Postpartum depressie

Postpartum depressie Somberheid na de bevalling

Babyblues of een depressie Een kind krijgen is een ingrijpende gebeurtenis. U maakt in een korte tijd veel veranderingen door. Lichamelijk en hormonaal, maar ook emotioneel en sociaal.

U heeft opeens veel nieuwe verantwoordelijkheden en uw baby vraagt veel zorg.

Het is dus helemaal niet vreemd dat u de eerste dagen na de bevalling last heeft van babyblues. Dit zijn de zogenaamde huildagen. U moet zomaar huilen, bent prikkelbaar, nerveus en u heeft problemen met slapen. Maar liefst 50 tot 80 procent van alle vrouwen die een kind krijgen, hebben hier last van. Dat is vooral in de derde tot tiende dag na de bevalling.

De babyblues gaan vanzelf over. Maar het kan zijn dat u zich maandenlang somber blijft voelen. Ook al had u zich zo op de baby verheugd, u bent niet blij.

U bent prikkelbaar, angstig en neerslachtig. U kunt dan een postpartum depressie hebben: een depressie na de bevalling. Dit wordt ook wel postnatale depressie genoemd. Soms krijgt u pas na een paar weken klachten. Bijvoorbeeld als u stopt met borstvoeding of als u weer gaat werken.

Welke klachten kunt u hebben bij een postpartum depressie?

De klachten die het meest voorkomen zijn: • U voelt zich somber.

• U heeft nergens zin in en u komt nergens toe.

• U heeft weinig plezier van uw baby. Of u heeft zelfs heftige gevoelens van afkeer of haat voor uw baby.

• U heeft geen ‘moedergevoel’ of u bent juist overbezorgd voor uw baby.

Postpartum depressie

• U bent extreem moe en lusteloos.

• U heeft huilbuien.

• U bent prikkelbaar en agressief. Dat kan zich uiten in schelden of verwijten maken.

• U kunt zich moeilijk concentreren, bent in de war en vergeet veel.

• U slaapt weinig en slecht of u slaapt juist heel erg veel.

• U heeft geen zin in eten of u heeft juist heel veel zin in eten.

• U heeft weinig zelfvertrouwen, het gevoel niets waard te zijn. Ook denkt u dat u niet geschikt bent als moeder.

• U heeft een dood of leeg gevoel van binnen.

2

• U voelt zich machteloos, wanhopig en angstig. Ook piekert u veel.

• U heeft lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, misselijk en bent duizelig.

Sommige vrouwen krijgen ook last van waandenkbeelden en verliezen het contact met de werkelijkheid. U kunt dan een postpartum psychose hebben. U denkt bijvoorbeeld dat het kind niet van u is. Of u ziet in een flits dat u de baby van de tafel laat vallen. U kunt zo somber zijn dat u denkt dat u of uw baby beter dood kunnen zijn. U moet dan direct deskundige hulp inschakelen.

Veel van de klachten lijken normaal. Een jonge moeder heeft vaak te weinig slaap, geen wonder dat ze moe is. En een baby is erg kwetsbaar, dus het is normaal dat u bezorgd bent. Maar bij een postpartum depressie zijn de klachten zo erg dat u uw taken niet meer normaal kunt doen. De roze wolk is veranderd in een grijs wolkendek. Vrouwen die een miskraam of abortus hebben gehad, kunnen ook een depressie krijgen. Dat wordt vaak over het hoofd gezien.

Hoe ontstaat een postpartum depressie?

Een postpartum depressie ontstaat meestal door een combinatie van lichamelijke oorzaken, wat u meemaakt in uw leven en uw persoonlijke eigenschappen.

Lichamelijke oorzaken Een belangrijke lichamelijke oorzaak is erfelijkheid. Komt depressie bij u in de familie voor? Dan heeft u een grotere kans om een postpartum depressie te krijgen.

Verder kunt u eerder een postpartum depressie krijgen door lichamelijke en emotionele uitputting. Andere lichamelijke oorzaken zijn: • een verandering in uw hormoonbalans • een verstoorde schildklierwerking • een verstoring van de vitaminen- en mineralenbalans. U heeft dan vooral een tekort aan vitamines B6 en B12, zink en ijzer.

Wat u meemaakt in uw leven

Een andere gebeurtenis heeft te maken met de normen over het moederschap en het gezinsleven. Vrouwen horen perfecte, liefhebbende en gelukkige moeders te zijn. Moeder zijn is toch het mooiste dat er is? Vrouwen verwachten ook vaak dat

Postpartum depressie

Goede of slechte ervaringen of gebeurtenissen die uw leven opeens erg veranderen, kunnen ervoor zorgen dat u een postpartum depressie krijgt. Een kind krijgen is zo’n gebeurtenis. Gebeurt er daarnaast ook nog iets anders ingrijpend, bijvoorbeeld het overlijden van een dierbare of een verhuizing? Dan neemt de kans op een postpartum depressie toe. Ook relatieproblemen of een partner die u weinig steun geeft tijdens of na de bevalling, verhogen het risico. Soms heeft de postpartum depressie te maken met ervaringen uit het verleden die u nog niet verwerkt heeft.

3

een baby hen gelukkig gaat maken. De meeste vrouwen combineren de zorg voor hun kinderen en huishouden met een baan. U kunt met uzelf in conflict komen als het u niet lukt om deze dingen te combineren. U heeft het gevoel dat u tekort schiet of u raakt overbelast.

Uw persoonlijke eigenschappen Bepaalde persoonlijke eigenschappen kunnen iemand extra vatbaar maken voor het krijgen van een dwangstoornis. Heeft u hoge verwachtingen van het moederschap?

En stelt u hoge eisen aan uzelf? Het blijkt dat vrouwen met deze eigenschappen gevoelig zijn voor een postpartum depressie. Zo stelt u zich voor dat de zorg voor uw kind vanzelfsprekend gaat. Ook denkt u dat u alleen maar af hoeft te gaan op uw moedergevoelens. Het verschil tussen uw verwachtingen en de werkelijkheid is dan erg groot. Vooral als uw kind bijvoorbeeld veel huilt of vaak ziek is.

De onderstaande ontwikkeling kunnen ook zorgen voor een postpartum depressie.

Deze ontwikkelingen passen niet in uw verwachte sprookje.

• U heeft een zwangerschap die moeilijk verloopt.

• U heeft een bevalling waarbij onverwacht medisch ingegrepen moet worden.

• Uw baby moet in het ziekenhuis blijven.

Eigenschappen als slecht nee kunnen zeggen en uw gevoelens moeilijk kunnen uiten, kunnen de kans op een postpartum depressie vergroten. Soms heeft de postpartum depressie te maken met onverwerkte ervaringen uit het verleden.

Postpartum depressie

Hoeveel vrouwen hebben een postpartum depressie?

4

Ongeveer tien procent van de moeders krijgt na de bevalling een lichte tot zware depressie. Dat zijn in Vlaanderen per jaar zo’n 7.000 van de 70.000 zwangere vrouwen.

Leven met een postpartum depressie Depressief zijn na het krijgen van een kind is niet fijn. In plaats van de roze wolk die u verwachtte, bent u somber, futloos en niet blij met de baby. En daar voelt u zich weer schuldig over of schaamt u zich voor. U denkt misschien dat u de enige bent die zich zo voelt. Dat is niet waar. Praat er daarom met anderen over, ook over uw negatieve gevoelens. Ontken uw gevoelens niet, daardoor wordt uw isolement alleen maar groter. Sommige vrouwen denken dat hun gevoelens het bewijs zijn dat ze ‘onbewust’ het kind niet willen. Besef dat de negatieve gevoelens bij de ziekte horen en verdwijnen als de depressie voorbij is.

Wat kunt u doen?

Als u klachten heeft, dan is het belangrijk om daar iets aan te doen. Denk niet dat het vanzelf weer overgaat. Als u niets doet, worden uw klachten alleen maar erger. Het belangrijkste is dat u toegeeft dat u een probleem heeft en daar iets aan wilt veranderen. Het is niet iets om u voor te schamen. Een postpartum depressie is goed te behandelen. Ga daarom naar uw huisarts, gynaecoloog of verloskundige, hij of zij kan u verder helpen. Eventueel verwijst uw huisarts u door naar een psycholoog.

Het is belangrijk om genoeg hulp te hebben bij het huishouden, de zorg voor de baby en eventuele andere kinderen. Kunt u niet voldoende hulp krijgen van uw omgeving? Dan kunt u hulp aanvragen via gespecialiseerde gezinshulp van de thuiszorg in uw regio of de kraamzorg. Praten met lotgenoten kan u ook helpen.

Het helpt u om uw problemen te begrijpen en te accepteren. En het kan u helpen om weer zelfvertrouwen te krijgen.

Tips • Neem uw klachten serieus.

• Probeer te accepteren dat u zich niet voelt zoals u zou willen. En probeer niet te doen alsof de klachten er niet zijn.

• Praat met uw partner, familie en vrienden over uw gevoelens en zorgen, ook al vindt u dat moeilijk.

• Accepteer dat ook u fouten maakt: moeder zijn moet u leren met vallen en opstaan.

• Laat uw partner ook voor de baby zorgen.

• Neem tijd en rust voor uzelf, met en zonder de baby.

• Ga naar www.fitinjehoofd.be. Hier kunt u werken aan uw psychische gezondheid door bijvoorbeeld tips, oefeningen, cursussen en therapie.

Gedragstherapie en medicijnen helpen vaak goed. Bij gedragstherapie leert u negatieve gedachten en gedrag om te zetten in positieve gedachten en gedrag.

Ook leert u bepaalde situaties anders aan te pakken. Een vorm van behandeling waar veel mensen wat aan hebben heet mindfulness*. Daarin leren mensen met aandacht in het hier en nu te leven. Veel psychologen kunnen u hierin trainen.

Hebben uw klachten een lichamelijke oorzaak? Dan richt de therapie zich op herstel van uw lichamelijke balans. Dit gebeurt door behandeling met hormonen, vitaminen of mineralen.

Postpartum depressie

Therapie helpt bij een postpartum depressie

5

Medicijnen Antidepressiva Als u medicijnen krijgt, zijn dat meestal antidepressiva*. Deze medicijnen werken in op de stoffen in uw hersenen die gevoelens en stemmingen bepalen. Bij meer dan de helft van de mensen die antidepressiva gebruiken, worden de klachten minder. Het effect voelt u vanaf vier tot zes weken nadat u bent begonnen met de medicijnen. Uw partner, familie en vrienden zien vaak al eerder verbetering.

Voor een goed resultaat is het belangrijk dat u de antidepressiva zeker vier tot zes maanden gebruikt.

Antidepressiva zijn niet verslavend, maar hebben wel bijwerkingen. Van deze bijwerkingen heeft u vooral de eerste paar weken last van. Deze zijn per soort en persoon weer anders. Overleg daarom met uw arts welke antidepressiva het beste bij u passen. Tegenwoordig kunt u soms medicijnen gebruiken én borstvoeding geven. Vraag eerst aan uw arts of het in uw situatie ook mogelijk is. Wilt u de medicijnen anders gebruiken dan uw arts heeft voorgeschreven? Overleg dit dan altijd eerst met uw arts. Verder is het belangrijk om het gebruik van antidepressiva langzaam af te bouwen. Als u plotseling stopt, kunt u ontwenningsverschijnselen krijgen.

Kalmerings- of slaapmiddelen Soms krijgt u kalmerings- of slaapmiddelen van uw arts. Deze medicijnen werken direct en helpen tegen slapeloosheid, angstgevoelens, spanning en onrust.

U gebruikt deze medicijnen meestal niet langer dan een paar weken.

Postpartum depressie

Wilt u herhaling voorkomen?

6

Ongeveer zestig procent van de vrouwen die een postpartum depressie heeft gehad, krijgt daar bij een volgende zwangerschap opnieuw last van. U kunt bepaalde maatregelen nemen om herhaling te voorkomen. U kunt ook met uw huisarts overleggen wat het beste voor u is.

• Hadden uw klachten een lichamelijke oorzaak? Zorg bij een volgende zwanger­ schap dan bijvoorbeeld voor een goede en gevarieerde voeding met veel kalk en vitamine B6. Of gebruik hormoonpreparaten direct na de bevalling.

• Neem tijdens uw zwangerschap en na de bevalling veel rust.

• Maak duidelijke afspraken over wanneer en hoe lang uw kraambezoek komt.

• Voorkom ingrijpende veranderingen, zoals de start van een studie of een verhuizing. * Op www.depressiecentrum.nl vindt u meer informatie over mindfulness en antidepressiva.

Tips voor partner, familie en vrienden • Praat met haar over haar gevoelens en gedachten. Help haar te praten over de negatieve gevoelens, zonder dat ze zich daar schuldig over voelt.

• Probeer de depressieve gevoelens niet weg te praten. Geef ook geen adviezen en tips. Begrip, empathie en serieus luisteren zijn het belangrijkst.

• Overleg wat u als partner, familie of vriend(in) kunt doen in het huishouden of in de zorg voor de baby en andere kinderen. Zo heeft zij tijd voor zichzelf.

• Houd rekening met agressieve buien en uitvallen van haar. Bedenk dat die bij de depressie horen. En besef dat u juist ‘doelwit’ bent, omdat zij zich bij u durft te uiten en veilig voelt.

• Overleg met de huisarts als u zich zorgen maakt en als zij doet alsof er niets aan de hand is.

• Zoek meer informatie over postpartum depressie op internet, boekhandel of bibliotheek.

• Zoek zelf steun als het u te zwaar wordt.

Andere nuttige organisaties zijn: • Trefpunt Zelfhulp, informatie- en ondersteuningscentrum voor zelfhulpgroepen in Vlaanderen. Tel. 016 23 65 07 – trefpunt.zelfhulp@kuleuven.be en www.zelfhulp.be • UilenSpiegel, patiëntenvertegenwoordiging Geestelijke Gezondheidszorg Vlaanderen.

Tel. 02 410 19 99, 0497 57 52 27 (Wouter, ma/di/vrij) of 0484 81 44 08 (Thomas, ma/di/do) – info@uilenspiegel.net en www.uilenspiegel.net • Federatie van Simileskringen, vereniging van familieleden en nabijbetrokkenen van personen met psychiatrische problemen. Tel. 016 24 42 01, Luisterlijn 016 24 42 00 (tussen 10u en 12u, anoniem) – info@similes.be en nl.similes.be • Tele-Onthaal, praten is de eerste stap. Tel. 106 (24u/24, anoniem) en www.tele-onthaal.be, chatten elke avond en woensdag- en zondagnamiddag • www.kraamtranen.nl, met informatie over o.a. postnatale depressie

• ‘Ben niet gek, ben net moeder’. Verhaal over kraambedpsychose, depressie en herstel. M. Valken, 2015. de Graaff, Utrecht. € 17,00. ISBN 978-90-77024-48-5. e-book, € 10,99. ISBN 978 90 77024 94 2 • De geboorte van moeder en kind. De eerste jaren van een veranderd leven. R. BoswijkHummel, 2020 (10e druk). De Toorts, Haarlem. € 23,00. ISBN 978 90 6020 494 8 • Mijn baby lacht… nu ik nog! L. Van Weddingen, 2013.

Manteau, Antwerpen. € 17,99. ISBN 978 90 2232 912 2

Postpartum depressie

Meer lezen

• Postpartum depressie. Depressief na een bevalling: oorzaken, gevolgen en adequate onder­steuning. A.M. Meulink, 2015. SWP, Amsterdam. € 26,00. ISBN 978 90 8850 519 5 • Er was eens een zwarte wolk… Q. Rijnders, 2016.

Palmslag, Groningen. Enkel e-book, € 9,99. ISBN 978 94 917 7352 5 • Toen kreeg ik weer lucht. Overwin je postnatale depressie en krijg je leven terug.

T. Timmers, 2017. BigBusinessPublishers, Utrecht. € 20,00. ISBN 978 94 9175 745 7

7

Het verhaal van Esther Sinds drie maanden hebben Frits en Esther een zoontje, Tim. Ze hebben zich erg op de komst van hun eerste kind verheugd. De bevalling was langdurig en pijnlijk, maar moeder en zoon zijn er gezond doorheen gekomen.

Een paar weken na de bevalling begint Frits zich zorgen te maken over Esther.

Sinds de bevalling is er geen land meer met haar te bezeilen. Ze valt om de haverklap tegen hem uit, windt zich overal over op en stoort zich aan bezoek. Niets voor Esther!

Het pijnlijkste is echter wel dat ze helemaal niet blij is met Tim. Ze verzorgt hem plichtmatig en geeft lijdzaam borstvoeding.

Frits haalt de huisarts erbij. Deze adviseert de borstvoeding te staken en wil Esther medicijnen voorschrijven. Dat weigert ze beslist. Ze brengt wel een bezoek aan een psychiater. Ze voelt zich namelijk vreselijk schuldig ten opzichte van Tim, Frits en haar omgeving. Ze wil van Tim houden en hem vertroetelen, maar ze moet zichzelf gewoon dwíngen om hem op te pakken als hij huilt.

De psychiater legt uit dat een bevalling erg veel energie vergt en dat een jonge moeder tijd en rust nodig heeft om te herstellen. Een depressieve reactie op alle veranderingen is heel normaal, verzekert ze. Ook zij denkt dat medicijnen het herstel kunnen bespoedigen, maar ze respecteert Esthers wens om het zonder te proberen.

Samen met het echtpaar bespreekt zij hoe ze de komende tijd goed kunnen door­ komen. Esthers moeder neemt de verzorging van Tim de eerste tijd over. In een aantal gesprekken weet de psychiater Esthers negatieve gedachten over zichzelf om te buigen. Daarnaast krijgt Esther begeleiding van een maatschappelijk werkster.

Deze leert haar contact te maken met Tim. Geleidelijk krijgt Esther weer ruimte om te genieten van de goede dingen van het leven, van Frits en de kleine Tim.

Brochurereeks van Steunpunt Geestelijke Gezondheid Postpartum depressie

Deze brochure is oorspronkelijk geschreven door het Fonds Psychische Gezondheid in samenwerking met ggz-professionals, patiënten- en familieorganisaties. De brochure maakt deel uit van een reeks over psychische aandoeningen. De voor Vlaanderen aangepaste versie wordt verspreid door Steunpunt Geestelijke Gezondheid.

Voor een overzicht: www.steunpuntgg.be > brochures Meer informatie: Steunpunt Geestelijke Gezondheid, Tenderstraat 14, 9000 Gent, tel. 09 221 44 34, info@steunpuntgg.be

8 © Steunpunt Geestelijke Gezondheid, december 2020