Śląskie strachy Dawniej śląską ziemię zamieszkiwali nie tylko ludzie i zwierzęta, ale i całe mnóstwo przedziwnych stworów. Niektóre z nich były dobre i pomocne. Niestety tylko niektóre, większości należało unikać jak ognia. Te zajęcia pozwolą dzieciom poznać duchy, stwory i potwory, w których istnienie wierzono dawniej. Dzieci sięgną do literatury po to, aby stworzyć profile tych tajemniczych postaci. A skoro mówimy o profilu… to czemu nie tym na Facebooku?
10 – 12 LAT
45 MINUT
CELE Po zajęciach dzieci znają elementy ludowych śląskich wierzeń. Znają nazwy śląskich strachów. Rozumieją, jaka była funkcja tych wierzeń i jakie zjawiska wyjaśniały bądź oswajały.
METODY asymilacji wiedzy: pogadanka, praca z ksiażką, ćwiczebne. Formy organizacyjne pracy: grupowa, indywidualna, zespołowa.
CO PRZYGOTOWAĆ WCZEŚNIEJ? Kartki A5 ze słowami: skarbnik, strzyga, połednica, meluzyna, zmora, bebok,
piecuch, utopek (tyle sztuk, ilu będzie uczestników), taśma samoklejąca.
Duże arkusze papieru (biały brystol albo szary papier), mazaki. Książki: Świat gliwickich legend. Cz.1 / zebr. i oprac. Edmund Całka ; [il. Paweł Krzysztof Całka]. - Gliwice : Towarzystwo Przyjaciół Gliwic, 1993-. Bojki śląskie czyli Uczymy sie...bojać śląskie bojki, czytać po śląsku, bawić śląskimi graczkami, malować i kryklać / Marek Szołtysek ; [il. Joanna Kucharczak i Franciszek Kucharczak]. - Rybnik : "Śląskie ABC", 2006. Z tych dwóch pozycji będzie nam potrzebnych 8 fragmentów, należy więc przygotować kserokopie podanych stron: Skarbnik – Świat gliwickich legend, s. 27-30. Strzyga – Świat gliwickich legend, s. 112. Połednica – Świat gliwickich legend, s. 153-155. Meluzyna – Bojki śląskie, s. 48. Zmora – Bojki śląskie, s. 49. Bebok – Bojki śląskie, s. 50. Piecuch – Bojki śląskie, s. 50-51. Utopek – Bojki śląskie, s. 61-63.
PRZEBIEG ZAJĘĆ 1. Wprowadzamy dzieci do tematu zajęć. Opowiadamy, że w minionych wiekach śląskie ziemie zamieszkiwały różne stwory, których ludzie naprawdę się bali. Opowieści o nich przetrwały dzięki podaniom ustnym. Są to historie bardzo piękne i o dużej wartości kulturowej. Pytamy: Czy znacie jakiegoś śląskiego stwora bądź ducha? Czy wasi dziadkowie opowiadali kiedyś o bebokach bądź strzygach? Jest bardzo prawdopodobne, że dzieci będą znały chociaż jednego stracha. Być może będzie to bebok, chyba najpopularniejszy ze wszystkich (może też dlatego, że był to stwór przywoływany do straszenia najmłodszych). Podczas zajęć dzieci poznają osiem śląskich strachów. 2. Dzielimy uczestników na osiem grup, które będą przygotowywać informacje na
temat skarbnika, strzygi, połednicy, meluzyny, zmory, beboka, piecucha oraz utopka Każdej grupie wręczamy właściwy tekst, papier i przybory do pisania. Przedstawiamy zadanie. Będziemy przygotowywać profil stwora na portal Facebook. Żeby to zrobić, musimy go najpierw dobrze poznać – w tym celu dzieci muszą przeczytać przygotowane fragmenty książek. Na ich podstawie oraz korzystając z pokładów własnej wyobraźni tworzą koncepcje i graficzną prezentację profilu. Jeśli korzystają z portalu, zadanie jest łatwiejsze. Jeśli nie, pomocne mogą być poniższe pytania: -
Jak nazywa się stwór? Gdzie mieszka? Gdzie najczęściej przebywa? Na czym polega jego „praca”? Jak wygląda? Co lubi? Kto może być jego znajomym? Jakie wydarzenia można zaznaczyć na osi czasu jego profilu?
Czas na wykonanie zadania: 15 minut 3. Grupy prezentują swoje prace. Przedstawiają innym profil śląskiego stracha. Arkusze papieru zawieszamy w widocznym miejscu. 4. Kto uważnie słuchał innych, poradzi sobie znakomicie w zabawie, do której teraz zapraszamy dzieci. Każdemu uczestnikowi przyklejamy na plecach kartkę z nazwą jednego ze śląskich straszydeł i zapowiadamy, że wszyscy zamieniają się w te stwory. Kłopot polega na tym, że nie nikt nie wie, kim jest. Trzeba się tego dowiedzieć, pytając innych. Pytania muszą być tak sformułowane, by odpowiedź na nie brzmiała TAK, NIE lub NIE WIEM. Dzieci swobodnie poruszają się po sali i próbują dociec, kim są . Komu się to uda, ten staje przy arkuszu z profilem stwora, którym sam jest. 5. Podsumowujemy zajęcia, pytając uczestników: Czy wiara w duchy i stwory jakoś ludziom pomagała? W jaki sposób?
Rozmową na ten temat kończymy zajęcia.
CO JESZCZE MOŻEMY ZROBIĆ? Warto obejrzeć śląskie strachy. Można to zrobić np. w Górnośląskim Parku Etnograficznym w Chorzowie. Znajduje się tam m.in. Zaułek Zmory. W pobliżu zamku w Chudowie stoją drewniane rzeźby przedstawiające różne śląskie strachy. To miejsce jest dobrym pomysłem na wycieczkę. Klasową albo rodzinną.
LITERATURA Katarzyna Wojtachnio, Śląskie strachy. W: „Biuletyn Politechniki Śląskiej”, s. 19.23. Nr 5 (243), maj 2013. Dostępne online: http://issuu.com/politechnikaslaska/docs/biuletyn_maj_2013/23