Jako we Wilijo, tako bez cały rok Wigilia to wyjątkowy dzień, jedyny taki w roku. Wigilijne zwyczaje są bardzo bogate i odmienne w różnych regionach Polski. Na Górnym Śląsku ten dzień już od rana miał ustalony przebieg. Podczas zajęć dzieci poznają stare śląskie zwyczaje.
PRZEDSZKOLAKI
30 - 40 MINUT
CELE Po zajęciach dzieci znają świąteczne śląskie zwyczaje. Wiedzą, przed jakimi świętami przypada Wigilia.
METODY czynne: metoda samodzielnych doświadczeń; zabawa ruchowa, oglądowe: oglądanie ilustracji w książkach, słowne: rozmowa, opowiadanie. Formy organizacyjne pracy: grupowa.
CO PRZYGOTOWAĆ WCZEŚNIEJ? Ilustracje przedstawiające rodzinę przy wieczerzy wigilijnej, kartki świąteczne, dekoracje bożonarodzeniowe. Ozdabiamy nimi salę.
Opisane w scenariuszu zwyczaje podano za: Śląsk który przeminął / Aleksandra J. Ostroch. - Czerwinoka-Leszczyny : "Vectra", 2013.
PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Dzieci siadają w kole. Inicjujemy rozmowę, pytając: Co to jest Wigilia? Kiedy przypada ten dzień? Co robimy tego dnia? Jak wygląda ten dzień w waszych domach? Zwracamy uwagę dzieci na fakt, że wigilijne zwyczaje różnią się nie tylko w różnych domach, ale są też odmienne w różnych regionach Polski. Pytamy: Jak nazywa się miasto, w którym mieszkamy? Jaki to jest region Polski? Uzupełniamy odpowiedzi dzieci i zapowiadamy, że zaraz opowiemy sobie o zwyczajach wigilijnych na Górnym Śląsku. 2. Opowiadamy dzieciom, jak wyglądała Wigilia w śląskich domach. Niektóre z tych zwyczajów są nadal kultywowane, inne zupełnie już zaniknęły. Gospodyni rozpala ogień i zamiata izbę. Śmieci od razu wynosi z domu, aby razem z nimi wynieść też wszystkie kłopoty i nieszczęścia. Mimo chłodu w domu cała rodzina musi się porządnie wykąpać, wszyscy ubierają też nowe i czyste ubrania. Już od rana trzeba też gotować tradycyjną zupę z konopi. Jej gotowanie jest bardzo pracochłonne. Dom jest już dokładnie posprzątany, pozostaje położyć na stole najbielszy obrus. Stół nakrywa się bardzo starannie. Co stawiano na stole? Krzyżyk i świece, a na talerzyku pieniądz, chleb, sól, czosnek i cebulę (gwarantowały zdrowie). Siadano do stołu wraz z pierwszą gwiazdką. Rozpoczynano wspólną modlitwą. Dzielono się też chlebem. Podczas kolacji wigilijnej nikt nie powinien wstawać od stołu (dlatego niekoniecznie wpuszczono by niespodziewanego gościa, gdyby zapukał). O północy rodzina szła na pasterkę. Oczekiwanie na nią umilano sobie śpiewaniem kolęd i pastorałek.
Co najczęściej przynosiło Dzieciątko (bo to ono na Śląsku roznosi prezenty)? Były to pierniki, jabłka i orzechy. Czekolada byłą rzadkością. 3. Pytamy dzieci, które zwyczaje są im znane, które pojawiają się w ich domach. Porównujemy dawne zwyczaje z obecnymi. 4. Proponujemy dzieciom zabawę Świąteczne przygotowania. Wszystkie dzieci wstają. Do środka koła wchodzi jedna osoba. Prowadzący wymienia jedną z czynności wykonywanych 24 grudnia, a dziecko w środku koła musi zaproponować odpowiedni gesty, który pozostali powtarzają. Przykłady zadań: W Wigilię… …rankiem zamiatamy izbę. …kąpiemy się. …ubieramy odświętny strój. …rozkładamy na stole biały obrus. …gotujemy zupę z konopi. …otwieramy prezenty. …idziemy na pasterkę. 5. Pytamy dzieci, co według nich znaczy stare śląskie porzekadło: Jako we Wilijo, tako bez cały rok.
CO JESZCZE MOŻEMY ZROBIĆ? Zajęcia możemy urozmaicić na różne sposoby, typowe i często podejmowane w okresie przedświątecznym (śpiewanie kolęd, wykonywanie ozdób bożonarodzeniowych etc.).
Na pierwszej stronie wykorzystano zdjęcie ze strony
https://pixabay.com/pl/cookie-gwiazdka-piec-235834/. Dostępne na licencji CC0 Public Domain.