, Ô‡Ù ¤ÈÏ·, Ô‡Ù ÚÔ‡¯·, Ô‡Ù ÎÔ˘‚¤ÚÙ·…». 98
÷ڷÎÙÈÎfi ÙÔ˘ °.º.
√ £fi‰ˆÚÔ˜ µ·Ï·¯¿˜, Ì ÙËÓ ¤Ú¢ӷ Î·È ÙȘ Û˘˙ËÙ‹ÛÂȘ Ô˘ ›¯Â οÓÂÈ Ì fiÛÔ˘˜ ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È, Û˘ÌÂÚ·›ÓÂÈ Î·È ÁÚ¿ÊÂÈ: «…ÚÔÏ¿‚·ÈÓ·Ó fiÏÔÈ Ó· ʇÁÔ˘Ó ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi… √È ˘Â‡ı˘ÓÔÈ ÙÔ˘ ∂∞ª ÚÔ¤ÙÚÂ·Ó ÙÔ˘˜ ÃÔÚÙÈ·ÙÈÓÔ‡˜ Ó· ʇÁÔ˘Ó, Ô Úfi‰ÚÔ˜ fï˜ Î·È Ô ·¿˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ıÂÒÚËÛ·Ó fiÙÈ ı· Ù· ηٷʤÚÔ˘Ó Ó· ›ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜… ∂›¯Â ÚÔËÁËı› ÙÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ ÛÙÔ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ÒÚÈ Î·È ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ‰È¿ÏÂÍ·Ó 17 ·ÓÙÈÛÙ·ÛÈ·ÎÔ‡˜ - ·ÚÈÛÙÂÚÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÂÎÙ¤ÏÂÛ·Ó. ∫¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ÂÚ›ÌÂÓ·Ó...» «√ ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ ÙÔ 1944», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô £. µ·Ï·¯¿˜, «Â›¯Â 2300 ηÙÔ›ÎÔ˘˜. …∏ ÏÂÈÔ„ËÊ›· ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ‹Ù·Ó Á˘Ó·›Î˜ Î·È ·È‰È¿. √ Úfi‰ÚÔ˜ ÂÎÙÈÌÔ‡Û fiÙÈ ÏfiÁˆ ÙˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Ô˘ ›¯Â ·Ó·Ù‡ÍÂÈ Ì ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ı· ·¤ÙÚ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡. ™ÙÔ ¯ˆÚÈfi ›¯Â Ì›ÓÂÈ ÌfiÓÔÓ ÙÔ ÂÙ¿ ÙÔȘ ÂηÙÒ ÙˆÓ Î·ÙÔ›ÎˆÓ Ô˘ ‰ÂÓ ˘¿ÎÔ˘Û ÛÙȘ ÂÓÙÔϤ˜ ÙÔ˘ ∂∞ª Î·È ‰ÂÓ ¤Ê˘Á·Ó». 99
ª∂∆∞ ∆∏¡ ∫∞∆∞™∆ƒ√º∏ «…∆ËÓ ÂfiÌÂÓË Ù˘ ÌÂÁ¿Ï˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜, ÙÔ ¯ˆÚÈfi ¤ı·„ ÔÌ·‰Èο Ù· Ï›„·Ó· ÙˆÓ ÚÔÛÊÈÏÒÓ ÓÂÎÚÒÓ. §›Á˜ ̤Ú˜ ·ÚÁfiÙÂÚ· Ô Ù·ÁÌ·Ù·ÛÊ·Ï›Ù˘ ·ÈÌÔÛÙ·Á‹˜ ‰ÔÏÔÊfiÓÔ˜ ∫˘˙ÂÚ›‰Ë˜ Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Î·È ÎÔÌÌ·ÙÈ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÛÙËÓ Ï·Ù›· ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡». «ªÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹», ÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÔÈ Û˘ÁÁÚ·Ê›˜ ÙÔ˘ §Â˘ÎÒÌ·ÙÔ˜, «ÔÈ Î¿ÙÔÈÎÔÈ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ¿Ú¯ÈÛ·Ó ÙÔ ÛÎÏËÚfi ·ÁÒÓ· Ù˘ ÂÈ‚›ˆÛ˘, ¯Ù›˙ÔÓÙ·˜ ¿Óˆ ÛÙ· ÂÚ›ȷ Ù˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜. ¢Âο‰Â˜ Á¿ÌÔÈ Î·È ÁÂÓÓ‹ÛÂȘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ Î·È ‰È·ÈÒÓÈÛË ÙÔ˘ ›‰Ô˘˜. ∆Ô ÎÚ¿ÙÔ˜ ı· ηı˘ÛÙÂÚ‹ÛÂÈ ¿Óˆ ·fi ‰‡Ô ¯ÚfiÓÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÔηٿÛÙ·ÛË ÙˆÓ ˘ÚÔ·ıÒÓ... ∫·Ù¿ ÙÔÓ ∂ÌʇÏÈÔ ÔÏÏÔ› Û˘Ì·ÙÚÈÒÙ˜ Ì·˜ ·ÁˆÓÈÛÙ¤˜ Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘ ÂÚÓÔ‡Ó ÛÙȘ Ù¿ÍÂȘ ÙÔ˘ ¢ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ™ÙÚ·ÙÔ‡. ∫¿ÔÈÔÈ ı· ÂÎÙÂÏÂÛÙÔ‡Ó ‡ÛÙÂÚ· ·fi ηٷ‰›Î˜ ÙˆÓ ™ÙÚ·ÙÔ‰ÈΛˆÓ, ¿ÏÏÔÈ Ê˘Ï·Î›˙ÔÓÙ·È Î·È ÂÍÔÚ›˙ÔÓÙ·È ‹ ı· ÂÍ·Ó·ÁηÛıÔ‡Ó Û ˘Ô¯ÚˆÙÈ΋ ÂÍÔÚ›·…»
∆Ô ÚÒÙÔ ÌÓËÌfiÛ˘ÓÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛÊ·ÁÈ·Ûı¤ÓÙ˜.
100
ªÂÙ¿ ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚoÊ‹. ª¿ıËÌ· ÛÙËÓ ÂÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡.
101
∂¡∞ ∞§§√¶ƒ√™∞§§√ ¶∞ƒ∞ªÀ£π∞™ª∞ ªÂ Óˆ¿ ·ÎfiÌ· Ù· ÙÚ·‡Ì·Ù· ·fi ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ √ÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, ÙËÓ ∞ÁÁÏÈ΋ ηÙÔ¯‹ Î·È ÙËÓ ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›· Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛÂ, Ë ∂ıÓÈ΋ Ì·˜ ∞ÓÙ›ÛÙ·ÛË ‚Ú¤ıËΠ˘fi‰ÈÎË, Ì ÙÈÌËÙ¤˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁ¿Ù˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ. √ ÔÌ·‰¿Ú¯Ë˜ Ì·˜ µ¿ÁÈ·˜ ƒÈÎÔ‡‰Ë˜ ηٷ‰ÈοÛÙËΠ۠Ôχ¯ÚÔÓË Î¿ıÂÈÚÍË ÁÈ· «Û˘ÓÂÚÁ›· Ì ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È ÙÔÓ ™Ô‡ÌÂÚÙ», ÙÔÓ ÊfiÓÔ ÙÔ˘ ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘ Ô˘ ‰ÂÓ ˘ÚÔ‚fiÏËÛ ÎÈ ÂÓfi˜ ·Ó‡·ÚÎÙÔ˘ «°ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÁÈ·ÙÚÔ‡». ŒÙÛÈ Î·È «ÂÈۋ̈˜» Ô ª‡ıÔ˜ ÙÔ˘ «Î·ÎÔ‡ ·ÓÙ¿ÚÙË Ô˘ ÛÎÔÙÒÓÂÈ ÙÔÓ °ÂÚÌ·Ófi ÁÈ·ÙÚfi Ô˘ ‹Á ӷ Ú›ÍÂÈ ÙÔ Ê¿ÚÌ·ÎÔ» ›¯Â ıÂÌÂÏȈı›. ªÂ Ù· ¿ıË ÙÔ˘ ∂ÌÊ˘Ï›Ô˘, ÁÈ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó ÙÔ˘ ÔÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, Ï¿ÛÙËÎ·Ó ÔÈ ÈÔ ·ÏÏÔÚfiÛ·ÏϘ ÂΉԯ¤˜, ¿ÏϘ ηÏfiÈÛÙ· Î·È ¿ÏϘ Û·Ó ÂÛÎÂÌ̤ÓË ·Ú·Ô›ËÛË Ù˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. ∂› ÂÓ‹ÓÙ· ¯ÚfiÓÈ· ·ÎÔ‡ÁÔÓÙ·Ó ÔÈ ÈÔ ·ÓÙÈÊ·ÙÈΤ˜ ÂΉԯ¤˜ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Î·È ÙÔ fiÙ ¯Ù˘‹ıËΠÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ì ÙÔ˘˜ ‰˘Ô ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ Ù˘ ‡‰Ú¢Û˘. ∫¿ÔÈÔÈ ı¤ÏÔ˘Ó Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ‰˘fi ŒÏÏËÓ˜ ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ ÛÙÔ ÚÒÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ¤Ó·˜ ÁÈ·ÙÚfi˜ °ÂÚÌ·Ófi˜, ÂÓÒ ÁÈ· ¿ÏÏÔ˘˜ Ô «ÁÈ·ÙÚfi˜» ‹Ù·Ó ¯ËÌÈÎfi˜ ‹ ¤Ó·˜ ∞˘ÛÙÚÈ·Îfi˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜. °È· οÔÈÔ˘˜ ÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ô˘ ¯Ù˘‹Û·Ì ÌÂÙ¿ Û˘Ófi‰Â˘Â, Ì ¤ÓÔÏÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È Û ÌÈÎÚ‹ ·fiÛÙ·ÛË, ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ì ÙÔ˘˜ ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ Ù˘ ‡‰Ú¢Û˘. ŒÓ·˜ «·˘ÙfiÙ˘» ›‰Â fi¯È ‰˘Ô, ·ÏÏ¿ ÙÚÂȘ °ÂÚÌ·102
ÓÔ‡˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ Ó· ˉ¿Ó ·’ ÙÔ ‚·ÏÏfiÌÂÓÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ. ∂ÈÒıËÎÂ, ÁÈ· ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ˆ˜ ¤Ù·Í·Ó ηÓÔÁfiÓ˜ ¯ÂÈÚÔ‚ÔÌ‚›‰Â˜ ÁÈ· Ó· Î·Ï˘ÊÙÔ‡Ó. °È· ÙÔÓ °ÂÚÌ·Ófi ˆ˜ «…ۋΈÛ „ËÏ¿ Ù· ¯¤ÚÈ· ʈӿ˙ÔÓÙ·˜ «ÁÎÔ˘Ù ·ÚÙÈ˙¿Ó…», ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ‰›ˆÚË Ì¿¯Ë Ì ÙÔ˘˜ Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘ ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ ÁÈ· Ó· «…‰Ôı› ηÈÚfi˜ ÛÙÔ˘˜ ÃÔÚÙÈ·ÙÈÓÔ‡˜ Ó· ʇÁÔ˘Ó ·’ ÙÔ ¯ˆÚÈfi…» ŒÓ·˜ ·Ó‹ÏÈÎÔ˜ ÙfiÙÂ, Ì …·fi‰ÂÈÍË ÙÔ Ï·ÛˆÌ¤ÓÔ ·ÓÙÂÏfiÓÈ ÙÔ˘ ·Ù¤Ú· ÙÔ˘, ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ô ·Ù¤Ú·˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÛÙÔ ÚÒÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ, ˆ˜ ÙÔÓ Û˘Ó¤Ï·‚·Ó ÔÈ ·ÓÙ¿ÚÙ˜ Î·È ı· ÂÚÓÔ‡Û ·ÓÙ·ÚÙÔ‰ÈΛÔ, ‰ÈfiÙÈ ıÂÒÚËÛ·Ó fiÙÈ ·˘Ùfi˜ Úfi‰ˆÛ ÙËÓ ÂÓ¤‰Ú·. ∫·È οÔÈÔÈ ¿ÏÏÔÈ fiÙÈ Ì¤Û· ÛÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ ‹Ù·Ó ÙÚÂȘ ŒÏÏËÓ˜ Î·È fiÙÈ Ë‰ÒÓÙ·˜ ¤ÁηÈÚ·, ηٿÊÂÚ·Ó Ó· ÁÏÈÙÒÛÔ˘Ó ·fi Ù· «‰ÔÏÔÊÔÓÈο ‚fiÏÈ· ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ»!...
ƒËÌ·Á̤ӷ Î·È Î·Ì̤ӷ.
103
™ÙÔ ‚È‚Ï›Ô «π™∆√ƒπ∞ ∆∏™ À¢ƒ∂À™∏™ ∆∏™ £∂™/¡π∫∏™» ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È fiÙÈ ÛÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ù˘ ⁄‰Ú¢Û˘, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ™È‰ÂÚ›‰Ë Î·È ∆ÂÚ˙fiÔ˘ÏÔ (ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î·Ù¿ ÙÔÓ Û˘ÁÁڷʤ· ÛÎÔÙÒıËηÓ), ˘‹Ú¯·Ó Î·È ¿ÏÏÔÈ Ù¤ÛÛÂÚÂȘ… fiÏÔÈ Ì ٷ ÔÓfiÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜, ¯ˆÚ›˜ fï˜ ÙÂÏÈο Ó· Ì·˜ ϤӅÙÈ ·¤ÁÈÓ·Ó. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ô˘… Û˘Ófi‰Â˘Â ÙÔ ÚÒÙÔ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Û’ ·˘Ùfi, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔÓ Ô‰ËÁfi, ¤Ó·˜ ∞˘ÛÙÚÈ·Îfi˜ ¯ËÌÈÎfi˜, ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ Ù˘ °ÎÂÛÙ¿Ô Î·È ‰˘Ô ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜. ∞fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô «Ì·ı·›Óˆ» fiÙÈ ÔÈ ‰˘Ô ÌÈÛÔ͢fiÏËÙÔÈ, Ì ÙȘ ¤Ù¿ - ÔÎÙÒ ÛÊ·›Ú˜ Ô Î·ı¤Ó·˜, Ô˘ ¯Ù˘‹Û·Ó ÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ, ηٿ ÙÔÓ Û˘ÁÁڷʤ·: «¤ÚÈÍ·Ó fiÏÌÔ˘˜ Î·È ÔÏ˘‚fiÏËÛ·Ó Ì ÔÏ˘‚fiÏ· Ù· ‰˘Ô ·˘ÙÔΛÓËÙ·. ∞’ ÙËÓ ·ÈÊÓ›‰È· Û˘ÌÏÔ΋ Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÛÎÔÙÒıËΠ·fi ÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ô ¯ËÌÈÎfi˜ Î·È ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËΠ¤Ó·˜ °ÂÚÌ·Ófi˜ Ô˘ ηÙfiÚıˆÛ fï˜ ·ÈÌfiÊ˘ÚÙÔ˜ Ó· ÍÂʇÁÂÈ. √È ˘fiÏÔÈÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ·Ú·‰fiıËÎ·Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÓÙ¿ÚÙ˜…√È ·È¯Ì¿ÏˆÙÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÂÎÙÂϤÛÙËÎ·Ó ÂÓÒ ÔÈ ˘¿ÏÏËÏÔÈ ÙÔ˘ √.À.£. ·Ê¤ıËÎ·Ó ÂχıÂÚÔÈ…»! ¶¿ÓÙˆ˜, ηÏÔÚÔ·›ÚÂÙ˜ ‹ fi¯È, fiϘ ·˘Ù¤˜ ÔÈ ÂÈηۛ˜ ηٷϋÁÔ˘Ó ÛÙÔ ›‰ÈÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ·: ŸÙÈ ·fi ÙÔ ¯Ù‡ËÌ· ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ˘ ÚÔÎÏ‹ıËÎÂ Ë ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È ÙÔ Î¿„ÈÌÔ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË! ∏ ÂΉԯ‹ ·˘Ù‹ ıÚÂÌ̤ÓË Ì¤Û· ÛÙÔ ÂÌÊ˘ÏÈÔÔÏÂÌÈÎfi Îϛ̷ ÌÈÛ·ÏÏÔ‰ÔÍ›·˜ ÎÈ ÂÂÍÂÚÁ·Ṳ̂ÓË ·fi οÔÈÔ˘˜, Úfiı˘ÌÔ˘˜ Ó· ˘ËÚÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ „¤Ì·, «ÈÛÙÔÚÈÎÔ‡˜», ›¯Â ÚÈ˙ÒÛÂÈ ÎÈ Â›¯Â Á›ÓÂÈ ÁÈ· ÔÏÏÔ‡˜ ηÏfiÈÛÙÔ˘˜ Î·È Î·ÏÔÚÔ·›ÚÂÙÔ˘˜ Û˘ÌÔϛ٘ Ì·˜ ‚‚·ÈfiÙËÙ· fiÙÈ ¤ÙÛÈ ı· ›ӷÈ, ·ÊÔ‡ «fiÏÔÈ ¤ÙÛÈ ÙÔ Ï¤Ó». 104
∏ ∂¡√Ã∏ ™πø¶∏ ∞ÏÏ¿, ÁÂÓÓÈ¤Ù·È Â‡ÏÔÁ· ÙÔ ÂÚÒÙËÌ·, ÁÈ· ÔÈÔ ÏfiÁÔ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› Î·È ÔÈ «Û‡ÌÌ·¯Ô›» Ì·˜ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· Û‚‹ÛÔ˘Ó ·fi ÙË ÌÓ‹ÌË Î·È Ù· ·Ú¯Â›· ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ √ÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜; ∂›Ó·È ÁÓˆÛÙfi fiÙÈ ÂÓÒ ÔÈ ·Ó¿ÏÔÁ˜ ÂÚÈÙÒÛÂȘ ·ÓÙ›ÔÈÓˆÓ ¤¯Ô˘Ó ηٷÁÚ·Ê› ÂÎÙÂÓÒ˜ ÛÙ· ÁÂÚÌ·ÓÈο ÛÙÚ·ÙȈÙÈο ¤ÁÁÚ·Ê·, Ù· fiÛ· Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó ÛÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ηٿ ·Ú¿‰ÔÍÔ ÙÚfiÔ, ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ηٷ¯ˆÚËı› ηÓ, Û·Ó ÌËÓ Â›¯·Ó Û˘Ì‚Â›! ∫È ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È Î·Ó›˜: «Î·Ï‡ÙÔÓÙ·˜ ÔÈÔ˘˜ ÌÂÁ·ÏfiÛ¯ËÌÔ˘˜ Û˘ÓÂÚÁÔ‡˜ ÂÁÎÏËÌ¿ÙˆÓ ÔϤÌÔ˘, ¤¯ÂÈ ‰È·ÁÚ·Ê› ·˘Ù‹ Ë ÛÂÏ›‰·;» ∂›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi fiÙÈ ÛÙo Ï·›ÛÈo Ù˘ ¢›Î˘ Ù˘ ¡˘ÚÂÌ‚¤ÚÁ˘, Ô ÙfiÙ ÂÈÙÂÏÈÎfi˜ Ù˘ √Ì¿‰·˜ ™ÙÚ·ÙÔ‡ ∂ µ›Ï¯ÂÏÌ Ã¿ÌÌÂÚ (ÛÙÔ ·Ú¯ËÁÂ›Ô ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘, ÌÂÙ¿ ÙÔ Ì·ÎÂÏÂÈfi, ¤‰ˆÛ ·Ó·ÊÔÚ¿ Ô ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙˆÓ ÛÊ·Á¤ˆÓ µ›Ï˘ ¶fiÏÌ·Ó), ·Ó·Ê¤ÚıËΠÌfiÓÔ ÛÙÔ Û˘Ì‚¿Ó Ù˘ ÂÓ¤‰Ú·˜! ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ ÙÔ˘ ÔÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜, Ù˘ ›‰È·˜ Ë̤ڷ˜, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ «‰ÂÓ ¿ÎÔ˘Û ٛÔÙ·»! µ¤‚·È· Î·È Ë ∂ÏÏËÓÈ΋ ∂›ÛËÌË πÛÙÔÚÈÔÁÚ·Ê›· ÂÏ¿¯ÈÛÙ· ›¯Â ·Û¯ÔÏËı› Ì ÙÔ ÔÏÔη‡ÙˆÌ· ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Î·È ÙÔ ‚ÔÏÈÎfi ·Ú·Ì‡ıÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ «Î·ÎÔ‡˜ ·ÓÙ¿ÚÙ˜ Ô˘ ÛÎÔÙÒÛ·Ó ÙÔÓ Î·Ïfi ÁÈ·ÙÚfi» ›¯Â ÁÈ· ¯ÚfiÓÈ· ·Ú·Ì˘ıÈ¿ÛÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ∫·È ÙÈ ı· ÁÈÓfiÙ·Ó ·Ó Ûηϛ˙ÔÓÙ·˜ ÌÔÚÔ‡Û ӷ Ê·Ó› fiÙÈ ÙÂÏÈο ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÙÔ˘ Ì·ÎÂÏÂÈÔ‡, ‰ÂÓ ÙËÓ Â›¯·Ó ÔÈ «ÂÈÚÚ›˜ ÛÙËÓ ·ÏfiÁÈÛÙË ‚›· ·ÓÙ¿ÚÙ˜», Ô‡Ù ÌfiÓÔ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ «ÊÈϤÏÏËÓ˜ Û‡ÌÌ·¯ÔÈ» Î·È ÔÈ «·ÍÈfiÙÈÌÔÈ Û˘ÌÔϛ٘ Ì·˜», Ô˘ 105
Û˘ÓÙËÚÔ‡Û·Ó Î·È ÛÙ‹ÚÈ˙·Ó ÙȘ ÁÂÚÌ·ÓÔÓÙ˘Ì¤Ó˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓfiÊˆÓˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ. ∫·Ù¿ ÙÔ ‰È¿ÛÙËÌ· Ù˘ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜ Ë Œ‰Ú· ÙÔ˘ ∞Ú¯ËÁ›Ԣ ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ™ÙÚ·ÙÔ‡, ·’ fiÔ˘ ÂÎÔÚ‡ÔÓÙ·Ó fiϘ ÔÈ ÛËÌ·ÓÙÈΤ˜ ÂÓÙÔϤ˜, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ÛÙÔ ¶·ÓfiÚ·Ì· (∞ÚÛ·ÎÏ›), ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·fi ‰¤Î· ¯ÈÏÈfiÌÂÙÚ· ·fi ÙÔ ¯ˆÚÈfi ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË. ∆ËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô ˘ËÚÂÙÔ‡Û ÂΛ, ·Ú¿ ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÙÔ ‰È·„‡ÛÂÈ, ˆ˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎfi˜ Ù˘ ÀËÚÂÛ›·˜ ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ Ù˘ √Ì¿‰·˜ ™ÙÚ·ÙÔ‡ ∂, Ô ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ηÁÎÂÏ¿ÚÈÔ˜ Ù˘ ∞˘ÛÙÚ›·˜ Î·È °Ú·ÌÌ·Ù¤·˜ ÙˆÓ ∏ÓˆÌ¤ÓˆÓ ∂ıÓÒÓ ∫Ô‡ÚÙ µ·ÏÙ¯¿ÈÌ, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘: « ‰ÂÓ Â›‰Â, ‰ÂÓ ¿ÎÔ˘ÛÂ Î·È ‰ÂÓ ‹ÍÂÚ»! «ªÈÛfi ·ÈÒÓ· ·ÚÁfiÙÂÚ·», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ŒÓÙÌÔÓÙ ∫›ÏÈ, «Ë ıËÚȈ‰›· ·˘Ù‹ ÛÎÈ¿˙ÂÈ ÙÔ ·ÚÂÏıfiÓ ÌÈ·˜ ·fi ÙȘ ϤÔÓ Âͤ¯Ô˘Û˜ Ê˘ÛÈÔÁӈ̛˜ Ù˘ ∞˘ÛÙÚȷ΋˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ù˘ ‰ÈÂıÓÔ‡˜ ÔÏÈÙÈ΋˜ ÛÎËÓ‹˜…»
0 ∫Ô‡ÚÙ µ·ÏÓÙ¯¿ÈÌ.
106
∂°∫§∏ª∞∆ø¡ ™À¡∂Ã∂π∞
√ ¶Ô‡ÏÔ˜, Û˘Óԉ›· ÈÂÚ¤·, ÂÍÔÚÌ¿... ˘¤Ú Ù˘ £ÚËÛΛ·˜, ¶·ÙÚ›‰·˜ Î·È √ÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜!
™ÙȘ 14 ÙÔ˘ ™Â٤̂ÚË Ô ™Ô‡ÌÂÚÙ ÂÈÛÙÚ¤ÊÂÈ ÛÙ· °È·ÓÓÈÙÛ¿ ÁÈ· Ó· Û˘Ó¯›ÛÂÈ ÙÔ fiÚÁÈÔ ÙˆÓ ÂÁÎÏËÌ¿ÙˆÓ. ∞fi ÙÔ Ï‹ıÔ˜, Ô˘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËΠ̠‰È·Ù·Á‹ ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ‰ÈÔÎËÙ‹, ÔÏÏÔ› ‰¿ÚıËÎ·Ó ·ÁÚ›ˆ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÓÙÚ˜ ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ Î·È ÙÔ˘ ¶Ô‡ÏÔ˘ Ì ͇Ϸ Î·È Û›‰ÂÚ·. ∂·ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘ ÈÂÚ¤· ÙˆÓ ™Ô˘ÌÂÚÙ·›ˆÓ, ¶·¿ °ÚËÁfiÚË ∫·Ú˘ˆÙ¿ÎË (∞Ú¯ÈÂÚ·ÙÈÎÔ‡ ∂ÈÙÚfiÔ˘ ¶ÔÏ˘Á‡ÚÔ˘) Î·È ÌÂÙ¿ ·›ÚÓÂÈ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ô ™Ô‡ÌÂÚÙ, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ › ϤÍÂÈ Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· ÏfiÁÈ·: «¶Ô‡ÛÙˉ˜, ÚÔ˘ÊÈ¿ÓÔÈ, Ô˘ Ô˘Ï¿Ù ÙȘ Á˘Ó·›Î˜ Û·˜, ΈÏÔÁ·ÌË̤ÓÔÈ, ηÙÔÚıÒÛ·Ù ӷ ÌÂ Ù˘Ï›ÍÂÙÂ… Î·È ÌÔ˘ ‚¿Ï·Ù ÙÔ ‰¿ÎÙ˘ÏÔ ÛÙÔÓ ÎÒÏÔ, ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÊÔÚ¿Ó fï˜ ı· Û·˜ ÍÂοӈ!»
107
√ ™Ô‡ÌÂÚÙ ¤‰ˆÛ ‰È·Ù·Á‹ ÛÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·Ó¿ÎË Î·È ∫·ÂÙ·Ó¿ÎË, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Ì¤Û· Û ‰¤Î· ÏÂÙ¿ ÛÎfiÙˆÛ·Ó Ì ̷ÁÎÔ‡Ú˜ Î·È Û›‰ÂÚ· ÌÚÔÛÙ¿ Û fiÏÔ˘˜ ÙÔÓ ˘¿ÏÏËÏÔ Ù˘ ¢ËÌ·Ú¯›·˜ °È·ÓÓÈÙÛÒÓ, °. ¶··˚ˆ¿ÓÓÔ˘ Î·È ¤ÍÈ ·ÎfiÌ· ˘¿ÏÏËÏÔ˘˜ ÙÔ˘ ‰‹ÌÔ˘ Î·È ¿ÏÏˆÓ ˘ËÚÂÛÈÒÓ. ∆Ô ÌÂÛË̤ÚÈ ÂÂϤÁËÛ·Ó ÂÓÓÈ¿ ¿ÙÔÌ·, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Î·È Ô ¢‹Ì·Ú¯Ô˜ °È·ÓÓÈÙÛÒÓ ª·ÁÎÚÈÒÙ˘ (Ô ÔÔ›Ô˜ ·ÚÓ‹ıËΠӷ ˘Ô‰Â›ÍÂÈ ÎÔÌÌÔ˘ÓÈÛÙ¤˜), Î·È ÂÎÙÂϤÛÙËÎ·Ó Ì ‚·Û·ÓÈÛÙ‹ÚÈ·. ∞fi ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ·Ê·ÈÚÂı‹Î·Ó Ù· ÚÔ‡¯·, Ù· ·Ô‡ÙÛÈ·, ÔÈ Î¿ÏÙÛ˜, Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· Î·È fi,ÙÈ ¿ÏÏÔ ÔχÙÈÌÔ Â›¯·Ó ¿ӈ ÙÔ˘˜. ∆ËÓ ›‰È· ÛÙÈÁÌ‹, ÛÙÔ ÚÔ·‡ÏÈÔ ÙÔ˘ Û¯ÔÏ›Ԣ, ÔÈ ¿ÓÙÚ˜ ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ Î·È ÙÔ˘ ¶Ô‡ÏÔ˘ ·Ú·Ù¿¯ıËÎ·Ó Ì ٤ÙÔÈÔ ÙÚfiÔ, ÒÛÙ ۯËÌ¿ÙÈÛ·Ó ¤Ó·Ó ‰È¿‰ÚÔÌÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ η٤ÏËÁ Û ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ï¿ÎÎÔ. ŸÛÔÈ ÂÂϤÁËÛ·Ó ˘Ô¯ÚÂÒıËÎ·Ó Ó· ÂÚ¿ÛÔ˘Ó ·fi ÙÔÓ ‰È¿‰ÚÔÌÔ ·˘Ùfi, ‰Â¯fiÌÂÓÔÈ ¯Ù˘‹Ì·Ù· Ì ͇Ϸ Î·È Û›‰ÂÚ·, ÒÛÔ˘ Ó· ηٷϋÍÔ˘Ó Ì¤Û· ÛÙÔ Ï¿ÎÎÔ. ™˘ÓÔÏÈο ÔÈ ÂÎÙÂÏÂÛı¤ÓÙ˜, Û‡Ìʈӷ Ì οÔÈÔ˘˜ ˘ÔÏÔÁÈÛÌÔ‡˜ ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó ‹ Î·È ÍÂÂÚÓÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÂηÙfi. «…∞ÊÔ‡ ÙÔ˘˜ ÂÎÙ‡ËÛ·Ó», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ¢È¢ı˘ÓÙ‹˜ ÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡ µ¤ÓÁÎÂÚ, «‰È· ÛȉËÚÔۈϋÓÔ˜, ʤÚÔÓÙÔ˜ ΢Úو̤ÓÔÓ ÙÔ ÂÓ ¿ÎÚÔÓ, Ì ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ó· ÂÙ·¯ıÔ‡Ó ¤Íˆ Ù· Ì˘·Ï¿ ÙˆÓ, Ó· ıÚ·˘ÛıÔ‡Ó Ù· ̤ÏË ÙˆÓ, Ù· ÓÂÊÚ¿ ‹ Ù· ÏÂ˘Ú¿ ÙˆÓ, ÙÔ˘˜ ¤‰È‰ÔÓ ÙÔ ¯·ÚÈÛÙÈÎfiÓ ÎÙ‡ËÌ·... ∆›ÔÙ ‰ÂÓ ı· ˉ‡Ó·ÙÔ Ó· ÂÚÈÁÚ¿„Ë ÙËÓ ÊÚ›ÎËÓ ÙˆÓ ÂÎÙÂϤÛÂˆÓ ·˘ÙÒÓ…» 108
∆Ô Úˆ› Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ ̤ڷ˜ Ô ™Ô‡ÌÂÚ٠ʇÁÔÓÙ·˜, ı· ÏÂËÏ·Ù‹ÛÂÈ Î·È ÙȘ ·Ôı‹Î˜ ÙÔ˘ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡ Î·È Ô °ÂÚÌ·Ófi˜ ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ ı· ‰È·Ù¿ÍÂÈ, Û fiÛÔ˘˜ ·fiÌÂÈÓ·Ó, Ó· ¿Ó ÛÙ· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ηı›ÛÔ˘Ó ÊÚfiÓÈÌ·. ¶ÚÔÙÔ‡ ‚Ú·‰È¿ÛÂÈ, Ù· °È·ÓÓÈÙÛ¿ ›¯·Ó ÂÁηٷÏÂÈÊı› ·fi ÙÔ˘˜ 15 000 ÂÚ›Ô˘ ηÙÔ›ÎÔ˘˜. «∆ÒÚ· È· Ù· °È·ÓÓÈÙÛ¿ Â›Ó·È ÌÈ· ÓÂÎÚ‹ fiÏË», ÛËÌÂÈÒÓÂÈ ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛ‹ ÙÔ˘ Ô µ¤ÓÁÎÂÚ. ™ÙȘ 18 ™Â٤̂ÚË ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ Î·È ¶Ô‡ÏÔ˘ ÏÂËÏ¿ÙËÛ·Ó Î·È ¿ÏÈ ÙËÓ fiÏË, ÛÎfiÙˆÛ·Ó fiÛÔ˘˜ ËÏÈÎȈ̤ÓÔ˘˜ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛ·Ó Ó· ʇÁÔ˘Ó Î·È ¤‚·Ï·Ó ʈÙÈ¿ η›ÁÔÓÙ·˜ Ù· 2/3 ÙˆÓ Î·ÙÔÈÎÈÒÓ.
÷ڷÎÙÈÎfi
109
™Ù· ÂÚ›ȷ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡
110
ª∂ƒ√™ ∆∂∆∞ƒ∆√
¶ƒ√¢√™π∞™ ™À¡∂Ã∂π∞ ™ÙȘ 13 ™Â٤̂ÚË ÙÔ˘ 1944, Ô ∆ÛÒÚÙÛÈÏ ÙËÏÂÁÚ·ÊÔ‡Û ÛÙÔÓ ˘Ô˘ÚÁfi ÙÔ˘ ÙˆÓ ∂͈ÙÂÚÈÎÒÓ ◊ÓÙÂÓ: «À¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ÁÂÓÈ΋ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÂÈÙÂÏ›ˆÓ, fiÙÈ Û‡ÓÙÔÌ· ı· ·Ó·ÌÂÙÚËıԇ̠̠ÙËÓ ¿ÚÎÙÔ Î·È fiÙÈ ÙÒÚ· ›̷ÛÙ Û ηχÙÂÚË ı¤ÛË ÁÈ’ ·˘Ùfi ÙÔ ÛÎÔfi, ·' fiÙÈ Â›Ì·ÛÙ·Ó ÚÈÓ ·fi ‰˘Ô Ì‹Ó˜».
111
112
¢π∞∆∞°∏ ∞¶√Ãøƒ∏™∏™ ªÂÙ¿ ÙËÓ ÚԤϷÛË ÙÔ˘ ™Ô‚ÈÂÙÈÎÔ‡ ™ÙÚ·ÙÔ‡ ÛÙ· µ·ÏοÓÈ·, Î·È ÙËÓ ˘ÔÁÚ·Ê‹ Ù˘ ∫·Ù¿Ù˘ÛÙ˘ ™˘Ìʈӛ·˜ Ô˘ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ÙËÓ ·ÓÂÓfi¯ÏËÙË ·fi ÙÔ˘˜ µÚÂÙ·ÓÔ‡˜ ·fiÛ˘ÚÛË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, ÛÙȘ 23 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1944 ‰fiıËΠ·fi ÙÔÓ Ã›ÙÏÂÚ Ë ‰È·Ù·Á‹ ÁÈ· ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ·fi ÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ. ∆ËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ÂΛÓË ÛÙËÓ ∂ÏÏ¿‰· ˘‹Ú¯·Ó ÂÚ›Ô˘ 250.000 ¿Ó‰Ú˜, ·Ó¿ÌÂÛ¿ ÙÔ˘˜ Î·È 28.000 ¿Ó‰Ú˜ ÙÔ˘ Ó·˘ÙÈÎÔ‡ Î·È ÔÏϤ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ ·Ú¿ÎÙÈÔ˘ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÎÔ‡. ∆ËÓ ¿ÓÔÈÍË ÙÔ˘ 1944 ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ·Ó¤Ù˘Í·Ó ÂÍ·ÈÚÂÙÈ΋ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ·ÓÙÈÂÚÈÛ·ÛÌÔ‡, ÂÓ fi„ÂÈ Ù˘ ÂÈΛÌÂÓ˘ ·fi‚·Û˘ ÛÙË ¡ÔÚÌ·Ó‰›·, ÚÔηÏÒÓÙ·˜ ÛÙÔ °ÂÚÌ·ÓÈÎfi ¡·˘ÙÈÎfi ÙfiÛÔ ˘„ËϤ˜ ·ÒÏÂȘ, Û ÛËÌÂ›Ô Ô˘ Ù· ÓËÛÈ¿ Ó· ÌËÓ ÌÔÚÔ‡Ó Ï¤ÔÓ Ó· ÂÊԉȷÛÙÔ‡Ó Ì ÓËÔÔ̤˜. ∞ÚÁfiÙÂÚ· fï˜, ¯¿ÚË ÛÙË Û˘Ìʈӛ· Ì ÙÔ˘˜ ¡·˙›, Ë ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ·Ô¯ÒÚËÛË ‰ÈÂÍ¿¯ıËΠ¯ˆÚ›˜ ‚ÚÂÙ·ÓÈ΋ ·ÚÂÓfi¯ÏËÛË. ÷ڷÎÙËÚÈÛÙÈ΋ ÙÔ˘ Îϛ̷ÙÔ˜ Ô˘ ÂÈÎÚ·ÙÔ‡ÛÂ Î·È Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ August Winter, °ÂÓÈÎÔ‡ ∂ÈÙÂÏ¿Ú¯Ë Ù˘ √Ì¿‰·˜ ™ÙÚ·ÙÈÒÓ F: «…. ∂Ó·ÓÙ›ÔÓ ÌÈ·˜ ·Ó·Ù˘Á̤Ó˘ ‰˘Ó¿Ìˆ˜ ˘ÂÚÙ‹Ûˆ˜ Ù˘ Luftwaffe, ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓ˘ ÂÎ Û˘ÓÔÏÈÎÔ‡ ·ÚÈıÌÔ‡ ÂÚ›Ô˘ 100 ·ÂÚÔÛηÊÒÓ, ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌÂȈı› η̛· ¯ıÚÈ΋ ¤̂·ÛȘ, Ô‡Ù ÂÍ¿ÏÏÔ˘ ÛËÌÂÈÒıËÎ·Ó ÔÔÈÂÛ‰‹ÔÙ ÂÈı¤ÛÂȘ ηٿ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁˆÁÈÎÒÓ ÓËÔÔÌÒÓ. 113
∞ÌÊfiÙÂÚ˜ ÔÈ ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂȘ ·˘Ù¤˜ ¢ڛÛÎÔÓÙ·È Û ¢ı›· ·ÓÙ›ıÂÛË Ì ÙËÓ Â¯ıÚÈ΋ ÛÙ¿ÛË ÚÔ Ù˘ ÂÓ¿Ú͈˜ ÙˆÓ ÌÂÙ·ÁˆÁÒÓ…». √È °ÂÚÌ·ÓÔ› Ô˘ ÂÏ›˙·Ó ÛÙËÓ ·Ó·ÙÚÔ‹ ÙˆÓ Û˘ÌÌ·¯ÈÒÓ, Û˘Ì¤Ú·Ó·Ó, fiˆ˜ ·Ó¤ÊÂÚÂ Ô ∂ȉÈÎfi˜ ¶ÏËÚÂÍÔ‡ÛÈÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ¡. ∞. ∂˘ÚÒË ºÔÓ °ÎÚ¤‚ÂÓÈÓÙ˜, fiÙÈ: « √È ÕÁÁÏÔÈ ·Ê‹ÓÔ˘Ó Û˘ÓÂȉËÙ¿ ¿ıÈÎÙÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì·˜, ·›ÚÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë Ì›· ÂÂÚ¯fiÌÂÓË, Ô˘ Â›Ó·È Î·È ÚÔ˜ ÙÔ ·ÁÁÏÈÎfi Û˘ÌʤÚÔÓ, ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË Î·Ù¿ ÙˆÓ ÌÔÏÛ‚›ÎˆÓ...» ∏ ÂÎΤӈÛË ·fi Ù· ÓËÛÈ¿ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘ ¿Ú¯ÈÛ ÛÙȘ 30 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘, fiÙ·Ó Ë ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ·ÂÚÔÔÚ›· ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÛÙËÓ ËÂÈÚˆÙÈ΋ ∂ÏÏ¿‰· 30.700 °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜, ÂÎÙÂÏÒÓÙ·˜ 2.000 ÂÚ›Ô˘ Ù‹ÛÂȘ. ∆ËÓ ›‰È· ÂÚ›Ô‰Ô, ÙÔ °ÂÚÌ·ÓÈÎfi ¡·˘ÙÈÎfi ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÛÙ· ÏÈÌ¿ÓÈ· Ù˘ ËÂÈÚˆÙÈ΋˜ ∂ÏÏ¿‰·˜ 37.000 ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜ Ì ÙËÓ ·ÒÏÂÈ·, ·fi ÙËÓ ‰Ú¿ÛË ÙÔ˘ ∂§∞¡, 29 ÛηÊÒÓ Î·È 380 ÛÙÚ·ÙȈÙÒÓ. ãŸÙ·Ó Ë °ÂÚÌ·ÓÈÎË ºÚÔ˘Ú¿ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘, ·ÔÙÂÏÔ‡ÌÂÓË ·fi 700 ¿Ó‰Ú˜, ·Ô¯ˆÚÔ‡Û Ì ÚÔÔÚÈÛÌfi ÙÔ ÏÈÌ¿ÓÈ Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, Û˘Ó·ÓÙ‹ıËΠ̠ÙÔ ·ÓÙÈÙÔÚÈÏÈÎfi ∞∂∆√™, ÙÔ ÔÔ›Ô ·‰È·ÊfiÚÈÛÂ Î·È Û˘Ó¤¯ÈÛ ÙËÓ ÔÚ›· ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔ ∫¿ÛÙÚÔ Ù˘ §‹ÌÓÔ˘.
114
∆√ ∆ª∏ª∞ ∆∑∂§π∫√ ∆ÔÓ ™Â٤̂ÚÈÔ Î·È ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚÈÔ Ù· ÁÂÚÌ·ÓÈο ÙÌ‹Ì·Ù·, ηٷ‰ÈˆÎfiÌÂÓ· ÌfiÓÔ ·fi ÙȘ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÙÔ˘ ∂§∞™, Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÔÓÙ·Ó ÛÙË ª·Î‰ÔÓ›·. ∆Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi Ì˯·ÓÔΛÓËÙÔ ·fiÛ·ÛÌ·, ÙÔ ÙÌ‹Ì· ∆˙¤ÏÈÎÔ, ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó ·ÎÈÓËÙÔÔÈË̤ÓÔ ÛÙËÓ ∫fiÚÈÓıÔ Î·È ÌfiÓÔ fiÙ·Ó ¤ÁÈÓ ʷÓÂÚfi fiÙÈ ÙÔ ∂∞ª ı· Û˘ÌÌÂÙ›¯Â ÛÙËÓ Î˘‚¤ÚÓËÛË, Ô ™ÎfiÌ˘, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ·ÎÈÓËÙÔÔÈ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ∂§∞™, ‰È¤Ù·Í ÙÔ ∆˙¤ÏÈÎÔ Ó· ÎÈÓËı› ÚÔ˜ ÙËÓ ª·Î‰ÔÓ›·. ™Ù· ™¤Ú‚È· Ô ∂§∞™ ›¯Â ΢ÎÏÒÛÂÈ 3.500 ¯ÈÙÏÂÚÈÎÔ‡˜ Î·È Ë ÌfiÓË ÙÔ˘˜ ‰È¤ÍÔ‰Ô˜ ‹Ù·Ó ·fi Ù· ÓfiÙÈ· ÚÔ˜ ÙÔÓ ∞ÏÈ¿ÎÌÔÓ·. √ ∂§∞™ ‰ÂÓ Â›¯Â ‚·Ú‡ ÔÏÈÛÌfi Î·È ˙‹ÙËÛ ·fi ÙÔÓ ∆˙¤ÏÈÎÔ Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ ÙËÓ Âȯ›ÚËÛË. ŸÌˆ˜ Ô ∆˙¤ÏÈÎÔ, Û˘Ó‹˜ ÛÙË Ì˘ÛÙÈ΋ Û˘Ìʈӛ·, ÔÚ‡ıËΠÚÔ˜ ∫Ô˙¿ÓË Î·È °Ú‚ÂÓ¿, fiÔ˘ Î·È ı· ·Ú·Ì›ÓÂÈ ÁÈ· 48 ÒÚ˜ ·Î›ÓËÙÔ˜. ŒÙÛÈ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, ·Ú¿ ÙȘ ·ÒÏÂȘ ·fi Ù· ¯Ù˘‹Ì·Ù· ÙˆÓ £ÂÛÛ·ÏÈÎÒÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ, ¤Ú·Û·Ó ·ÓÂÓfi¯ÏËÙÔÈ ÙÔÓ ∞ÏÈ¿ÎÌÔÓ·, Ô¯˘ÚÒıËÎ·Ó Û ÛÙÚ·ÙËÁÈΤ˜ ı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ‰ÚfiÌÔ˘ ∫Ô˙¿ÓË, µ¤ÚÔÈ·, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È Û‡Ìʈӷ Ì ÙËÓ “∂·›Û¯˘ÓÙË ™˘Ìʈӛ·” ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛ·Ó, ·fi ÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘˜ ÌÈ· ·ÓÂÓfi¯ÏËÙË ·Ô¯ÒÚËÛË. √È ‚ÚÂÙ·ÓÈΤ˜ ÌÔÓ¿‰Â˜ ηٿ ÙËÓ ÚÔÒıËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ ‚ÔÚ¿Ó ÎÈ fiÙ·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡Û·Ó, ÂÎ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, Ó· ·ÔÙÚ¤„Ô˘Ó ÙȘ ÂÈı¤ÛÂȘ ÙÔ˘ ∂§∞™ ηٿ ÙˆÓ ¯ÈÙÏÂÚÈÎÒÓ, ÊÚfiÓÙÈ˙·Ó Ó· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ¿ÓÙ· Û ·fiÛÙ·ÛË ÂÓfi˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÂÈÎÔÛÈÙÂÙÚ¿ˆÚÔ˘ ·fi Ù· 115
√ ™ÙÚ·ÙËÁfi˜ ™Ù¤Ê·ÓÔ˜ ™·Ú¿Ê˘.
ÛÊ˘ÚÔÎÔÔ‡ÌÂÓ· ·fi ÙÔÓ ∂§∞™, ˘Ô¯ˆÚÔ‡ÓÙ· ÁÂÚÌ·ÓÈο ÙÌ‹Ì·Ù·. øÛÙfiÛÔ ÛÙȘ 23 ÙÔ˘ √ÎÙÒ‚ÚË, ÙË Ì¤Ú· Ô˘ ÂÁηٷÛÙ¿ıËΠÙÔ °ÂÓÈÎfi ™ÙÚ·ÙËÁÂÈÔ ÙÔ˘ ∂§∞™ ÛÙË §·Ì›·, Ô ÛÙÚ·ÙËÁfi˜ ™·Ú¿Ê˘ ‰¤¯ÙËΠÙËÓ Â›ÛÎÂ„Ë ÙÔ˘ ∆˙¤ÏÈÎÔ Î·È ÙÔ˘ ∫ÚȘ, Ô˘ ··›ÙËÛ·Ó Ó· ÙÂıÔ‡Ó ÔÈ ÌÂÚ·Ú¯›Â˜ ÙÔ˘ ∂§∞™ οو ·fi ÙȘ ‰È·Ù·Á¤˜ ÙÔ˘ ∆˙¤ÏÈÎÔ! ∫¿ÙÈ, Ô˘ fiˆ˜ ‹Ù·Ó ÂfiÌÂÓÔ, ηÙËÁÔÚËÌ·ÙÈο ÙÔ ·¤ÚÚÈ„Â Ô ™·Ú¿Ê˘.
116
¢∂¡ ª¶√ƒ√Àª∂ ¡∞ ¢∂Ã∆√Àª∂ ¶∞ƒ∞¢√™∏ °∂ƒª∞¡ø¡ ∏ ÎÔڇʈÛË Ù˘ ÚÔ‰ÔÙÈ΋˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙˆÓ ÕÁÁÏˆÓ ÛÙ¿ıËÎÂ Ë ÂÛÎÂÌ̤ÓË Ì·Ù·›ˆÛË Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘ ÙˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ÌÔÓ¿‰ˆÓ Ù˘ µfiÚÂÈ·˜ ∂ÏÏ¿‰·˜1 «√ ™ÙÚ·ÙËÁfi˜ ¢ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÛÙËÓ Œ‰ÂÛÛ·, Ô˘ ÂÎÚÔÛˆÔ‡Û ÙÔÓ °ÂÓÈÎfi ¢ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙÔ‡ ∫·ÙÔ¯‹˜ ÛÙË µ. ∂ÏÏ¿‰·, Ì ÁÚ¿ÌÌ· ÙÔ˘ ÛÙȘ 25.9.44 ›¯Â ˙ËÙ‹ÛÂÈ Ó· ‰È·Ú·ÁÌ·Ù¢Ù› ( ·ÚÔ˘Û›· Î·È ÕÁÁÏˆÓ ·ÍȈ̷ÙÈÎÒÓ) ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÌÔÓ¿‰ˆÓ ÙÔ˘. ∏ √Ì¿‰· ªÂÚ·Ú¯ÈÒÓ ª·Î‰ÔÓ›·˜ ¤‰ˆÛ ÂÓÙÔÏ‹ ÛÙË Ã ªÂÚ·Ú¯›· Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó ÙË Û˘Ó¿ÓÙËÛË Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ ·Ó·ÎÔ›ÓˆÛ ÛÙÔ˘˜ ÂÎÚÔÛÒÔ˘˜ Ù˘ ™˘ÌÌ·¯È΋˜ ∞ÔÛÙÔÏ‹˜. √È ÕÁÁÏÔÈ, ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙË̤ÓÔÈ Ì ÙÔ ÂӉ¯fiÌÂÓÔ Ó· ¤ÛÔ˘Ó ÙÂÚ¿ÛÙȘ ÔÛfiÙËÙ˜ ÔÏÈÛÌÔ‡ ÛÙ· ¯¤ÚÈ· ÙÔ˘ ∂§∞™, ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËÎ·Ó ˆ˜ ‰Â ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰Â¯ÙÔ‡Ó ÙfiÛÔ ÌÂÁ¿ÏÔ ·ÚÈıÌfi ·È¯Ì·ÏÒÙˆÓ Î·È Ó· ‰È·Ê˘Ï¿ÍÔ˘Ó ÙÔÓ fiÁÎÔ ÙÔ˘ ÔÏÈÛÌÔ‡. øÛÙfiÛÔ ÙÂÏÈο, ‡ÛÙÂÚ· ·fi ÙËÓ ‰È·‚‚·›ˆÛË ˆ˜ Ô ∂§∞™ ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÂÈ fiϘ ÙȘ ˘Ô¯ÚÂÒÛÂȘ Ô˘ ı· ÚÔ·„Ô˘Ó, ·Ó·Áο˙ÔÓÙ·È Ó· ‰ËÏÒÛÔ˘Ó fiÙÈ ı· ¤·ÈÚÓ·Ó Ì¤ÚÔ˜ ÛÙȘ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù‡ÛÂȘ ÛÙȘ 26.9.44, Ô˘ ı· Á›ÓÔÓÙ·Ó ÌÂٷ͇ ∫‰ÚÒÓ·˜- ªÔ˘¯·Ú¤Ì ÿÓÈ. ∂ÈÎÂÊ·Ï‹˜ Ù˘ ÔÌ¿‰·˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ‰È·Ú·ÁÌ·Ù¢ÙÒÓ ı· ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Ô ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡ Û˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ ƒ›¯ÙÂÚ ÊÔÓ ŒÌÂÚÏ¿ÈÓ.
1
¢‡Ó·Ì˘ ÂÚ›Ô˘ 35.000 ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Û›ÁÔ˘Ú· ı· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ Ë ·Ú¿‰ÔÛË Î·È ¿ÏÏˆÓ ÌÔÓ¿‰ˆÓ.
117
∏ ·ÓÙÈÚÔۈ›· Ù˘ √.ª.ª. Ì ÙÔ˘˜ ÂÈÙÂϿگ˜ §·ÁÁÔ˘Ú¿ÓË, ∫·ÛÙ·Ó¿, Î·È ¤Ó·Ó ÕÁÁÏÔ ·ÓÙÈÛ˘ÓÙ·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë ÍÂΛÓËÛ·Ó ÁÈ· ÙÔ ¶¿ÈÎÔ Î·È ÙÔ ›‰ÈÔ ‚Ú¿‰˘ ¿ÚıËΠ·Ó·ÊÔÚ¿ fiÙÈ Ë Û˘Ó¿ÓÙËÛË Ì·Ù·ÈÒıËÎÂ, ÁÈ·Ù› ÙÔ ıˆÚ·ÎÈṲ̂ÓÔ ÙÚ¤ÓÔ Ô˘ ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ ÚÔÛ¤ÎÚÔ˘Û Û ӿÚÎË Ô˘ ›¯·Ó ÙÔÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÔÈ µÚÂÙ·ÓÔ› Û·ÌÔÙ¤Ú...»! ŒÙÛÈ ¤ÁÈÓ ÌÔÚÂÙfi ÔÈ ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜ ‰˘Ó¿ÌÂȘ ÛÙË ‚fiÚÂÈ· ∂ÏÏ¿‰·, ÌÂÙ¿ ÙË Ì·Ù·›ˆÛË Ù˘ ·Ú¿‰ÔÛ˘, Ó· ‰È·Ê‡ÁÔ˘Ó Ì ۯÂÙÈο ÌÈÎÚ¤˜ ·ÒÏÂȘ Î·È Ó· ÛÙÚ·ÊÔ‡Ó ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ™Ô‚ÈÂÙÈÎÒÓ ÛÙÚ·ÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ.
™Ù· ‚Ô˘Ó¿ Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜. ¢ÂÍÈ¿ Ô Û˘ÓÙ·Á̷ٿگ˘ Î·È ÂÈÙÂÏÈÎfi˜ Ù˘ Ã˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ §·ÁÁÔ˘Ú¿Ó˘.
118
¶ƒ√™ £∂™™∞§√¡π∫∏
∆Ô ¤Ú·ÛÌ· ÙÔ˘ ∞ÍÈÔ‡.
∂Ï¢ıÂÚÒÓÔÓÙ·È Ô ¶Ï·Ù·ÌÒÓ·˜, Ë ∫·ÙÂÚ›ÓË, ÙÔ §ÈÙfi¯ˆÚÔ. √È °ÂÚÌ·ÓÔ› ‰¤¯ÔÓÙ·È ÈÛ¯˘Ú¿ ¯Ù˘‹Ì·Ù· Î·È ·Ó·Á¿˙ÔÓÙ·È Ó· Û˘ÌÙ˘¯ıÔ‡Ó. ∫È ÂÓÒ fiϘ ÔÈ ÚÔÂÙÔÈ̷ۛ˜ ÛÙ· ∂§∞™›ÙÈη ÙÌ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ ›¯·Ó Á›ÓÂÈ, ¤ÊÙ·ÛÂ Ë ˘·ÁÔÚÂ˘Ì¤ÓË ·fi ÙÔ ™ÎfiÌ˘ ‰È·Ù·Á‹, Ô˘ ·ÎÈÓËÙÔÔÈÔ‡Û ٷ ÙÌ‹Ì·Ù· Î·È fiÚÈ˙ ¤‰Ú· Ù˘ Ã˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜ ÙË µ¤ÚÔÈ·. ŸÌˆ˜ Ë √Ì¿‰· ªÂÚ·Ú¯ÈÒÓ Ù˘ ª·Î‰ÔÓ›·˜ (·Ú¿ ÙË ‰È·Ù·Á‹) ÂÓÂÚÁÒÓÙ·˜ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈο, Ì ¿ÌÂÛÔ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ Î·Ù¿ÏË„Ë Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ÂÚÓ¿ÂÈ ÙÔÓ ∞ÍÈfi. ∏ Ù·¯‡ÙËÙ· ÙÔ˘ ÂÚ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ·ÈÊÓȉ›·Û ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, Ô˘ ¤ÛÂ˘Û·Ó Ó· ·ÔÛ‡ÚÔ˘Ó ÙȘ ¿ÎÙȘ ˘ÚÔ‚ÔÏ·Ú¯›Â˜. 119
“ªÂÙ·ÊÔÚ¿ ÙÚ·˘Ì·Ù›·”. ÷ڷÎÙÈÎfi
120
ª∂ƒ√™ ¶∂ª¶∆√
∞¶∂§∂À£∂ƒø™∏ «…•¤ÓÔÈ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔÈ ¤ÁÚ·Ê·Ó Ì ı·˘Ì·ÛÌfi ÁÈ· ÙËÓ ˙ˆ‹ Î·È ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Î·È ‰È¤„¢‰·Ó Ì ·Á·Ó¿¯ÙËÛË ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ÛÎfiÈÌ· ÌÂÙ¤‰È‰Â ÙÔ µ.µ.C. fiÙÈ ÛÙȘ ·ÂÏ¢ıÂڈ̤Ó˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÂÈÎÚ·Ù› ·˘ı·ÈÚÂÛ›· Î·È ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·...» «…√ §·fi˜ Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢, ¤Í·ÏÏÔ˜ ·fi ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi, ‰È·ÙÚ¤¯ÂÈ Ô‰Ô‡˜ ÂÓ·ÁηÏÈ˙fiÌÂÓÔ˜ ·ÓÙ¿ÚÙ˜…» ∞fi ÙÔ ÙËÏÂÁÚ¿ÊËÌ· ÚÔ˜ ÙÔ ¶.°. Ù˘ ∫.∂. ÙÔ˘ ∫.∫.∂.
121
122
∏ £∂™™∞§√¡π∫∏ ∂§∂À£∂ƒ∏! ™ÙȘ 30 √¯ÙÒ‚ÚË Ô ∫›ÙÛÔ˜, Ì ٷ ηÓfiÓÈ· Ù˘ Ãπ˘ ªÂÚ·Ú¯›·˜, ÛÊ˘ÚÔÎÔ¿ÂÈ ÛÙÔ ™¤‰Â˜ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜. ∆Ô ·fiÛ·ÛÌ· Ô˘ ·Ô‚È‚¿ÛÙËΠÛÙË ¡¤· ªË¯·ÓÈÒÓ· ÚÔ¯ÒÚËÛÂ Î·È ÂÓÒıËΠ̠ٷ ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∆¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÃÔÚÙÈ¿ÙË (Ù˘ Ãπ ªÂÚ·¯›·˜) Î·È Ì·¯fiÌÂÓÔÈ Ì·›ÓÔ˘Ó ÛÙȘ Û˘ÓÔÈ˘ ÷ÚÈÏ¿Ô˘ Î·È ∆ԇ̷˜. √ ∂§∞™ Ù˘ fiÏ˘ Ì·Ù·ÈÒÓÂÈ ÙËÓ ·Ó·Ù›Ó·ÍË ÙˆÓ ∞Ï¢ÚfiÌ˘ÏˆÓ ∞Ï·Ù›ÓË, Ù˘ ∏ÏÂÎÙÚÈ΋˜ ∂Ù·ÈÚ›·˜ Î·È ÙȘ ÂÁηٷÛÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ª›ÎÚ·˜. √È ÙÂÏÂ˘Ù·›Â˜ ÔÈÛıÔÊ˘Ï·Î¤˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, 60 Ù·ÓΘ, ÔÏÏ¿ ıˆÚ·ÎÈṲ̂ӷ Î·È ÂηÙÔÓÙ¿‰Â˜ ·˘ÙÔΛÓËÙ· Ì ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˜, ·ÔÛ‡ÚÔÓÙ·È ÚÔ˜ ™›Ó‰Ô Î·È ÙÔ 3Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ·, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ÂÌÔ‰›˙ÂÈ Ó· οÓÔ˘Ó Î·Ù·ÛÙÚÔʤ˜. ∆· ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂§∞™ ¯Ù˘Ô‡Ó ¯ˆÚ›˜ ‰È·ÎÔ‹ ÙȘ Ê¿Ï·ÁÁ˜ ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¯¿ÛÂÈ ÙËÓ ÔÌÔÈÔÁ¤ÓÂÈ·, ÙËÓ ‰È¿ÚıÚˆÛË, ÙËÓ ÂÈı·Ú¯›· Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ ËıÈÎfi ÙÔ˘˜. ∏ ηٷ‰›ˆÍË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Û˘Ó¯›˙ÂÙ·È ¤ˆ˜ Ù· Û‡ÓÔÚ· Ù˘ °ÈÔ˘ÁÎÔÛÏ·˘›·˜. ∆Ì‹Ì·Ù· Ù˘ Ãπ˘ ΢ÚÈÂ‡Ô˘Ó ÌÈ· Ì˯·ÓÔΛÓËÙË ˘ÚÔ‚ÔÏ·Ú¯›·, ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ‚Ï‹Ì·Ù·, fiÏÌÔ˘˜, Ê˘Û›ÁÁÈ· Î·È ¿ÏÏ· ˘ÏÈο. √È Â›ÛË̘ ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜ ËÁ¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó fiÙÈ: «…Ë 5Ë ™ÙÚ·ÙÈ¿ ¤¯·ÛÂ, ΢ڛˆ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘ ∂§∞™, ÌfiÓÔ Î·Ù¿ ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚË, 5.902 ¿Ó‰Ú˜. ∫·È Ë Â›ÛËÌË ·ÁÁÏÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ¢Â˘Ù¤ÚÔ˘ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ¶ÔϤÌÔ˘ ‹Ù·Ó ˘Ô¯Úˆ̤ÓË Ó· ÔÌÔÏÔÁ‹ÛÂÈ fiÙÈ: «√È °ÂÚÌ·ÓÔ› ›¯·Ó, ηٿ ÙËÓ ·Ô¯ÒÚËÛË ÙÔ˘˜, ÛÔ‚·Ú¤˜ ·ÒÏÂȘ ·fi ÙȘ ÂȉÚÔ̤˜ ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ (5ÔÔÔ ÂÚ›Ô˘ ÓÂÎÚÔ‡˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÙfiÛÔ˘˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜ ‹ ·È¯Ì·ÏÒÙÔ˘˜). 123
¢Âο‰Â˜ ¯ÈÏÈ¿‰Â˜ ÌÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ‰È·ÎÔÛÌË̤ÓÔ Ì ¤ÚÁ· £ÂÛÛ·ÏÔÓÈΤˆÓ ηÏÏÈÙ¯ÓÒÓ ÌÓËÌÂ›Ô ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ·ÁÒÓ·. ∆Ô ∫ÂÓÔÙ¿ÊÈÔ-∏ÚÒˆÓ Ô˘ ÛÙ‹ıËΠÛÙËÓ ¶Ï·Ù›· ∞Á›·˜ ™ÔÊ›·˜, ηٷÛÙÚ¿ÊËΠ·fi ÙÔ˘˜ ·Ú·ÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜. ™ÙËÓ ›‰È· Ï·Ù›·, ÙÔ 1947, ‰ÔÏÔÊÔÓ‹ıËΠÙÔ Û٤ϯԘ ÙÔ˘ ∫∫∂ °È¿ÓÓ˘ ∑‡ÁÔ˜.
124
¶∂ƒπª∂¡√¡∆∞™ ∆√À™ µ∞ƒµ∞ƒ√À™ √ ÃÚ˘ÛÔ¯fiÔ˘, «ÊÚÔӛ̈˜ ÔÈÒÓ», ·Ú·‰fiıËΠÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÔÊ˘Ï·Î‹, Ì ÁÚ·Ù‹ ÂÁÁ‡ËÛË ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘, ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ¢È¢ı˘ÓÙ‹ ÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ∂Ú˘ıÚÔ‡ ™Ù·˘ÚÔ‡, ‰ËÏÒÓÔÓÙ·˜: «¶·Ú·‰›ÓÔÌ·È ÂȘ ÙË ÌÂÁ¿ÏË ·ÙÚȈÙÈ΋ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ∂∞ª…» ∫È ÂÓÒ Ô Ï·fi˜ ¯·ÈÚfiÙ·Ó ÙË Ï¢ÙÂÚÈ¿, ÌÈ· ÔÏ˘¿ÚÈıÌË ‰‡Ó·ÌË ¯ˆÚÔÊ˘Ï·Î‹˜ Î·È ÂÏÏËÓfiʈÓÔÈ ÁÎÂÛÙ·›Ù˜ ÎÏ›ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ Î·Ï¿ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ ÎÙ‹ÚÈÔ Ù˘ Ã∞¡, Ì¿Ù·È· ÂÚÈ̤ÓÔÓÙ·˜ Ó· ÙÔ˘˜ ÛÒÛÂÈ Ô ÂÚ¯ÔÌfi˜ ÙˆÓ Ù·ÁÌ·Ù·ÛÊ·ÏÈÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ÕÁÁψÓ. √È «ÛˆÙ‹Ú˜» ‰ÂÓ Ê¿ÓËÎ·Ó Î·È ÔÈ ¤ÁÎÏÂÈÛÙÔÈ ·Ó·ÁοÛÙËÎ·Ó ÙÂÏÈο Ó· ·Ú·‰ÔıÔ‡Ó ÛÙÔÓ ∂§∞™ ÁÈ· Ó· Ô‰ËÁËıÔ‡Ó (¯ˆÚ›˜ Ó· Ì·ÙÒÛÂÈ ÚÔ˘ıÔ‡ÓÈ) ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô Ù˘ ∞Úȉ¤·˜. ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ µÚÂÙ·ÓÔ˚Ó‰È΋ ∆·ÍÈ·Ú¯›·, ÂÌÊ·Ó›ÛÙËΠÙË ÌÂıÂfiÌÂÓË Ì¤Ú· Î·È Ô‰ËÁ‹ıËΠ(·ÚfiÙÈ Â͉‹ÏˆÛ ÂÈı˘Ì›· Ó· ÛÙÂÁ·ÛÙ› ÛÙÔ Î¤ÓÙÚÔ Ù˘ fiÏ˘), ÛÙÔ˘˜ ÛÙÚ·ÙÒÓ˜ Ù˘ ∫·Ï·Ì·ÚÈ¿˜. ∫¿ÙÈ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÌfi‰ÈÛ ÙÔ µµC Ó· ıÚÈ·Ì‚ÔÏÔÁ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙËÓ «·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ ·fi Ù· µÚÂÙ·ÓÈο ÛÙÚ·Ù‡̷ٷ»!
√È “·ÂÏ¢ıÂÚˆÙ¤˜” Ì·˜ Ù˘ µÚÂÙ·ÓÈ΋˜ ∆·ÍÈ·Ú¯›·˜. ∫·È ÙÔ ÎÔÈÓfi Ì·˜ ÛËÌÂ›Ô Ì ÙÔ˘˜ ∞Ì›ÎÔ Â›Ó·È Ë ·ÓÙÈ¿ıÂÈ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÕÁÁÏÔ˘˜
125
∏ ª∂°∞§∏ ¶∞ƒ∂§∞™∏
∂¶√¡›ÙÈÛ˜ ¶ÂÚÈÔ¯‹˜ ¢ÈÔÈÎËÙËÚ›Ô˘.
∆ËÓ ∫˘Úȷ΋, ÙËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ ¡Ô¤Ì‚ÚË, ·ÔÊ·Û›ÛÙËΠӷ Á›ÓÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ÛÙÚ·ÙȈÙÈ΋ ·Ú¤Ï·ÛË. ∆ËÓ ›‰È· ̤ڷ ‰fiıËΠ‰È·Ù·Á‹ ÁÈ· ÙËÓ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓË Î·Ù·‰›ˆÍË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ Ì¤¯ÚÈ Ù· Û‡ÓÔÚ· Î·È ÙË ‰È¿Ï˘ÛË ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÔÂÍÔÏÈṲ̂ӈÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ·fi ÙË ‚¿ÛË ÙÔ˘˜ ÛÙÔ ∫ÈÏΛ˜, ηڷ‰ÔÎÔ‡Û·Ó Ó· ÂÈ‚¿ÏÔ˘Ó Ì ÛÊ·Á‹ ÙËÓ ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛË Ù˘ ∂∞ªÈ΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜. ∏ ¢ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ·Ó·Ù¤ıËΠÛÙÔÓ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ Ù˘ à ªÂÚ·Ú¯›·˜ °.∫ÈΛÙÛ·, Ì ÂÈÙÂÏ¿Ú¯Ë ÙÔÓ ÏÔ¯·Áfi ™˘Ó·Ó›‰Ë Î·È ÁÈ· Ó· ÌË Ì·ı¢Ù› fiÙÈ ·‰ÂÈ¿˙ÂÈ Ë fiÏË ·fi Ù· ÙÌ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∂§∞™, ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ÚÔʇϷ͢, ÛÙËÓ ·Ú¤Ï·ÛË ·Ú·‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó Î·È Ô ∫ÈΛÙÛ·˜ Ì ÙÔ ÂÈÙÂÏ›Ô, Ô˘ ı· ¤·ÈÚÓ·Ó Ì¤ÚÔ˜ ÛÙËÓ Âȯ›ÚËÛË ÙÔ˘ ∫ÈÏΛ˜, ÁÈ· Ó· ·Ó·¯ˆÚ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· Ù· ÙÌ‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ ÙÂÏÂȈÌfi Ù˘ ·Ú¤Ï·Û˘. 126
∏ ª∞Ã∏ ∆√À ∫π§∫π™
ª·¯‹ÙÚȘ ÙˆÓ ·ÂÏ¢ıÂÚˆÙÈÎÒÓ Ì·˜ ·ÁÒÓˆÓ.
√È ÁÂÚÌ·ÓÔÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔÈ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ·ÚÈıÌËÙÈ΋ ˘ÂÚÔ¯‹, ·ÔÙÂÏÔ‡Û·Ó ı·Ó¿ÛÈÌÔ Î›Ó‰˘ÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÂӉ¯fiÌÂÓË ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË Î·È ÙËÓ ·ÓıÚˆÔÛÊ·Á‹ Ô˘ ı· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ. ™ÙȘ 4 ¡Ô¤Ì‚ÚË 1944, ÛÙȘ 5 ÙÔ Úˆ›, ›¯·Ó ·Ú¯›ÛÂÈ ÔÈ Ì¿¯Â˜ Î·È ÙÂÏ›ˆÛ·Ó ÛÙȘ 4 ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì·, Ì ÙËÓ ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓÙÈÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ¤ÓÙ ¯ÈÏÈ¿‰ˆÓ ÂÍÔÏÈṲ̂ӈÓ. ªÂ ÙËÓ ¤Ó·ÚÍË Ù˘ Ì¿¯Ë˜, Ë ÔÌ¿‰· ∂¶√¡ÈÙÈÛÒÓ ÙÔ˘ 30Ô˘ Û˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ·ÈÊÓȉ›·ÛÂ, ˉÒÓÙ·˜ ̤۷ ÛÙÔÓ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ ÂÚ›‚ÔÏÔ Î·È ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛ ÙÔ˘˜ 300 ÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÛÙÔ ‡„ˆÌ· ÕÁÈÔ˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜. ™Â ‰‡Ô ÂÚÈÙÒÛÂȘ ÔÈ Ù·ÁÌ·Ù·Ûʷϛ٘ Û‹ÎˆÛ·Ó Ï¢΋ ÛËÌ·›·, fiÙÈ ·Ú·‰›ÓÔÓÙ·È Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÎfiÙˆÛ·Ó ·ÍȈ̷ÙÈÎÔ‡˜ Î·È Ì·¯ËÙ¤˜ ÙÔ˘ ∂§∞™. 127
«…∏ ÔÚÁ‹ ·˘ÙÒÓ Ô‡ ÙfiÛÔ Â›¯·Ó ‰ÂÈÓÔ·ı‹ÛÂÈ, ȉȷ›ÙÂÚ· Ù· ‰˘fi ÙÂÏÂ˘Ù·›· ¯ÚfiÓÈ·, ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙÔ Ó¿ Û˘ÁÎÚ·ÙËı›». °Ú¿ÊÂÈ Ô Ì¤Ú·Ú¯Ô˜ Ù˘ Ã˘ ÌÂÚ·Ú¯›·˜ ∫ÈΛÙÛ·˜. «ŸÙ·Ó ÔÈ ÂÛٛ˜ ÙˆÓ ÂÍÔÏÈÛÌ¤ÓˆÓ ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ¤ÊÙÔ˘Ó, ÙÔ Í¤Û·ÛÌ· ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‡ÎÔÏÔ Ó· ¯·ÏÈÓ·ÁˆÁËı›. ™' ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÛÙÈÁ̤˜, ÙÔ ¯˘Ì¤ÓÔ ·›Ì· ·Ú·ÌÂÚ›˙ÂÈ Î¿ı ÏÔÁÈ΋ Î·È ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÂÓÂÚÁÔ‡Ó Û·Ó ÏËÁˆÌ¤Ó· ·ÁÚ›ÌÈ·... ∆Ô ı¤·Ì· ÙˆÓ 128 ÓÂÎÚÒÓ ÙÔ˘ ∂§∞™, fiÙ·Ó Û˘ÁÎÂÓÙÚÒıËÎ·Ó Ù· ÙÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔ˘˜ ‰ÚfiÌÔ˘˜ Î·È Ù' ·Ó·¯ÒÌ·Ù· ÁÈ· Ó· Îˉ¢ÙÔ‡Ó, ÌÔÚÔ‡Û ӷ ÚÔηϤÛÂÈ ·Ú·ÊÚÔÛ‡ÓË. ∫·È ‰ÂÓ ÌÔÚÒ Û‹ÌÂÚ· Ó· ÈÛ¯˘ÚÈÛÙÒ fiÙÈ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ¤ÁÈÓÂ. √‡Ù fiÙÈ ‰ÂÓ Ì¿˜ ÂËÚ¤·ÛÂ Î·È Ì·˜. √ ∆ÛÂÙ¤-·¿˜ Ï˘ÓÙÛ·Ú›ÛÙËΠ·fi Á˘Ó·›Î˜ ¤Í·ÏϘ, ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ù˘ Û˘ÌÏÔ΋˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ ÔÏÏÔ› ·' ·˘ÙÔ‡˜, Ô‡ ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛÙËÎ·Ó Î·È ‚·Ú‡ÓÔÓÙ·Ó Ì ÂÁÎÏ‹Ì·Ù· Î·È ÚÔ‰Ôۛ˜, ›¯·Ó ÙËÓ ›‰È· Ù‡¯Ë. ªÂ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È ÙˆÓ ÙÂÏÂ˘Ù·›ˆÓ ÁÂÚÌ·ÓÔÓÙ˘Ì¤ÓˆÓ, ÏÔÁÈο, ÌÔÚ› Ó· ÌËÓ ˘‹Ú¯Â ϤÔÓ Î·Ó¤Ó· ¤ÚÂÈÛÌ· ÁÈ· ÂÈÙfiÔ˘ ÙÈ̈ڛ·, ·ÎfiÌË Î·È ·˘ÙÒÓ Ô‡ ›¯·Ó ‚¿„ÂÈ ÛÙ· Ì·‡Ú· ÔÏϤ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ Î·È Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÙÔ˘˜ ÁÓÒÚÈÛ Ôχ ηϿ. ŸÌˆ˜ Û' ·˘Ù¤˜ ÙȘ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂȘ ÙÔ ¿ıÔ˜ Î·È ‹ ¤Í·„Ë ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó fiÚÈ· Î·È ‹ ÏÔÁÈ΋ Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· Û˘Ó¤ÏıÂÈ ÁÚ‹ÁÔÚ· Î·È Ó· ΢ÚÈ·Ú¯‹ÛÂÈ…». ∞fi ÙÔ˘˜ ·Ú¯ËÁÔ‡˜ ÙˆÓ ÂÍÔÏÈÛÌ¤ÓˆÓ ÛÎÔÙÒıËÎ·Ó ÔÏÂÌÒÓÙ·˜ ÔÈ: µ·‹˜, ¶ÂÏ¿ÁÔ˜, ∆˙·Ì·Ïԇη˜, ∫ÏÂÈÛ¿Ú˘, ¢·‰Ô‡Ï˘... √ ∫ÈÛ¿ ª·Ù˙¿Î ·˘ÙÔÎÙfiÓËÛÂ Î·È Ô ¢¿ÁÎÔ˘Ï·˜ ·È¯Ì·ÏˆÙ›ÛÙËΠÙÚ·˘Ì·Ù›·˜, ·ÚÈÛÙ¿ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ∂§∞™›ÙË. √È ·È¯Ì¿ÏˆÙÔÈ ÌÂٷʤÚıËÎ·Ó ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙÔ˘ ¶·‡ÏÔ˘ ªÂÏ¿ Î·È fiÛÔÈ, ÁÓˆÛÙÔ› ÁÈ· ÙËÓ ·ÁÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, Ù·ÁÌ·Ù·ÛÊ·128
∫ÈÏΛ˜ ¡Ô¤Ì‚Ú˘ 1944. ∏ ¢ÈÔ›ÎËÛË Ù˘ Ãπ ªÂÚ·Ú¯›·˜ Î·È ÙÔ˘ 13ÙÔ˘ ™˘ÓÙ¿ÁÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∂§∞™.
ϛ٘ ÁÏ‡ÙˆÛ·Ó ÙÔ ÏÈÓÙÛ¿ÚÈÛÌ· ¯¿ÚȘ ÛÙË Ê‡Ï·Í‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ ∂§∞™, ÛÙ¿ÏıËÎ·Ó ÛÙÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙˆÓ ÂÁÎÏËÌ·ÙÈÒÓ ÔϤÌÔ˘ ÁÈ· Ó· ‰ÈηÛÙÔ‡Ó Û‡Ìʈӷ Ì ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Ù˘ ÔÏÈÙ›·˜. ™' fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ‰fiıËΠ‰È·Ù·Á‹ Ó· ·ÊÂıÔ‡Ó ÂχıÂÚÔÈ Ó· ¿Ó ÛÙ· Û›ÙÈ· ÙÔ˘˜. 129
√ƒ°∞¡∞ §∞√∫ƒ∞∆π∫∏™ ∂•√À™π∞™ ™Â οı fiÏË, Û οı ¯ˆÚÈfi Ô‡ ÏÂ˘Ù¤ÚˆÓÂ Ô ∂§∞™, Ô Ï·fi˜ Û ¿Ó‰Ë̘ Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÛÂȘ ·Ó¿‰ÂȯÓ ÙËÓ ∂ÈÙÚÔ‹ §·˚΋˜ ∞˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘, §·˚΋˜ ¢ÈηÈÔÛ‡Ó˘ Î·È ¿ÏϘ ˘ÔÂÈÙÚÔ¤˜. √ ∂§∞™ ÌÂÙ·‚›‚·˙ ÙË ‰ÈÔ›ÎËÛË ÛÙ· Ï·˚ο fiÚÁ·Ó·, Ô˘ ›¯·Ó ÛÙÔ ÂÍ‹˜ οو ·fi ÙË ‰È΋ ÙÔ˘˜ ¢ı‡ÓË ÙËÓ ∂ıÓÈ΋ ¶ÔÏÈÙÔÊ˘Ï·Î‹. ∏ ∂.¶., Ì ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÔÚÁ·ÓÒÛˆÓ, ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙ ȉ·ÓÈ΋ Ù¿ÍË. √È ∂ÈÙÚÔ¤˜ §·˚΋˜ ∞˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛ˘ ·Ì¤Ûˆ˜ ›¯·Ó ηٷȷÛÙ› Ì ٷ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ÂÈÛÈÙÈÛÌÔ‡, Ù˘ ÚfiÓÔÈ·˜ ÁÈ· Ù· ·È‰È¿, ÙÔ˘˜ ·ÚÚÒÛÙÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ó¿ËÚÔ˘˜.
∫ԤϘ Ù˘ ∫·Ï·Ì·ÚÈ¿˜ ÂıÂÏfiÓÙÚȘ ÓÔÛÔÎfi̘ Î·È ·ÓÙ·ÚÙÔԇϘ ÛÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÙÚ·˘Ì·ÙÈÒÓ ÙÔ˘ ∂§∞™. ™ÙÔ Î¤ÓÙÚÔ, ηıÈÛÙfi˜, Ô ÁÈ·ÙÚfi˜ Ì·˜ ¶¤ÙÚÔ˜ ∫·ÛÙÚÈÓfi˜.
130
Œ¯ÔÓÙ·˜ ÚˆÙ·Ú¯È΋ ÊÚÔÓÙ›‰· ÙÔÓ ÂÈÛÈÙÈÛÌfi ÙÔ˘ Ï·Ô‡, ÔÈ ‰È·ÓÔ̤˜ ÙˆÓ ÙÚÔÊ›ÌˆÓ Á›ÓÔÓÙ·È Ì ٿÍË Î·È ·ÌÂÚÔÏË„›·. ∏ §.∞. ηٷȿÛÙËÎÂ Î·È Ì ٷ ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ù˘ ÔÚÁ¿ÓˆÛ˘ Ù˘ ·Ú·ÁˆÁ‹˜. ÃÔÚËÁ‹ıËÎ·Ó ÛfiÚÔÈ, ‰fiıËÎ·Ó ÂÚÁ·Ï›·, ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ ÙÔ˘ ‰˘Ó·ÙÔ‡ Î·È ¿Ú¯ÈÛÂ Ë Î·ÏÏȤÚÁÂÈ· Î·È Ë ÛÔÚ¿ Û Ôχ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚ˜ ÂÎÙ¿ÛÂȘ ·fi ÂΛӘ Ô˘ ηÏÏÈÂÚÁÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô Ù˘ ηÙÔ¯‹˜. •¤ÓÔÈ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔÈ ¤ÁÚ·Ê·Ó Ì ı·˘Ì·ÛÌfi ÁÈ· ÙËÓ ˙ˆ‹ Î·È ÙȘ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Ï·Ô‡ ·Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÂÏ¢ı¤ÚˆÛË Î·È ‰È¤„¢‰·Ó Ì ·Á·Ó¿¯ÙËÛË ÙÔ˘˜ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡˜, Ô˘ ÛÎfiÈÌ· ÌÂÙ¤‰È‰Â ÙÔ µ.µ.C., fiÙÈ ÛÙȘ ·ÂÏ¢ıÂڈ̤Ó˜ ÂÚÈÔ¯¤˜ ÂÈÎÚ·Ù› ·˘ı·ÈÚÂÛ›· Î·È ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·. √ §Â˘Ù¤Ú˘ ™Ù·˘ÚÈ·Ófi˜ ·Ú·ı¤ÙÂÈ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË ÙÔ˘ §‹Ï·ÓÙ ™ÙfiÔ˘, Ô‡ ‰ËÌÔÛȇÙËΠÛÙȘ 11 ºÏ‚¿ÚË 1945 ÛÙË «¡ew York Times»: «... ™ÙËÓ ∞ı‹Ó· Û˘Ó¿ÓÙËÛ ¤ÍÈ ÕÁÁÏÔ˘˜ Î·È ∞ÌÂÚÈηÓÔ‡˜ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˘˜, ÙˆÓ oÔ›ˆÓ Ë ÂÓÙÈÌfiÙËÙ· › ÛÂÈÚ¿Ó ÂÙÒÓ Â›Ó·È ˘ÂÚ¿Óˆ ¿Û˘ ˘Ô„›·˜. ∞fi Ù· ̤۷ √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ ›¯·Ó Ù·Íȉ¤„ÂÈ ·fi ÙË ÌÈ· ¿ÎÚË Ù˘ ∂ÏÏ¿‰·˜ ˆ˜ ÙËÓ ¿ÏÏË. ∞˘ÙÔ› ÔÈ ÂÂÈڷ̤ÓÔÈ ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔÈ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ Ù›ÔÙ· Ô˘ Ó· ÌÔÚ› Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙ› «ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›·», ̤¯ÚȘ fiÙÔ˘ ¿Ú¯ÈÛÂ Ë Ì¿¯Ë ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ Î·È ÙfiÙ ‚¤‚·È·, ˘‹ÚÍ ·ÚÎÂÙ‹ ÙÚÔÌÔÎÚ·Ù›· Î·È ·fi ÙȘ ‰˘Ô Ï¢ڤ˜. ◊Ù·Ó fiÏÂÌÔ˜! Ÿ ºÚ¿ÓÎ ∆˙‚¿ÚÛÈ ÙÔ˘ «∫ÔÏÏ›ÂÚ» Î·È Ô ª. ºfiÓÙÔÚ ÙÔ˘ «™ÈοÁÔ ™¿Ó» Ù·Í›‰Â„·Ó ÚÔ˜ ÙÔ ‚ÔÚÚ¿, ·fi ÙËÓ ∞ı‹Ó· ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË. √ ÂΛ ÕÁÁÏÔ˜ ‰ÈÔÈÎËÙ‹˜ ÙÔ˘˜ › fiÙÈ ·fi ÙËÓ 1Ë ¡ÔÂÌ‚Ú›Ô˘, Ô˘ ÂÏ¢ıÂÚÒ131
ıËÎÂ Ë £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË ˆ˜ ÙËÓ Ë̤ڷ ÂΛÓË, ‰ÂÓ Â›¯Â ÛËÌÂȈı› Ô‡Ù ÌÈ· ·ÓÙÂΉÈÎËÙÈ΋ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ·fi ̤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ∂§∞™». √È ∆˙‚¿ÚÛÈ Î·È ºfiÓÙÔÚ ‰ÂÓ Û˘Ó¿ÓÙËÛ·Ó Ô‡Ù ÏÂËϷۛ˜, Ô‡Ù «ÛÊ·Á¤˜» ÛÙË £‹‚·, §·Ì›·, §¿ÚÈÛ· Î·È ÛÙȘ ¿ÏϘ fiÏÂȘ, ηٿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ Ù·ÍȉÈÔ‡ ÙÔ˘˜. ∆·Í›‰Â„·Ó Ì ÛÎÔfi Ó· ·ÏËı‡ÛÔ˘Ó Ê‹Ì˜ ‚·Ú‚·ÚfiÙËÙ·˜ Î·È ‰Â Û˘Ó¿ÓÙËÛ·Ó Ô‡Ù ÌÈ· ÂÚ›ÙˆÛË. «ª¤Û· Û 25 ¯ÚfiÓÈ·», Â›Â Ô ºfiÓÙÔÚ, «¤¯ˆ ‰ÂÈ fiϘ ۯ‰fiÓ ÙȘ ·ӷÛÙ¿ÛÂȘ Ù˘ ∂˘ÚÒ˘. ∞˘Ù‹ Â‰Ò ‹Ù·Ó Ë ÈÔ ‹ÚÂÌË Î·È ÔÏÈÙÈṲ̂ÓË Â·Ó¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ¤¯ˆ ‰ÂÈ ÔÙ¤, ̤¯ÚÈ Ô˘ Ë ·ÛÙ˘ÓÔÌ›· ¿Ú¯ÈÛ ӷ ˘ÚÔ‚ÔÏ› Î·È ÔÈ ÕÁÁÏÔÈ ÂÂÓ¤‚ËÛ·Ó…»
∞ı‹Ó· ¢ÂΤ̂Ú˘ 1944: ªÂ ÙȘ Ô‰ËÁ›Â˜ Î·È Ù· ‚fiÏÈ· ÙˆÓ µÚÂÙ·ÓÒÓ
132
∂¡√∆∏∆∞ ¢∂À∆∂ƒ∏
ªπ™√ ∞πø¡∞ ª∂∆∞ «… ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÂÓ¤‰Ú· ÛÙËÓ ˘ÁÂÈÔÓÔÌÈ΋ ˘ËÚÂÛ›· Î·È ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ηӤӷ˜ ÓÂÎÚfi˜... °ÂÚÌ·Ófi˜ ÁÈ·ÙÚfi˜!...»
133
134
√∫∆øµƒ∏™ 2001
∞fi ÙËÓ ÂΉ‹ÏˆÛË ÛÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË. √È ÔÌÈÏËÙ¤˜ Ù˘ ÂΉ‹ÏˆÛ˘ ·fi Ù· ·ÚÈÛÙÂÚ¿: √ °.º·Ú۷Λ‰Ë˜, Ë ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È ‚Ô˘ÏÂ˘Ù‹˜ ÃÚ‡Û· ∞Ú¿ÔÁÏÔ˘, Ô ÔÈËÙ‹˜ ¡Ù›ÓÔ˜ ÃÚÈÛÙÈ·ÓfiÔ˘ÏÔ˜, Ô ÏÔÁÔÙ¤¯Ó˘ Î·È ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ ∫ÒÛÙ·˜ §·¯¿˜ Î·È Ô ‰ËÌÔÛÈÔÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È Û˘ÁÁڷʤ·˜ ™‡ÚÔ˜ ∫Ô˘˙ÈÓfiÔ˘ÏÔ˜.
∆· ÛÙÔȯ›· ·fi ÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ· ÚÈÓ ·fi ÙÔ ÔÏÔη‡ÙˆÌ· ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ÌÔ˘ ‰fiıËÎÂ Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· Ù· ‰ËÌÔÛÈÔÔÈ‹Ûˆ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ¤ÎıÂÛË ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙˆÓ «∂Ófi˜ ∞ÈÒÓ· ªÓ‹Ì˜», Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÔÔÈ‹ıËΠÛÙÔ ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ∞ı‹Ó·˜ ÙÔ 2001. ∆· ›‰Â Ô ÃÔÚÙÈ·ÙÈÓfi˜, (οÙÈ Ô˘ ‰ÂÓ ÙÔ ‹ÍÂÚ·) Ê›ÏÔ˜, ÛÎËÓÔı¤Ù˘ ∆¿ÛÔ˜ æ·Ú¿˜, ÂÍÂÏ¿ÁË Ì ٷ ¿ÁÓˆÛÙ· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ÂÚÈ›¯Â Î·È ÙËÏÂÊÒÓËÛ ÛÙËÓ ÂÊËÌÂÚ›‰· «ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ 570», Ô˘ ı· ÊÈÏÔÍÂÓ‹ÛÂÈ Ù· Û¯ÂÙÈο ΛÌÂÓ· Ì ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ: «◊ÌÔ˘Ó ÎÈ ÂÁÒ ÂΛ ÛÙÔÓ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ÛÙȘ 2 ™Â٤̂ÚË ÙÔ˘ ’44 ˆ˜ ÔÏÂÌÈÛÙ‹˜ ÙÔ˘ ∂§∞™» Î·È ·Ú·¤Ú· Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ: 135
«¢ËÌÔÛȇԢÌ ۋÌÂÚ· ÌÈ· ÛËÌ·ÓÙÈ΋ Ì·ÚÙ˘Ú›· ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙÔ ÙÔ˘ ·ÁˆÓÈÛÙ‹ Î·È Î·ÏÏÈÙ¤¯ÓË Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘ °ÈÒÚÁÔ˘ º·Ú۷Λ‰Ë, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ÂÂÈÛfi‰ÈÔ Ô˘ ¤Ï·‚ ¯ÒÚ· ÛÙÔ ƒˆÌ·˚Îfi À‰Ú·ÁˆÁÂ›Ô ÛÙȘ 2/9/44... fiÙÈ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ÂÓ¤‰Ú· ÛÙËÓ ˘ÁÂÈÔÓÔÌÈ΋ ˘ËÚÂÛ›· ÙÔ˘ ηÙÔ¯ÈÎÔ‡ ÛÙÚ·ÙÔ‡, Î·È ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ηӤӷ˜ «ÓÂÎÚfi˜... °ÂÚÌ·Ófi˜ ÁÈ·ÙÚfi˜! ªÈ· Ì·ÚÙ˘Ú›· Ô˘ ·Ó·ÙÚ¤ÂÈ ÙË Ì¤¯ÚÈ ÙÒÚ· ÎÚ·ÙÔ‡Û· ¿Ô„Ë... Ô˘ ÛÙ¿ıËΠ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ‰˘ÛÌÂÓ‹ Û¯fiÏÈ·...» øÛÙfiÛÔ Ú¤ÂÈ Ó· ˆ fiÙÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂΉ‹ÏˆÛË ÛÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË (ÛÙÔ ÊÈÏfiÍÂÓÔ ÛÙ¤ÎÈ Ù˘ «√˘ÙÔ›·˜» ÙÔ˘ ª¿ÌË ¡·Ó·ÎÔ‡‰Ë), ·Ú¿ ÙËÓ ¿ÌÂÛË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÌÔ˘ ÛÙ· ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È ÙËÓ Î·Ù·ÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÂÔ̤ÓË ÛÙÔ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ, ˘‹ÚÍ ÌÈ· οÔÈ· ‰È·ÎÚÈÙÈ΋ ‰˘ÛÈÛÙ›· ηÈ, Ì ÏÈÁÔÛÙ¤˜ ÂÍ·ÈÚ¤ÛÂȘ, Ë ÂÈÎÚ·Ù¤ÛÙÂÚË ¿Ô„Ë ‹Ù·Ó ÂΛÓË ÙˆÓ «ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ·ÓÙÈÔ›ÓˆÓ».
ªÚÔÛÙ¿ ÛÙÔ ÌÓËÌÂ›Ô ÙˆÓ ı˘Ì¿ÙˆÓ ÙÔ˘ √ÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜.
136
∂ƒ∂À¡ø¡∆∞™ ∫∞π ¢π∞™∆∞Àƒø¡√¡∆∞™ ∞ÎÔÏÔ‡ıËÛ ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô˜ ¤Ú¢ӷ˜ ·fi ÙÔ Ê›ÏÔ £fi‰ˆÚÔ µ·Ï·¯¿1, ÚÔ˜ ÂȂ‚·›ˆÛË ÙˆÓ fiÛˆÓ Â›¯· ÁÚ¿„ÂÈ ÛÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÌÔ˘ ËÌÂÚÔÏfiÁÈÔ. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ÛÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ÛÙËÓ ÔÌÈÏ›· ÌÔ˘, ›¯· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ Î·È ¿ÏÈ fiÙÈ Ë Î·Ù¿ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÛÙÚ·ÙÈÒÙË (Ô ÔÔ›Ô˜ ¿ÏψÛÙ ‰ÂÓ Â›¯Â Âı¿ÓÂÈ ·ÎfiÌ·), ·ÏÏ¿ ˘‹ÚÍ ÚÔۯ‰ȷṲ̂ÓË Ú¿ÍË ÔϤÌÔ˘. ªÂÙ¿ ÙËÓ ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ Ô £fi‰ˆÚÔ˜, ÂÍ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ¿ÓÙ· Ó· ÂÚÂ˘Ó¿, Û˘ÁΤÓÙÚˆÛ ÌÈ· ÛÂÈÚ¿ ·fi Ôχ ÂӉȷʤÚÔ˘Û˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ (Ô˘ ηٷ¯ˆÚÒ ÈÔ Î¿Ùˆ) Î·È ÔÈ Ôԛ˜ ÂȂ‚·ÈÒÓÔ˘Ó ÙËÓ ¿Ô„‹ ÌÔ˘ Û¯ÂÙÈο Ì ÙÔ ¤ÁÎÏËÌ·. «ŒÏ·‚· ÌÈ· ÂÈÛÙÔÏ‹», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô £. µ·Ï·¯¿˜, «·fi ÙÔÓ Î. ¢ËÌ‹ÙÚÈÔ Ã·‚È·ÚfiÔ˘ÏÔ, ÙÔ ÂÚȯfiÌÂÓÔ Ù˘ ÔÔ›·˜ ۯ‰fiÓ ¿ÌÂÛ· ‚‚·ÈÒÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ ¤ÁÎÏËÌ· ›¯Â ÚÔ·ÔÊ·ÛÈÛı›». ™ÙËÓ ÂÈÛÙÔÏ‹ ÙÔ˘ Ô ¢. ÷‚È·ÚfiÔ˘ÏÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ: «∆ËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Ù˘ ηٷÛÙÚÔÊ‹˜, ÙÔ ·fiÁÂ˘Ì·… ÛÙÔ˘ ∫·ÏÔ‡ ÙÔÓ ª·Í¤, Ì·˜ Û˘Ó¿ÓÙËÛÂ Ô ı›Ԙ ÌÔ˘ ª‹ÙÛÔ˜ µ·ÚÂÏ‹˜ (ÂÍfiÚÈÛÙÔ˜ Ù· ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ¯ÚfiÓÈ· ÛÙË ºÔϤÁ·Ó‰ÚÔ) Î·È Ì·˜ › fiÙÈ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ÂÙÔÈÌ¿˙ÔÓÙ·È Ó· ηٷÛÙÚ¤„Ô˘Ó ÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Î·È fiÙÈ ¤Ú ӷ ÂȉÔÔÈ‹ÛÂÈ…» ∏ ÎfiÚË ÙÔ˘ ¢. µ·ÚÂÏ‹ (ÙfiÙ 11 ¯ÚÔÓÒÓ) ı˘Ì¿Ù·È 1
√ £fi‰ˆÚÔ˜ µ·Ï·¯¿˜ Â›Ó·È ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ·Á·Ë̤ÓÔ˘ Ì·˜ ∫·ÂÙ¿Ó ºˆÙÂÈÓÔ‡, ¢ÈÔÈÎËÙ‹ ÙÔ˘ ∂¶√¡›ÙÈÎÔ˘ §fi¯Ô˘.
137
fiÙÈ ÙËÓ Â›¯Â ÛÙ›ÏÂÈ Ô ·Ù¤Ú·˜ Ù˘ ÛÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ÙˆÓ ∫ÈÛÔ‡‰Ë. ∆Ô ‚Ú¿‰È Ù˘ ¶·Ú·Û΢‹˜, 1Ë ™Â٤̂ÚË, ›¯Â ¤ÚıÂÈ Ô ·Ù¤Ú·˜ Ù˘ Î·È ‹Á ӷ ÂÓËÌÂÚÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ «Èı‡ÓÔÓÙ˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡», ÔÈ ÔÔ›ÔÈ «‰˘ÛÙ˘¯Ò˜ ‰ÂÓ ÙÔÓ ›ÛÙ„·Ó» ∆ËÓ ¿ÏÏË Ì¤Ú·…ÌfiÏȘ ·ÎÔ˘ÛÙ‹Î·Ó ÔÈ ˘ÚÔ‚ÔÏÈÛÌÔ›… Ì·˙› Ì ÙÔ˘˜ ∫ÈÛÔ‡‰Ë‰Â˜… ‹Á·Ó ÛÙÔ ·Ì¤ÏÈ ÙÔ˘˜, fiÔ˘ fiÏÔÈ ÎÚ‡ÊÙËÎ·Ó Ì¤Û· ÛÙÔ˘˜ ı¿ÌÓÔ˘˜… ∞ÏÏ¿ Î·È Ë ∞ÛË̛ӷ ∫ÈÛÔ‡‰Ë ÁÚ¿ÊÂÈ: «…∆Ë Ì¤Ú· ÂΛÓË ı· ËÁ·›Ó·Ì ÛÙÔ˘˜ ·ÓÙ¿ÚÙ˜ ÙÚfiÊÈÌ·, ÎÔ˘ÏÔ˘Ú¿ÎÈ· ÎÏ… √È ·ÓÙ¿ÚÙ˜ Ì·˜ ‹Ú·Ó ÛÙÔ §È‚¿‰È Ì·˙› ÙÔ˘˜ ηȅ ÎÔÓÙ¿ ÛÙȘ ‚›Ï˜ ›‰·Ì ÙÔÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈṲ̂ÓÔ ÛÙÔ Ï·ÈÌfi °ÂÚÌ·Ófi ÛÙÚ·ÙÈÒÙË Â¿Óˆ ÛÙÔ ¿ÏÔÁÔ». √ £. µ·Ï·¯¿˜ ¤¯ÂÈ ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ, ÌÂÙ¿ ·fi ¤Ú¢ӷ, fiÙÈ ÛÙÔ˘˜ ηٷÏfiÁÔ˘˜ Ì ÙÔ˘˜ ÓÂÎÚÔ‡˜ ÙÔ˘ √ÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ô‡Ù ¤Ó· ̤ÏÔ˜ ·fi ÙȘ ¤ÍÈ ÁÂÈÙÔÓÈΤ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂȘ ÙˆÓ ∫ÈÛÔ‡‰Ë, ÔÈ Ôԛ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ›¯·Ó ÂȉÔÔÈËı› Î·È Î·Ù¿ÊÂÚ·Ó Ó· ‰È·Ê‡ÁÔ˘Ó.
138
∆√ ∂°∫§∏ª∞ ™∆√ Ã√ƒ∆π∞∆∏ ∏∆∞¡ ¶ƒ√∞¶√º∞™π™ª∂¡√ ∆Ô 2009, Ì ÙÔÓ ÈÔ ¿Óˆ Ù›ÙÏÔ, Ë ÂÊËÌÂÚ›‰· ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ 570» ÊÈÏÔÍÂÓ› ¤Ó· ‰ÈÛ¤ÏÈ‰Ô ‰ËÌÔÛ›Â˘Ì· ÙÔ˘ £. µ·Ï·¯¿. «¶ÚÈÓ ‰ËÌÔÛÈ¢ı› ÙÔ ‚ȂϛԻ, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô £. µ·Ï·¯¿˜, «Ô °ÈÒÚÁÔ˜ º·Ú۷Λ‰Ë˜ ÌÔ˘ › fiÙÈ: «… ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ› ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÚÔÏ¿‚Ô˘Ó ÙËÓ ›‰È· ̤ڷ Ó· ÔÚÁ·ÓÒÛÔ˘Ó ·ÓÙ›ÔÈÓ·, ‰ÈfiÙÈ ‰ÂÓ ¤·ÈÚÓÂ Ô ¯ÚfiÓÔ˜». ªÔ˘ Ê¿ÓËΠÏÔÁÈÎfi ÙÔ ÛÎÂÙÈÎfi ÙÔ˘, Ô˘ Û˘ÌʈÓÔ‡Û Ì ÙȘ ÏËÚÔÊÔڛ˜ ÙÔ˘ ÛÙÚ·ÙȈÙÈÎÔ‡ ˘Â˘ı‡ÓÔ˘ ÙÔ˘ ¶·ÓÔÚ¿Ì·ÙÔ˜ ÁÈ· ÌÂٷΛÓËÛË °ÂÚÌ·ÓÒÓ Î·È Ù·ÁÌ·Ù·ÛÊ·ÏÈÙÒÓ. ŸÌˆ˜ ‰›ÛÙ·Û· Ó· ÙÔ ÁÚ¿„ˆ ̤۷ ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÌÔ˘. £ÂÒÚËÛ· fiÙÈ ÔÈ ·Ó·ÁÓÒÛÙ˜ ı· ÌÔ˘ ηٷÏfiÁÈ˙·Ó ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÌÂÙ¿ıÂÛ˘ ÙˆÓ Â˘ı˘ÓÒÓ, ÁÈ·Ù› fiÏÔÈ ÛÙÔ ÃÔÚÙÈ¿ÙË Â› ÔÏÏ¿ ¯ÚfiÓÈ· ›¯·Ì ÈÛÙ¤„ÂÈ fiÙÈ Ë Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡ ‹Ù·Ó ηı·Ú¿ ·ÓÙ›ÔÈÓ· ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÓ¤‰Ú· ÛÙË ı¤ÛË ∫·Ì¿Ú·. ™‹ÌÂÚ· ÈÛÙ‡ˆ fiÙÈ ¤Î·Ó· Ï¿ıÔ˜». ¶ÚÔÛˆÈο Û˘Á¯·›Úˆ ÙÔÓ £fi‰ˆÚÔ µ·Ï·¯¿ ÁÈ· ÙËÓ ÊÈÏ·Ï‹ıÂÈ· Î·È ÙËÓ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘, fiˆ˜ Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ Û ¤Ó·Ó ÂÚ¢ÓËÙ‹ ÈÛÙÔÚ›·˜.
139
°∂ƒª∞¡√∂•√¶§π™ª∂¡√π ™º∞°∂π™ ∂¡∞¡∆π√¡ ∂§§∏¡ø¡
∂ÏÏËÓfiʈÓÔÈ ÁÂÚÌ·ÓÔÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔÈ, ˘fi ÙË Û΋ Ù˘ Û‚¿ÛÙÈη˜ Î·È ÙȘ ¢ÏÔÁ›Â˜ ÙÔ˘ ÈÂÚ¤·, ηٷÎÂÚ·˘ÓÒÓÔ˘Ó ÙËÓ «Â¿Ú·ÙÔÓ ·ÓÙ·ÚÛ›·».
∞’ ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔ Î›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ £fi‰ˆÚÔ˘ µ·Ï·¯¿, ı· ‹Ù·Ó ¢¯‹˜ ¤ÚÁÔ Î¿ÔÈÔÈ ÓÂÒÙÂÚÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ Ó· ÌÔÚÔ‡Û·Ó, ˘ËÚÂÙÒÓÙ·˜ ÙËÓ ∞Ï‹ıÂÈ·, Ó· οÓÔ˘Ó ÙÔ ›‰ÈÔ! ∫·È ‚¤‚·È· Â›Ó·È ˆÊ¤ÏÈÌÔ Ó· ÂÚÂ˘Ó¿ ηÓ›˜ Ù· ·Ú¯Â›· ÙˆÓ ÃÈÙÏÂÚÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ÂÏÏËÓÔÊÒÓˆÓ Û˘ÓÂÚÁ·ÙÒÓ ÙÔ˘˜. ∞ÏÏ¿ ÁÈ·Ù› ·Ú·ÔÈÒÓÙ·˜ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·, Ó· ‰Â›¯ÓÂÈ Î·Ó›˜ ÙfiÛË «Î·Ù·ÓfiËÛË» ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÁÂÚÌ·ÓÔÂÍÔÏÈṲ̂ÓÔ˘˜ ÛÊ·Á›˜ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ Î·È Ó· Ú›¯ÓÂÙ·È Ô Ï›ıÔ˜ ÙÔ˘ ·Ó·ı¤Ì·ÙÔ˜ ÛÙËÓ ∂ıÓÈ΋ Ì·˜ ∞ÓÙ›ÛÙ·ÛË; ¡· Ù˘ ηٷÏÔÁ›˙ÂÙ·È «·ÏfiÁÈÛÙË ‚›·» ‹ Î·È Ë «…ÂÍ ·Ú¯‹˜ ÚfiıÂÛË ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ Ó· ¯Ù˘‹ÛÔ˘Ó ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ŒÏÏËÓ˜ ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ Ô˘ ‹Á·ÈÓ·Ó Ó· ·ÔÏ˘Ì¿ÓÔ˘Ó ÙÔ ÓÂÚfi ÙÔ˘ ˘‰Ú·Áˆ140
Á›Ԣ» (˘ÔÓÔÒÓÙ·˜, ÂÎ ÙÔ˘ ÔÓËÚÔ‡, ÙÔ ÚˆÌ·˚Îfi ˘‰Ú·ÁˆÁ›Ô) ·ÚfiÙÈ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙfi ˆ˜ Ë ·Ôχ̷ÓÛË ÁÈÓfiÙ·Ó ÛÙË ÓÂÚÔÌ¿Ó· Ù˘ ∞Á›·˜ ¶·Ú·Û΢‹˜, ̤۷ ÛÙÔ ‰·ÛˆÌ¤ÓÔ ‚Ô˘Ófi, fiÔ˘ ÔÈ ·ÓÙ¿ÚÙ˜ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· È¿ÛÔ˘Ó ·Ó‡ÎÔÏ· ˘·ÏÏ‹ÏÔ˘˜ Î·È °ÂÚÌ·Ófi. ∫·È Â›Ó·È Ó· ·ÔÚ›˜ ˆ˜ ¤Ó·˜ ÌÂÏÂÙËÙ‹˜ ÓÙÔÎÔ˘Ì¤ÓÙˆÓ ÌÔÚ› Ó· ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ: «Ô ∂§∞™ ‰ÂÓ ¤ÏËÍ ٷ ˘Ô¯ˆÚÔ‡ÓÙ· ÁÂÚÌ·ÓÈο ÙÌ‹Ì·Ù·…» fiÙ·Ó Â›ÛË̘ ÁÂÚÌ·ÓÈΤ˜ ËÁ¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó fiÙÈ: « …Ë 5Ë ™ÙÚ·ÙÈ¿ ¤¯·ÛÂ, ΢ڛˆ˜ ÂÍ·ÈÙ›·˜ Ù˘ ‰Ú¿Û˘ ÙÔ˘ ∂§∞™, ÌfiÓÔ Î·Ù¿ ÙÔÓ √ÎÙÒ‚ÚË, 5.902 ¿Ó‰Ú˜…»!
ŒÓ· ·fi Ù· ÛΛÙÛ· ÌÔ˘ Ô˘ ‚Ú‹ÎÂ Î·È ‰È·Ê‡Ï·ÍÂ Ô µÔ‡ÏÁ·ÚÔ˜ ÛÙÚ·ÙÈÒÙ˘.
141
∂¡∞ ∞ƒÃ∂π√ √§√ ∂∫¶§∏•∂π™ ∞ÔÎ·Ï˘ÙÈÎfi, ˆ˜ ÚÔ˜ ÙȘ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Î·È Ù· ÛÙÔȯ›· Ô˘ ·Ú·ı¤ÙÂÈ, ÙÔ ·Ú¯Â›Ô ÙÔ˘ ηÂÙ·Ó ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ÁÈ· Ù· Û˘Ì‚¿ÓÙ· Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó ÙÔ˘ √ÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜. ªÂ ¤ÎÏËÍË ‰È·›ÛÙˆÛ· ÛÙ· ΛÌÂÓ· ÙÔ˘ ȉ›Ô˘ Ó· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÔ‚·Ú¤˜ ·Ó·ÎÚ›‚ÂȘ, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÙÚÔÊÔ‰ÔÙ‹ÛÂÈ ÙËÓ ·Ú·ÏËÚÔÊfiÚËÛË Û¯ÂÙÈο Ì ٷ ÁÂÁÔÓfiÙ· ÂΛӢ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. ∆Ô ÚÒÙÔ Ô˘ ‰È¿‚·Û·, ¤ÎÏËÎÙÔ˜, Â›Ó·È ‰˘Ô ÂÈÛÙÔϤ˜ Ô˘ ÂÈÏ‹ÙÙÔ˘Ó ÙÔÓ Î¿ÙÔ¯Ô ÙÔ˘ ·Ú¯Â›Ô˘ ÁÈ· ·ÓÙÈÛ˘Ó·ÁˆÓÈÛÙÈ΋ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿: «¶‹Ú· ÙÔ ÛËÌ›ˆÌ¿ ÛÔ˘ ÙÔ ÙfiÛÔ ·Ï·˙ÔÓÈÎfi», ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ·ÔÛÙÔϤ·˜ Ù˘ ÚÒÙ˘, «Ì· ÈÔ ÌÂÁ¿ÏË Â›Ó·È Ë ¤ÎÏËÍ‹ ÌÔ˘ fiÙ·Ó ÏËÚÔÊÔÚ‹ıËη ÙËÓ ÂÓÙÔÏ‹ ÙËÓ ÔÔ›·Ó ¤‰ˆÛ˜ Û ‰‡Ô ·ÓÙ¿ÚÙ˜, ‰ËÏ·‰‹, ·Ó ‰Â ‰ÒÛˆ ÙÔ ¿ÏÔÁÔ Ó· Ì ‰¤ÛÔ˘Ó Î·È Ó· Ì ʤÚÔ˘Ó Û ۤӷ… ∆Ô ÛËÌ›ˆÌ¿ ÛÔ˘ ÙÔ ÎÚ·ÙÒ ÁÈ· Ó· ÙÔ ı¤Ûˆ ˘’ fi„ÈÓ Ù˘ ÎÔÌÌ·ÙÈ΋˜ ÂÈÙÚÔ‹˜ ÙÔ˘ Ù¿ÁÌ·ÙÔ˜. ¶Ú¤ÂÈ ‰Â Ó· ͤÚÂȘ, Û˘Ó·ÁˆÓÈÛÙ¿, fiÙÈ fiÏ· ·ÓÂÍ·ÈÚ¤Ùˆ˜ Ù· Ï¿Ê˘Ú· ÙÔ˘ ÌÔÓ›ÌÔ˘ ·Ú·‰›‰ÔÓÙ·È ÂȘ ÙËÓ ∂.∆.∞.1, Ë ÔÔ›· Ù· ηٷӤÌÂÈ ÌÂٷ͇ ÙˆÓ ÙÌËÌ¿ÙˆÓ, ·Ó¿ÏÔÁ· Ì ٷ˜ ·Ó¿Áη˜ ÙˆÓ… ™ÙËÓ ÚÔÎÂÈ̤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË ÙÔ ¿ÏÔÁÔ ·˘Ùfi Ô‡ÙÂ Î·Ó Ï¿Ê˘ÚÔ ‰ÈÎfi Û·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È, ÁÈ·Ù› ÂÁÒ Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÔ ÂÚÈÛ˘Ó¤ÏÏÂÍ· Ì ڷÁÌ·ÙÈÎfi ΛӉ˘ÓÔ Ù˘ ˙ˆ‹˜ ÌÔ˘». 1
EÈÌÂÏËÙ›· ÙÔ˘ ·ÓÙ¿ÚÙË.
142
∞ÏÏ¿ Î·È ÌÈ· ‰Â‡ÙÂÚË ÂÈÛÙÔÏ‹ ÛÙ·Ï̤ÓË ·fi ÙÔÓ µ·Û›ÏÂÈÔ ªÂÏ¿ : «™˘Ó·ÁˆÓÈÛÙ¿ ÏÔ¯·Á¤, ˙ËÙÒ fiˆ˜ Ì ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÂÙ ÛÙË ¢ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ Ù¿ÁÌ·ÙÔ˜ ‹ Ó· ˙ËÙ‹Ûˆ ·ÔÏ˘Ù‹ÚÈÔ, ηıÒ˜ ÂÁÒ ÚÔÛ‚ÔϤ˜ ‰ÂÓ ‰¤¯ÔÌ·È, ‹ ʇÏÏÔ ÔÚ›·˜ Î·È ¿ÏÏÔ Ù¿ÁÌ·». ¢È·‚¿˙ÔÓÙ·˜ ·˘Ù¤˜ ÙȘ ÂÈÛÙÔϤ˜ ı˘Ì‹ıËη ÙÔ ˘ÂÚÔÙÈÎfi ‡ÊÔ˜ Î·È ÙÔÓ ÚÔÛ‚ÏËÙÈÎfi ÙÚfiÔ (οÙÈ ÙÔ ·Û˘Ó‹ıÈÛÙÔ ÛÙË ˙ˆ‹ Ì·˜ ÛÙ’ ·ÓÙ¿ÚÙÈÎÔ), Ì ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô Î·ÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ Ì·˜ ›¯Â ‰È·Ù¿ÍÂÈ Ó· Í·Ó·ÛÙ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÓ¤‰Ú·.
143
ªπ∞ ∂¶π∫π¡¢À¡∏ ∞¡∞∫ƒπµ∂π∞ ™Â ΛÌÂÓÔ ÙÔ˘ ·Ú¯Â›Ô˘ ÙÔ˘, Ô Î·ÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ô °. ™È‰ÂÚ›‰Ë˜ ÛÎÔÙÒıËΠ·fi ÛÊ·›Ú· ÙÔ˘ ‰ÈÌÔÈÚ›ÙË Ì·˜ µ¿ÁÈ· ƒÈÎÔ‡‰Ë1…¤ÚÈÍ ÌÈ· ÚÈ‹ ·fi ÌÈ· ÛÊ·›Ú· Ù˘ ÔÔ›·˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËΠÛÙËÓ ÔÛÊ˘˚΋ ¯ÒÚ· Ô Û˘ÓÔ‰ËÁfi˜…» ∏ ·Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È fiÙÈ Ô ‰ÈÌÔÈÚ›Ù˘ Ì·˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ˘ÚÔ‚ÔÏ‹ÛÂÈ, Ô‡ÙÂ Î·È Â›¯Â ÛÎÔÙÒÛÂÈ Î·Ó¤Ó·Ó Î·È Ô °ÂÒÚÁÈÔ˜ ™È‰ÂÚ›‰Ë˜, Ô ÔÔ›Ô˜, ·Ú¿ ÙÔ Û‹Ì· Ó· ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÔ˘Ó, ÚÔÛ¿ıËÛ ӷ ‰È·Ê‡ÁÂÈ2, ¯Ù˘‹ıËΠ·fi Ù· ˘Ú¿ Ù˘ ‰È΋˜ Ì·˜ ÂÓÙ¿‰·˜ ÙÔ˘ ÔÏ˘‚fiÏÔ˘.
1
√ ‰ÈÌÔÈÚ›Ù˘ Ì·˜ µ¿˚Ô˜ ƒÈÎÔ‡‰Ë˜ ηٷ‰ÈοÛÙËΠ۠Ôχ¯ÚÔÓË Î¿ıÂÈÚÍË Ì ÙËÓ Î·ÙËÁÔÚ›· fiÙÈ «˘ÚÔ‚ÔÏ›۷˜ ÂÊfiÓ¢Û ÙÔÓ °ÂÒÚÁÈÔ ™È‰ÂÚ›‰Ë» Î·È fiÙÈ ·Ú›¯Â ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ Î·È ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜. ¶ÈÔ Î¿Ùˆ ¤Ó· ‰Â›ÁÌ· ÛÎÂÙÈÎÔ‡ ÙˆÓ Î·ÙËÁÔÚÈÒÓ Ô˘ ÂÈÎÚ¿ÙËÛ·Ó ÛÙË ‰›ÎË ÛÎÔÈÌfiÙËÙ·˜, ηٿ ÙËÓ ∞ÁÁÏÈ΋ ∫·ÙÔ¯‹: «…ÔÈ ·ÓÙ¿ÚÙ˜ ÙÔ˘ ∂§∞™ ·Ú›¯·Ó ‚Ô‹ıÂÈ· ÛÙÔ˘˜ ¿Ó‰Ú˜ ÙÔ˘ ™Ô‡ÌÂÚÙ Î·È ÙÔ˘˜ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜… Î·È «ÂÓ ÁÓÒÛÂÈ ÙÂÏÔ‡ÓÙ˜» fiÙÈ ÂÚfiÎÂÈÙÔ Ó· ÂÎÙÂϤÛÔ˘Ó ÔÌ·‰ÈÎÒ˜ ηÙÔ›ÎÔ˘˜ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡… ÂÌfi‰ÈÛ·Ó ÂÓfiψ˜ ÙËÓ ÂΛıÂÓ ·ÔÌ¿ÎÚ˘ÓÛÈÓ ·˘ÙÒÓ…». ∆Ô ıÏÈ‚ÂÚfi Â›Ó·È fiÙÈ ÙÔ ÛÎÂÙÈÎfi ·˘Ùfi, Ô˘ ÛÈÏÒÓÂÈ ÙËÓ ∂ıÓÈ΋ Ì·˜ ∞ÓÙ›ÛÙ·ÛË, ˘ÈÔıÂÙÂ›Ù·È Û‹ÌÂÚ· ·fi ÙÔ˘˜ ·Ó·ıˆÚËÙ¤˜ - ·Ú·¯·Ú¿ÎÙ˜ Ù˘ ÓÂfiÙÂÚ˘ ÈÛÙÔÚ›·˜. 2 √ Ô‰ËÁfi˜ ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘ ∫Ï¿Óı˘ ∆ÂÚ˙fiÔ˘ÏÔ˜ (Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÓÔÛËχÙËΠÛÙÔ ÓÔÛÔÎÔÌÂ›Ô ÙˆÓ ·ÓÙ·ÚÙÒÓ), Ì·˜ ¤ÏÂÁ fiÙÈ Ô ™È‰ÂÚ›‰Ë˜, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ¤¯ÔÓÙ·˜ οÔÈÔ ÏfiÁÔ, ÙÔÓ ÂÌfi‰ÈÛ ӷ ÛÙ·Ì·Ù‹ÛÂÈ ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ.
144
¶ø™ ¶§∞£∂∆∞π ∏ ¶∞ƒ∞¶§∏ƒ√º√ƒ∏™∏ ªÂ ÙÔ˘˜ ‰ÈˆÁÌÔ‡˜ Ô˘ ÂÍ·ÔχıËÎ·Ó ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÈ‚ÔÏ‹ Ù˘ ∞ÁÁÏÈ΋˜ ηÙÔ¯‹˜, fiˆ˜ ¤Ì·ı·, Ô Î·ÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿Ù˘, ÊÔ‚Ô‡ÌÂÓÔ˜ Ó· ˆÌÈÛı› ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÌÈ·˜ ‰È·Ù·Á‹˜ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ ÛÙÔ ¯Ù‡ËÌ· ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘, ÚÔÊ·Û›ÛÙËΠfiÙÈ ‰ÂÓ ‚ÚÈÛÎfiÙ·Ó Î·Ó ÛÙÔ ¯ˆÚÈfi. ™Â ΛÌÂÓfi ÙÔ˘ ˆÛÙfiÛÔ, Ô Î·ÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿Ù˘, ·ÓÙÈÊ¿ÛÎÔÓÙ·˜, ÁÚ¿ÊÂÈ: «∂ÁÒ ·ÚÎÂÛı›˜ Ó· ÂÎÊÚ¿Ûˆ ÙËÓ ·Á·Ó¿ÎÙËÛ‹ ÌÔ˘ ‰È· ÙÔ Û˘Ì‚¿Ó ÁÂÁÔÓfi˜ ÂÛÎÂÙfiÌËÓ… ÁÈ· ÙËÓ ¤Ï¢ÛË ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘ Ô˘ ı· ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÙÔÓ °ÂÚÌ·ÓfiÓ È·ÙÚfiÓ…» ŒÙÛÈ ‚Ï¤Ô˘Ì ÛÙ· ÁÚ·ÊÙ¿ ÙÔ˘ Ó· οÓÂÈ ÂÎ ÙÔ˘ ÌˉÂÓfi˜ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹ ÙÔ˘ ¤Ó·˜ «ÁÈ·ÙÚfi˜ °ÂÚÌ·Ófi˜», Ô˘ ı· ÙÚÔÊÔ‰ÔÙ‹ÛÂÈ ÌÂÏÏÔÓÙÈο ¿ÂÈÚ˜ ÂÈηۛ˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ Î·Ù·Û΢‹ ÙÔ˘ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÔ‡ Ù˘ ÂÈ‚ÔÏ‹˜ «ÁÂÚÌ·ÓÈÎÒÓ ·ÓÙÈÔ›ÓˆÓ ÁÈ· ÙÔÓ ÊfiÓÔ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÁÈ·ÙÚÔ‡». ¶ÈÔ Î¿Ùˆ, ÛÙÔ ›‰ÈÔ Î›ÌÂÓÔ, ÁÚ¿ÊÂÈ: «…·ÎÔ‡Û·Ì ÙËÓ ÚÔÛ‚ÔÏ‹ ÙÔ˘˜ ηٿ Ù˘ ÎÔ‡ÚÛ·˜, 12 ªÂÛËÌ‚ÚÈÓ‹» ÂÓÓÔÒÓÙ·˜ ÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÈο ¯Ù˘‹Û·Ì ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÂÓ¤‰Ú·, ÂÚ›Ô˘ ÂΛÓË ÙËÓ ÒÚ·. øÛÙfiÛÔ ÈÔ Î¿Ùˆ, Î·È ¿ÏÈ ·ÓÙÊ¿ÛÎÔÓÙ·˜, ı¤ÏÂÈ ÙËÓ ÁÂÚÌ·ÓÈ΋ ÎÔ‡ÚÛ· Ó· ηٷÊÙ¿ÓÂÈ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Ì ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ù˘ ⁄‰Ú¢Û˘! √ ηÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ (·ÚÎÂÙ¿ Û·Ê‹˜ Û ¿ÏϘ ÂÚÈÁڷʤ˜ ÙÔ˘), ·Ú·ÔÈÒÓÙ·˜ Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·, ÁÚ¿ÊÂÈ Ì ·Û˘Ó¿ÚÙËÙÔ ÙÚfiÔ: «∂ÓÒ fï˜ ‰È·‰Ú·Ì·Ù›˙ÔÓÙ·Ó ·˘Ù¿ η٤Êı·ÛÂ Î·È ÌÈ·… ÎÔ‡ÚÛ· Ì ÙÚÂȘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ (™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ 145
¤ÊÙ·ÛÂ, ÌÈ· ÒÚ· ÂÚ›Ô˘ ÌÂÙ¿ ÙÔ ¯Ù‡ËÌ· ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘ Ù˘ ⁄‰Ú¢Û˘) «ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Î·È …ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó ·ÓÙÈÏËÊı¤Ó ÙÔ Û˘Ì‚¿Ó…» Èڛ˜ Ó· Ì·˜ ‰È¢ÎÚÈÓ›˙ÂÈ ÔÈÔ Û˘Ì‚¿Ó, ÔÈÔÈ ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó, ÙÈ ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó, Ô‡ ÚÔ¯ÒÚËÛ·Ó; «∆fiÙÂ Ë ÂÓ¤‰Ú· …¤‰Ú·Û ηȅηٿη„ ÙÔ ·˘ÙÔΛÓËÙÔ…!» ∂›Ó·È Û›ÁÔ˘ÚÔ È· fiÙÈ Ë ÈÔ ¿Óˆ, ¿Ó¢ ÂÈÚÌÔ‡ ·Ú·ÏËÚÔÊfiÚËÛË, ¤¯ÂÈ ÌÂÚ‰¤„ÂÈ ÔÏÏÔ‡˜ Î·È ¤Ï·ÛÂ, ηÏfiÈÛÙ· ‹ ηÎfiÈÛÙ·, ÙÔ ·Ú·Ì‡ıÈ ÁÈ· ÁÂÚÌ·ÓÈο ·ÓÙ›ÔÈÓ· Î·È ÙÔÓ ÊfiÓÔ ÂÓfi˜ ·Ó‡·ÚÎÙÔ˘ °ÂÚÌ·ÓÔ‡ ÁÈ·ÙÚÔ‡.
O ‰ÈÌÔÈÚ›Ù˘ Ì·˜, µ¿˚Ô˜ ƒÈÎÔ‡‰Ë˜.
146
«∞™ ∆∞ •∂Ã∞™√Àª∂» √ ∫·ÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ ‹ÍÂÚ ηϿ fiÙÈ ÌÂÙ¿ ÙÔ ¯Ù‡ËÌ· ÙÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙÔ˘ ‰¤¯ÙËη Û˘Á¯·ÚËÙ‹ÚÈ· ·fi ÙËÓ ¢ÈÔ›ÎËÛË ÙÔ˘ ∆¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È fiÙÈ ÙÈÌËÙÈο Ì ÂÓ¤Ù·Í·Ó ÛÙËÓ ÀÔ‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋ ¢ÈÌÔÈÚ›·. °ÓÒÚÈ˙ (‰ÈfiÙÈ ‹Ù·Ó ·ÚÒÓ, fiÙ·Ó ·Ú¤‰ˆÛ· ÙÔ Û¯Â‰È¿ÁÚ·ÌÌ· ÙÔ˘ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ˘ ÁÂÚÌ·ÓÈÎÔ‡ ÛÙÚ·Ùfi‰Ԣ Ô˘ ›¯· οÓÂÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÏÔ‹ÌÂÚË ÂÈΛӉ˘ÓË ·Ó›¯Ó¢ÛË ÛÙÔ ‚Ô˘Ófi Ù˘ ªÂÙ¿ ÙÔ ÙÚ·˘Ì·ÙÈÛÌfi ÌÔ˘ ∫·Ùۛη˜). ∂›¯Â Ì¿ıÂÈ fiÙÈ ÛÙË ∫Ú‹ÓË. ηٿ ÙËÓ Ì¿¯Ë Ù˘ ÂfiÌÂÓ˘ ̤ڷ˜ ÙÚ·˘Ì·Ù›ÛÙËη ‚·ÚÈ¿ ÎÈ, ¤¯ÔÓÙ·˜ ·Î·Ù¿Û¯ÂÙË ·ÈÌÔÚÚ·Á›·, ¤˙ËÛ· ¯¿ÚË ÛÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ï¿Ê˘ÚÔ, ÙÔ ÔÔ›Ô Ì ÂÓÙÔÏ‹ ÙÔ˘ Ù·ÁÌ·Ù¿Ú¯Ë Ì·˜ ∫›ÙÛÔ˘ ›¯Â ÛÙ·Ï› Î·È Ì ÌÂÙ¤ÊÂÚ ÛÙÔ ¯ÂÈÚÔ˘ÚÁÂ›Ô ÙÔ˘ ÃÔψÌfiÓÙ·. ∫·È fï˜ ‰È·‚¿˙ˆ (ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ Ù˘ ÚÔÛˆÈ΋˜ Û˘Ì‚ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ηÂÙ¿ÓÈÔ˘ ÛÙË Ì¿¯Ë), fiÙÈ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÌ·È ÛÙÔ˘˜ ‰˘Ô… «ÂÏ·ÊÚ¿ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜»! ¶¤Ú·Û·Ó ¯ÚfiÓÈ·. µÚ¤ıËη οÔÈÔ ‚Ú¿‰È Ì ÙÔ £fi‰ˆÚÔ µ·Ï·¯¿ ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ ∫ÈÚÎÈÌÙ˙‹, Ô ÔÔ›Ô˜ Ì·˜ ›¯Â ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ ·Ú¯Â›Ô ÙÔ˘ §fi¯Ô˘ Ô˘ ›¯Â ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯‹ ÙÔ˘. 147
∫Ú‹ÓË Ã·ÏÎȉÈ΋˜ 1957. ∆Ô Ì¤ÚÔ˜ fiÔ˘ ¯Ù˘‹Û·Ì ÙÔ Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓÔ ÛÙÚ·ÙfiÂ‰Ô ÙˆÓ °ÂÚÌ·ÓÒÓ. ™ÙË ÊˆÙÔÁÚ·Ê›· ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ı¤ÛÂȘ ÙˆÓ ÔÏ˘‚ÔÏ›ˆÓ Î·È ‰ÂÍÈ¿ ÙÔ ‚Ô˘Ófi Ù˘ «∫·Ùۛη˜».
øÛÙfiÛÔ, fiÙ·Ó ÙÔ˘ ı‡ÌÈÛ· ÙÔ ÂÚÈÛÙ·ÙÈÎfi Ù˘ Û˘Ó¿ÓÙËÛ˘ Î·È Ù˘ ‰È·Ù·Á‹˜ Ô˘ Ì·˜ ¤‰ˆÛ ӷ ÂÈÛÙÚ¤„Ô˘ÌÂ Î·È Ó· Í·Ó·ÛÙ‹ÛÔ˘Ì ÙËÓ ÂÓ¤‰Ú· ÙÔ˘ À‰Ú·ÁˆÁ›Ԣ, Í·ÊÓÈ¿ÛÙËÎÂ. «ŒÏ· ‚Ú °ÈÒÚÁÔ», ÌÔ˘ ϤÂÈ ÛÙÂÓÔ¯ˆÚË̤ÓÔ˜, «·˜ Ù· ͯ¿ÛÔ˘ÌÂ, ÙÈ ı¤ÏÂȘ ÙÒÚ· Î·È Ù· Ûηϛ˙ÂȘ» Î·È ÛÙ·Ì·Ù‹Û·Ì ÙË Û˘˙‹ÙËÛË.
ª·ÎÚfiÓËÛÔ˜ 1950. ªÂ ÙÔÓ Î·ÂÙ¿ÓÈÔ Ù˘ «ÀÔ‰ÂÈÁÌ·ÙÈ΋˜», µ·ÁÁ¤ÏË ¶·ÓÙÂÏ¿ÎÔ, Ô˘ Ì ›¯Â ÎÔ˘‚·Ï‹ÛÂÈ, ̤۷ ·fi ÔÏ˘‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ (‚·Ú›· ÙÚ·˘Ì·Ù›·) ÛÙËÓ Ï¿ÙË Î·È ÌÔ˘ ¤ÛˆÛ ÙË ˙ˆ‹!
148
™Àª¶∂ƒ∞™ª∞∆∞ ∫∞π ¢π∞¶π™∆ø™∂π™ ¶¿Óˆ ·fi ÌÈÛfi ·ÈÒÓ· ÌÂÙ¿ ÙÔ √ÏÔη‡ÙˆÌ·, Ì ‚¿ÛË Î·È Ù· ηÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÛÙÔȯ›·, ÌÔÚԇ̠ӷ Û˘ÌÂÚ¿ÓÔ˘Ì Ì ·ÚÎÂÙ‹ ÛÈÁÔ˘ÚÈ¿ ·˘Ù¿ Ô˘ Û˘Ó¤‚ËÛ·Ó. ∆· ‚·ı‡ÙÂÚ· ·›ÙÈ· Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙÔ ¤ÁÎÏËÌ· ÙÔ˘ ÔÏÔη˘ÙÒÌ·ÙÔ˜ ‰ÂÓ ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· Á›ÓÔ˘Ó Î·Ù·ÓÔËÙ¿, fiÛÔ ¤ÚÂÂ, ·Ó ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ¤Ó·˜ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi˜ Ì ٷ ÎÔÛÌÔ˚ÛÙÔÚÈο ÁÂÁÔÓfiÙ· ÂΛӢ Ù˘ ÂÚÈfi‰Ô˘. ªÂÙ¿ ÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë Ù˘ ∞ÁÁÏÔÁÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ™˘Ìʈӛ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÍÔ˘‰ÂÙ¤ÚˆÛË Ù˘ ∂∞ªÈ΋˜ ·ÚÔ˘Û›·˜ Î·È ÙËÓ ÌÂÙ·‚›‚·ÛË Ù˘ °ÂÚÌ·ÓÈ΋˜ ∫·ÙÔ¯È΋˜ ÂÍÔ˘Û›·˜ ÛÙÔ˘˜ µÚÂÙ·ÓÔ‡˜, Á›ÓÂÙ·È Ê·ÓÂÚfi˜ Ô ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›ÔÓ Ô ÚˆÙÔÌ¿¯Ô˜ ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ ¤Ú ӷ ¿„ÂÈ Ó· ·ÔÙÂÏ› ·ÂÈÏ‹. ªÂ ÙË ‰ËÌÔÛÈÔÔ›ËÛË Ù˘ «™˘Ìʈӛ·˜ ∫˘ÚÈÒÓ» ÙˆÓ ÕÁÁÏˆÓ Ì ÙÔ˘˜ ¡·˙›, Á›ÓÔÓÙ·È Ê·ÓÂÚ¿ Î·È Ù· ΛÓËÙÚ· Ù˘ fiÏ˘ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Ó· Û˘ÛÎÔÙÈÛıÔ‡Ó Î·È Ó· ·ÔÛȈÔÈËıÔ‡Ó ÔÈ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ› ÏfiÁÔÈ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙÔ √ÏÔη‡ÙˆÌ·, ·ÏÏ¿ Î·È Ó· ÌËÓ ·ÔÎ·Ï˘ÊıÔ‡Ó ÔÈ ˘„ËÏ¿ ÈÛÙ¿ÌÂÓÔÈ ‰ˆÛ›ÏÔÁÔÈ ·˘ÙÔ˘ÚÁÔ› ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜. ∞fi Ù· ÁÂÚÌ·ÓÈο ·Ú¯Â›· ¤¯Ô˘Ó Á›ÓÂÈ ÁÓˆÛÙ¿ Ù· ÛÙÔȯ›· Ù˘ ÚÔÂÈÏËÌ̤Ó˘ ·fiÊ·Û˘ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙÔ˘ ¯ˆÚÈÔ‡. Œ¯ÂÈ Á›ÓÂÈ ÁÓˆÛÙ‹ Î·È Ë ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË, ̤۷ ÛÙÔÓ ∞‡ÁÔ˘ÛÙÔ 1944, Ù˘ ÌÔÚÊ‹˜ ÙˆÓ ·ÓÙ›ÔÈÓˆÓ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛ·Ó ÛÙË ÁÂӛ΢ÛË Ù˘ ÛÊ·Á‹˜ (∫¿ÙÈ Ô˘ Ê˘ÛÈο ‰ÂÓ ÙÔ ÁÓÒÚÈ˙·Ó Ô ÈÂÚ¤·˜ Î·È Ô Úfi‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË). ™‹ÌÂÚ· ͤÚÔ˘Ì ÔÙÈ Ë ÊÚÔ˘Ú¿ ÙˆÓ 400 °ÂÚÌ·ÓÒÓ Ô˘ Û˘ÌÌÂÙ›¯·Ó, ÌÂٷʤÚıËΠ·fi ÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 149
ÛÙÔ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ÒÚÈ ·fi ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË Ì¤Ú· ‹ ÙÔ ÚˆÈÓfi Ù˘ ›‰È·˜ Ë̤ڷ˜. ¶ˆ˜ ÙÔ ÁÂÚÌ·ÓÈÎfi ·˘ÙÔΛÓËÙÔ Ô˘ ¯Ù˘‹Û·Ì ÌÈ· ÒÚ· ÂÚ›Ô˘ ÚÔÙÔ‡ ÎÈÓ‹ÛÂÈ Ë Ê¿Ï·ÁÁ·, ‰ÂÓ ‹Ù·Ó ·Ú¿ ÙÔ ·Ó·ÁÓˆÚÈÛÙÈÎfi-ÚÔÔÌfi˜ fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È ¿ÓÙ·. ŸÛÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰˘Ô °ÂÚÌ·ÓÔ‡˜ Èı·ÓfiÓ ÙÚ·˘Ì·Ù›Â˜ Ô˘ ›¯·Ó ÍÂʇÁÂÈ, ÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·fiÛÙ·ÛË ÙˆÓ ÂÊÙ¿ ¯ÈÏÈÔ̤ÙÚˆÓ, ‰ÂÓ ı· ›¯·Ó Î·Ó ÚÔÏ¿‚ÂÈ Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ∞Û‚ÂÛÙÔ¯ÒÚÈ, ÚÔÙÔ‡ ·Ú¯›ÛÂÈ Ó· ηÙ‚·›ÓÂÈ Ë Ê¿Ï·ÁÁ· ÙˆÓ ·˘ÙÔÎÈÓ‹ÙˆÓ. «…∆· ‰Â ÁÂÚÌ·ÓÈο ÙÌ‹Ì·Ù· ÌÂÙ¿ ÙËÓ ÂȉÚÔÌ‹», fiˆ˜ Ì·˜ ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ó Ù· ·Ú¯Â›·, «Â¤ÛÙÚ„·Ó ÛÙË £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË…» ªÂÙ¿ ÙË ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË ÙˆÓ ·Ú¯Â›ˆÓ ÙÔ˘ ηÂÙ¿Ó ÃÔÚÙÈ¿ÙË, ¤ÁÈÓ ÌÔÚÂÙfi Ó· ÂÓÙÔÈÛÙ›, Û ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‚·ıÌfi, Ë ËÁ‹ Ù˘ ·Ú·ÏËÚÔÊfiÚËÛ˘ ÁÈ· ÙÔÓ Î·Ù¿ Ê·ÓÙ·Û›· «°ÂÚÌ·Ófi ÁÈ·ÙÚfi», Ù· ·ÓÙ›ÔÈÓ· Î·È ÙÔ Ì¤Ú‰ÂÌ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙȘ ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈΤ˜ ÂÓ¤‰Ú˜, Ô˘ ÛÙ‹ıËÎ·Ó Ì ‰È·ÊÔÚ¿ ÌÈ·˜ ÒÚ·˜ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÛËÌ›Ô. ∏ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ˘‹ÚÍ ¤Ó· ·fi Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· ÌÈ·˜ ∂·›Û¯˘ÓÙ˘ ™˘Ìʈӛ·˜. ÀfiÏÔÁÔÈ ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, fiÛÔ Î·È ÔÈ µÚÂÙ·ÓÔ› Î·È Ô «·Óıfi˜ Ù˘ ÂıÓÈÎÔÊÚÔÛ‡Ó˘», ÔÈ «¤ÓÙÈÌÔÈ» Û˘ÌÔϛ٘ Ì·˜, Ô˘ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ·Ó ÂÎÎÔÏ¿„·ÓÂ Î·È Î·ıÔ‰‹ÁËÛ·Ó Ù· ∆¿ÁÌ·Ù· ∞ÛÊ·Ï›·˜.
150
¶∏°∂™ 1. µ·Ï·¯¿˜ £Âfi‰ˆÚÔ˜ - £ÂÔ¯¿ÚË ¢¿ÊÓË: «2 ™ÂÙÂÌ‚Ú›Ô˘ 1944. ÃÔÚÙÈ¿Ù˘. Ÿ,ÙÈ ·fiÌÂÈÓ ·fi ÙË Ì¤Ú· ÂΛÓË, Ë ÌÓ‹ÌË Â›Ó·È». ∂Ή. Ã√ƒ∆π∞∆∏™ 570, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2008 2. µ·ÊÂÈ¿‰Ë˜ ª¿ÚÎÔ˜: «∞ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ». 3Ô˜ ∆fiÌÔ˜. ∂Ή. ¡∂∞ ™À¡√ƒ∞ - ∞.∞.§πµ∞¡∏,∞ı‹Ó· πÔ‡Ó˘ 1985 3. µÚÂÙ·ÓÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ µã ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ÔϤÌÔ˘ 4. °ÂˆÚÁÈ¿‰Ë˜ ™Ù¤ÏÈÔ˜: «£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, Ë ·Ó˘fiÙ·ÎÙË fiÏË (ª·Ú Ù˘Ú›Â˜ Î·È ¤Ú¢ӷ ÁÈ· ÙÔÓ ·ÁÒÓ· 1941-1945)». £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 1995 5. °ÎÔ˘Ú·Ì¿Ó˘ °ÈÒÚÁÔ˜: «√ ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ÃÔÚÙÈ¿Ù˘». µã ŒÎ‰ÔÛË, ÃÔÚÙÈ¿Ù˘, 1995 6. °ÚËÁÔÚÈ¿‰Ë˜ ™fiψÓ: «™˘ÓÔÙÈ΋ ÈÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙ›ÛÙ· Û˘ (1941-1945)». ™ÂÈÚ¿ 1. πÛÙÔÚ›·. ∂Ή. ∫. ∫∞¶√¶√À§√™, ∞ı‹Ó· 7. ¢ÔΛÌÈÔ: «πÛÙÔÚ›· Ù˘ ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘ 1940-1945». 6Ë ¤Î‰Ô ÛË. ™‡Á¯ÚÔÓË ∂Ô¯‹, ∞ı‹Ó· 1983 8. ¢ÔÚ‰·Ó¿˜ ™ÙÚ¿ÙÔ˜ ¡.: «ŒÏÏËÓ˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ (√ ÎfiÛÌÔ˜ ÙˆÓ ∆·ÁÌ¿ÙˆÓ ∞ÛÊ·Ï›·˜ ÛÙËÓ Î·ÙÔ¯È΋ £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 19411944)». ∂Ή. ∂¶π∫∂¡∆ƒ√, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2006 9. ∂Ù·ÈÚ›· ¢È¿ÛˆÛ˘ πÛÙÔÚÈÎÒÓ ∞گ›ˆÓ 1940- 1974: «¢ÂÓ ı¤Ïˆ Ó· ÌÔ˘ ‰¤ÛÂÙ ٷ Ì¿ÙÈ·…». ∂¢π∞, ª¿ÈÔ˜ 2004 10. ∑ˆÁÚ·Ê¿Î˘ °ÈÒÚÁÔ˜ π.: «¶ÏËÚÔÊÔڛ˜-ª·ÚÙ˘Ú›Â˜- ™Ùԯ›· ÁÈ· ÙËÓ ∂£¡π∫∏ ∞¡∆π™∆∞™∏ ™∆∏ Ã∞§∫π¢π∫∏». ¡ÔÌ·Ú ¯È·Î‹ ∞˘ÙÔ‰ÈÔ›ÎËÛË Ã·ÏÎȉÈ΋˜, ª¿˚Ô˜ 2006 11. πˆ·ÓÓ›‰Ë˜ ∞ÚÈÛÙ›‰Ë˜ (¶Ï¿ÙˆÓ): «£ËÙ›· ÛÙÔ ¢ËÌÔÎÚ·ÙÈÎfi ™ÙÚ·Ùfi ∂ÏÏ¿‰·˜ (∞ÁÒÓ˜ ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ £ÂÛ/ӛ΢, ÷ÏÎȉÈ΋˜, §·Áη‰¿, ∫ÈÏΛ˜)». ∞ı‹Ó· 1990
151
12. ∫·ÊÙ·ÓÙ˙‹˜ °ÈÒÚÁÔ˜: «∆Ô ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ Ù˘ £ÂÛÛ·ÏÔӛ΢ ÛÙÔÓ Î·ÈÚfi Ù˘ ηÙÔ¯‹˜». ∂Ή. ¶∞ƒ∞∆∏ƒ∏∆∏™, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1998 13. ∫ÈΛÙÛ·-¶ÚˆÙfi·· ™·Ú¿ÓÙË: «ÃË ªÂÚ·Ú¯›· ÙÔ˘ ∂§∞™». ∞ı‹Ó· 1978 14. ∫›ÏÈ ∂ÓÙÌÔ˘ÓÙ: «∏ ÛȈËÏ‹ ÎÚ·˘Á‹ Ù˘ ÌÓ‹Ì˘ (ÃÔÚÙÈ¿Ù˘ 1944)». ∂Ή. ∂•∞¡∆∞™, 1996 15. ∫ÔÚÓ¿ÚÔ˜ £¤ÌÔ˜: «£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË, 9 - 11 ÙÔ˘ ª¿Ë 1936 (√È ·ÁÒ Ó˜ ÙÔ˘ §·Ô‡)». ∂Ή. Ã√¡√™, ∞ı‹Ó· 1981 16. ∫˘Ú·Ù˙fiÔ˘ÏÔ˜-ºˆÙÂÈÓfi˜ ¢ËÌ‹ÙÚ˘: «¢˘ÙÈ΋ ª·Î‰ÔÓ›· ∏ ∂χıÂÚË ∂ÏÏ¿‰· Ù˘ ∫·ÙÔ¯‹˜ (∞ÔÌÓËÌÔÓ‡̷ٷ ∂ıÓÈ΋˜ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘ 1940-1944)». ∂Ή. ∫ø¢π∫∞™, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2004 17. ∫ˆÛÙ‹˜ °ÂÒÚÁÈÔ˜ £.: «∫∞∆√Ã∏. ∞ÓÙ¿ÚÙ˜ ‚Á‹Î·Ó ÛÙ· ‚Ô˘Ó¿». ¢' ∆fiÌÔ˜ (1941-1943). ∂Ή. ¢ƒ√ªø¡, ∞ı‹Ó· 2007 18. §Â‡ÎˆÌ·: «60 ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÙ¿., ªÓ‹ÌË Î·È ÃÚ¤Ô˜, ÙÔ √ÏÔη‡ÙˆÌ· ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ÛÙȘ 2 ™Â٤̂ÚË 1944». ŒÎ‰ÔÛË ¢‹ÌÔ˜ ÃÔÚÙÈ¿ ÙË, 2004. 19. ª·ıÈfiÔ˘ÏÔ˜ µ¿ÛÔ˜: «∏ ∂ÏÏËÓÈ΋ ∞ÓÙ›ÛÙ·ÛË (1941-1944) Î·È ÔÈ "™‡ÌÌ·¯ÔÈ" fiˆ˜ ηٷÍÈÒÓÂÙ·È ·fi Ù· ›ÛËÌ· ÁÂÚÌ·ÓÈο ·Ú¯Â›·». ∂ΉfiÛÂȘ ¶··˙‹Û˘, 1977, ÛÂÏ. 51-52 20. ªËÙÛfiÔ˘ÏÔ˜ £·Ó¿Û˘: «∆Ô 30Ô ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙÔ˘ ∂§∞™». 5Ë ¤Î‰ÔÛË, 1996 21. ºÏ¿ÈÛÂÚ Ã¿ÁÎÂÓ: «™Ù¤ÌÌ· Î·È ™‚¿ÛÙÈη (∏ ∂ÏÏ¿‰· Ù˘ ∫·ÙÔ ¯‹˜ Î·È Ù˘ ∞ÓÙ›ÛÙ·Û˘ 1940-1944)». ∆fiÌÔ˜ 1, ∂Ή. ¶∞¶∞∑∏™∏, ∞ı‹Ó·. 22. ºˆÙ›Ô˘ ∞ı·Ó¿ÛÈÔ˜: «ŒÁÎÏËÌ· Î·È ÙÈ̈ڛ·: √ «ª·Î‰fiÓ·˜» ºÚÈÙ˜ ™Ô‡ÌÂÚÙ (1944-1947)». ¶ÂÚÈÔ‰ÈÎfi «£ÂÛÛ·ÏÔÓÈΤˆÓ ¶fiÏȘ», ∆¢¯. 20, ÛÂÏ. 66-99.
152
∏ ÙÚ·Áˆ‰›· ÙÔ˘ ÃÔÚÙÈ¿ÙË ˘‹ÚÍ ¤Ó· ·fi Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı· ÌÈ·˜ ·›Û¯˘ÓÙ˘ ™˘Ìʈӛ·˜. ÀfiÏÔÁÔÈ ÙÔ˘ ÂÁÎÏ‹Ì·ÙÔ˜ Â›Ó·È ÙfiÛÔ ÔÈ °ÂÚÌ·ÓÔ›, fiÛÔ Î·È ÔÈ µÚÂÙ·ÓÔ› Ì·˙› Ì ÙÔÓ «·Óıfi Ù˘ ÂıÓÈÎÔÊÚÔÛ‡Ó˘», ÙÔ˘˜ «¤ÓÙÈÌÔ˘˜» Û˘ÌÔϛ٘ Ì·˜ Ô˘ ¯ÚËÌ·ÙÔ‰fiÙËÛ·Ó Î·È Î·ıÔ‰‹ÁËÛ·Ó Ù· ∆¿ÁÌ·Ù· ∞ÛÊ·Ï›·˜.