Termomodernizacja 2013 by GLOBEnergia

e-CZASOPISMO

www.termo24.pl

bezpłatny dodatek do GLOBEnergia

PRZEGLĄD RYNKU 2013

Wydarzenia Redakcji GLOBEnergia 2014 VII edycja FORUM POMP CIEPŁA

www.forumpompciepla.pl

Technologie i rynek Odbiorcy: projektanci, wykonawcy instalacji, inwestorzy

18.03.2014, Kielce, podczas TARGÓW ENEX Nowa Energia

AGRO INWESTOR OZE

www.globenergia.pl

Jedyna taka impreza w Polsce Odbiorcy: inwestorzy sektora rolniczego, 30 tys. zaproszeń

19.03.2014, Kielce, podczas TARGÓW ENEX Nowa Energia

V edycja FORUM SOLAR+

www.solar.globenergia.pl

Fotowoltaika, kolektory słoneczne Odbiorcy: projektanci, wykonawcy instalacji, inwestorzy

20.03.2014, Kielce, podczas TARGÓW ENEX Nowa Energia

ENERGIA I SIECI HANDLOWE

www.globenergia.pl

Odbiorcy: sieci handlowe – działy techniczne i inwestycyjne, projektanci w zakresie: ciepło, chłód, wentylacja, energia el.

8.05.2014, Warszawa

VIII FORUM ENERGIA W GMINIE

www.energiawgminie.pl

Dodatkowo edycja studyjna w wybranej gminie w Polsce Odbiorcy: przedstawiciele gmin i samorządów z całej Polski

czerwiec 2014, Zamek Królewski, Niepołomice

VII edycja SACROENERGIA

www.sacroenergia.pl

Dodatkowo wizyta studyjna w wybranej instalacji Odbiorcy: ekonomowie zakonni i diecezjalni

10.06.2014, Kielce, podczas TARGÓW SACROEXPO

GLOB PEŁEN ENERGII

www.gpe.globenrgia.pl

Spotkania branżowe – prezentacje, dyskusje Odbiorcy: uczestnicy targów, projektanci, instalatorzy

kwiecień 2014, październik 2014

HoReCa Energia

www.globenergia.pl

Ciepło, chłód, prąd – w hotelach i restauracjach Odbiorcy: projektanci, wykonawcy instalacji, inwestorzy

listopad 2014, Kraków, podczas TARGÓW HoReCa

FORUM TERMOMODERNIZACJI

www.termo24.pl

Spotkanie branżowe – porady praktyczne, dyskusje Odbiorcy: projektanci, wykonawcy instalacji, inwestorzy

listopad 2014, Kraków, podczas TARGÓW MODERNIZACJI BUDYNKÓW

WARSZTATY SOLAR+

www.globenergia.pl/solar

Program warsztatów ma na celu przeprowadzić kursanta przez kompleksowy proces inwestycji fotowoltaicznej

2013–2014

PASAŻ ENERGETYCZMY

www.globenergia.pl

Grupa stoisk eksperckich organizowanych przez GLOBEnergia Targi: ENEX Nowa Energia, SACROEXPO

03.2014, ENEX, Kielce / 06.2014, SACROEXPO, Kielce

KOŁO PEŁNE ENERGII

www.kolo.globenergia.pl

POLE SPONSORA – kolportaż materiałów reklamowych Warszawa (Renexpo), Poznań (Greenpower, Poleko), Kielce (Enex)

Impreza edukacyjna, podczas targów i eventów branżowych

SZANOWNI PAŃSTWO REDAKCJA GEOSYSTEM, ul. Cechowa 51, 30-614 Kraków PL tel./fax: +48 12 654 52 12 info@termo24.pl www.termo24.pl

Grzegorz Burek redaktor naczelny

g.burek@termo24.pl

ZESPÓŁ REDAKCYJNY Grzegorz Burek – redaktor naczelny Justyna Lis – sekretarz redakcji Wsparcie redakcji portalu: Redakcja GLOBEnergia

WYDAWCA GEOSYSTEM s.c. ul. Cechowa 51, 30-614 Kraków PL

REKLAMA tel./fax: +48 12 654 52 12 tel. kom.: +48 600 296 916 info@termo24.pl

OKŁADKA

Przed nami sezon grzewczy. Konsumenci potrzebują stale ciepła i energii elektrycznej. Jedni korzystają z usług dużych dostawców systemowych, inni nie mogą lub nie chcą i wykorzystują własne urządzenia. Inwestorzy sięgają po alternatywne rozwiązania energetyczne. Pompy ciepła, kolektory słoneczne czy kotły na biomasę dostarczają energię już wielu rodzinom. Decydując się na zakup konkretnego systemu, inwestor – zdając sobie sprawę z tego, że cena nie może być jedynym kryterium wyboru – analizuje prospekty, zbiera informacje od sprzedawców czy też odwiedza serwisy internetowe. Tu rodzi się problem, ponieważ parametry produktów podawane są dla różnych założeń. Na przykład współczynniki sprawności dla pomp ciepła, podawane są dla różnych warunków pracy, przez co inwestor nie może dokładnie porównać jednego produktu z drugim. Są co prawda certyfikaty jak Solar Keymark dla kolektorów słonecznych, czy normy sprawności dla powietrznych pomp ciepła np. EN 16147, ale rzadko goszczą te dane na prospektach firmowych. By ułatwić podjęcie decyzji będziemy publikować zestawienia urządzeń w kolejnych wydaniach. Przed nami II Forum Termomodernizacji termo24.pl, które odbędzie się 29 listopada 2013 podczas Targów Modernizacji Budynków w Krakowie. Gościem specjalnym będzie weryfikator wniosków do NFOŚiGW w programie dopłat do domów energooszczędnych. Przybliży on zagadnienia związane z najczęściej popełnianymi błędami formalnymi jak i merytorycznymi w trakcie przygotowywania wniosków. Tematyka obejmować będzie również modernizację systemów grzewczych, głównie za pomocą pomp ciepła czy też kotłów kondensacyjnych. Całość zamkną zagadnienia związane z zarządzaniem energią w budynku, w tym nowoczesne formy sterowania za pomocą tabletu czy innych urządzeń moblinych.

Redakcja nie zwraca materiałów nie zamówionych, zastrzega sobie prawo redagowania nadesłanych tekstów i nie odpowiada za treść zamieszczonych ogłoszeń i reklam.

Zapraszam do lektury!

TERMOMODERNIZACJA

SPIS TREŚCI

SEZONOWE GRUNTOWE ZBIORNIKI CIEPŁA Sezonowe gruntowe zbiorniki ciepła pozwalają na zmagazynowanie w gruncie nadmiernej energii cieplnej powstałej latem. To ciepło wykorzystuje się potem zimą do ogrzewania domów jednorodzinnych za pomocą lokalnej sieci ciepłowniczej.

s. 14 REKUPERACJA NA NAJWYŻSZYM BIEGU Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła jestsynonimem nowoczesnego, energooszczędnego, zdrowego i komfortowego sposobu realizacji procesu wymiany powietrza. Na proces wentylacji decydujący wpływ ma urządzenie będące sercem układu – rekuperator.

s. 34 DOM INTELIGENTNY = ENERGOOSZCZĘDNY? Człowiek jest omylny i nie jest w stanie wszystkiego kontrolować. Automatyzacja procesów pozwala na ich optymalizację. Stąd biorą się oszczędności – energetyczne i ekonomiczne, związane z efektywnym wykorzystaniem mediów.

s. 42 ENERGIA W BUDYNKACH Wg Europejskiej Agencji d/s Środowiska w UE w całkowitym zużyciu energii w budynkach 69% stanowi energia zużywana na ogrzewanie budynków, 15% na przygotowanie ciepłej wody, 11% na oświetlenie i napęd sprzętu elektrycznego i tylko 5% na gotowanie.

s. 84 www.termo24.pl

SPIS TREŚCI

s. 6

Planujesz budowę lub remont? Zaoszczędź na VAT i kup materiały jeszcze w tym roku

s. 8

Nadchodzi zima! Jak w kilku krokach sprawdzić stan domowego ocieplenia?

s. 10 Nowe przepisy promują energooszczędne przeszklenia s. 14 Sezonowe gruntowe zbiorniki ciepła s. 20 Hangar lotniczy ogrzewany pompą ciepła s. 24 Wypełnienie odwiertów sond pionowych s. 28 Hybrydowa instalacja OZE s. 34 Rekuperacja na najwyższym biegu s. 40 Elektryczny grzejnik konwekcyjny, promieniujący, a radiacyjny s. 42 Dom inteligentny = energooszczędny? s. 46 Pixel Building s. 50 Samodzielne docieplenie poddasza s. 54 Metoda lekka sucha czy lekka mokra s. 58 Ile warstw w ścianie? s. 60 Wpływ źródła ciepła na charakterystykę energetyczną budynku s. 66 Wielka płyta może być oszczędna s. 68 Dom TypOwy s. 72 EKO DOM i jego szkielet s. 76 BIOBUDOWNICTWO s. 80 Szkoła w standardzie budynku pasywnego s. 84 Energia w budynkach s. 90 Remont i przebudowa zabytku s. 94 Oszczędność energii to przyszłość budownictwa

TERMOMODERNIZACJA

PRZEGLĄD

SPIS TREŚCI

Planujesz budowę lub remont?

Zaoszczędź na VAT i kup materiały jeszcze w tym roku

Kupując materiały do budowy domu lub remontu domu czy mieszkania do końca tego roku masz jeszcze ostatnią możliwość skorzystania z odliczenia VAT. Ile można zaoszczędzić? W przypadku inwestycji wymagającej pozwolenia na budowę limit odliczenia wynosi w tej chwili ponad 30.000 zł, w przypadku inwestycji nie wymagającej pozwolenia na budowę – ponad 10.000 zł. (*)

Podobnie w przypadku remontu z ociepleniem od wewnątrz np. płytami Multipor – biorąc pod uwagę mieszkanie o pow. 65 m2 w bloku, w którym powierzchnia ścian do ocieplenia to 20 m2 – materiały do ocieplenia będą kosztowały ok. 3.000 zł. W kwocie tej mieści się VAT w wysokości 560 zł, z czego odzyskać możemy maksymalnie ok. 360 zł.

Możliwość odliczenia VAT na materiały budowlane wynika z ustawy wprowadzonej po wzroście podatku VAT z 7 do 22, a następnie do 23%. Opcja ta kończy się 31 grudnia 2013 roku, wraz z wprowadzeniem programu Mieszkanie dla Młodych. Osoby, które planują budowę lub remont powinny więc rozważyć zakup materiałów jeszcze w tym roku – oznacza to realne oszczędności.

Poniżej przedstawiamy skrócone informacje dotyczące możliwości odzyskania VAT na materiały budowlane. Pełne dane, podstawa do podjęcia decyzji, znajdują się na stronie Ministerstwa Finansów: www.finanse.mf.gov.pl/vat/zwrot-vat/zwrot-wydatkow-na-budownictwo-mieszkaniowe

Przykładowo, budując dom o powierzchni 150 m2 np. z bloczków Ytong Energo 36,5 cm, w technologii ściany jednowarstwowej, inwestycja w materiały budowlane na ściany zewnętrzne i wewnętrzne wyniesie ok. 40.000 zł brutto. Zawarty w cenie podatek VAT to ponad 7.000 zł. Z tego odzyskać możemy ponad 4.500 zł. Realnie obniża to koszty budowy.

www.termo24.pl

Kto może ubiegać się o zwrot VAT? O zwrot mogą ubiegać się osoby fizyczne, które poniosły wydatki na zakup materiałów budowlanych na budowę domu, nadbudowę lub rozbudowę budynku, bądź też remont domu lub mieszkania. Dotyczy to materiałów, na które po 30 kwietnia 2004 wzrosła stawka podatku VAT z 7 na 22% (lub wyższą). Wydatki muszą być udokumentowane fakturami VAT.

PRZEGLĄD Jak ubiegać się o zwrot? Zwrot odbywa się na podstawie wniosku złożonego do właściwego, ze względu na miejsce zamieszkania, Urzędu Skarbowego. Wniosek powinien zawierać m.in. dane osoby, która go składa, rok rozpoczęcia inwestycji, wykaz faktur oraz obliczoną kwotę zwrotu. Wzory wniosków dostępne są na stronach internetowych Ministerstwa Finansów (linki poniżej w źródłach).

• Wysokości stawki podatku VAT obowiązującej w momencie złożenia pierwszego wniosku w pięcioletnim okresie. Osoba, która składa pierwszy wniosek w 2013 roku (dla wydatków nieodliczonych w ramach ulgi mieszkaniowej) może odzyskać – w przypadku inwestycji wymagającej pozwolenia na budowę – ponad 30.000 zł. Limit liczony jest zgodnie ze wzorem: (70 m2 x cena 1 m2) x 12,295%. Kwotę zwrotu obliczamy ze wzoru 65,22% kwoty podatku VAT zapłaconego w cenie materiałów budowlanych (przy podatku 23%). W przypadku inwestycji nie wymagającego pozwolenia na budowę aktualny limit to 10.000 zł, wyliczony zgodnie ze wzorem: (30 m2 x cena 1 m2) x 12,295%. Kwota zwrotu obliczana analogicznie. Cena 1 m2 jest aktualizowana kwartalnie, zgodnie z danymi GUS.

Jaką kwotę można odzyskać? Wysokość kwoty zwrotu jest uzależniona od kilku czynników: • Rodzaju inwestycji – czy wymaga pozwolenia na budowę, czy nie, • Korzystania z ulg mieszkaniowych w latach 2004 – 2005, • Wysokości ceny 1 m2 stosowanej przy obliczaniu limitów,

Źródła: www.finanse.mf.gov.pl, www.media.xella.pl REKLAMA

Alpha-InnoTec

Pompy ciepła szerokiego zastosowania

PRZEDSIĘBIORSTWO HYDRO-TECH KONIN ODDZIAŁ POZNAŃ ul. Samotna 4, 61-441 Poznań tel.: 61 830 03 52, faks: 61 830 21 21 e-mail: poznan@hydro-tech.pl

www.hydro-tech.pl

SIEDZIBA GŁÓWNA ul. Zakładowa 4D, 62-510 Konin tel.: 63 245 34 79, faks: 63 242 37 28 e-mail: hydro@hydro-tech.pl

www.alpha-innotec.pl

ODDZIAŁ TRÓJMIASTO Al. Zwycięstwa 96/98, 81-451 Gdynia tel.: 58 698 20 00, faks: 58 698 20 01 e-mail: gdynia@hydro-tech.pl

www.pompyciepla-24.pl

PRZEGLĄD

SPIS TREŚCI

Nadchodzi zima! Jak w kilku krokach sprawdzić stan domowego ocieplenia?

Już we wrześniu mogliśmy usłyszeć, że czeka nas w tym roku zima stulecia. Prognozy się sprawdzą lub nie, pogodę przewidzieć efektywnie można zaledwie na kilka kolejnych dni. Pewne jest jednak jedno – by uniknąć szczękania zębami i odchudzenia portfela, warto dokonać inspekcji domowych elewacji już teraz. Niechciana zieleń W przypadku typowych wykończeń elewacji wykorzystujących tynk cienkowarstwowy, naturalną koleją rzeczy są zabrudzenia spowodowane gromadzącym się kurzem i elementami otoczenia.

www.termo24.pl

Często spotykany problem w postaci zielonego nalotu oznacza jednak, że elewacja padła ofiarą porażenia biologicznego – grzybów, alg, pleśni, mchów czy glonów. Szczególnie na nie narażone są ściany znajdujące się w pobliżu drzew i zbiorników wodnych. Cierpi na tym nie tylko nasz zmysł estetyczny. Grzyb sygnalizuje bowiem problem wilgoci penetrującej i uszkadzającej docieplającą warstwę tynku. W przypadku pojawienia się niechcianej fauny i flory, należy potraktować daną elewację odpowiednim preparatem grzybobójczym i myjką ciśnieniową. Pamiętajmy jednak, by wybrany środek chemiczny nie tworzył warstwy

PRZEGLĄD paroszczelnej, która znacznie ogranicza skuteczność „oddychających” materiałów ociepleniowych, takich jak np. wełna skalna. Ściany, które nie pękają Innym powszechnym problemem są pęknięcia zewnętrznej warstwy elewacyjnej i potencjalnie wynikające z tego uszkodzenia izolacji termicznej. Przyczyny są – jak zwykle – prozaiczne: kiepskiej jakości materiały, niedopatrzenia wykonawcze lub ignorowanie takich zjawisk, jak działanie wiatru, rozszerzalność termiczna elementów instalacji czy osiadanie budynku. Bagatelizowanie nawet najmniejszych pęknięć może prowadzić do dalszej degradacji i spadku właściwości termoizolacyjnych elewacji. Po co więc to robić, jeśli zadbać o nią możemy we własnym zakresie? W pierwszej kolejności należy taki ubytek wyczyścić i czymś wypełnić – np. podkładem lub specjalistyczną zaprawą. Po zagruntowaniu danej powierzchni możemy już położyć farbę, w przypadku większych pęknięć trzeba zastosować nową warstwę tynku.Co jednak robić, gdy uszkodzeniu uległa izolacja? – Uszkodzony fragment należy wyciąć, a dziurę zakleić tym samym materiałem. Nastepnie położyć warstwę zbrojoną, zagruntować i wykonać wyprawę zbliżoną do tej już istniejącej – radzi Tomasz Kwiatkowski, doradca techniczny ROCKWOOL Polska. Konserwacja – cieplej, bezpieczniej, taniej Regularne przeglądy i konserwacja systemów ociepleniowych pomaga nie tylko zachować odpowiedni wygląd ścian zewnętrznych, ale też zapobiegać degradacji izolacji termicznej. Elewacja dobrze wykonana i prawidłowo utrzymywana z pewnością odpowiednio się odwdzięczy – zdarza się, że nie wymaga remontu nawet przez kilkanaście-kilkadziesiąt lat! Nadchodząca zima to ostatni dzwonek, by poświęcić swojemu domowi nieco więcej uwagi. Koniec końców koszty remontu nie będą straszyć już tak bardzo, gdy przyjdzie nam płacić niższe rachunki za energię. Źródło: ROCKWOOL

PRZEGLĄD

SPIS TREŚCI

Nowe przepisy promują energooszczędne przeszklenia

Od 1 stycznia 2014 r. wchodzą w życie przepisy zmieniające warunki techniczne, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie. Zaostrzeniu ulegną wówczas parametry okien i drzwi balkonowych, mające istotny wpływ na ilość energii zużywanej do ogrzewania lub chłodzenia pomieszczeń. Już teraz projektując przeszklenia warto sprawdzić jak dobrać szkło, aby spełnić nowe wymagania. Ograniczanie zużycia energii w budynkach jest jednym z najważniejszych założeń nowoczesnego budownictwa. Kraje członkowskie Unii Europejskiej cały czas wprowadzają nowe przepisy, które mają ten proces uporządkować i przyspieszyć. Taka jest geneza rozporządzenia Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej (z dnia 13.02.2013 r.) „W sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie”, które zacznie obowiązywać od 1 stycznia 2014 r.

www.termo24.pl

Zmiany warunków technicznych dotyczą parametrów okien, drzwi balkonowych i drzwi zewnętrznych w nowo budowanych lub termomodernizowanychobiektach.Noweprzepisyzakładają stopniowe zwiększanie wymogów związanych z izolacyjnością cieplną oraz obniżanie współczynnika całkowitej przepuszczalności energii słonecznej. Znajomość nowych przepisów oraz właściwy dobór dostępnych na rynku produktów szklanych, ułatwi projektowanie przeszkleń zgodnie z aktualnymi warunkami technicznymi. Niższy współczynnik U – lepsza izolacyjność cieplna Współczynnik przenikania ciepła U określa izolacyjność cieplną okien i jest jednym z najistotniejszych parametrów potwierdzających ich energooszczędność. Zgodnie z nowym rozporządzeniem wielkość tego parametru będzie sukcesywnie obniżana w kolejnych latach. Już od stycznia 2014 r. maksymalna wartość współczynnika Umax dla całego okna – szyba

PRZEGLĄD

i rama okienna – w przypadku okien i drzwi balkonowych oraz innych nieotwieralnych powierzchni przezroczystych nie może być wyższa niż 1,3 W/m2K. W styczniu 2017 r. parametr ten nie powinien przekroczyć wartości 1,1 W/m2K, a od 2021 r. – 0,9 W/m2K. W przypadku okien dachowych wymagana od stycznia 2014 r. wartość Umax wyniesie 1,5 W/m2K, a od stycznia 2021 r. – 1,1 W/m2K. Jakie szyby spełnią wymagania? Spełnienie zaostrzonych wymagań umożliwi właściwy dobór szkła stosowanego w szybach zespolonych. Producenci szkła budowlanego już dziś oferują rozwiązania zapewniające wysoką izolacyjność cieplną szyb zespolonych, definiowaną za pomocą współczynnika Ug. Wysoki poziom termoizolacji, czyli niską wartość współczynnika Ug można uzyskać dzięki wykorzystaniu w przeszkleniach odpowiednich powłok niskoemisyjnych, dostosowując ich ilość i położenie w szybie zespolonej, czy też stosując w przestrzeni międzyszybowej krypton.

Przepisy wchodzące w życie od stycznia 2014 r. wprowadzają również wymóg obniżania wartości współczynnika słonecznego g, tj. całkowitej przepuszczalności energii promieniowania słonecznego dla okien oraz przegród szklanych i przezroczystych. Od stycznia 2014 r. maksymalna wartość współczynnika g zostanie obniżona z 0,5 do 0,35. „Zmniejszenie maksymalnej wartości współczynnika całkowitej przepuszczalności promieniowania słonecznego g dla okien oraz przegród szklanych, to krok w kierunku poprawy efektywności energetycznej, szczególnie w przypadku obiektów, w których wykorzystano wielko powierzchniowe przeszklenia” – mówi Szymon Piróg. „Ochrona pomieszczeń przed nadmiernym nagrzewaniem się w wyniku działania energii słonecznej, ma istotne znaczenie w obiektach biurowych, czy komercyjnych, gdzie do obsługi systemów klimatyzacyjnych latem zużywa się znacznie więcej energii, niż do ogrzania takich budynków zimą”. Źródło: Pilkington Polska

TERMOMODERNIZACJA

Cykl szkoleĹ&#x201E;

SOLAR+ Fotowoltaika

Informacje i rejestracja

www.globenergia.pl/solar

teoria praktyka

inwestycje

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

Sezonowe gruntowe zbiorniki ciepła Koncepcja zrównoważonego rozwoju sieci ciepłowniczych Rys. 1. Sezonowy gruntowy zbiornik ciepła (źródło: REHAU)

Rosnące koszty paliw kopalnych, wymagania stawiane przez dyrektywy UE oraz dążenie społeczności do niezależności i zrównoważonego rozwoju sprawiają, że coraz częściej szuka się nowych i innowacyjnych koncepcji sieci ciepłowniczych. Na co dzień jesteśmy jednak konfrontowani ciągle z tym samym problemem – ograniczoną zdolnością do wykorzystania energii cieplnej w danej chwili. Energia nie jest często produkowana w tym samym momencie, w którym jej potrzebujemy. Z kolei niewykorzystana energia staje się automatycznie straconą energią. Tak się często dzieje w przypadku nadmiaru ciepła lub ciepła odpadowego z procesów produkcyjnych. Taki stan

www.termo24.pl

rzeczy odnosi się również do wykorzystywania odnawialnych źródeł energii. Na przykład większość energii słonecznej jest produkowana latem – w okresie, kiedy nie jesteśmy w stanie wykorzystać jej w 100%. Średni stopień wykorzystania energii słonecznej szacuje się na ok. 25%. Idealnie byłoby zmagazynować tę energię słoneczną, tak żeby móc ją wykorzystać później w zimie. Rozwiązanie na miarę XXI wieku – sezonowe gruntowe zbiorniki ciepła Sezonowe gruntowe zbiorniki ciepła pozwalają na zmagazynowanie w gruncie nadmiernej energii cieplnej powstałej latem. To ciepło wykorzystuje

INSTALACJE

się potem zimą do ogrzewania domów jednorodzinnych za pomocą lokalnej sieci ciepłowniczej. W ten sposób zużytkowujemy ciepło efektywnie przez cały rok, dostosowując się do rzeczywistego zapotrzebowania na energię cieplną. Idea funkcjonowania sezonowych gruntowych zbiorników ciepła jest zasadniczo prosta. Latem podgrzewane w kolektorach słonecznych medium grzewcze jest transportowane do sond geotermalnych zamontowanych w gruncie. W ten sposób otaczający grunt jest podgrzewany do temperatury nawet 50–60°C. Zimą to ciepło (potrzebne do ogrzewania domów jednorodzinnych) jest odbierane z gruntu poprzez ten sam układ sond geotermalnych i przekazywane do sieci ciepłowniczej. Tego typu instalacje są efektywne pod kątem technologicznym i ekonomicznym w przypadku zapotrzebowania na ciepło na poziomie wyższym niż 100 kW. Budowa sezonowych gruntowych zbiorników ciepła Poza głównymi trzema elementami systemu: źródłem ciepła (energia słoneczna, ciepło odpadowe, itp.), zbiornikiem ciepła z sondami geotermalnymi oraz odbiorcami ciepła (domy jednorodzinne, osiedle mieszkaniowe itp.), należy również wziąć pod uwagę inne komponenty w zależności od zastosowania tego rozwiązania: • krótkookresowy zbiornik buforowy – duże wahania mocy źródła ciepła muszą być odebrane przez zbiornik buforowy zanim trafią do gruntu. W szczególności przy instalacjach łączonych z kolektorami słonecznymi dochodzi do skoków temperatury medium grzewczego, dlatego niezbędnym elementem całej instalacji jest krótkookresowy zbiornik buforowy, który zapewni bezproblemowe funkcjonowanie systemu. • wysokotemperaturowa pompa ciepła – w momencie gdy konieczne jest wyładowanie zbiornika ciepła poniżej wymaganej temperatury sieci ciepłowniczej, należy przewidzieć w tym celu pompę ciepła. Zadaniem pompy ciepła jest

Rys. 2, 3. Schemat budowy sezonowego gruntowego zbiornika ciepła (źródło: REHAU)

wówczas podniesienie temperatury medium ze zbiornika ciepła do wymaganej temperatury w sieci ciepłowniczej. Wzbogacenie całej instalacji o pompę ciepła jest ponadstandardowym rozwiązaniem w celu maksymalizacji efektywnego wykorzystania dużych rozpiętości temperatury gruntu w sezonowych zbiornikach ciepła. • kocioł szczytowy – w zależności od zastosowania i zamysłu koncepcyjnego sezonowego zbiornika ciepła może stać się bardziej ekonomicznym wykorzystanie kotła szczytowego do pokrycia szczytowego zapotrzebowania na ciepło. Dzięki temu możemy ograniczyć się do zastosowania standardowej koncepcji sezonowego zbiornika ciepła, natomiast kocioł szczytowy załącza się tylko w chwilach maksymalnego zapotrzebowania na ciepło.

TERMOMODERNIZACJA

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

Fot. 1. Sezonowy gruntowy zbiornik ciepła o średnicy 24 m, zbudowany z 48 sond geotermalnych z PE-Xa w Braedstrup, Dania (źródło: Rehau)

Fot. 2. Kolektory słoneczne na 52 szeregowych domach jednorodzinnych w Okotoks, Kanada (źródło: Rehau)

www.termo24.pl

INSTALACJE Wymagania graniczne W celu zapewnienia efektywności technicznej i ekonomicznej sezonowego gruntowego zbiornika ciepła wymaga się, aby miał on minimalną wielkość magazynową powyżej 10.000 m³. Celem nadrzędnym przy projektowaniu zbiorników ciepła jest zachowanie stosunku powierzchni do objętości na możliwie najniższym poziomie. Dzięki temu możliwe jest zminimalizowanie strat ciepła ze zmagazynowanej w gruncie energii poprzez płytę górną zbiornika. Kolejnym ważnym kryterium przy projektowaniu gruntowych zbiorników ciepła jest przydatność gruntu. Zasadniczo grunt musi nadawać się do wykonania odwiertów pod sondy geotermalne oraz nie może zawierać wody gruntowej. Koniecznym elementem procesu decyzyjnego jest wykonanie testu reakcji termicznej (TRT). Opis technologii Zakres temperatur w sezonowym gruntowym zbiorniku ciepła oscyluje w przedziale od 0oC do 85°C. Typowa głębokość odwiertu pod sondy geotermalne wynosi pomiędzy 30–100 m. Sondy montuje się w odległości ok. 1,5–4 m od siebie w zależności od warunków geologicznych. Objętość zbiornika dla 1 m³ ekwiwalentu wodnego powinna wynosić 3–5 m³. Pojemność cieplna zbiornika należy projektować na ok. 15–30 kWh/m³. Celem minimalizacji strat ciepła sezonowe zbiorniki powinny odznaczać się możliwie najniższym stosunkiem powierzchni do objętości, dlatego najbardziej efektywny kształt zbiorników to forma cylindryczna. Średnica cylindra powinna być wówczas przybliżona do głębokości cylindra, czyli długości sond geotermalnych. Zbiornik ciepła należy przykryć płytą górną, która zostanie zaizolowana przed wpływem warunków atmosferycznych. Przede wszystkim będzie chronić zbiornik przed opadem deszczu, który może odbierać ciepło ze zbiornika. Każdy tego typu sezonowy zbiornik ciepła podlega indywidualnemu doborowi. Po przeprowadzeniu studium wykonalności wykonuje się symulację dynamiczną w celu określenia liczby sond geotermalnych, długości sond oraz odstępów pomiędzy nimi w zależności od warunków geologicznych oraz celu wykorzystania zbiornika ciepła.

Całość instalacji musi być wykonana z materiałów przede wszystkim odpornych na wysokie temperatury, ale również charakteryzujących się wysoką odpornością na zarysowania, ich powolną propagację oraz na obciążenia punktowe. Materiałem wykorzystywanym do sond geotermalnych spełniającym powyższe wymagania jest polietylen sieciowany. Jego właściwości są potwierdzone przez serię badań (Notch test, FNC test, metoda ACT) wykonywanych przez niezależne instytuty. Ze względu na usieciowanie łańcuchów cząsteczkowych systemów rur z PE-Xa także przy wysokich temperaturach. Umożliwia to wprowadzenie bezpośrednio w sondę pionową nadwyżkowego ciepła uzyskanego latem z kolektorów słonecznych przy temperaturze na zasilaniu nawet do 95oC. Tylko duża elastyczność tworzywa PE-Xa umożliwia zgięcie sondy pionowej w najbardziej obciążonym pod względem wytrzymałości miejscu, tj. przy głowicy sondy i tam, w miejscu oddziaływania najwyższego ciśnienia hydrostatycznego, zamontowanie w całości o optymalnych właściwościach hydraulicznych bez żadnych połączeń spawanych. Poszczególne połączenia elementów systemu muszą zapewnić szczelność całości instalacji, dlatego technika połączeń dla rur z PE-Xa wykorzystująca tuleję zaciskową sprawdza się w tych ekstremalnych warunkach idealnie. Rozprowadzenie ciepła za pomocą sieci ciepłowniczej wykonanej również w technologii PE-Xa spaja instalację w jedną całość i daje pełną gwarancję niezawodności i długotrwałości systemu sezonowego zbiornika ciepła. Drake Landing Solar Community, Okotoks, Kanada Jednym z pierwszych projektów była instalacja sezonowego gruntowego zbiornika ciepła w miejscowości Okotoks w Kanadzie. Projekt został nazwany Drake Landing Solar Community. Zrealizowana w 2007 roku instalacja miała na celu zbadanie, czy tego typu koncepcja w ogóle się sprawdzi. Celem projektu było podłączenie nowo budowanych 52 szeregowych domów jednorodzinnych do sezonowego gruntowego zbiornika ciepła, który miał dostarczyć ponad 90% ciepła do ogrzewania tych domów.

TERMOMODERNIZACJA

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

Fot. 3. Szkoła i hala sportowa ogrzewane z sezonowego geotermalnego zbiornika ciepła w Crailsheim, Niemcy (źródło: Rehau)

Fot. 4. Kolektory słoneczne zamontowane na ekranach dźwiękochłonnych w Hirtenwiesen, Niemcy (źródło: Rehau)

www.termo24.pl

INSTALACJE Na każdym z przydomowych garaży zostały zamontowane płaskie kolektory słoneczne, które przekazują ciepło do umiejscowionego w pobliżu osiedla zbiornika ciepła. Całkowita powierzchnia kolektorów wynosi 2.300 m² i dostarcza ciepło do 144 sond geotermalnych z PE-Xa – każda o długości 37 m. Zasilanie poszczególnych sond odbywa się od środka zbiornika i dalej poprzez połączenie szeregowe sond ciepło jest oddawane do gruntu w kierunku obwodu zbiornika. W ten sposób rdzeń zbiornika jest zasilany najwyższą temperaturą, a im bliżej jego obwodu, tym niższa temperatura w zbiorniku. Pojemność cieplna zbiornika oscyluje na poziomie 500 kW. Całość instalacji jest spięta w centralnym punkcie – Centrum Energetycznym. Znajdują się w nim 2 krótkookresowe zbiorniki buforowe: jeden dla obiegu wody gorącej, drugi dla obiegu wody zimnej. Dodatkowo Centrum Energetyczne wyposażone jest w pompy obiegowe, wymiennik ciepła oraz aparaturę kontrolną. Co interesujące, cała instalacja w Okotoks jest stale monitorowana, a wyniki można stale śledzić na stronie internetowej www.dlsc.ca. Braedstrup Fjernvarme, Braedstrup, Dania Dania od zawsze była krajem, w którym instalowano bardzo dużo kolektorów słonecznych. Dzięki temu stała się liderem w wykorzystaniu energii słonecznej na potrzeby ogrzewania budynków. Od 2002 roku, kiedy ograniczono bezpośrednie dopłaty do instalacji przydomowych, bardziej atrakcyjne i lukratywne stały się duże instalacje kolektorów słonecznych połączonych z lokalnymi sieciami ciepłowniczymi. Obecnie Dania dysponuje nieco więcej niż 100.000 m² powierzchni kolektorów słonecznych, z których energia słoneczna jest wykorzystywana do zasilania sieci ciepłowniczych. Do tej pory największą w Europie zbudowaną siecią ciepłowniczą opartą na zasilaniu z kolektorów słonecznych w połączeniu z sezonowym gruntowym zbiornikiem ciepła jest instalacja w miejscowości Braedstrup. Dostarcza ona do 1400 domostw o łącznym zapotrzebowaniu na ciepło na poziomie 40 GWh/a. Łącznie 18.000 m² kolektorów słonecznych zasila sezonowy gruntowy zbiornik ciepła o średnicy 24 m, zbudowany z 48 sond geotermalnych z PE-Xa – każda o długości 48 m. Docelo-

wa temperatura w jądrze zbiornika będzie wynosić 85°C. Objętość zbiornika to nieco ponad 20.000 m³, natomiast jego pojemność cieplna to ok. 20 kWh/ m³. Instalacja jest dodatkowo wyposażona w krótkookresowy zbiornik buforowy o pojemności 7000 m³, który zapobiega nagłym skokom temperatury zasilania z kolektorów. Docelowo projekt przewiduje rozbudowę instalacji do 60.000 m² kolektorów słonecznych oraz 400 sond geotermalnych w gruntowym zbiorniku ciepła. Sprawi to, że ponad 60% energii cieplnej będzie pochodzić z energii słonecznej Hirtenwiesen, Crailsheim, Niemcy Sezonowy geotermalny zbiornik ciepła zbudowany w miejscowości Hirtenwiesen jest jednym z największych zbiorników w Niemczech. Zamontowane na ekranach dźwiękochłonnych kolektory słoneczne o powierzchni 10.000 m² dostarczają ok. 3 GWh/a energii słonecznej. Ta energia jest magazynowana w gruntowym zbiorniku ciepła o objętości 37.500 m³, zbudowanym z 80 sond geotermalnych z PE-Xa – każda o długości 55 m. Ciepło magazynowane w gruncie wykorzystuje się do ogrzewania 260 domostw oraz szkoły i hali sportowej. Całość instalacji jest wsparta dwoma krótkookresowymi zbiornikami buforowymi o pojemnościach 100 m³ i 480 m³. Dzięki tej inicjatywie miasto Crailsheim ograniczyło zużycie paliw kopalnych o 50%, co przekłada się na ograniczenie emisji dwutlenku węgla o ok. 1 tonę rocznie. Na zakończenie warto wspomnieć o zaletach dla gospodarstw domowych. W przypadku korzystania z lokalnych sieci ciepłowniczych mieszkańcy zyskują dodatkowe pomieszczenie, które do tej pory musiało być użytkowane jako kotłownia. Dostawa ciepła odbywa się w bezpieczny sposób i jest wygodna oraz bezobsługowa dla mieszkańców. Dodatkowo nie trzeba troszczyć się o własne urządzenia grzewcze, ponieważ całą instalacją grzewczą zarządza gmina, deweloper lub wspólnota mieszkaniowa. Może niebawem i w Polsce spotkamy tego rodzaju instalację? Jakub Koczorowski Manager Grupy Produktów Odnawialne Źródła Energii REHAU

TERMOMODERNIZACJA

INSTALACJE

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI

Hangar lotniczy ogrzewany pompą ciepła

Można śmiało powiedzieć, że opisywany w artykule budynek należy do dość nietypowych. Jest to mianowicie hangar lotniczy przystosowany do zgoła innych zadań, aniżeli „parkowanie” samolotów. W środku stoi wprawdzie niewielki samolot, ale stanowi on tylko ekspozycję ciekawie zaaranżowanego baru, gdzie odbywają się imprezy i spotkania nie tylko miłośników skrzydeł. Mimo wszystko, jak każdy budynek, wymaga ogrzewania, w dodatku do temperatur komfortowych, i przygotowania ciepłej wody użytkowej do celów socjalnych.

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

Pompa ciepła solanka/woda (widoczna po prawej stronie fotografii) zamontowana w hangarze lotniczym

Budynek ma około 120 m2 powierzchni użytkowej przy średniej wysokości 3,5 m. W całym obiekcie znajduje się niewidoczne dla gości baru ogrzewanie podłogowe, a odbiornikami wody użytkowej są zlewozmywak w barze, umywalka oraz prysznic w łazience. Takie budynki zwykle nie mają wydzielonego, osobnego pomieszczenia, które spełniałoby wymagania kotłowni, a i o typowe media jest bardzo trudno. Dlatego też zdecydowano się tutaj na ekologiczne źródło ciepła oparte na kompaktowej pompie ciepła typu solanka/woda Vitocal 242-G BWT firmy Viessmann o mocy grzewczej 10 kW (dla parametrów B0/W35 wg EN 14511). Urządzenie bazuje na cieple ziemi, która jest gigantycznym magazynem ciepła i której temperatura nawet w zimie utrzymuje się powyżej zera. Zintegrowany w pompie ciepła zbiornik wody użytkowej o pojemności 220 litrów i sporej wydajności stałej bez problemu wystarcza do pokrycia zapotrzebowania na wodę użytkową. Pompa ciepła wraz z całym osprzętem została zainstalowana w narożniku, w widocznej części sali barowej i jest dumą właściciela – warto przy tej okazji zaznaczyć, że nawet przy pustym barze praca pompy ciepła w żaden sposób nie zakłóca ciszy panującej w tym nietypowym budynku, ponieważ hałas urządzenia jest niższy niż 38 dB(A). Wybór urządzenia kompaktowego nie był przypadkowy. Właścicielowi zależało na zagospodaro-

www.termo24.pl

waniu na te cele jak najmniejszej ilości miejsca – wliczając przyłącza po stronie hydraulicznej całość zajmuje mniej niż 1 m2 przy wysokości 2,07 m. Montaż pompy ciepła i późniejsze jej uruchomienie miało miejsce na przełomie września i października 2012 roku. Po tak krótkim czasie pracy trudno analizować ekonomiczność instalacji, jednak w porównaniu z poprzednim źródłem ciepła szacuje się, że zwrot nakładów inwestycyjnych na pompę ciepła nastąpi po około czterech latach. Poprzednie źródło ciepła stanowiła również pompa ciepła, lecz typu powietrze/woda, która niestety miała zdecydowanie zbyt małą moc i przez większość roku pracowała z wspomaganiem grzałek elektrycznych, przez co koszty roczne sięgały niemal 17.000 zł. Prawidłowo dobrana pompa ciepła typu powietrze/woda powinna gwarantować o wiele niższe koszty ogrzewania. Zakładając zapotrzebowanie roczne tej instalacji na poziomie 28.000 kWh/rok i roczny współczynnik efektywności pompy ciepła, który według symulacji w specjalistycznych programach powinien przekroczyć deklarowany przez producenta współczynnik COP, koszty obecnej instalacji powinny zamknąć się w kwocie poniżej 3800 zł. Daniel Polak PARTNER Zielona Góra

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

Wypełnienie odwiertów sond pionowych

Fot. 1. Dystansownik – zabezpieczenie przed zwarciami termicznymi oraz ułatwienie montażu rury iniekcyjnej

www.termo24.pl

INSTALACJE Kwestia wypełnienia otworu wiertniczego w instalacjach sond pionowych jest jedną z bardziej kluczowych spraw dotyczących bezawaryjnego i efektywnego funkcjonowania dolnego źródła ciepła w układach gruntowych pomp ciepła. Coraz częściej stosuje się „chłodzenie geotermalne” („free cooling”) oraz połączenie „ogrzewania i chłodzenia geotermalnego”. Nowoczesne systemy muszą być przygotowane również na szybką regenerację dolnego źródła ciepła, czyli gruntu, np. poprzez wykorzystanie nadwyżki ciepła pochodzącego z kolektorów słonecznych. W powyższym aspekcie wypełnienie sond pionowych nabiera jeszcze większego znaczenia dla niezawodności funkcjonowania instalacji przez kilkadziesiąt lat. Możliwe ryzyka, jakie mogą się pojawić przy braku lub niewystarczającej ilości materiału wypełniającego: • osiadanie materiału wypełniającego poniżej górnej rzędnej terenu • uciekanie materiału wypełniającego do warstw wodonośnych • przestrzenie powietrzne • brak połączenia z gruntem • rysy i pęknięcia na skutek kurczenia się materiału Dobre połączenie sondy z gruntem daje nam przede wszystkim: • obniżenie oporu termicznego otworu wiertniczego • wzrost efektywności termicznej Wypełnianie otworu wiertniczego należy przeprowadzić zgodnie z VDI 4640 cz. 2 tak, aby zapewnić trwałe, stabilne fizycznie i chemicznie połączenie sondy z otoczeniem skalnym. Fachowcy z branży pomp ciepła powołują się w tym zakresie na wytyczne niemieckiego stowarzyszenia inżynierów VDI, ponieważ w polskich regulacjach budowlanych niestety brakuje podobnych zapisów. Dlatego w umowie inwestora z firmą wykonawczą warto powołać się na zapisy tych wytycznych.

W wypełnieniu otworu sondy nie mogą znajdować się pęcherzyki powietrzne ani puste przestrzenie. W przypadku ich powstania będą one izolować przewód sondy pionowej, znacznie ograniczając efektywność wymiany ciepła pomiędzy czynnikiem roboczym (np. glikolem) a gruntem. Współczynnik przewodzenia ciepła dla powietrza (λ = 0,02 W/mK) jest kilkudziesięciokrotnie niższy niż dla dedykowanego materiału wypełniającego. Z tego względu należy dołożyć wszelkich starań, żeby uniknąć pustych przestrzeni w odwiercie z sondą. Wypełnienie otworu wiertniczego należy wykonać od głowicy sondy w górę otworu z wykorzystaniem rury wypełniającej. Wyłącznie należycie przeprowadzona aplikacja sondy i wypełnienie otworu zgodnie z VDI 4640 zapewnia odpowiednie funkcjonowanie szczególnie głębszych sond. Warto zwrócić uwagę na stosowany przez firmę wiercącą materiał do wypełnienia przestrzeni otworu wiertniczego. Należy zweryfikować jego właściwości w zakresie następujących parametrów: • przewodność cieplna – współczynnik λ min. 1 W/mK, a najlepiej ok. 2 W/mK • brak szkodliwego wpływu na środowisko – przystosowanie do nieograniczonego stosowania w wodzie gruntowej oraz znikoma zawartość chromu zgodnie z dyrektywą UE 2003/53/WE, • brak kurczenia się w czasie poprzez proces oddawania wody – najlepiej znikomy lub całkowity brak zawartości bentonitu (bentonit w przypadku zbytniego wysuszenia ma właściwość kurczenia się i oddawania wody, co powoduje powstawanie pustych przestrzeni) • niski współczynnik przepuszczalności wody kf < 1x10–9 m/s – zapewnia dobry efekt uszczelnienia i szybkie twardnienie, również pomiędzy poszczególnymi warstwami wodonośnymi • właściwość tiksotropowa – gwarantuje szybkie krzepnięcie po iniekcji w otworze wiertniczym oraz brak roznoszenia materiału wypełniającego do wód gruntowych • mrozoodporność przy 10 cyklach zamrażania i odmrażania dla -150C – zapewnia długotrwałe i całkowite związanie sondy z górotworem.

TERMOMODERNIZACJA

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

Fot. 2. Na wylocie wierconego otworu należy zwrócić uwagę na to, aby zawiesina miała wymaganą gęstość

stosowanie dystansowników montowanych na przewodach sondy pionowej w odległościach min. co 2 m. Zadaniem dystansowników jest utrzymanie stałej odległości pomiędzy przewodami zasilania i powrotu sondy pionowej, tak żeby ustrzec instalację przed tzw. zwarciami termicznymi, czyli negatywnym przekazywaniem ciepła z przewodu zasilania pompy ciepła do przewodu powrotu. Spełniają one również rolę ułatwiającą wprowadzenie dodatkowej rury do iniekcji materiału wypełniającego.

Fot. 3. Wypełnianie otworu wiertniczego

Zaleca się stosowanie wyłącznie dedykowanych materiałów wypełniających, które spełniają powyższe parametry. Na wylocie wierconego otworu należy zwrócić uwagę na to, aby zawiesina miała wymaganą gęstość! Ważnym aspektem wykonawczym jest ponadto

www.termo24.pl

Musimy zatem pamiętać o tym, że tylko kompletny system sonda / materiał wypełniający / górotwór ma odpowiednio wysoki współczynnik przewodzenia ciepła dzięki trwałemu i całkowitemu związaniu sondy z górotworem, czego potwierdzeniem jest zmierzony na drodze testów parametr – opór termiczny otworu wiertniczego < 0,09 mK/W. Dodatkowo przed odbiorem całej instalacji i jej uruchomieniem należy przeprowadzić próbę szczelności, np. zgodnie z PN-EN 805. Należy również sprawdzić, czy we wszystkich sondach odbywa się równomierny przepływ i sporządzić protokół z próby szczelności. Jakub Koczorowski Manager Grupy Produktów Odnawialne Źródła Energii REHAU

EFEKTYWNOŚĆ ENERGETYCZNA

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

ENERGIA ELEKTRYCZNA IV

ENERGIA CIEPLNA

III

1. KOLEKTORY SŁONECZNE 2. POMPA CIEPŁA 3. KOCIOŁ NA BIOMASĘ 4. TURBINA WIATROWA 5. PANELE FOTOWOLTAICZNE

Hybrydowa instalacja OZE

INSTALACJE

Centrum Edukacji Ekologicznej (CEE) powstało w ramach projektu Modernizacja budynku „Dom Ogrodnika” na potrzeby utworzenia Centrum Edukacji Ekologicznej Fundacji „Krzyżowa”. Projekt został zrealizowany dzięki finansowemu wsparciu Unii Europejskiej i środkom z Federalnego Ministerstwa ds. Rodziny, Seniorów, Kobiet i Młodzieży RFN (BMFSFJ). W ramach modernizacji budynku powstały dwa moduły edukacyjne. Pierwszy, zajmujący piwnice, parter i poddasza nazwany został ekologicznym. Wyposażony on został w najnowocześniejsze technologie z nastawieniem na maksymalne wykorzystanie odnawialnych źródeł energii, oszczędności energetycznej i ekonomicznej eksploatacji. Moduł ekologiczny CEE obejmuje: • hybrydowy system wytwarzania energii elektrycznej • panele słoneczne do podgrzewania wody użytkowej • system odzyskiwania wody deszczowej • gruntowy wymiennik ciepła • kocioł biomasowy na pelet • rekuperator Piętro „Domu Ogrodnika” utrzymane jest w standardzie konwencjonalnym. Konstrukcja urządzeń w CEE umożliwia porównanie modułu „standardowego” z modułem „ekologicznym”, skłaniając osoby biorące udział w projektach jednocześnie do samodzielnego myślenia, stawiania pytań i poszukiwania odpowiedzi. Ośrodek zajmuje się szeroko pojętą działalnością edukacyjną z zakresu odnawialnych źródeł energii, technologii energooszczędnych i zrównoważonego rozwoju. Centrum organizuje warsztaty i wymiany szkolne, oparte na studium przypadku „Dom Ogrodnika”. Oferta edukacyjna kierowana jest do uczniów wszystkich typów szkół, studentów, kadry inżynierskiej oraz osób prywatnych. Całość instalacji została precyzyjnie opomiarowana, a wyniki na bieżąco można obserwować na stronie internetowej, monitorach wewnątrz budynku oraz w specjalnie utworzonej sali multimedialnej. Dane od-

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI czytywane z poszczególnych instalacji uporządkowane są w porównawcze zestawienia, na które składają się dane: • zyski i straty zużycia prądu/wody/ciepła przez moduł ekologiczny, • zużycie prądu/wody/ciepła w module standardowym, • różnica między modułem ekologicznym a standardowym, • ilość energii/ciepła itp. wyprodukowanej przez dany system, • zysk finansowy z zastosowanych systemów. Produkcja prądu W celu ograniczenia emisji zanieczyszczeń do atmosfery i redukcji kosztów eksploatacji zastosowano hybrydowy układ wytwarzania energii elektrycznej. Składa się on z elektrowni wiatrowej i paneli fotowoltaicznych. Energia kinetyczna wiatru i energia promieniowania słonecznego przetwarzane są na energię elektrycz ną. Zastosowana turbina wiatrowa o mocy 3 kW ma pionową oś obrotu i należy do elektrowni typu H-Darrieus. Energię słoneczną przetwarzają cztery monokrystaliczne moduły fotowoltaiczne o mocy 260 WP. Zainstalowane są one na ruchomej podstawie wykorzystując mechanizm nadążny za Słońcem (ang. tracker). Rozwiązanie układu hybrydowego pozwala w znaczącym stopniu zredukować ilość prądu pobieranego z zewnętrznej sieci elektrycznej i w dużym stopniu przyczynia się do samowystarczalności modułu ekologicznego. Ewentualne nadwyżki produkcji prądu mogą zostać przekazane do sieci energetycznej. Produkcja c.w.u. i system c.o. Jedne z największych kosztów eksploatacyjnych budynku stanowią te związane z ogrzaniem pomieszczeń i produkcją ciepłej wody użytkowej. By chronić środowisko i ograniczyć koszty, w module ekologicznym CEE zastosowano układ do wytwarzania energii cieplnej i podgrzewu wody bazujący na odnawialnych źródłach energii. Moduł standardowy ogrzewany jest przy udziale lokalnej kotłowni cieplnej, która jednocześnie stanowi źródło rezerwowe dla modułu ekologicznego.

INSTALACJE

Skrzydło wiatraka

Mechanizm ustawienia łopat Łożyska wału

Wał wolnoobrotowy Hamulec

Przekładnia Wał szybkoobrotowy

Generator

Obudowa E

Licznik (Inwerter Sunny Web Box)

Turbina wiatrowa typu VAWT (3 kW)

Słup

Falownik

VITOVOLT 200

Rys. 1. Schemat produkcji energii elektrycznej, po lewej mikroturbina wiatrowa o pionowej osi obrotu

Dom Ogrodnika

Rys. 2. Schemat produkcji energii cieplnej (centralne ogrzewanie, ciepła woda użytkowa) Kolektory słoneczne Vitosol 300-F (typ SV3) 2 szt. Kolektory słoneczne Vitosol 300-F (typ SV3) 2 szt.

Pomieszczenie pompowni

Regulator Vitosolic 200 Solar Divicon

Pompa ładująca zasobnik c.w.u.

Modular Divicon

Pomieszczenie kotłowni

Podwyższenie temperatury wody na powrocie Stacja wymiennikowa Solar

Sonda rurowa Vitocell 100-B poj. 500 l

Budynek zasilany jest w wodę zimną z istniejącej sieci wodociągowej. Źródłem ciepłej wody użytkowej, cyrkulacji dla modułu standardowego oraz źródłem rezerwowym dla modułu ekologicznego jest lokalna kotłownia. Przyłącza wody ciepłej i cyrkulacji wykonane są w technologii rur preizolowanych, co dodatkowo ogranicza straty ciepła. Ciepła woda użytkowa dla modułu ekologicznego przygotowywana jest w oparciu o podgrzewacz pojemnościowy z podwójną wężownicą grzewczą o pojemności 500 l. Źródłem ciepła na cele ciepłej wody użytkowej i ciepła są: bateria czterech płaskich kolektorów słonecznych, automatyczny kocioł na pellety o mocy 6–18 kW oraz pompa ciepła typu solanka/ woda o mocy 240 kW. Pompa ciepła posiada zinte-

Vitocal 300-G typ BWC o mocy 10 kW

Vitocell 100-E typ SVP poj. 400 l

Vitoligno 300-P o mocy 6-18 kW

growane pompy obiegowe pierwotne i wtórne. Źródłem ciepła dla pompy są pionowe wymienniki gruntowe, które pobierają ciepło i przekazują je do obiegu pośredniego (obieg solanki), który z kolei przekazuje je czynnikowi roboczemu pompy ciepła. Dolne źródło tworzą dwie gruntowe sondy rurowe w kształcie litery U po 90 m każda. Ciepła woda użytkowa przygotowywana jest za pośrednictwem podgrzewacza pojemnościowego z dwiema wężownicami. W budynku zastosowano instalację gromadzenia wody deszczowej. W klasycznym budownictwie woda deszczowa z dachu odprowadzana jest rynnami i rurami spustowymi do kanalizacji deszczowej, co wiąże się z ponoszeniem kosztów kanalizacyjnych.

TERMOMODERNIZACJA

Recykling wody deszczowej w „Domu Ogrodnika” polega na zebraniu wód opadowych z dachu i zmagazynowaniu w podziemnym zbiorniku. Ścieki opadowe odprowadzane są poprzez istniejące przyłącza rynnowe do zbiornika, z którego, w miarę zapotrzebowania, woda dystrybuowana jest do toalet i wykorzystywana do ich spłukiwania. Przelew awaryjny ze zbiornika podłączono do istniejącej studzienki sieci kanalizacji deszczowej. W przypadku zwiększonej intensywności opadów lub przerw w użytkowaniu obiektu nadmiar zmagazynowanej wody zostanie odprowadzony do kanalizacji. Racjonalne wykorzystanie wody w module ekologicznym budynku możliwe jest dzięki zastosowaniu baterii łazienkowych z perlatorem i toalet z oszczędnym systemem spłukiwania. Do regulacji temperatury w pomieszczeniach służyć będą umieszczone na grzejnikach głowice termostatyczne. Powietrze Przepisy i normy budowlane stanowią, iż w pomieszczeniach należy zagwarantować odpowiednią wymianę powietrza w celu zapewnienia odpowiednich warunków higienicznych przebywającym w nich ludziom. W standardowych instalacjach z wentylacją grawitacyjną lub wymuszoną mechanicznie powietrze zużyte jest wyrzucane na zewnątrz budynku. Następuje wówczas bezpowrotna strata energii, ponieważ świeże powietrze, które napłynie do budyn-

www.termo24.pl

ku w miejsce zużytego, należy podgrzać. W „Domu Ogrodnika” wykorzystano centralę wentylacyjną mechaniczną z odzyskiem ciepła, co nazywamy rekuperacją. Dzięki temu ciepło jest odzyskiwane, a emisja zanieczyszczeń i koszty zredukowane. Ponadto, by dodatkowo usprawnić proces, zastosowano gruntowy wymiennik ciepła, który poza funkcją podgrzewania powietrza zimą, pozwala też na dostarczanie chłodniejszego latem. Ochrona środowiska i edukacja Centrum Edukacji Ekologicznej w modernizowanym „Dom Ogrodnika” stworzyło dobry przykład połączenia użytkowej i naukowej funkcji instalacji w budynku. Rozmyślny podział budynku na część ekologiczną i standardową pozwala na proste porównanie i wysnucie wniosków ze stosowania technologii energooszczędnych i przyjaznych środowisku. Prowadzone przez CEE długoterminowe pomiary dają możliwość badania parametrów eksploatacyjnych przykładowego budynku w długim czasie, co przekłada się na możliwość stworzenia odpowiednich statystyk przydatnych zarówno do celów edukacyjnych, jak i rozwoju technologii energooszczędnych. Opracowanie: Anna Wańska, GLOBEnergia Źródła: • Centrum Edukacji Ekologicznej Fundacji Krzyżowa • V-Projekt – „Dobre praktyki – w dobrych rękach”

Fot. 1. Modernizacja „Domu Ogrodnika”

Fot. 2. Pompa ciepła Vitocal 300G

Fot. 3. System nadążny paneli fotowoltaicznych

TERMOMODERNIZACJA

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

Rekuperacja na najwyższym biegu

www.termo24.pl

INSTALACJE

TERMOMODERNIZACJA

INSTALACJE

Wentylacja mechaniczna z odzyskiem ciepła jest synonimem nowoczesnego, energooszczędnego, zdrowego i komfortowego sposobu realizacji procesu wymiany powietrza. Problemy z wentylacją (najczęściej grawitacyjną) przyczyniają się między innymi do: zawilgacania murów (pojawiania się grzybów), wzrostu ilości zanieczyszczeń stałych, zmniejszenie ilości tlenu, a wzrostu stężenia CO2 (przekroczenia nawet kilkukrotnie ponad dopuszczalne), zwiększenie emisji stężenia gazów z materiałów wykorzystanych podczas budowy. Ma to bezpośredni wpływ na odczucie braku komfortu. Z powyższych powodów i większej świadomości zagrożeń z nimi związanych stosuje się coraz częściej wentylację mechaniczną z rekuperacją. System wentylacji mechanicznej zbudowany jest z wielu elementów, takich jak np.: czerpnia i wyrzutnia, kanały i przewody wentylacyjne, kształtki, elementy nawiewne i wywiewne, oraz jednostki centralnej (rekuperatora). Na proces wentylacji decydujący wpływ ma urządzenie będące sercem układu – rekuperator i jemu zostanie poświęcony niniejszy artykuł. Kompaktowa centrala wentylacyjna – rekuperator Rekuperacja, czyli odzyskiwanie ciepła z powietrza wywiewanego na zewnątrz budynku, jest podstawą efektywnej energetycznie wentylacji. Powietrze zużyte ma temperaturę (zdecydowanie) wyższą niż świeże (w okresie grzewczym). W standardowej wentylacji powietrze to usuwane jest na zewnątrz, marnotrawiąc zawartą w niej energię. W rekuperatorach ciepło przekazywane jest powietrzu nawiewanemu do pomieszczenia z wysoką sprawnością, znacząco ograniczając nakłady energetyczne na podgrzanie powietrza nawiewanego. Wentylacja mechaniczna z odzyskiem może być realizowana poprzez urządzenia w małej i śred-

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI niej skali zwane rekuperatorami, w średniej i dużej zaś przez centrale wentylacyjne. Mają one za zadanie przygotować powietrze nawiewane do pomieszczeń (temperatura, czystość), odzyskać ciepło z powietrza usuwanego, zapewnić spręż umożliwiający pokonanie oporów przepływu na instalacji oraz dostarczenie powietrza z odpowiednią prędkością w elementach dystrybucyjnych-nawiewnikach. W rekuperatorach wykorzystuje się standardowo bezpośredni (za pomocą przegrody) sposób przekazywania ciepła, najczęściej za pomocą wymiennika płytowego zwanego niekiedy rekuperatorem. Rekuperatory są to małe, kompaktowe urządzenia, zamknięte w metalowej (tworzywowej) obudowie. Podłączone są pod cztery kanały wentylacyjne (powietrze świeże, nawiewane, wywiewane, zużyte), układ odprowadzania skroplin oraz instalację elektryczną. Montowane są najczęściej w pozycji stojącej, niekiedy z możliwością zawieszenia. Budowa rekuperatora W obudowie umieszczone są wszystkie elementy urządzenia. Centralnym elementem jest wymiennik ciepła, w którym „kontaktują się” dwa strumienie powietrza (strumień powietrza zewnętrznego – świeżego oraz strumień powietrza wewnętrznego – zużytego). Te dwa strumienie powietrza transportowane są przez dwa wentylatory. Przed wymiennikiem umieszczane są filtry. Dobry rekuperator wyposażony jest w obejście by-pass. Ważnym elementem rekuperatora, w naszych szerokościach geograficznych, jest układ antyzamrożeniowy oraz układ odprowadzania skroplin (powstających podczas wychładzania zużytego powietrza). Całość urządzenia, pod względem logicznym, spina automatyka. Jak poznać dobry rekuperator? Rekuperatory dostępne na rynku charakteryzują się różnym wykonaniem i zakresem dostępnych

INSTALACJE

Rys. Elementy nowoczesnego rekuperatora Raptor (Archiwum firmy Aspol-FV)

funkcji. Najlepsze urządzenia charakteryzują się poniższymi cechami. • Skuteczna wymiana ciepła realizowana jest przez przeciwprądowy wymiennik ciepła, który zapewnia wydłużony czas kontaktu strumienia powietrza nawiewanego i usuwanego (w porównaniu z tradycyjnym wymiennikiem krzyżowym). Najlepsze wymienniki przeciwprądowe wykonane są z płyt aluminiowych (dobra wymiana ciepła i trwałość) i osiągają sprawność ponad 90%. • Wydajne, oszczędne i ciche wentylatory – mają decydujące znaczenie w komforcie korzystania z wentylacji. Transportują one powietrze (dostarczają świeże, usuwają zużyte), przy zachowaniu odpowiedniego sprężu. Nowoczesne wentylatory EC (elektronicznie komutowane) stosowane w centralach są oszczędne (m.in. dzięki

płynnej regulacji) i ciche. Stanowią przeciwieństwo dla standardowych wentylatorów AC (ze stałą prędkością przepływu). Najnowszym trendem jest wykorzystanie wentylatorów tworzywowych. • Skuteczna filtracja zapewnia czystość nawiewnego powietrza, która jest istotnym elementem z punktu widzenia zdrowotnego i powszechnie występujących alergii. Powietrze z otoczenia zewnętrznego charakteryzuje się przypadkową czystością. W rekuperatorach stosuje się najczęściej filtry materiałowe. Filtry montowane są na wejściu do wymiennika ciepła (np. filtry kieszeniowe), celem jego ochrony przed zanieczyszczaniem (zarówno dla powietrza świeżego, jak i usuwanego). Dodatkowo umieszcza się filtr na obejściu (gdy powietrze przechodzi przez by-pass) – filtr kaseto

TERMOMODERNIZACJA

INSTALACJE

• nowy. Większa czystość powietrza to większy opór przepływu. Zakłada się, iż powinno się stosować filtry klasy bardzo dokładnie określonej, np. F5. Należy pamiętać, że tkanina filtracyjna ulega stopniowemu zbiciu i przy zabrudzonym filtrze wydajność rekuperatorów spada nawet powyżej 30%. • Automatyczny by-pass – zapobiega podgrzewaniu powietrza nawiewanego (np. podczas letniej nocy). Otwieranie by-passu uzależnione jest od relacji temperatury zadanej do temperatury powietrza świeżego i wywiewanego. Specjalne algorytmy optymalizują otwieranie / zamykanie by-passsu. Na rynku można spotkać nowatorskie rozwiązanie by-passu, które wyklucza podmieszanie powietrza, zapewniając sterowanie dwoma przepustnicami (otwieranie / zamykanie by-passu i zamykanie / otwieranie wejścia powietrza świeżego na wymiennik). • Autorska automatyka, stworzona na potrzeby danego urządzenia, zapewnia wykorzystanie licznych możliwości rekuperatora. Dobre regulatory są programowalne w ujęciu tygodniowym (fabrycznie i przez użytkownika) oraz posiadają tryby pracy tymczasowej. Użytkownik może zaprogramować schemat pracy dopasowany do własnych potrzeb, bazując na parametrach: natężeniu przepływu powietrza, porze dnia, rodzaju wykorzystywanej czerpni (ścienna, GWC). Ważną funkcją, z punktu widzenia bezproblemowej pracy urządzenia, jest funkcja antyzamrożeniowa, która może być realizowana na kilka sposobów (zastosowanie grzałki – często stosowane, dosyć kosztowne w eksploatacji rozwiązanie), wykorzystanie dodatkowego układu nawiewu powietrza na wymiennik z wykorzystaniem przepustnicy TVTL, wytworzenie okresowego podciśnienia. Inne funkcje automatyki to sygnalizacja zabrudzenia filtrów, jak też możliwość ustawienia balansu wydajności wentylatora. Dobrze jest, gdy automatyka obsługuje wszelkie czujniki (tem-

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI peratury, wilgoci, CO2) i urządzenia dodatkowe (GWC, GGWC, nagrzewnicę, chłodnicę). Rozbudowane rekuperatory umożliwiają współpracę z odkurzaczem centralnym. Nowością na rynku jest możliwość podłączenia pod sterowanie inteligentnym budynkiem. • Przyjazny montaż i podłączenie – cecha niezmiernie istotna z punktu widzenia instalatora. Podłączenie intuicyjne i szybkie gwarantuje bezproblemowe uruchomienie i eksploatację urządzenia. • Atrakcyjny wygląd to coraz bardziej istotny aspekt. Umożliwia montaż urządzenia nie tylko w pomieszczeniu technicznym, ale również w bardziej eksponowanym miejscu. Zalety rekuperacji powietrza wentylacyjnego • wentylacja przebiega w kontrolowany sposób • skuteczne dostarczanie świeżego i usuwanie zużytego powietrza i odprowadzanie wilgoci • znaczna oszczędność w kosztach ogrzewania poprzez odzysk ciepła z powietrza usuwanego z pomieszczenia (w warunkach eksploatacyjnych około 80%) Eksploatacja rekuperatora Rekuperatory przeznaczone są do pracy ciągłej. Obsługa eksploatacyjna ograniczona jest do minimum. Obejmuje ona okresową wymianę filtrów (co 3–6 miesięcy), sprawdzenie stanu wymiennika (ewentualne jego czyszczenie). Z tego powodu podczas montażu centrali wentylacyjnej należy pamiętać o dostępie do urządzenia podczas jego eksploatacji. Obsługę serwisową najlepiej zlecić wyspecjalizowanemu serwisowi. Prawidłowo wykonana i eksploatowana instalacja wentylacji pozwala długo się cieszyć komfortem środowiska wewnętrznego przy jednocześnie niskich nakładach związanych z eksploatacją. dr inż. Krystian Kurowski ASPOL-FV Sp. z o.o.

INSTALACJE

SPIS TREŚCI

Elektryczny grzejnik konwekcyjny, promieniujący, a radiacyjny

Najtańszym sposobem przekazywania ciepła przez grzejniki elektryczne jest konwekcja, która opiera się na cyrkulacji powietrza, promieniowanie to metoda pośrednia, zarówno kosztowo, jak i jeśli chodzi o komfort użytkowania. Grzejniki radiacyjne natomiast są najdroższe, ale za to komfort cieplny, który dostarczają, jest porównywany do tego, jaki dają standardowe grzejniki z wodnego systemu C.O. Czym różnią się te 3 sposoby przekazywania powietrza, jakie mają wady i zalety, a w końcu ile kosztują ? Konwektory wykorzystują efekt unoszenia się ciepłego powietrza ogrzanego przez element grzewczy, które wydostając się z urządzenia powoduje

www.termo24.pl

przemieszczanie się mas powietrza znajdującego się w całym ogrzewanym pomieszczeniu. Zjawisko to, zwane cyrkulacją, umożliwia szybkie ogrzanie pomieszczenia. Niestety zjawisko cyrkulacji dotyczy też kurzu, pyłków i roztoczy w ogrzewanym powietrzu w pomieszczeniu oraz ich osiadanie w bezpośrednim otoczeniu urządzenia (ważne szczególnie dla alergików i astmatyków). Z kolei największą zaletą konwektorów jest to, iż są najtańsze. Atlantic Polska sp. z o. o. posiada w ofercie trzy modele elektrycznych grzejników konwekcyjnych tj. F17 z termostatem mechanicznym, F117 i F18 (dwa ostatnie posiadają termostat elektroniczny). Ich ceny zaczynają się od ok. 300 zł brutto.

Sposoby przekazywania ciepła Promieniowanie to drugi ze sposobów przekazywania ciepła przez grzejniki elektryczne. W przeciwieństwie raDiaCJa do konwektorów, promienniki zapewniają silniejsze odczucie ciepła przy użyciu tej Najmłodsza i najnowocześniejsza technologia. samej ilości energii, zwiększając Radiatory w swejzdecydowanie pracy kontrolują inercję cieplną pomieszczenia, wykorzystując przy tym wszystkie zalety nasze poczucie komfortu. Grzejniki promieniująpromieniowania raDiaCJa cieplnego oraz naturalnej konwekcji. ce wykorzystują swej łagodne pracy iefekt frontalnego Grzejniki w te emitują otaczające ciepło w całym Najmłodsza i najnowocześniejsza technologia. pomieszczeniu. emitowaniaogrzewanym termoelektrycznych fal cieplnych, Radiatory pracy kontrolują inercję cieplną całą Wykonanewzeswej specjalnych materiałów, wykorzystują swym charakterem zbliżonych do promieniowapomieszczenia, wykorzystując przy tym wszystkie zalety powierzchnię obudowy, by reagować bardzo szybko i efektywnie nia słonecznego ciepła wytwarzanego przez promieniowania cieplnego orazwnaturalnej konwekcji. na każdą lub zmianę temperatury pomieszczeniu. Grzejniki te emitują łagodne i otaczające ciepło w całym Komfort cieplny, który dostarczają, jest porównywalny kominek. Promieniowanie to rozprzestrzenia się ogrzewanym z komfortem, pomieszczeniu. jaki daje nam standardowo stosowany wodny w linii prostej, pozwalając namateriałów, przejmowanie wy-całą Wykonane ze specjalnych wykorzystują system ogrzewania centralnego. powierzchnię obudowy, by reagować bardzo szybko tworzonego ciepła przez nas samych oraz przed-i efektywnie na każdą zmianę temperatury w pomieszczeniu. mioty z naszego otoczenia, zapewniając również Komfort cieplny, który dostarczają, jest porównywalny niewielką zróżnicę między stosowany podłogąwodny komfortem,temperatur jaki daje nam standardowo system ogrzewania centralnego. a sufitem. Ich kolejną przewagą nad konwektorami jest to, że lepiej nagrzeją wysokie pomieszczenia. Mimo, że promienniki są droższe lub dużo droższe od konwektorów, Atlantic Polska posiada w swojej ofercie jeden model grzejnika promieniującego Solius, który kosztuje tyle, ile konwektory, bo 1 000 W można kupić już od 530 zł brutto!

RADIACJA

INSTALACJE

Sposoby przekazyw

Sposoby przekazywania ciepła

Radiacja to najmłodsza, najnowocześniejsza, ale i najdroższa technologia. Radiatory w swej pracy kontrolują inercję cieplną pomieszczenia, wykorzystując przy tym wszystkie zalety promieniowania cieplnego oraz naturalnej konwekcji. Grzejniki te emitują łagodne i otaczające ciepło w całym ogrzewanym pomieszczeniu. Wykonane ze specjalnych materiałów, wykorzystują całą poKOnweKCJa wierzchnię obudowy, by reagować bardzo szybko Konwektory wykorzystują unoszenia się w ciepłego i efektywnie na każdą zmianęefekt temperatury po- powietrza ogrzanego przez element grzewczy, które wydostając się mieszczeniu. Komfort cieplny, który dostarczają, z urządzenia powoduje przemieszczanie się mas powietrza jest porównywalny zsiękomfortem, jaki pomieszczeniu. daje nam znajdującego w całym ogrzewanym KOnweKCJa Zjawisko to, zwane niekiedy cyrkulacją, umożliwia szybkie standardowo stosowany wodny system CentralneKonwektory wykorzystują efekt unoszenia się ciepłego powietrza ogrzanie pomieszczenia. go Ogrzewania. Galapagos i Alipsis to które dwa modele ogrzanego przez grzewczy, wydostając się Emisja ciepła tychelement urządzeń uwzględnia również wszystkie z urządzenia powoduje przemieszczanie się mas powietrza grzejnikówgratisowe radiacyjnych z oferty Atlantic Polska. kalorie ciepła, jakie docierają do danego znajdującego się w całym ogrzewanym pomieszczeniu. pomieszczenia (ciepło słoneczne, ciepło ludzkiego ciała, etc.) Obydwa mają m.in. system ASP przeciwdziałający Zjawisko to, zwane niekiedy cyrkulacją, umożliwia szybkie cyrkulacji kurzu Atlantic), Galapagos możogrzanie(patent pomieszczenia. Emisja ciepła tych urządzeń również wszystkie na kupić od ok. 1 600 zł brutto,uwzględnia natomiast Alipsis gratisowe kalorie ciepła, jakie docierają do danego to najdroższy grzejnik(ciepło z oferty firmy, kosztuje od etc.) pomieszczenia słoneczne, ciepło ludzkiego ciała, ok. 4 400 zł brutto.

raDiaCJa Najmłodsza i najnowocześniejsza technologia. Radiatory w swej pracy kontrolują inercję cieplną pomieszczenia, wykorzystując przy tym wszystkie zalety promieniowania cieplnego oraz naturalnej konwekcji. Grzejniki te emitują łagodne i otaczające ciepło w całym ogrzewanym pomieszczeniu. Wykonane ze specjalnych materiałów, wykorzystują całą powierzchnię obudowy, by reagować bardzo szybko i efektywnie na każdą zmianę temperatury w pomieszczeniu. Komfort cieplny, który dostarczają, jest porównywalny z komfortem, jaki daje nam standardowo stosowany wodny system ogrzewania centralnego.

prOMieniOwanie PROMIENIOWANIE Promienniki ciepła to urządzenia wykorzystujące w swej pracy efekt frontalnego emitowania termoelektrycznych fal cieplnych, swym charakterem zbliżonych do promieniowania słonecznego lubprOMieniOwanie ciepła wytwarzanego przez kominek. Promieniowanie to rozprzestrzenia się w linii prostej, pozwalając Promienniki ciepławytworzonego to urządzenia wykorzystujące swej pracy na przejmowanie ciepła przez naswsamych oraz efekt frontalnego emitowania termoelektrycznych fal przedmioty z naszego otoczenia, zapewniając równieżcieplnych, niewielką swym zbliżonychpodłogą do promieniowania różnicęcharakterem temperatur pomiędzy a sufitem. słonecznego lub ciepła wytwarzanego przez kominek. Promienniki zapewniają silniejsze odczucie ciepła przy Promieniowanie to rozprzestrzenia się w linii prostej, pozwalając użyciu tej samej ilości energii, w porównaniu do ogrzewania na przejmowanie wytworzonego ciepła przez nas samych konwekcyjnego, zdecydowanie zwiększając nasze poczucieoraz przedmioty komfortu. z naszego otoczenia, zapewniając również niewielką różnicę temperatur pomiędzy podłogą a sufitem. Urządzenia te znajdują doskonałe zastosowanie Promienniki zapewniają silniejsze odczucie ciepła w pokojach dziennych, łazienkach, kuchniach orazprzy wysokich użyciu tej samej ilości energii, w porównaniu do ogrzewania pomieszczeniach. konwekcyjnego, zdecydowanie zwiększając nasze poczucie komfortu. Urządzenia te znajdują doskonałe zastosowanie w pokojach dziennych, łazienkach, kuchniach oraz wysokich pomieszczeniach. KONWEKCJA

KOnweKCJa Konwektory wykorzystują efekt unoszenia się ciepłego powietrza ogrzanego przez element grzewczy, które wydostając się z urządzenia powoduje przemieszczanie się mas powietrza znajdującego się w całym ogrzewanym pomieszczeniu. Zjawisko to, zwane niekiedy cyrkulacją, umożliwia szybkie ogrzanie pomieszczenia. Emisja ciepła tych urządzeń uwzględnia również wszystkie gratisowe kalorie ciepła, jakie docierają do danego pomieszczenia (ciepło słoneczne, ciepło ludzkiego ciała, etc.)

Źródło: Atlantic Polska 5

TERMOMODERNIZACJA

Pr ef sw lu Pr na pr ró Pr uż ko ko Ur w po

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

Dom inteligentny = energooszczędny?

Poszanowanie energii w budynkach to nie tylko technologie OZE, innowacyjne komponenty budowlane czy zintegrowane z otoczeniem projekty architektoniczne. To też coś więcej, niż świadome ekologiczne użytkowanie. Tym razem zajmiemy się wpływem, jaki na zużycie energii mają systemy zarządzania budynkami, czyli automatyka budynkowa. Celem automatyki budynkowej jest usprawnienie zarządzania budynkowymi instalacjami. Człowiek jest omylny i nie jest w stanie wszystkiego kontrolować. Automatyzacja procesów pozwala na ich optymalizację. Stąd biorą się oszczędności – energetyczne i ekonomiczne, związane z efektywnym wykorzystaniem mediów. Czy jednak wielkość tych oszczędności może uzasadnić inwestycje w te rozwiązania? Dane podawane

www.termo24.pl

przez różne ośrodki badawcze i producenci nie dają jednoznacznej odpowiedzi. W swoich obliczeniach wahają się bowiem od zera do nawet 70%. Od czego zależą te różnice? Przede wszystkim od sposobu użytkowania obiektu, jego kubatury i charakteru użytkowego, ale także poziomu wdrożonej automatyki budynkowej. Pojęcia „automatyka budynkowa” czy „system zarządzania budynkiem” można bowiem rozumieć na wiele sposobów. Po pierwsze, każda instalacja technologiczna (urządzenie grzewcze, rekuperator czy roleta) może być zautomatyzowana na jeden z poniższych sposobów: • przez automatyczne sterowanie centralne • przez autonomiczne sterowanie pomieszcze-

BUDYNEK niowe (automatyka dołączana przez producentów do urządzeń) • przez indywidualne sterowanie pomieszczeniowe połączone z siecią nadrzędną, która umożliwia porozumiewanie się wszystkich urządzeń i integrację ich działań, z opcją uzależniającą pracę od wskazań czujników wewnętrznych i zewnętrznych Po drugie, różny jest zakres funkcjonalności systemów. Wyróżniamy cztery typy automatyki budynkowej: • BAS (building automation system) – to system centralnego sterowania i nadzoru instalacji technicznych w budynku; • BMS (building management system) – zarządza wszystkimi funkcjami technicznymi budynku. Ma zdolność do konfiguracji, monitoringu, wizualizacji i nadzoru przy wykorzystaniu urządzeń różnych producentów i dostawców. Powinien dawać możliwość centralnego i zdalnego sterowania wszystkimi podsystemami. • SMS (security management system) i DMS (danger management system) – to systemy bezpieczeństwa na poziomie zarządzania informacją; są tworzone na zamkniętych protokołach komunikacyjnych. • BMCS (building management and control system) – system globalny, który zarządza BMS i SMS. Jego podstawowym zadaniem jest zbieranie i analizowanie wszystkich urządzeń oraz umożliwianie komunikacji między systemami i podsystemami w sieci. Norma PL-EN 15232 Wydaje się, że dla określenia wpływu automatyki na energochłonność budynku największe znaczenie ma to pierwsze rozróżnienie. Na nim też oparł się Europejski Komitet Normalizacyjny przyjmując normę PL-EN 15232: „Energetyczne właściwości budynków. Wpływ automatyzacji, sterowania i technicznego zarządzania budynkami”. Standard, który należy do grupy norm związanych z dyrektywą EPDB, funkcjonuje od 2010 roku, a od 2012 jest dostępny w wersji polskiej. Norma precyzuje metody oceny wpływu automatyki na energochłonność, klasy systemów automatyki i zawiera zalecenia co do stosowania systemów dla poszczególnych typów obiektów. Twórcy normy objęli nią dwa typy instalacji: system automatyki BACS (building automation and control system) –

równorzędny systemowi BAS według powyższego nazewnictwa – oraz system technicznego zarządzania budynkiem TBM (technical management system), który możemy utożsamić z wyżej opisanym systemem BMS. • Klasa D – to systemy BACS, które nie mają wpływu na efektywność energetyczną budynku, zalicza się do nich wszystkie BACS, które nie spełniają wymogów dla klasy C; nie powinno się ich stosować w nowych obiektach. • Klasa C – to standardowe systemy BACS; wśród wymagań jest instalacja termostatów lub czujników elektronicznych w każdym pomieszczeniu, czujniki temperatury na zewnątrz, możliwości sterowania natężeniem pracy oraz funkcji włącz/wyłącz. • Klasa B – to zaawansowane systemy BACS z elementami technicznego zarządzania budynkiem. • Klasa A – to systemy BACS o dużej efektywności energetycznej, które umożliwiają dwukierunkową komunikację urządzeń sterujących, wykonawczych i sensorów. Każdy odbiornik energii w każdym pomieszczeniu musi mieć możliwość indywidualnego sterowania – odpowiednio do rzeczywistych potrzeb. W normie znajduje się szczegółowy opis funkcji, które muszą posiadać budynki, aby przynależeć do poszczególnych klas. Z tym, że inne są wymagania dla obiektów mieszkalnych, a inne (znacznie wyższe) dla niemieszkalnych. Rozwiązania zgodne z klasą A pozwalają, jak się szacuje, na oszczędności do 45% energii (por. schemat). Procentowo największe zyski może przynieść sterowanie oświetleniem, ale w ostatecznym rozrachunku to ogrzewanie jest kluczową instalacją, której działanie należy usprawnić, ponieważ to ogrzewanie i chłodzenie pochłania 60–70% całkowitego zużycia energii elektrycznej. Z prostej kalkulacji wynika więc, że dzięki inteligentnemu zarządzaniu samą instalacją HVAC można uniknąć około 30% wydatków na energię. Czynniki sukcesu Uzyskanie danych o rzeczywistych oszczędnościach w konkretnym obiekcie możliwe jest jedynie na podstawie badań porównawczych z identycznym budynkiem referencyjnym. Jednak istnieje kilka warunków, których spełnienie daje pewność, że zrobiliśmy wszystko, co można, dla efektywnego za-

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

POTENCJAŁ OSZCZĘDZANIA ENENRGII W INTELIGENTNYM BUDYNKU

Na efektywność wpływa zarządzanie następującymi instalacjami technologicznymi: • instalacje HVAC • instalacja wodno-kanalizacyjna (odpowiadająca za ciepłą wodę użytkową) • oświetlenie i inne odbiorniki energii elektrycznej • osłony przeciwsłoneczne (rolety, żaluzje) rządzania budynkiem. Mówi o nich Łukasz Hakluk, główny projektant systemów w firmie DLJM System: Po pierwsze to wybór technologii. Wszystkim, którzy planują wdrożenie automatyki dla budynków klasy A, zalecamy otwarte systemy automatyki. Opierają się na upublicznionych standardach komunikacyjnych, które umożliwiają instalację urządzeń różnych producentów. Na rynku wśród producentów najbardziej znane są KNX/EIB, LonWorks i BACnet, przy czym wiodącym w Europie jest ten pierwszy, objęty europejską normą EN 50090 (KNX). KNX to centralna magistrala, która zastępuje klasyczną instalację elektryczną. Topologia systemu KNX/EIB opiera się na strukturze gwiazdy. Wszystkie podłączone do magistrali urządzenia, a może być ich ponad 60 tysięcy, są równoprawne i sterowane w sposób zdecentralizowany. Dzięki temu każdy odbiornik energii w każdym pomieszczeniu jest indywidualnie sterowany i pracuje zgodnie z rzeczywistym zapotrzebowaniem – ze względu na użytkowników i warunki zewnętrzne. Dodatkowo ten system daje możliwość opomiarowania urządzeń – zbierania danych, tworzenia okresowych raportów, tworzenia wizualizacji i prognoz dotyczących zużycia mediów. Jeśli korzysta się ze zróżnicowanych taryf za energię elektryczną, system można zaprogramować tak, by wyposażenie pochłaniające najwięcej energii było używane w trakcie tańszego okresu taryfowego.

www.termo24.pl

Drugim elementem jest projekt Dobry projekt jest tworzony na początku budowy i zintegrowany z pozostałymi projektami branżowymi. To pomaga uniknąć sprzeczności i maksymalnie wykorzystać wybrany sprzęt – pod względem zarówno jego funkcjonalności, jak i efektywności działania - dodaje projektant systemów DLJM System. Po trzecie: customizacja. Właściwe wdrożenie systemu automatyki to nie tylko instalacja i uruchomienie sprzętu. Dopiero w czasie użytkowania wychodzą zwyczaje użytkowników, do których trzeba dopasować (zaprogramować) scenariusze działania systemu tak, by system był jak najbardziej efektywny, ekonomiczny i ergonomiczny. Źródło: • Standardy inteligentnego budownictwa, Muratorplus, dr inż. Krzysztof Duszczyk Firma DLJM System projektuje i wdraża systemy automatyki budynkowej w budynkach energooszczędnych. W tym roku została wyróżniona przez Polski Instytut Budownictwa Pasywnego i Energii Odnawialnej im. G.Schlagowskiego. Dołączyła do grona Ambasadorów Budownictwa Pasywnego – grupy firm z branży budowlanej, które wprowadzają innowacyjne produkty i usługi dla budownictwa pasywnego.

Alina Szastok DLJM System Sp. z o.o.

Postaw na niezależność energetyczną Pompy ciepła powietrze|woda

› Pompy ciepła, wentylacja z odzyskiem ciepła, kolektory słoneczne i fotowoltaika z oferty jednego producenta.

› Oferujemy wybór spośród ponad 30.000 rozwiązań systemowych.

› 35 lat doświadczenia w budowie perfekcyjnych pomp ciepła.

Moc grzewcza przy P-7/W35 dla pomp powietrze/woda, S0/W35 dla pomp solanka/woda i W10/W35 dla pomp woda/woda. Podane moce maksymalne uwzględniają systemy kaskadowe. * Pompy woda/woda zawsze z wymiennikiem pośrednim

Pompy ciepła solanka|woda

Pompy ciepła woda|woda

10 kW

10 kW*

17 kW

16 kW

17 kW*

45 kW

46 kW

44 kW*

144 kW

400 kW

500 kW*

www.stiebel-eltron.pl

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

Pixel Building

„Pixel” to nowoczesny czteropiętrowy budynek posiadający 1136 m2 powierzchni użytkowej, zaprojektowany przez Studio505 z Melbourne. Został zbudowany w dzielnicy Carlton w Melbourne w Australii. Stworzony jako dynamiczne środowisko pracy biurowiec jest doskonałym przykładem tego jak w kreatywny sposób można połączyć styl, nowoczesny wygląd i innowacyjne technologie, pamiętając jednocześnie o poszanowaniu energii. Już na pierwszy rzut oka uwagę przyciąga kolorowa fasada zbudowana z paneli, których ułożenie nie jest przypadkowe. Poza ciekawym wyglądem umożliwiają one dostęp maksymalnej ilości światła dziennego do

www.termo24.pl

powierzchni biurowych, bez konieczności stosowania żaluzji. Okna fasady otwierają się automatycznie w nocy, budynek jest więc chłodzony przez swobodny przepływ świeżego powietrza. Projektanci zwrócili szczególną uwagę na to by powietrze dostarczane do wnętrz budynku było w całości powietrzem świeżym. Naturalna wentylacja oraz okna z podwójnymi szybami minimalizują zapotrzebowanie na energię elektryczną. Firma budująca biurowiec po raz pierwszy zastosowała w nim ekologiczny beton, czyli taki, który ma wytrzymałość betonu portlandzkiego, ale o zredukowanej do połowy zawartości węgla w mieszance betonowej. Emisję dwutlenku węgla ograniczono również

BUDYNEK

dzięki zastosowaniu gazowej chłodziarki absorpcyjnej był to pierwszy budynek komercyjny w Australii w którym wykorzystano tego typu technologię. Zielony dach budynku umożliwia efektywne gromadzenie wody opadowej, która po przeniknięciu przez warstwę roślinności trafia do zbiorników magazynujących o pojemności 20 tys. litrów. Tym sposobem, w 100% pokryte jest zapotrzebowanie na wodę użytkową budynku. Jest więc samowystarczalny. Co więcej, zużywa on bardzo małe ilości wody. Jest to spowodowane jej kilkakrotnym wykorzystaniem, możliwym dzięki uzdatnianiu. „Pixel” jest pierwszym projektem w Australii w którym wykorzystano nowoczesną technologię próżniowych toalet, która redukuje do minimum zużycie wody. Na parterze, znajdują się beztlenowe komory fermentacyjne, funkcjonujące jako oczyszczalne ścieków. Pozyskany z nich w wyniku fermentacji beztlenowej metan jest wykorzystywany do podgrzewaczy wody znajdujących się na dachu budynku. Na dachu znajdują się również trzy turbiny wiatrowe o pionowej osi obrotu oraz panele fotowoltaiczne zarówno stałe, jak i z systemem nadążnym, które przez cały rok dostarczają energię elektryczną.

Fasada budynku (źródło: www.pixelbuilding.com.au)

Pixel jest sztandarowym przykładem wpisującym się w ideę zrównoważonego rozwoju i poszanowania energii, powszechnie reklamowanym jako najbardziej ekologiczny budynek w Australii. Jego budowa rozpoczęła się w 2009r i do tej pory ma już na swoim koncie sporo prestiżowych nagród i wyróżnień. Osiągnął m. in. wszystkie dostępne punkty w ramach każdej z kategorii Greenstar V3 Design Biuro. Lokalizacja w centrum miasta, w pobliżu głównych arterii komunikacyjnych, zdecydowanie minimalizuje koszty dojazdu. Z założenia ma on pokazywać, że nowe, zielone technologie potrafią zapewnić pracownikom komfortowe i zdrowe środowisko pracy, przy małych kosztach operacyjnych. Źródła: www.pixelbuilding.com.au, www.inhabitat.com

Anna Będkowska, Marta Burchat

Turbiny wiatrowe (źródło: www.pixelbuilding.com.au)

TERMOMODERNIZACJA

www.globenergia.pl

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

Samodzielne docieplenie poddasza

Fot. 1. Mierzenie rozstawu krokwi

Poddasze warto ocieplić z wielu powodów. Zimą zabezpieczamy dom przed utratą ciepła, latem zapewniamy sobie ochronę przed upałami – a przede wszystkim oszczędzamy sporo na rachunkach. Czym najlepiej izolować tę przestrzeń i jak zabrać się do pracy? Dobieramy izolację. Które parametry są najważniejsze? Na dobry początek, powinniśmy wybrać odpowiedni materiał. Na rynku dostępnych jest bardzo wiele rozwiązań, różniących się podstawowymi parametrami. Podstawą są właściwości termoizolacyjne produktu. Przewodność cieplną oznacza się za pomocą symbolu λ (lambda)– im niższa wartość parametru, tym cieńsza warstwa materiału spełni swoją funkcję. Przy zakupie powinniśmy zwrócić uwagę na odporność izolacji na wilgoć. Poddasze to miejsce szczególnie narażone na kontakt z wodą: o ile budując

www.termo24.pl

nowy dom możemy założyć, że pokrycie dachowe jest szczelne, przy domu już stojącym nie możemy wykluczyć ewentualnych błędów wykonawczych, czy też uszkodzeń powstałych w trakcie eksploatacji. Izolacja przylega bezpośrednio do konstrukcji dachowej, musi więc cechować się niską absorbcją wody – w innym przypadku ryzykujemy powstawaniem pleśni i grzybów na konstrukcji drewnianej. Jeszcze innym, równie istotnym parametrem jest odporność na ogień – bezpieczeństwo zapewnić może produkt niepalny. Pomocna jest w tym przypadku klasa reakcji na ogień, wyrażona w postaci tzw. Euroklasy, od A1 do F. A1 oznacza materiał niepalny, klasa F odpowiada materiałom niesklasyfikowanym. Na koniec sprawdźmy sprężystość izolacji. Jej wysoka wartość zapewni zakleszczanie się ocieplenia między krokwiami, co skutecznie przeciwdziała mostkom termicznym i podnosi szczelność izolacji.

BUDYNEK

Z racji bardzo dobrych parametrów wymienionych powyżej, do ocieplania poddaszy najczęściej stosuje się wełnę skalną. Pracę można z powodzeniem wykonać samodzielnie. Aby wszystko poszło szybko i sprawnie, zdaniem doradców technicznych firmy ROCKWOOL, warto jednak zasięgnąć porady eksperta. Krok po kroku Dokonujemy dokładnego pomiaru rozstawu pomiędzy krokwiami. Jako ocieplenie pomiędzy krokwiami używamy wełny w rolce. W tym celu rozwijamy zrolowaną płytę izolacji i odmierzamy odcinki. Powinny być one dłuższe o ok. 2 cm od rozstawu w świetle miedzy krokwiami. Docięcie płyt z odpowiednim naddatkiem powoduje, że nie ma konieczności stosowania dodatkowego mocowania materiału za pomocą sznurków, bowiem swobodnie utrzymuje się on pomiędzy krokwiami. W ten sposób zmniejszamy także ilość odpadów materiałowych.

Fot. 2. Odmierzanie płyty

Następnie przystępujemy do starannego ułożenia odcinków pierwszej warstwy ocieplenia pomiędzy krokwiami. Jeżeli w konstrukcji dachowej występuje połać dachowa typu szczelnego dla pary wodnej, (np. pełne deskowanie z papą), należy zastosować szczelinę wentylowaną grubości 3–6 cm oraz zapewnić otwory wlotowe pod okapem oraz wylotowe w kalenicy dachu bądź też ścianach szczytowych. Docięte z 2 cm naddatkiem płyty układamy miedzy krokwiami – stroną oznaczoną do wewnątrz pomieszczenia. Pierwszą warstwę ocieplenia układamy starannie, zwracając szczególną uwagę na szczelne przyleganie płyt ocieplenia do siebie i do elementów konstrukcji poddasza (krokwie, jętki, kleszcze). Kolejny etap to montaż stalowego rusztu pod okładziny połaci i stropu pod poddaszem. Ruszt składa się z wieszaków dystansowych (np. typu U) i profili nośnych okładzin (np. typu C). Standardowy rozstaw wieszaków wzdłuż krokwi wynosi 40 cm. Według zaleceń producentów okładzin,

Fot. 3. Układanie ocieplenia

Fot. 4. Montowanie rusztu stalowego

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

np. gipsowo-kartonowych, stosuje się też inne rozstawy wieszaków – w zależności od rodzaju, grubości i ilości okładzin. Wysuniecie wieszaków ponad płaszczyznę czołową krokwi umożliwia zamontowanie pod krokwiami (jętkami lub kleszczami) drugiej warstwy ocieplenia o dobranej wcześniej grubości. Do wieszaków przykręcamy lub wkładamy na wcisk profile nośne. Montujemy je prostopadle do krokwi. Zalecamy, aby profile nośne przed montażem wypełniać od wewnątrz paskami z wełny, co polepsza izolacyjność termiczną poddasza. Przystępujemy do układania drugiej warstwy ocieplenia: pod krokwiami, jętkami czy kleszczami, między profilami nośnymi okładzin. W tej warstwie możemy rozprowadzić zabezpieczone przewody instalacji elektrycznej.

Fot. 5. Układanie drugiej warstwy ocieplenia

W pomieszczeniach wilgotnych o ciśnieniu pary wodnej powyżej 13 hPa (łazienka, kuchnia, WC), do profili nośnych okładzin montujemy dodatkowo paroizolację. Układamy ją na zakład i sklejamy ze sobą taśmą dwustronnie klejącą. Montujemy ją od strony wewnętrznej poddasza – pod ociepleniem lub stalową konstrukcją okładzin – i mocujemy taśmą dwustronnie klejącą do spodu stalowych profili nośnych. Ostatnim etapem jest przykręcenie okładzin połaci i stropu nad poddaszem. Okładziny poddasza przykręcamy wkrętami do profili nośnych. Rozstaw wkrętów podają producenci okładzin (najczęściej nie powinien być większy niż 25–35cm). Okładziny montujemy w taki sposób, aby ich dłuższe krawędzie były prostopadłe do rusztu. Połączenia okładzin wzdłuż krótszych boków przesuwamy w sąsiednich rzędach okładzin o minimum jedną odległość miedzy profilami pionowymi. Połaczenia poprzeczne wykonujemy zawsze na profilach typu C. Takie rozplanowanie ułożenia płyt eliminuje powstawanie połączeń krzyżowych (miejsce styku 4 okładzin) i zapewnia zwiększenie sztywności zabudowy poddasza. Źródło: ROCKWOOL

www.termo24.pl

Fot. 6. Mocowanie okładziny

Fot. 7. Przekrój ocieplenia

2.Targi Modernizacji Budynk贸w 28-29 listopada 2013, Krak贸w www.modernizacja.krakow.pl www.targi.krakow.pl

targi Targi w Krakowie Sp. z o.o., Krak贸w

Centralna 41a, tel.: +48 12 651 90 17, szatan@targi.krakow.pl

SPIS TREŚCI

Metoda

LEKKA SUCHA CZ

ZY LEKKA MOKRA

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

METODA LEKKA SUCHA Kiedy ocieplać? Metoda ta jest polecana dla osób, które lubią pracować same. Metodę lekką suchą można układać o dowolnej porze roku oraz w dowolnych warunkach pogodowych (wyjątkiem są ulewy). Materiały nie są wrażliwe na mróz, ponieważ nie stosujemy zapraw, ani klejów wymagających wody. Przygotowanie ścian Równość ścian nie odgrywa tu dużego znaczenia. Jednak w przypadku, gdy sypie się z niej tynk, należy go oczywiście skuć, w miejscach gdzie odpada. Wszelkie niedokładności da się zniwelować za pomocą podkładek, bądź klinami podczas kładzenia rusztu. Rodzaj ocieplenia Pomiędzy elementy rusztu układane jest ocieplenie. W odróżnieniu od styropianu zdecydowanie łatwiej położyć wełnę, która jest sprężysta, przez co dopasowuje się do wolnych przestrzeni i nierówności. Sposób montażu ocieplenia Ruszt wykonany jest najczęściej z drewna iglastego, dobrze wysuszonego i zaimpregnowanego. Pomiędzy elementy rusztu układa się ocieplenie. Ze względu na wyższą od izolacji przewodność cieplną, ruszt montuje się dwuwarstwowo (pionowo i poziomo lub na odwrót). Drugą warstwę należy nabić po wcześniejszym wypełnieniu izolacją pierwszej płyty. Następnie na ruszty mocuje się polietylenową folię wiatrochłonną, a miejsca połączeń uszczelnia taśmą wiatroszczelną. Folię należy wywinąć na krawędzi cokołu oraz w miejscach gdzie będą znajdować się okna i drzwi. Następnie przytwierdza się listwy rusztu dystansowego. Dzięki niemu możliwe jest osuszanie ocieplenia i wiatroizolacji. Rodzaj elewacji Najczęstszą metodą wykończenia ścian jest siding winylowy, który może być zarówno gładki lub posiadać fakturę imitującą słoje drewna. Jest dostępny w coraz większej gamie kolorów, a producenci wypuszczają na rynek coraz to nowsze akcesoria z winylu, dzięki czemu wykończenia są bardzo estetyczne. Trwałość i konserwacja Elewacje, które zostały wykończone sidingiem winylowym są niewrażliwe na skutki działania wody oraz zawilgocenie, dzięki czemu pleśnie, grzyby i mchy nie powstają. Stosowanie wiatroizolacji chroni warstwy wewnątrz przed wilgocią, jednocześnie zapewniając odpowiednią wentylację. Zdecydowanym plusem metody suchej jest prostota napraw sidingu. Po uszkodzeniach mechanicznych, panele można łatwo zdemontować i wymienić. Zabrudzenia należy czyścić wodą z odpowiednim detergentem. Siding jest odporny na działanie słońca, nie trzeba go malować ani odnawiać.

www.termo24.pl

tynk cementowo-wapienny folia wiatroizolacyjna

ściana nośna

izolacja termiczna ułożona w dwuch warstwach ruszy z desek 40

elewacja z desek, sidingu winylowego itp.

BUDYNEK

METODA LEKKA MOKRA Kiedy ocieplać? Pogoda powinna być bezdeszczowa, a nasło-necznienie umiarkowane. Nie powinniśmy zabierać się za roboty budowlane w okresach przymrozków. Temperatura powietrza na zewnątrz powinna się kształtować w graniach od 5 do 25oC. Przygotowanie ścian Ściana powinna zostać dokładnie oczyszczona ze wszelkich fragmentów tynku. Natomiast jakiekolwiek nierówności należy uzupełnić zaprawą szpachlową. Gdy w grę wchodzi ściana, z której sypie się tynk, należy go skuć w miejscach gdzie odpada, a następnie pokryć dokładnie zaprawą i wyrównać. Rodzaj ocieplenia Do tej metody stosuje się zarówno ocieplenie ze styropianu (które dominowało jeszcze kilka lat temu), jak i wełny mineralnej, przystosowanej do tynkowania. Sposób montażu ocieplenia Do wcześniej oczyszczonej ściany przyklejamy za pomocą zaprawy (lub mocujemy kołkami) płyty materiału izolacyjnego, które powinny być usiane jak najgęściej, w tzw. mijankę (podobnie jak budowa muru z cegieł – spojenia dwóch sąsiadujących ze sobą rzędów nie mogą być położone na tej samej linii). Tak przytwierdzone płyty pokrywa się stosunkowo cienką warstwą zaprawy, aby następnie wtopić w nią pasy lekkiej siatki zbrojącej z włókna szklanego, które powinny na siebie zachodzić co najmniej 10 cm. Tak ocieplone ściany pokrywa się tynkiem cienkowarstwowym, ale dopiero po wyschnięciu podkładu. Rodzaj elewacji Najlepsze są cienkowarstwowe tynki mineralne lub polimerowe. Tynki polimerowe są trwalsze, można je nabyć w dużej gamie barw i nie potrzebują dodatkowego wykańczania farbą. Tynki mineralne, są dostępne zazwyczaj w odcieniach jasnych, dlatego też najczęściej wybiera się kolor biały, a dopiero później maluje się je farbami elewacyjnymi. Trwałość i konserwacja Każdy tynk w warunkach permanentnego zawilgocenia lub zacienienia, może porastać mchem, glonami lub grzybem. W dodatku zarówno styropian, jak i wełna mineralna stanowią podłoże, które jest podatne na uderzenia. Jak najszybciej powinniśmy się zająć naprawą, jeśli na naszych ścianach zauważymy jakiekolwiek zawilgocenia, naloty, uszkodzenia lub pęknięcia. Najlepiej jest dokładnie sprawdzać stan naszej elewacji co kilka lat, aby uniknąć nieprzyjemnych doświadczeń związanych z większą naprawą. Źródło: Budujemy Dom, 2009

tynk cementowowapienny grubości 2 cm

ściana nośna z pustaków keramzytobetonowych typu Alfa grubości 24 cm murowana na zaprawę cementowo-wapienną lub ciepłochronną izolacja termiczna ze styropianu grubości 15 cm pokryta siatką z włókna szklanego i akrylowym tynkiem cienkowarstwowym

42 c

Łukasz Sojczyński

TERMOMODERNIZACJA

SPIS TREŚCI

Ile warstw w ścianie? Z punktu widzenia inwestora, ściana powinna być jak najtańsza, posiadać bardzo dobre właściwości izolacyjności cieplnej i akustycznej. Każda z poniżej opisanych typów ścian charakteryzuje się różnymi parametrami, warto zatem przed podjęciem decyzji o wyborze konkretnej technologii zapoznać się z nimi.

www.termo24.pl

BUDYNEK Ściana jednowarstwowa: Jak sama nazwa wskazuje, składa się tylko z jednej warstwy materiału budowlanego, który musi spełniać określone warunki wytrzymałościowe, konstrukcyjne jak i termoizolacyjne. Ściany te wznosi się z następujących materiałów: • pustaków keramzytobetonowych • pustaków z ceramiki poryzowanej • bloczków betonu komórkowego Grubość ściany powinna wynosić 36–44 cm, aby była wystarczająco ciepła. W celu uniknięcia ucieczki ciepła pomiędzy bloczkami, stosuje się zazwyczaj zaprawy ciepłochłonne lub klejowe zaprawy cienkowarstwowe. Trzeba też pamiętać o dociepleniu miejsc, w których w ścianie są elementy konstrukcyjne z betonu (nadproża, wieńce). Elementy te można również wykonać z prefabrykowanych elementów systemowych. Stosując nadproża prefabrykowane (wykonane z materiału ściennego ze wzmocnioną konstrukcją), znacznie ułatwiamy i przyspieszamy pracę, gdyż nie wymagają one stosowania podparcia montażowego, ani wykonywania żadnych dodatkowych czynności. Minusem prefabrykowanych elementów systemowych jest ich wyższa cena. Współczynnik przenikalności cieplnej dobrze wyizolowanej ściany powinien osiągnąć nawet U = 0,30–0,35 W/(m2K). Jest to bardzo dobry wynik, zwłaszcza że zgodnie z normą budowlaną, współczynnik ten dla ścian jednowarstwowych powinien wynosić co najmniej 0,5 W/(m2K). Zdecydowanym minusem budowania ścian jednowarstwowych jest fakt, iż w wielu miejscach mogą się pojawić tzw. „mostki termiczne”, przez które ciepło ucieka na zewnątrz domu. Ściana dwuwarstwowa: W Polsce najbardziej popularna, zapewne dzięki możliwości uzyskania niskiego współczynnika przenikalności cieplnej – 0,25–0,30 W/(m2K), przy niemal tak samo prostym wykonaniu, jak w przypadku ścian jednowarstwowych.

Pierwszą warstwę stanowi tutaj warstwa nośna (24–25 cm), która może być zbudowana z dowolnego materiału, jednak zazwyczaj stosuje się: • bloczki wapienno-piaskowe, • keramzytobetonowe lub ceramiczne pustaki, • beton komórkowy. Drugą warstwę stanowi ocieplenie, które stanowi wełna mineralna (zalecana dla betonu komórkowego) lub styropian. Izolacja ta sprawia, że wszystkie potencjalne mostki termiczne, zostają uszczelnione, dzięki czemu zwiększamy energochłonność naszego domu. Całość przykryta zostaje cienkowarstwowym tynkiem na siatce. Ściana trójwarstwowa: Pierwszą część stanowi warstwa nośna (18–20 cm), którą można wymurować z cegieł, pustaków ceramicznych (albo betonowych) lub z bloczków betonu komórkowego. Ocieplenie o grubości 8–15 cm, stanowi styropian lub wełna mineralna (dla której należy zostawić szczelinę wentylacyjną grubości 3–4 cm, w celu odparowania wilgoci, która może się tam dostać). Ostatnią część stanowi ścianka elewacyjna o grubości 6–12 cm (ściany przeznaczone do tynkowania – max 9 cm). Mocuje się ją za pomocą kotew, które są wyprowadzone ze ściany nośnej podczas etapu murowania. Największe zalety tego typu ściany to m.in. bardzo dobra izolacja akustyczna, stabilizacja temperatury wewnątrz domu, świetna ciepłochłonność, duża odporność na ogień oraz wysoka trwałość elewacji (większa niż w pozostałych typach ścian). Koszty budowy ściany trójwarstwowej można odpowiednio zmniejszyć, poprzez odpowiedni dobór materiałów. Nie zapominajmy o tym, że do wykonania tego typu robót należy zatrudnić wykwalifikowaną ekipę budowlaną, w celu uniknięcia późniejszych problemów (możliwość ukrywania błędów pod kolejnymi warstwami).

Łukasz Sojczyński

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

Wpływ źródła ciepła na charakterystykę energetyczną budynku

Obowiązek sporządzania świadectw charakterystyki energetycznej budynków, czyli tzw. certyfikatów energetycznych, istnieje już od ponad dwóch lar. Według prawa budowlanego świadectwo energetyczne musi być sporządzone nie tylko dla budynków oddawanych do użytku, ale także dla budynków i lokali sprzedawanych oraz wynajmowanych. Sprzedający musi przekazać kupującemu certyfikat energetyczny, natomiast wynajmujący udostępnia je najemcy. Problemem może być fakt właściwego odczytania danych zawartych w świadectwie energetycznym. Dlatego też zostanie tu wyjaśnione znaczenie najważniejszych

www.termo24.pl

wskaźników zawartych w certyfikacie. Dodatkowo zostanie przedstawiona analiza wpływu źródła ciepła na wielkość wskaźnika EP w świadectwie charakterystyki energetycznej. Certyfikat energetyczny na pierwszej stronie zawiera podstawowe dane dotyczące budynku. W środkowej części pierwszej strony świadectwa znajduje się tzw. suwak, czyli graficzne przedstawienie zapotrzebowania na nieodnawialną energię pierwotną (EP) w ocenianym budynku, w stosunku do wymagań zawartych w warunkach technicznych. Oprócz strzałki odpowiadającej

BUDYNEK wskaźnikowi EP ocenianego budynku, na suwaku są przedstawione jeszcze dwie graniczne wartości: wymagań stawianych budynkom nowym i wymagań stawianych budynkom przebudowywanym. Graniczny wskaźnik EP dla tej grupy budynków jest wyższy o 15%.

Rys. 1. Przykład świadectwa charakterystyki energetycznej dla budynku

Na pierwszej stronie świadectwa znajduje się również mniej widoczny, ale także bardzo ważny wskaźnik zapotrzebowania na energię końcową (EK). Co przedstawia wskaźnik EP? Wskaźnik EP obrazuje roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną w odniesieniu do metra kwadratowego powierzchni ocenianego budynku. Energia pierwotna jest to suma energii zawarta w pierwotnych nośnikach energii, np. w węglu kamiennym, gazie ziemnym czy energii wiatru. Wartość wskaźnika EP jest otrzymywana poprzez pomnożenie wskaźnika rocznego zapotrzebowania na energię końcową EK i współczynnika nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej na wytworzenie i dostarczenie danego nośnika energii lub energii do budynku. Zgodnie z tym wskaźnik EP będzie zależał od tego, jaką energię wykorzystamy. Wskaźnik ten zatem nie informuje o energooszczędności budynku, lecz jego wpływie na środowisko poprzez wskazanie, ile nieodnawialnej energii pierwotnej potrzebuje. Wskaźnik EK określa roczne zapotrzebowanie na energię końcową w odniesieniu do metra kwadratowego budynku. Przedstawia ilościowe zapotrzebowanie na energię, czyli takie, które faktycznie będzie zużyte w danym budynku, biorąc pod uwagę sprawności systemu grzewczego, przygotowania ciepłej wody itd. • Wskaźnik EP obrazuje roczne zapotrzebowanie na nieodnawialną energię pierwotną w odniesieniu do metra kwadratowego powierzchni ocenianego budynku. Zależy on od źródeł ciepła występujących w budynku. Bardziej obrazuje oddziaływanie budynku na środowisko (emisję CO2) niż rzeczywiste zużycie energii. • Wskaźnik EK przedstawia ilościowe zapotrzebowanie na energię, czyli takie, które faktycznie

będzie zużyte w danym budynku, biorąc pod uwagę sprawności systemu grzewczego, przygotowania ciepłej wody itd. W tabeli 1 są zawarte współczynniki nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej dla różnych nośników energii. Można zwrócić uwagę, że w tej tabeli nie występują dane dotyczące wartości wskaźnika w dla instalacji wykorzystujących ciepło geotermalne, zarówno wysoko-, jak i niskotemperaturowe. W przypadku ciepła geotermalnego wysokotemperaturowego brak konkretnej wartości wskaźnika w, najprawdopodobniej związany jest faktem, iż każdy zakład geotermalny ma inną specyfikę. Na wielkość wskaźnika w wpływa bowiem ilość wykorzystanej nieodnawialnej energii pierwotnej na wytworzenie jednostki energii z danego nośnika. Wartość tego wskaźnika jest zależna m.in. od ilości zużytej energii przez przepompownie ciągu ciepłowniczego, wielkość nakładu energii elektrycznej do wypompowania wody geotermalnej oraz do ponownego jej zatłoczenia, a także udział

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

dodatkowych źródeł ciepła, które pracują tylko w szczytowym okresie zapotrzebowania na ciepło. Dla PEC Geotermia Podhalańska S.A. wskaźnik w ma wartość 0,39 (dane ciepłowni). Dla geotermii niskotemperaturowej opartej na pompach ciepła przyjęto inną metodę. Ze względu na to, że pompa ciepła, w większości przypadków, potrzebuje energii elektrycznej do transportu ciepła, ujęto ją jako urządzenie elektryczne – wskaźnik w równy 3 (w przypadku podłączenia urządzenia do polskiej sieci elektroenergetycznej). Jednak specyfikę tego urządzenia wzięto pod uwagę w danych przedstawiających sprawności urządzeń podczas wytwarzania ciepła. Dla pomp ciepła podano sezonowy współczynnik wydajności grzejnej SPF (tab. 2). Również elektrociepłownie i ciepłownie, które współspalają biomasę w celu redukcji wykorzystania nieodnawialnej energii pierwotnej mają obowiązek podania właściwego współczynnika w i wskaźnik w dla takich jednostek będzie niższy niż 0,8 dla elektrociepłowni i niższy niż 1,3 dla ciepłowni. Przykładowo wskaźnik w dla Elektrociepłowni „Kraków” S.A. wynosi 0,68 (dane EC Kraków). Analiza wielkości wskaźnika EP w zależności od źródła ciepła Przeprowadzono analizę wielkości wskaźnika EP w zależności od źródła ciepła. Symulację przeprowadzono dla budynku jednorodzinnego, wybudowanego w technologii tradycyjnej. Wszystkie przegrody budowlane spełniają warunki techniczne pod względem izolacyjności cieplnej (tab. 3). Budynek umiejscowiony jest w III strefie klimatycznej – obliczeniowa temperatura zewnętrza te = –20. Analizowany dom ma dwie kondygnacje użytkowe o łącznej powierzchni użytkowej 204 m2 i kubaturze 478 m3. Na potrzeby analizy przyjęto, że w budynku mieszkają 4 osoby. Całkowita projektowa strata ciepła wynosi nieco ponad 10 kW (tab. 4).

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI W przypadku instalacji ciepłej wody użytkowej przyjęto następujące założenia: • W budynku istnieje instalacja centralnego przygotowania ciepłej wody użytkowej z cyrkulacją i zaizolowanymi przewodami. • Instalacja posiada 5 punktów poboru ciepłej wody. • Zasobnik ma dobre parametry izolacyjne. W budynku jest wentylacja grawitacyjna. Nawiew powietrza jest realizowany oknami, wywiew kratkami wentylacyjnymi umiejscowionymi w kuchni i łazienkach. Okna są szczelne i nie występuje zjawisko nadmiernej infiltracji powietrza. Przyjęto ilości wymian powietrza zgodnie z normą PN-B/B-03430, czyli: • dla kuchni z oknem zewnętrznym, wyposażonej w kuchnię gazową – 70 m³/h, • dla łazienki – 50 m³/h, • dla pokoju mieszkalnego – 30 m³/h. Dla powyżej opisanego budynku wykonano obliczenia wskaźnika EP dla różnych źródeł ciepła zastosowanych w budynku. Analiza objęła kilkanaście różnych źródeł ciepła i miała na celu ukazanie różnic w zapotrzebowaniu na nieodnawialną energię pierwotną dla budynku w zależności od źródła ciepła. Z analizowanych przypadków największym wskaźnikiem EP, rzędu 285 kWh/m 2rok, charakteryzował się system grzewczy wykorzystujący bezpośrednio do ogrzewania energię elektryczną – w tym przypadku założono, że będą to elektryczne ogrzewacze akumulacyjne, a dla ciepłej wody podgrzewacze elektryczne. Zastosowanie kotła węglowego oraz przyłączenie do budynku do sieci ciepłowniczej opalanej węglem, pomimo różnych współczynników nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej, daje podobny rezultat wskaźnika EP – około 150 kWh/m 2rok. Współczynnik wi dla węgla wynosi 1,1, zaś dla ciepła sieciowego z ciepłowni węglowej 1,3, jednak niższa sprawność kotła węglowego w porównaniu z węzłem cieplnym daje podobny wynik EP.

BUDYNEK

Tab. 1. Wartości współczynnika nakładu w zależności od źródła energii Nośnik energii końcowej Energia elektryczna

Paliwo/źródło energii

Ciepło z kogeneracji Lokalne systemy ciepłownicze

wi – współczynnik nakładu nieodnawialnej energii pierwotnej

Z sieci elektroenergetycznej Z ogniw fotowoltaicznych Olej opałowy, gaz ziemny, gaz płynny Węgiel kamienny i brunatny Biomasa Kolektor słoneczny Węgiel kamienny, gaz ziemny Biogaz, biomasa Ciepło z ciepłowni węglowej Ciepło z ciepłowni olejowej lub gazowej Ciepło z ciepłowni na biomasę

3,0 0,7 1,1 1,1 0,2 0,0 0,8 0,15 1,3 1,2 0,2

Tab. 2. Sprawność wytwarzania ciepła – współczynnik wydajności grzejnej dla różnych typów pomp ciepła

Lp.

Rodzaj źródła ciepła

çH,g

Pompy ciepła woda/woda w nowych/istniejących budynkach

3,8/3,5

Pompy ciepła glikol/woda w nowych/istniejących budynkach

3,5/3,3

Pompy ciepła powietrze/woda w nowych/istniejących budynkach

2,7/2,5

Tab. 3. Przyjęte na potrzeby obliczeń wartości współczynnika przenikania ciepła Lp.

Nazwa przegrody

U [W/m2*K]

Ściana zewnętrzna

0,29

Dach

0,23

Okna zewnętrzne

1,7

Drzwi zewnętrzne

2,5

Tab. 4. Podstawowe dane obiektu Lp.

Parametr budynku

Wartość

Powierzchnia użytkowa o regulowanej temperaturze

204 m2

Kubatura budynku (pomieszczeń ogrzewanych)

478 m3

Wskaźnik zwartości budynku A/Ve

0,52 1/m

Liczba kondygnacji ogrzewanych

Liczba mieszkańców

Całkowita projektowa strata ciepła

10081 W

Roczne zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania

17976 kWh/rok

Wskaźnik sezonowego zapotrzebowania na ciepło EA

87,8 kWh/m2rok

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

Tab. 5. Zależność wskaźnika energii pierwotnej EP od źródła ciepła Sprawność

Zapotrzebowanie

Sprawność

na en. użytkową

całkowita

[kWh/m rok]

instalacji c.o.

Kocioł węglowy

96,6

0,78

0,55

128,9

Kocioł gazowy

96,6

0,82

0,58

123,1

96,6

0,95

0,59

108,9

Źródło ciepła

Kocioł gazowy kondensacyjny

całkowita instalacji c.w.u.

Zapotrzebowanie

Wsp. nieodna-

Zapotrzebowanie

na en. końcową

wialnej energii

na en. pierwotną

EK [kWh/m rok]

pierwotnej wi

EP [kWh/m2rok]

Kocioł gazowy kondensacyjny + kolektory słoneczne –

elektryczne Kocioł na biomasę

0,95

0,59

101,9

92,2

0,97

96,6

0,81

0,57

124,5

96,0

0,93

0,60

109,8

96,0

0,93

0,60

109,8

96,0

0,93

0,60

108,5

96,9

3,33

2,41

33,7

97,9

3,61

2,52

32,6

– węgiel Sieć ciepłownicza – węgiel Sieć ciepłownicza – Geotermia Podhalańska Pompa ciepła grunt–woda Pompa ciepła woda–woda

WH-gaz= 1,1 WH-en.pom.= 3,0 WH-gaz= 1,1 WH-en.pom.= 3,0

150,1

143,7

128,1

WH-sol= 0,0

116,2

WH-en.pom.= 3,0

Sieć ciepłownicza – Kogeneracja

WH-en.pom.= 3,0

WH-gaz= 1,1

60% c.w.u. Ogrzewanie

WH-węgiel= 1,1

WH-el= 3,0 WH-en.pom.= 3,0 WH-biomasa= 0,2 WH-en.pom.= 3,0 WH-kogeneracja węgiel= 0,8 WH-en.pom.= 3,0 WH-ciepłownia węgiel= 1,3 WH-en.pom.= 3,0 WH-geotermia= 0,39 WH-en.pom.= 3,0 WH-geotermia= 3,0 WH-en.pom.= 3,0 WH-geotermia= 3,0 WH-en.pom.= 3,0

285,1

37,2

96,1

149,1

52,1

101,1

97,8

Rys. 2. Wielkość wskaźnika EP w zależności od źródła ciepła Legenda: k. biomasa – budynek z kotłem opalanym biomasą z podajnikiem automatycznym s.c. geotermia – budynek przyłączony do sieci ciepłowniczej PEC Geotermia Podhalańska s.c. kogeneracja–wegiel – budynek przyłączony do sieci ciepłowniczej elektrociepłowni opalanej węglem p–c woda–woda – budynek ogrzewany pompą ciepła woda/woda p–c grunt–woda – budynek ogrzewany pompą ciepła grunt/woda k. kond. gaz + kolektory – źródłem ciepła jest kocioł gazowy kondensacyjny, 60% ciepłej wody użytkowej jest podgrzewane przez kolektory słoneczne k. kond. gaz – źródłem ciepła jest kocioł gazowy kondensacyjny k. gaz – źródłem ciepła jest kocioł gazowy k. węgiel – źródłem ciepła jest kocioł węglowy s.c. węgiel – budynek przyłączony do sieci ciepłowniczej – ciepłownia węglowa o. elektryczne – źródłem ciepła jest ogrzewanie elektryczne akumulacyjne, ciepła woda przygotowywana w podgrzewaczach elektrycznych

www.termo24.pl

BUDYNEK Również sprawność w wytwarzaniu ciepła szereguje wielkość wskaźnika EP dla kotła gazowego klasycznego i kondensacyjnego. W przypadku tego drugiego rozpatrzono również wariant zakładający, że 60% energii potrzebnej do przygotowania ciepłej wody użytkowej pochodzi z kolektorów słonecznych. Przy założeniu, że w budynku mieszkają 4 osoby, wskaźnik EP zmniejszył się, w porównaniu tylko z kotłem kondensacyjnym, o 12 kWh/m 2rok. Wskaźnik EP dla pomp ciepła, pomimo wartości współczynnika w równej 3, nie jest wysoki. Biorąc pod uwagę współczynniki SPF oraz pozostałe sprawności składowe systemu grzewczego, współczynnik EP dla pompy ciepła grunt/woda wynosi 101,1 kWh/m2rok, zaś dla pompy woda/ woda 97,8 kWh/m2rok. Nieco niższy EP miałby budynek podłączony do lokalnej sieci grzewczej zasilanej z elektrociepłowni węglowej – wskaźnik w=0,8. Dom przyłączony do sieci PEC Geotermia Podhalańska będzie miał prawie o połowę niższe zużycie energii pierwotnej niż pompa ciepła grunt–woda. W przedstawionej analizie jeszcze niższym wskaźnikiem EP charakteryzuje się tylko budynek ogrzewany kotłem na biomasę (EP= 37,2 kWh/m2rok). Wartości współczynnika nakładu energii, jak i sprawności wytwarzania ciepła mają duży wpływ na wartość wskaźnika energii pierwotnej EP. Należy zwrócić uwagę na fakt, że zapotrzebowanie na energię użytkową zmienia się w bardzo niewielkim zakresie. Nieco większymi wahaniami charakteryzuje się zapotrzebowanie na energię końcową EK i jest ono uzależnione od całkowitej sprawności instalacji. Jedynie wskaźnik EK dla pomp ciepła znacząco odbiega od pozostałych – wpływ na to ma wysoka sprawność instalacji c.o. i c.w.u. spowodowana wysokim sezonowym współczynnikiem efektywności pompy ciepła. Warunki techniczne uznają za spełnione wymagania oszczędności energii, jeśli przegrody zewnętrzne i technika instalacyjna w budynku

spełnia wymagania zawarte w tym rozporządzeniu lub jeśli wskaźnik EP dla budynku jest mniejszy od EP referencyjnego. W obydwu przypadkach dla budynków przebudowywanych dopuszcza się zwiększenie wymagań maksymalnie do 15% w porównaniu z budynkami nowymi. Wykonana analiza zależności wskaźnika EP od źródła ciepła powinna zwrócić uwagę Czytelnika na fakt, że może istnieć dom o marnych własnościach izolacyjnych przegród i mieć bardzo niski współczynnik EP, dzięki np. zastosowaniu biomasy jako paliwa, może być również sytuacja odwrotna – tzn. dom wybudowany w technologii niskoenergetycznej ogrzewany prądem, mający wysoki wskaźnik EP. Zgodnie z warunkami technicznymi obydwa będą mogły zostać dopuszczone do użytku. Koszty eksploatacji i komfort użytkowania może być zupełnie inny dla każdego. Dlatego też przed zakupem warto nie tylko przyjrzeć się świadectwu energetycznemu, ale również dowiedzieć się, w jakiej technologii został dom wybudowany i jakie ma właściwości izolacyjne. Źródła: • Ustawa z dnia 7 lipca 1994 roku – Prawo budowlane • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 6 listopada 2008 roku w sprawie metodologii obliczania charakterystyki „energetycznej budynku i lokalu mieszkalnego lub części budynku stanowiącej samodzielną całość techniczno-użytkową oraz sposobu sporządzania i wzorów świadectw ich charakterystyki energetycznej • Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie

Grzegorz Pełka termo24, AGH KSE

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

Wielka płyta może być oszczędna

Kiedy mówimy o oszczędzaniu energii w budynkach mieszkalnych, pierwszymi skojarzeniami często są energooszczędne żarówki czy sprzęty RTV i AGD. To bardzo korzystne rozwiązania. Warto jednak zdać sobie sprawę, jakie rozwiązania przynoszą realne korzyści, a które z nich dotyczą jedynie znikomego odsetka w puli sumującej się do kwoty wydatków. Zgodnie z danymi GUS z 2009 roku, zużycie energii na oświetlenie i sprzęt elektryczny stanowi znikomy procent (7,2%) całkowitego zużycia. Takie czynności jak ogrzewanie wody (14,4%) czy gotowanie (8,2%) również nie są najważniejszą przyczyną wysokich rachunków. Okazuje się, że ponad 70% kosztów stanowi energia zużywana na ogrzewanie

www.termo24.pl

budynków. Są to ogromne ilości, stanowiące ponad 30% całkowitego zużycia energii w Polsce. Wydatki na energię i ciepło w budownictwie przewyższają te w przemyśle czy transporcie. Przyczyn takiego stanu rzeczy należy upatrywać w zasobach mieszkaniowych Polaków. – Zdecydowana większość z nas wciąż mieszka w blokach zbudowanych w latach 60 i 70 ubiegłego wieku. Są to budynki w których występują znaczne straty ciepła, spowodowane nieszczelnymi przegrodami zewnętrznymi czy słabą izolacją ścian czy dachów. Na szczęście mieszkanie w starego typu budownictwie wielorodzinnym nie oznacza, że jesteśmy skazani na bezsensowne straty ciepła. Wystarczy przeprowadzić odpowiednią

BUDYNEK termomodernizację z równoczesną poprawą wyglądu budynku – komentuje Tomasz Kwiatkowski, doradca techniczny ROCKWOOL Polska. Na polskim rynku są od wielu lat dostępne zarówno dobrej jakości materiały, jak i instrumenty finansowe mogące wspomóc spółdzielnię czy wspólnotę mieszkaniową w finansowaniu takiej inwestycji. Jak się do tego zabrać? Sposoby finansowania termomodernizacji Ustawa o wspieraniu termomodernizacji i remontów z dnia 21 listopada 2008 roku umożliwia uzyskanie dwóch rodzajów dofinansowań, z których można skorzystać planując termomodernizację: mowa o premii remontowej i premii termomodernizacyjnej. O tę pierwszą mogą się ubiegać właściciele lub zarządcy budynków wielorodzinnych, których użytkowanie rozpoczęło się przed 14 sierpnia 1961 r. Jej wysokość może stanowić 20% wykorzystanej kwoty kredytu na realizację remontu, jednak nie może przekroczyć 15% rzeczywistych kosztów. Choć nie jest to premia przyznawana w celach stricte termomodernizacyjnych, jednym z warunków jej uzyskania jest osiągnięcie co najmniej 10% rocznych oszczędności na cele ogrzewania i c.w.u. Natomiast w ramach premii termomodernizacyjnej można uzyskać dofinansowanie bezpośrednio związane z poprawą efektywności energetycznej budynku, m.in. na docieplenie przegród zewnętrznych budynku, przez które ucieka najwięcej ciepła. Wysokość premii termomodernizacyjnej może wynosić 20% kredytu, jednak nie więcej niż 16% kosztów inwestycji termomodernizacyjnej i nie więcej niż dwukrotność rocznych oszczędności kosztów energii i ciepła. Jak otrzymać premię? Pierwszym krokiem powinno być skontaktowanie się z audytorem energetycznym w celu wykonania audytu termomodernizacyjnego lub remontowego. Następnie, na podstawie wykonanego audytu, tworzy się plan prac. W ramach audytu obliczona zostaje też wysokość premii oraz szacowane oszczędności wynikające z przeprowadzonej modernizacji. Kolejnym krokiem jest złożenie, wraz z wnioskiem kredytowym, wniosku o premię (należy do niego dołączyć wyniki audytu) do jednego z komercyjnych banków, współpracujących w zakresie premii z Ban-

kiem Gospodarstwa Krajowego. Po pozytywnej weryfikacji dokumentów przez BGK, inwestor może już podpisać umowę na udzielenie kredytu i przyznanie premii z bankiem kredytującym i zabrać się za prace budowlane. Po zakończeniu prac zgodnie z planami i terminami zawartymi w umowie kredytowej, bank udzielający kredytu przesyła komplet dokumentów do BGK, na podstawie których wypłaca on premię przeznaczoną na spłatę części zadłużenia inwestora. Na co najlepiej przeznaczyć pieniądze? – Inwestor dysponujący nieograniczoną ilością środków mógłby przeprowadzić kompleksową termomodernizację. Zainstalować energooszczędne okna, drzwi wejściowe, zakupić całkowicie nowy system grzewczy. Budżety większości spółdzielni i wspólnot mieszkaniowych są jednak na ogół dość skąpe. Dlatego warto decydować się na te rozwiązania, które przyniosą optymalne oszczędności przy racjonalnie zainwestowanych środkach. Tym właśnie jest 6 paliwo, czyli oszczędność energii i ciepła. – podsumowuje Tomasz Kwiatkowski. Zasadniczo istnieją dwie podstawowe metody ocieplania: styropian i wełna mineralna. Choć obydwa materiały mają podobne właściwości izolacyjne, decydując się na tak długoterminową inwestycję jak termomodernizacja domu warto zdecydować się na to drugie rozwiązanie. Jedną z najważniejszych cech odróżniających wełnę od typowego styropianu jest bezpieczeństwo pożarowe. Skalna wełna mineralna ma najwyższą klasę odporności na ogień A1, co oznacza że jest wyrobem niepalnym. Dla porównania, analogiczne produkty styropianowe (klasy E lub F) przy kontakcie z ogniem palą się lub topią, wytwarzając mnóstwo dymu i płonących kropli. Dodatkowo skalna wełna jest produktem paroprzepuszczalnym, co w budynkach wielorodzinnych ma istotny wpływ na minimalizację występowania pleśni i grzybów. Decydując się na wełnę uzyskujemy dodatkowe korzyści, co przy budynkach wielorodzinnych jest nie do przecenienia – oprócz oszczędności wynikających z obniżenia rachunków za ogrzewanie, zabezpieczamy życie i mienie lokatorów przed następstwami ewentualnego pożaru, gwarantując im zdrowy klimat wewnątrz mieszkań. Źródło: ROCKWOOL Polska

TERMOMODERNIZACJA

Dom TypOwy www.termo24.pl

Fot. Viessmann

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

Z roku na rok coraz więcej osób przekonuje się do uroków mieszkania w domach z drewna. Gdy ktoś decyduje sie na taki dom, chce, by był wyjątkowy, dlatego niemal wszystkie inwestycjeprojektowane są indywidualnie. Indywidualny Dom TypOwy jest drewniany i zamknięty dwuspadowym dachem. Tyle, że dach jest bez okapu, deski surowe, a dom okrągły zasilany energią słoneczną, ogrzewany pompą ciepła. Jego właściciele, mieszkający niedaleko Pszczyny Katarzyna i Tomasz Baronowie, zdecydowali się na taki projekt po pobycie w Skandynawii, zafascynowani tamtejszą drewnianą architekturą. Czym jest dom TypOwy? Indywidualny Dom TypOwy to energooszczędny dom jednorodzinny, o konstrukcji drewnianej.

SPIS TREŚCI Z jakich materiałów może być zbudowany taki dom? Nasz dom zbudowany jest w technologii konstrukcji drewnianej, częściowo prefabrykowanej, łączonej z wewnętrznym murowanym trzonem. Dom można także cały wymurować, przy czym nie ma do tej pory odpowiedniego projektu budowlanego, no i oczywiście wymurowanie zmniejszy energooszczędność budynku. Czy zaokrąglone linie budynku, budowa na planie koła stwarza problemy w zagospodarowaniu przestrzeni, w aranżacji wnętrza? Nie sprawia, ponieważ przede wszystkim w budynku jest sporo prostych ścian pomiędzy pomieszczeniami, a poza tym zaokrąglenie

Skąd się wzięła idea jego powstania? Jest to autorski projekt architekta Roberta Koniecznego, którego poprosiliśmy o zaprojektowanie domu, który mógłby stanąć na dwóch różnych działkach.

Co jest w nim typowego i nietypowego? Typowość , zdaniem Roberta Koniecznego, oznacza w tym przypadku, że okrągła forma budynku pozwala na zbudowanie go na prawie każdej działce. Dlatego też może on stać się domem typowym. Z drugiej strony przestrzeń wewnętrzna, pozbawiona całkowicie ścian nośnych, pozwala na dowolne jej kształtowanie zgodnie z indywidualnymi potrzebami. Typowe są wszystkie materiały wykończeniowe, np. drzwi wewnętrzne, stolarka okienno-drzwiowa, meble kuchenne, ceramika.

www.termo24.pl

Fot. Viessmann

Dlaczego zdecydował się pan na taki budynek? Chęć wyróżnienia się? Naszym zamiarem było zbudowanie nowoczesnego domu o konstrukcji drewnianej i podążyliśmy za wizją architekta.

BUDYNEK

zewnętrznych ścian jest w odcinkach poszczególnych pomieszczeń niewielkie.

grzewczego, ale ostatecznie zdecydowaliśmy się na nowoczesne rozwiązanie.

Czy taki dom jest praktyczny? Dom tego rodzaju jest maszyną do mieszkania, czyli tym, o co chodzi w architekturze. Jest praktyczny, choć zdarzali się wykonawcy, którzy windowali cenę usługi, zakładając a priori, że mają do czynienia z bogaczami, którym poprzewracało się w głowie.

Jest pan zwolennikiem ekologicznego stylu życia, czy pana dom to odzwierciedla, czy może pan powiedzieć, że jest on w pełni ekologiczny? Jestem zwolennikiem traktowania siebie jako małej cząstki Ziemi, która jednak jako taka ma wpływ na całość. Dom nie jest w pełni ekologiczny, ale myślę, że na dzisiejszym etapie wiedzy jest on dostatecznie przystosowany w tym względzie - mamy na przykład przydomową oczyszczalnię ścieków i system zagospodarowania wody deszczowej.

Do ogrzania takiego domu potrzebny jest jakiś specjalny system grzewczy? Czym pan ogrzewa? Stosujemy pompę ciepła Viessmann Vitocal 300A, na parterze i pierwszym piętrze jest ogrzewanie podłogowe, a na poddaszu grzejniki niskotemperaturowe. Nie trzeba specjalnego systemu

Dorota Winiarska

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK/INSTALACJE

SPIS TREŚCI

EKO DOM i

www.termo24.pl

BUDYNEK/INSTALACJE

Fot. 1. L’Expo 2000 Hannover (źródło: www.milano.blogosfere.it)

jego szkielet

TERMOMODERNIZACJA 7-8/2012

BUDYNEK

Tak jak żywe organizmy potrzebują szkieletu, tak i dom potrzebuje swojej konstrukcji, a w przypadku ekodomu ta konstrukcja powinna być jak najbardziej zgodna z zasadmi ekologii. Aby ekobudownictwo mogło spełniać te warunki, musi posłużyć się przede wszystkim naturalnymi materiałami, obrabianymi wyłącznie w naturalny i ekologiczny sposób. Dlatego też do budowy używa się drewna klejonego – zostają wykorzystane jego wszystkie właściwości fizyczno-mechaniczne, powierzając mu głowną, nośną funkcję. Od dawna w Europie Środkowej i Północnej, w Alpach, ale i w Skandynawii wykorzystywano drewno do całkowitej lub częściowej budowy domów. Budownictwo to ma swoje korzenie w dalekiej przeszłości, ale decydujący rozkwit konstrukcji drewnianych budynków opiera się na masowym rozpowszechnieniu drewna klejonego. Z wejściem drewna klejonego budownictwo wyzwoliło się od limitów wymiarowych. Nie ma już ograniczeń narzuconych przez wzgląd na cięcie i długość użytkową pni drzew (jedyne ograniczenie, które pozostało to to, które wiąże się przede wszystkim z transportem i możliwością użytkowniczą belek). Drewno klejone stanęło na równi z betonem i stalą. Na początku XIX wieku mistrz szwajcarskiego cieślarstwa z Welmar, Otto Helzer, wpadł na pomysł, by zastąpić mechaniczne środki wiązania na klej własnego pomysłu. W ten sposób powstało drewno klejone, które obecnie znamy, a które zostało opatentowane przez wynalazcę w 1905 roku we Francji i Szwajcarii. W dzisiejszych czasach drewno klejone to materiał, który przede wszystkim składa się z naturalnego drewna, zachowuje jego zalety (wśród najważniejszych można wymienić korzystny stosunek odporności mechanicznej do wagi oraz dobre własciwości przeciwpożarowe). Dodatkowo technologiczna procedura klejenia pod ciśnieniem zmniejsza do minimum wady surowego, masywnego drewna. Produkcja drewna klejonego składa się z dwóch etapów. Pierwszy polega na pocięciu pnia

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI w deseczki – zwykle o szerokości do 20 cm (żeby zapobiec zbytniej deformacji przy tzw. kurczeniu się). Drugi etap polega na ich klejeniu pod ciśnieniem. W ten sposób otrzymuje się bezpieczny materiał budowlany, który jest w stanie wytrzymać trzęsienie ziemi na równi z betonem, energia wstrząsu zostaje rozproszona w różne części budynku, zapobiegając w ten sposób zniszczeniu. Poza tym, nawet jeśli poszczególne przegrody budynku zbudowane zostały z materiału palnego, to jednak konstrukcje z drewna klejonego mają odporność przeciwpożarową równą lub nawet wyższą od odporności struktur zbudowanych ze stali czy betonu. Palność drewna klejonego jest obniżona dzięki dobrej izolacji termicznej stworzonej przez zwęgloną warstwę powierzchni. Wolnemu wzrostowi temperatur odpowiada praktycznie niezauważalna różnica w odporności mechanicznej włókiem drzewnych w części niespalonej, wówczas struktura poddaje sie bądź całkowicie zawala dopiero wówczas, gdy część niespalona jest na tyle znikoma, że nie jest już w stanie spełnić swojej nośnej roli. Odporność na ogień elementu strukturalnego w drewnie klejonym zależy od szybkości spalania się, którą można próbnie i analitycznie obliczyć dla różnych gatunków drewna. Inną ważną cechą tych budynków jest łatwość i szybkość ich montowania: jednorodzinna dwupoziomowa willa w stanie surowym może stanąć w ciągu 30 dni, bez pomocy dźwigu o dużej nośności. Kolejnym, bardzo istotnym elementem jest elastyczność w aranżacji wnętrza, budynki te mają strukturę nośną zbudowaną z belek i filarów typową dla systemów szkieletowych. Drewno było często wykorzystywane przez architektów takich jak Thomas Herzog, Peter Zumthor, Shigeru Ban i Tadao Ando. Właśnie Tadao Ando uszlachetnia właściwości drewna klejonego modyfikując je tak, aby mogło być ono wykorzy-

BUDYNEK

Fot. 2. L’Expo 2000 Hannover (źródło: www.fboller.de)

stane w tradycyjnych japońskich stylach budowlanych. Według wskazówek otrzymanych od zakonników niezbędne było utworzenie odpowiedniej przestrzeni dla zgromadzeń i dostępnej dla wszystkich, oprócz odnowy pomieszczenia gościnnego, jak również kwater dla mnichów. Nawet jeśli nie było jakiś szczególnych przeszkód podczas projektowania, w odniesieniu do wersji oryginalnej świątyni, projektanci zaproponowali japoński system konstrukcyjny tradycjonalny, rozumiany jako montaż wielu elementów w drzewie laminowanym. Szeroka przykryta przestrzeń składa się z 3 warstw belek krzyżowych, podtrzymywanych przez 16 filarów podzielonych na 4 grupy. Najważniejsze pomieszczenie to jasna przestrzeń, podłoga wyłożona setką mat, oddzielona matowym szkłem i otoczona ścianą zewnętrzną zbudowaną z pali 15 x 21 cm, rozłożonymi w odległości 15 cm, z wkładami ze szkła, które je oddzielają. Inny ważny przykład to dzieło Thomasa Herzoga stworzone dla L’Expo 2000 Hannover. To wielkie drewniane pokrycie samym środku targów, złożone

z 10 parasoli o wielkości 40 x 40 m każdy i o wysokości 20 m. Każdy element składa się z 4 powłok siatkowanych o podwójnym zakrzywieniu, 4 belek, wiązania centralnego i słupa w kształcie wieży. Każda powłoka składa się z nałożonych na siebie dwóch warstw pasków z drewna klejonego, przykrytych folią polietylenową. Na koniec można jeszcze wymienić dodatkową zaletę drewna, którą jest odnawialność tego surowca, jego obróbka nie niesie za sobą dużych nakładów energetycznych. Drewno to jedyny materiał w budownictwie, który „jest wytwarzany” w lesie – nie zanieczyszcza środowiska, a wręcz przeciwnie – pochłania wielkie ilości dwutlenku węgla, jednego z głównych czynników odpowiedzialnych za efekt cieplarniany. Te zalety drewna robią z niego „książęcy” materiał dla architektury „szanującej środowisko”. Grazie e Arrivederci! Elena Sabbadini Tłumaczenie: Agnieszka Czekaj-Sabatini

TERMOMODERNIZACJA

SPIS TREŚCI

BIOBUDOWNICTWO

BUDYNEK

Wzrost świadomości społecznej w dziedzinie ochrony środowiska i zdrowia, a także zmniejszające się zasoby paliw kopalnych i spowodowany tym gwałtowny wzrost cen energii (przekładający się na większe opłaty związane z ogrzewaniem, przygotowaniem ciepłej wody oraz zużywaniem energii elektrycznej), doprowadziły do poszukiwania coraz to nowszych, bardziej energooszczędnych i zdrowszych, rozwiązań technologicznych w zakresie materiałów konstrukcyjnych budynków. Wykorzystanie materiałów o powyższej charakterystyce już następuje, a ten dział budownictwa można nazwać ekobudownictwem. Co w rzeczywistości oznacza budowanie w systemie ekobudownictwa? Przede wszystkim oznacza to konstruowanie budynków będących w stanie ograniczyć zużycie energii, poprzez zastosowanie materiałów nieszkodliwych i ekologicznych, a jednocześnie o dobrych właściwościach izolacyjnych. Takie działanie redukuje do minimum niekorzystne oddziaływanie na środowisko, a w konsekwencji na zdrowie człowieka. Aspekt zdrowotny, jak również oszczędność energii, która przekłada się na oszczędność pieniędzy, stały się katalizatorem w rozwoju i rozpowszechnianiu się idei ekobudownictwa, sprawiając zarazem, że wzrosła liczba przedsiębiorstw specjalizujących się w tym sektorze. Przedsiębiorstwa te budują domy projektowane według ekotechnologii w celu zagwarantowania maksymalnego komfortu mieszkaniowego i równocześnie jak najmniejszego oddziaływania na środowisko. Wszystkie ekobudynki charakteryzują się następującymi cechami: • komfortem użytkowania, • wysoką izolacyjnością cieplną, • brakiem wilgoci, • statecznością i odpornością na wstrząsy sejsmiczne, • prefabrykacją elementów, • wysoką izolacyjnością akustyczną, • zabezpieczeniem przeciwpożarowym, • trwałością konstrukcji Ekodomy charakteryzują się wykorzystaniem materiałów naturalnych, nieszkodliwych dla człowieka, zapewniających wysoką izolację cieplną budynku oraz wysoką jakością konstrukcji.

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

Tworząc budynki o wysokiej izolacyjności cieplnej można w znaczny sposób obniżyć zapotrzebowanie na ciepło, a w konsekwencji koszty ogrzewania (mniejsze zapotrzebowanie na ciepło do ogrzewania = mniejszy koszt ogrzewania). Jeżeli dojdą do tego instalacje grzewcze i chłodnicze zasilane przez odnawialne źródła energii, to uzyskamy budownictwo niezależne i które będzie wręcz wytwarzało energię do samodzielnego pokrywania własnego zapotrzebowania (nigdy więcej wysokich rachunków, wręcz zwrot pieniędzy). Obecnie coraz częściej staje się to celem organów administracji publicznej zarządzających budynkami, które zauważają, że koszty energii elektrycznej rosną z roku na rok. Uzyskana wysoka izolacyjność przegród budowlanych pozwala zmniejszyć wskaźnik sezonowego zapotrzebowania na ciepło poniżej 10 kWh/m²a, tj. metr sześcienny gazu na metr kwadratowy na rok (tradycyjny dom zużywa od 120 do 250 kWh/m²a). Ale jak w praktyce wszystko to przekłada się na dom budowany w systemie ekobudownictwa? Jak skonstruowane są ekodomy? W jaki sposób osiąga się tak wysoki poziom kompatybilności ekologicznej, izolacji i oszczędności energetycznej? Jest to możliwe dzięki połączeniu innowacji technologicznych i konstrukcyjnych, zastosowanych w każdym procesie budowlanym. Szczelina powietrzna, pomiędzy podstawą na której stoją fundamenty, a wykończoną podłogą, mająca około 30 cm zabezpiecza mieszkańców przed radonem, gazem wydobywającym się z ziemi w niektórych rejonach. Ze względu na promieniotwórczość gaz ten ma niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka. Konstrukcji nośna, składa się ze struktury stelażowej z drewna klejonego, która opiera się na żelbetowej płycie fundamentowej- to zapewnia odporność na bardzo silne wstrząsy sejsmiczne (do 12 stopni w skali Mercallego – co oznacza całkowite zniszczenie; falującą powierzchnię gruntu, zniekształcenie linii wzroku i poziomu, przedmioty wyrzucane w powietrze). Można zatem powiedzieć że ten typ budownictwa jest bardzo odporny na wstrząsy sejsmiczne (we Włoszech, skąd pochodzi autorka artykułu, jest to bardzo istotna zaleta – przyp. redakcji). Na tego typu całkowicie antysejsmicznym systemie konstrukcyjnym montowane są zewnętrzne ściany składające się z paneli drewnianych typu „sandwich” na ramie drewnianej, z wewnętrzną izolacją z wełny

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI skalnej i zewnętrzną izolacją okładzinową z panelami i warstwą wykończeniową tynku. Uzyskuje się w ten sposób trójwarstwową izolację. Ściany wewnętrzne są wykonane z płyt gipsowo-kartonowych montowanych na ocynkowanej ramie metalowej, pomiędzy płytami jest włożona wełna skalna, która pełni rolę izolacji akustycznej. Izolacja znajduje się również w stropodachu, który także zbudowany jest z drewna klejonego. Pokrycie dachowe ekobudynków może być też wykonane w postaci zielonego dachu, pokrytego warstwą ziemi, na której zasadzone są rośliny. Tak wykonany zielony dach stanowi swego rodzaju naturalną izolację termiczną i akustyczną. Dobre parametry izolacyjności cieplnej i wysoki poziom izolacji akustycznej posiadają także okna. Ościeżnice i ramy okienne wykonane są z drewna klejonego, a w nich montowane są szyby zespolone ze szkłem warstwowym wypełnione gazem argonem. Tego typu szyby, składają się z dwóch tafli szkła połączonych ze sobą w taki sposób, aby zapewnić jak najlepsze właściwości izolacji termicznej w porównaniu ze zwykłą szybą. Właściwości izolacyjne szyby zespolonej zmieniają się w zależności od rodzaju wykorzystanego szkła, od jego grubości i od szerokości szczeliny powietrznej. Szyby zespolone o najlepszych właściwościach izolacyjnych mają zamiast powietrza, gazy szlachetne o niskiej przewodności (argon, krypton itd.). Trójwarstwowa ściana zewnętrzna ma bardzo dobre właściwości izolacyjne (U = 0,2 W/m2K); szyby o niskiej emisyjności z gazem oraz dobrze izolowany dach powodują redukcję kosztów ogrzewania o 70–80% w stosunku do klasycznych konstrukcji. Do tego wszystkiego dochodzą najbardziej zaawansowane rozwiązania technologiczne, takie jak kolektory słoneczne i ogniwa fotowoltaiczne służące do pozyskiwania ciepła i prądu elektrycznego z energii słonecznej. Pozwala to uzyskać niezależność energetyczną i sprawia, że nie narażamy się na problem braku zasilania. Dodatkowo można wyposażyć dom w minielektrownie wiatrowe, które mogą wyprodukować w ciągu roku około 1000–1800 kWh energii elektrycznej, system gromadzenia wód opadowych wraz z innowacyjnym systemem uzdatniania. Pozwala on gospodarstwom domowym wykorzystywać wodę deszczową do użytku sanitarnego oraz np. do napełnienia oczka wodnego czy sztucznego jeziorka, które nadaje urok

BUDYNEK

posesji. Istnieje również możliwość wykorzystania płytkich instalacji geotermicznych, które w połączeniu z gruntowym powietrznym wymiennikiem ciepła pozwalają ogrzewać, schładzać i oczyszczać powietrze w domu dając ciepło zimą i chłód latem. Połączenie gruntowego powietrznego wymiennika ciepła z instalacją geotermiczną pozwoli na prawidłową wymianę powietrza wewnątrz domu, bez konieczności otwierania okien, umożliwiając w ten sposób zachowanie na dłużej wewnętrznego klimatu, ale nie tylko – nie musząc otwierać okien, będziemy w większym stopniu zabezpieczeni przed niedogodnościami, jak np.: hałas, kurz czy pyłki kwiatowe. Sama instalacja geotermiczna z pompami ciepła pozwala uzyskać z gruntu 75% zapotrzebowania na ciepło oraz emisję CO2 do 75% niższą niż w przypadku tradycyjnych systemów grzewczych. Zintegrowanym i skomputeryzowanym zarządzaniem systemami technologicznymi, sprzętem informatycznym oraz sieciami komunikacyjnymi zajmuje się domotyka. To z niej wyszedł termin „inteligentny dom”. Budynki mogą być wyposażone w scentralizowane i zintegrowane systemy będące w stanie kontrolować i sterować aparaturą elektryczną i elektroniczną. Włączenie instalacji grzewczej i oświetleniowej bezpośrednio np. z biura przez komputer, decyzja o uruchomieniu sprzętu domowego za pomocą telefonu komórkowego to tylko niektóre z rzeczywistych korzyści oferowanych przez zastosowaną w domach domotykę. To nie tylko komfort, ale również bezpieczeństwo dzięki możliwości aktywowania systemu antywłamaniowego na odległość, czujników wody i gazu, telepomocy, oraz automatyzacja w sterowaniu bramami, automatycznymi drzwiami, roletami i żaluzjami. A zatem ekodom to dom technologiczny, ale z harmonią i ciepłem, które może dać tylko drewno, dom inteligentny, ale łączący wygodę z poszanowaniem środowiska i oszczędnością energetyczną. Mieszkanie będące w stanie „porozumieć się” ze środowiskiem i w którym, dzięki technologii, możemy czuć się coraz bardziej „u siebie”. Domy ekologiczne to: naturalne materiały, alternatywne źródła energii elektrycznej oraz innowacyjne systemy izolacyjne, klimatyzacja w okresach letnich i kontrola wilgotności. Elena Sabbadini

TERMOMODERNIZACJA 9-10/2012

SPIS TREŚCI

Szkoła

w standardzie budynku pasywnego

www.termo24.pl

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

Rusza pierwsza w Polsce placówka edukacyjna w standardzie budownictwa pasywnego. Szkoła w Budzowie o niemal zerowym zużyciu energii wytycza standardy budownictwa publicznego, które będą obowiązywać w kraju od 2018 r. Jednokondygnacyjny budynek o powierzchni ok. 836 m² zapewni miejsce do nauki 170 uczniom. Wyjątkową energooszczędność gwarantuje architektura budynku zapewniająca m.in. maksymalne oświetlenie pomieszczeń światłem słonecznym,

SPIS TREŚCI naście procent wyższe jest opłacalna” mówi Marek Janikowski, wójt gminy Stoszowice, inicjator budowy. „Biorąc pod uwagę oszczędności w eksploatacji wyższa cena inwestycji jest mało znacząca z ekonomicznego punktu widzenia. Tak jest licząc koszty po cenach stałych, a przecież nikt nie umie powiedzieć po ile będzie gaz i prąd lub inne media za 10, 20, 30 lat.” Budynek przyszłości Zużywamy ponad 2 razy więcej energii na jed-

Co to jest szkoła pasywna? Szkoła pasywna tak samo jak każdy inny budynek pasywny, to bardzo dobrze izolowany gmach z odpowiednim systemem wentylacyjnym. W starym budownictwie do ogrzania 1 m2 zużywa się w skali roku 15–35 m3 gazu. W przypadku zastosowania nowoczesnej energooszczędnej technologii wystarcza 1,5 m3 na rok. Przy stumetrowym mieszkaniu daje to w skali roku oszczędność 3350 m3 gazu. Proporcje przy użyciu oleju opałowego są podobne. Duża powierzchnia szkoły to oszczędności sięgające kilkudziesięciu tysięcy złotych w skali roku.

system wentylacji z odzyskiem ciepła m.in. rekuperatory, energooszczędne okna oraz ocieplenie budynku solidną warstwą styropianu. Duże oszczędności Ogrzanie nowoczesnej szkoły w Budzowie (gmina Stoszowice) to rocznie wydatek około 1000 zł. Takiej samej wielkości tradycyjny budynek ogrzewany olejem opałowym lub gazem zużywałby opału za ok. 40–50 tys. zł rocznie. Oddana szkoła, kosztowała 3,4 mln zł i była droższa od tradycyjnego budynku o ok. 15% wartości inwestycji. Przyjmując, że ceny paliw są stałe to dodatkowe pół miliona złotych na inwestycję zwraca się po 11 latach. Ceny energii jednak stale rosną, gaz w ciągu 3 lat podrożał niemal 50%. Dlatego koszty na inwestycję pasywną mogą zwrócić się już po 6 latach przy założeniu podobnego wzrost cen energii w najbliższych latach. „Koszt budowy, projektu i rozbiórki w cyklu życia budynku to tylko ok. 15–20%, a aż 80–85% to eksploatacja. Inwestycja na starcie, nawet jeżeli koszty są początkowo kilka-

www.termo24.pl

nostkę powierzchni mieszkaniowej, niż kraje Europy Zachodniej o podobnym klimacie. Powoduje to, że wielokrotnie przepłacamy za ogrzewanie budynku. Inwestorzy często dość ogólnikowo traktują kwestię przyszłych kosztów eksploatacyjnych. Komfort, trwałość, dostępność, niskie koszty utrzymania, oraz niepowtarzalne walory estetyczne są elementami możliwymi do uzyskania przy nieznacznych dodatkowych nakładach finansowych, dzięki zastosowaniu technologii budownictwa pasywnego. Budynki w Unii Europejskiej odpowiadają za 40% zużycia energii. Nowa szkoła w gminie Stoszowice to drogowskaz dla inwestycji w budownictwo publiczne na terenie kraju. Od 2010 r. we Wspólnocie obowiązuje dyrektywa, która obliguje po 2018 r. do budowania budynków publicznych o „prawie zerowym” zapotrzebowaniu na pierwotne ciepło ok. 50 W/m2. Budowanie obiektów publicznych wg. obowiązujących starych norm wydaje się mało racjonalne. Ładne, nowe budynki bez energooszczędnych technologii stają się już na starcie przestarzałe,

zużywają za dużo energii oraz wpływają negatywnie na środowisko naturalne. „Termomodernizacja budynków oraz budowa nowych, energooszczędnych może zredukować straty energii w budownictwie aż o połowę. Zdecydowaną większość budynków w Polsce wybudowano w sposób nie pozwalający na racjonalne zarządzanie energią” – mówi Krzysztof Krzemień z Termo Organiki. „Zużywamy ponad 2 razy więcej energii na jednostkę powierzchni mieszkaniowej,

Skąd oszczędności? Zarówno dom pasywny jak i szkoła pasywna, muszą posiadać grubą i szczelną kilkudziesięciocentymetrową warstwę dobrej jakości izolacji cieplnej – wyjaśnia Krzysztof Krzemień z Termo Organiki. – Po drugie musi mieć system wentylacji, który pozwala na wymianę zużytego powietrza z wnętrza, niemal bez utraty ciepła. Po trzecie okna w niskoenergetycznych budynkach są wykonane w technologii, która pozwala przenikać promieniom słonecznym do wnętrza domu i skutecznie ogranicza straty ciepła na zewnątrz.

niż kraje Europy Zachodniej o podobnym klimacie. Powoduje to, że bez sensu wielokrotnie przepłacamy za ogrzewanie budynku.” Niezbędne wsparcie Stoszowice to 6 tys. mieszkańców i ok. 12 mln zł rocznego budżetu. Powstaniu szkoły pomogło Ministerstwo Infrastruktury gdzie przygotowuje się przepisy wdrażające dyrektywę 31/2010 do polskiego prawa. Szkoła, dzięki determinacji władz gminy stała się pilotażowym budynkiem użyteczności publicznej, który ma pomóc w stworzeniu dobrej ustawy wdrażającej unijną dyrektywę. W sporządzeniu dobrego programu funkcjonalno-użytkowego pomagali specjaliści z Polski, Czech i Niemiec. Merytoryczne wsparcie przekazała m.in Politechnika Warszawska oraz w Narodowa Agencja Poszanowania Energii. Projekt dodatkowo został objęty patronatem Marszałka Województwa Dolnośląskiego, Dolnośląskiego Kuratora Oświaty oraz Starosty ząbkowickiego. Źródło: Termo Organika

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

Energia w budynkach W Polsce zużywa się ponad dwa razy więcej energii na jednostkę powierzchni mieszkaniowej niż w innych krajach Europy Zachodniej o podobnym klimacie. Głównym powodem tak dużego zużycia energii w sektorze potrzeb są przede wszystkim nieszczelne okna, przemarzające ściany, niedostateczna izolacja dachu i podłogi czy też przestarzałe systemy ogrzewania o niskiej sprawności. Budynki są też często źle usytuowane i mają niewłaściwy kształt. Wg Europejskiej Agencji d/s Środowiska w Unii Europejskiej w całkowitym zużyciu energii w budynkach 69% stanowi energia zużywana na ogrzewanie budynków, 15% na przygotowanie ciepłej wody, 11% na oświetlenie i napęd sprzętu elektrycznego i tylko 5% na gotowanie. Krajowe oszacowania mówią, że w Polsce ogrzewanie stanowi aż 71,2% wszystkich mieszkaniowych potrzeb energetycznych. Największy udział w zużyciu energii ma więc ogrzewanie budynków. W krajach Unii Europejskiej zauważalny jest systematyczny spadek średniego zużycia energii na ogrzewanie statystycznego mieszkania. Jest to efektem stosowania lepszych technik budowlanych i coraz to większej termoizolacyjności nowo wznoszonych budynków. Mieszkania budowane obecnie potrzebują o 22% mniej energii na ogrzewanie niż te zbudowane w 1985 r. Jak zmniejszyć zużycie energii w budynkach? Po pierwsze, izolować cieplnie i nie dać energii „uciekać” z budynku na zewnątrz, albo latem przy chłodzeniu pomieszczeń, nie dać ciepłu z zewnątrz „wchodzić” do budynku. Określony poziom ochrony cieplnej budynku wymagany jest przez prawo, ale opłaci się stosować grubsze warstwy izolacji termicznej. Energia drożeje, więc każdy zapobie-

www.termo24.pl

BUDYNEK

gliwy i ekonomicznie myślący inwestor bardzo starannie izoluje cieplnie swój budynek. Po drugie wykorzystywać energię ze źródeł odnawialnych. Za odnawialną energię nie musimy płacić. Słońce świeci z nieba, wiatr wieje za darmo, jak raz zapłaciliśmy za działkę pod budowę domu to ciepło geotermalne jej gruntu też możemy wykorzystywać przy pomocy pompy ciepła za darmo. Po trzecie, efektywnie wykorzystywać energię. Kiedy poprzez dobrą izolację termiczną zmniejszy się ilość ciepła potrzebnego do utrzymania w pomieszczeniach pożądanej temperatury, wtedy staje się szczególnie ważne, aby to ciepło dostarczyć przy pomocy wysokosprawnej instalacji grzewczej. Zmniejszy to znów ilość paliw i energii, które będziemy musieli kupić. Energooszczędny dom i mieszkanie Współczesny dom musi być przyjazny nie tylko dla swoich mieszkańców, ale także dla środowiska naturalnego. Dlatego powinien być projektowany razem z otoczeniem, z uwzględnieniem ochrony środowiska oraz warunków mieszkaniowych i społecznych. Budynek taki musi charakteryzować się małym zużyciem energii. Ten ostatni aspekt staje się szczególnie ważny z powodu konieczności poszanowania konwencjonalnych nośników energii w skali globalnej. Zasobami naturalnymi należy gospodarować oszczędnie, mając na uwadze ich zachowanie dla przyszłych pokoleń, zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Jednocześnie rosnące systematycznie koszty energii stanowią coraz większe obciążenie budżetów domowych. Liczymy, co się bardziej opłaca: ponieść większe koszty inwestycyjne i zmniejszyć eksploatacyjne ogrzewania pomieszczeń, a może budować „tradycyjnie”, spełniając jedynie podstawowe wymogi norm energetycznych. Podejmowanie decyzji jest coraz trudniejsze, wymaga też coraz większej wiedzy. Nowe możliwości stwarza postęp technologiczny w budownictwie, który przejawia się w opracowywaniu i wdrażaniu nie tylko nowych rozwiązań konstrukcyjnych, ale także efektywniejszych systemów energetycznych dla budyn-

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI ków. Badania i realizacja nowatorskich przedsięwzięć, których celem jest radykalne obniżenie energochłonności budynków rozwinęły obecnie typ budownictwa, określony mianem energooszczędnego, który charakteryzuje się zmniejszonym zużyciem energii i wykorzystaniem jej odnawialnych źródeł do zaspokojenia potrzeb energetycznych budynku. W związku z nowelizacją Dyrektywy EPBD (The Energy Performance of Buildings Directive 2002/91/EC) dotyczącej charakterystyki energetycznej budynków, rozwiązania energooszczędne w budownictwie niedługo okażą się faktyczną koniecznością. Dyrektywa ta to podstawa prawna działań zmierzających do zwiększenia efektywności energetycznej. Dokument wprowadza cztery wymagania, których wdrożenie spoczywa na państwach członkowskich Unii Europejskiej. Pierwszym jest wdrożenie metodologii obliczania całościowej efektywności energetycznej budynku, a nie osobno dla poszczególnych jego części. Drugi ważny element to ustalenie minimalnych norm dla budynków nowych i już istniejących. Ważna jest także analiza i ocena instalacji grzewczych i chłodzących. Ostatnim, równie ważnym elementem znowelizowanej dyrektywy jest system oceny charakterystyki energetycznej budynków i mieszkań, którego rezultatem są świadectwa charakterystyki energetycznej. Takim świadectwem będzie musiał legitymować się prawie każdy budynek i lokal mieszkalny, budynek zamieszkania zbiorowego czy użyteczności publicznej, zarówno nowy jak i remontowany. Dyrektywa przedstawia też wymagania odnośnie opracowywania krajowych planów mających na celu zwiększenie liczby budynków „o niemal zerowym zużyciu energii”. Planuje się także ustanawianie niezależnych systemów kontroli świadectw charakterystyki energetycznej i sprawozdań z przeglądów. Zmodernizowana dyrektywa EPBD zobowiązuje państwa członkowskie do stworzenia takich wa-

BUDYNEK runków prawnych i rynkowych, aby od 31 grudnia 2020 roku wszystkie nowo powstające budynki były niskoenergetyczne lub pasywne – prawie nie zużywające energii. W przypadku budynków zajmowanych przez władze publiczne oraz stanowiących ich własność ma to nastąpić jeszcze wcześniej, bo już od 31 grudnia 2018 roku. Jednocześnie poprzez dywersyfikację źródeł energii i jej oszczędzanie uniezależnimy się od niestabilnych politycznie dostawców surowców energetycznych. Definicja budownictwa energooszczędnego W warunkach polskich budynkiem energooszczędnym jest obiekt, dla którego wartość wskaźnika sezonowego zapotrzebowania na energię na cele ogrzewania i wentylacji „E” jest na poziomie mniejszym niż 70 kWh/m2 na rok. Natomiast dla budynków projektowanych jeszcze w 2008 roku wskaźnik sezonowego zapotrzebowania ciepła na ogrzewanie budynku mieszkalnego spełniającego wymagania zawarte w obowiązujących wówczas przepisach to około 90–120 kWh/m2 powierzchni użytkowej

na rok. Budynki energooszczędne najczęściej klasyfikuje się podając wartości progowe zużycia energii na metr kwadratowy powierzchni użytkowej np. w litrach oleju opałowego na m2 powierzchni ogrzewanej. Według tej klasyfikacji możemy wyróżnić: Budynki energooszczędne 7-litrowe Charakteryzują się zapotrzebowaniem na energię cieplną na poziomie ok. 70 kWh/m2, czyli ok. 7 litrów oleju opałowego na m2 ogrzewanej powierzchni na rok. Budynki energooszczędne 5-litrowe To taki, w którym na pokrycie strat cieplnych zużywa się 5 litrów oleju opałowego na m2 powierzchni ogrzewanej w skali roku – czyli cechuje go zapotrzebowanie na energię cieplną rzędu 50 kWh/m2. Koszt wybudowania tego typu budynku jest o ponad 10% wyższy niż budynku referencyjnego budowanego według obowiązujących przepisów w Polsce, czyli zużywającego na ogrzewanie około 120 kWh/m2 powierzchni użytkowej energii cieplnej na rok.

Przeciętne roczne zużycie energii na ogrzewanie w kWh/m² powierzchni użytkowej w budynkach mieszkalnych zbudowanych w Polsce w różnych okresach (według zmieniających się przepisów) oraz w aktualnie budowanych budynkach energooszczędnych.

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

Standardy energetyczne budynków w Polsce i porównanie z innymi krajami Kraj

Okres

Wartość wskaźnika sezonowego zapotrzebowania na ciepło do ogrzewania [kWh/m2rok]

Polska

Budynki z lat 1967–85 Budynki z lat 1986–92 Budynki po 1993 r. Od 1998 r.

240–280 160–200 120–160 90–120

Austria

Budynki aktualnie wznoszone Planowane

25–50 15–25

Niemcy

Budynki zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1995 r. Planowane

50–100 30–70

Szwajcaria

Dom energooszczędny Budynki aktualnie wznoszone

55 55–85

Podstawowe wymagania, których spełnienie daje szansę na energooszczędny dom odpowiednia działka budowlana pozwalająca na zorientowanie budynku w kierunku południowym wykorzystanie naturalnych warunków terenowych (zagłębień, skarp, drzew itd.), zapewnienie jak najlepszej termoizolacyjności wszystkich przegród zewnętrznych, zastosowanie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła, szczelność wszystkich przegród (podłóg, ścian, dachu, okien, drzwi zewnętrznych), wyeliminowanie mostków termicznych, zastosowanie energooszczędnego systemu grzewczego: kotła kondensacyjnego lub pompy ciepła, możliwość wykorzystywania ciepła z energii słonecznej (montaż instalacji solarnej), zastosowanie energooszczędnych urządzeń nie tylko AGD i oświetlenia, ale również zużywających wodę (baterie umywalkowe, wannowe, spłuczki w. c. itp.), energooszczędności w domu sprzyja wyraźny podział budynku na strefy termiczne: 22–24°C – łazienka, 20–22°C – pokoje dzienne, salon, pokoje dla dzieci, gabinet, 18–20°C – kuchnia, sypialnie, 16–18°C – korytarze, pokoje do ćwiczeń lub gry w bilard, 12–15°C – pomieszczenia gospodarcze: składzik, spiżarnia, pralnia, weranda, 4–8°C – garaż, magazyn narzędzi i sprzętu ogrodowego. Różnica temperatury pomiędzy sąsiadującymi pomieszczeniami nie powinna przekraczać 8°C, wtedy bowiem ściany działowe mogą być tanie i stosunkowo cienkie (12 cm). Jeśli różnice miały być większe, ściany wewnętrzne trzeba ocieplać, a więc musiałyby być znacznie grubsze. odpowiednia działka budowlana pozwalająca na zorientowanie budynku w kierunku południowym wykorzystanie naturalnych warunków terenowych (zagłębień, skarp, drzew itd.), zapewnienie jak najlepszej termoizolacyjności wszystkich przegród zewnętrznych, zastosowanie wentylacji mechanicznej z odzyskiem ciepła,

www.termo24.pl

BUDYNEK Budynki niskoenergetyczne 3-litrowe To taki, w którym na pokrycie strat cieplnych zużywa się 3 litry oleju opałowego na m2 powierzchni ogrzewanej w skali roku – czyli cechuje go zapotrzebowanie na energię cieplną rzędu 30 kWh/m2. Koszt tego typu budynku jest już o około 15% wyższy od ww. budynku referencyjnego w Polsce. Dla porównania, w budynku pasywnym zapotrzebowanie na energię cieplną wynosi maksymalnie 15 kWh/m2, czyli 1,5 litra oleju opałowego lub 1,5 m3 gazu ziemnego na m2 w skali roku. Budynek zeroenergetyczny Prowadzone badania i doświadczenia doprowadziły do powstania budynków samowystarczalnych pod względem energetycznym. W tych eksperymentalnych domach w ogóle nie korzysta się z konwencjonalnych źródeł energii ani do ogrzewania, ani do oświetlenia, ani nawet do zasilania sprzętu AGD. Powstały nawet domy, które mogą produkować energię i jej nadwyżki sprzedawać do państwowej sieci energetycznej. Jednak te super nowoczesne technologie są jeszcze zbyt kosztowne i powszechne ich zastosowanie w budownictwie nie jest jeszcze ekonomicznie uzasadnione. Różnice między domem energooszczędnym a pasywnym Dom energooszczędny to budynek, w którym roczne zapotrzebowanie na energię cieplną jest niższe od 70 kWh/m2. Kluczowymi cechami takich domów są: • dobra izolacja cieplna, • zredukowane mostki cieplne, • szczelność i kontrolowana wentylacja. Dom pasywny to budynek, w którym zapotrzebowanie na energię cieplną jest tak niskie, że można zrezygnować z osobnego systemu grzewczego bez utraty komfortu jego użytkowania. Oznacza to, że roczne zapotrzebowanie na energię cieplną w takim domu jest niższe od 15 kWh/m2. Zasady budowania budynku energooszczędnego Budynek energooszczędny zużywa mniej więcej 70 kWh/m2 w ciągu roku. Dla porównania, domy standardowe zużywają od 150 do nawet 200 kWh/m2 rocznie. Jest to energia końcowa zużywana do ogrzania domu. Wielkość ta nie uwzględnia energii potrzeb-

nej do podgrzewania wody. Domy energooszczędne najczęściej buduje się jako murowane trój- lub dwuwarstwowe lub szkieletowe, których konstrukcja ułatwia zastosowanie bardzo grubej izolacji termicznej. Ściany jednowarstwowe w domu energooszczędnym sprawdzą się tylko jeśli będą wykonane z bloczków styropianowych wypełnianych zbrojonym betonem. Nieistotne jest, czy zdecydujemy się na beton komórkowy, ceramikę, keramzytobeton czy silikaty. Ważne jest natomiast to, aby ściany miały odpowiednie parametry cieplne. W ścianach domu energooszczędnego powinny one wynosić 0,15–0,2 W/(m2K). Dopiero takie kompleksowe podejście może przynieść zamierzony efekt, czyli zaprojektowanie domu, w którym zużycie energii będzie znacząco niższe niż w tzw. domach standardowych, czyli budowanych wg obecnie obowiązujących przepisów. Budownictwo energooszczędne kładzie nacisk na takie skonstruowanie domu, aby minimalizować jego koszty utrzymania, w stosunku do kosztów utrzymania domów budowanych w innych technologiach, z wykorzystaniem standardowych rozwiązań konstrukcyjnych. Energia elektryczna w każdym domu jest potrzebna do oświetlenia, zapewnienia wentylacji, ogrzewania pomieszczeń i wody użytkowej, czy też do działania urządzeń domowych. Opłaty za energię uzależnione są oczywiście od ilości zużywanej energii. Oznacza to, że im mniej energii zużyjemy, tym niższe będą rachunki za prąd. Oczywiście, o ile koszty energii związane z działaniem urządzeń domowych, czy oświetlenia pomieszczeń uzależnione są przede wszystkim od indywidualnych decyzji i nawyków mieszkańców, o tyle koszty energii zużywanej na ogrzewanie domu, przygotowanie ciepłej wody użytkowej i wentylację uzależnione są w dużej mierze od zastosowanego rozwiązania budowlanego i przestrzennego. Źródło: „Czysta energia, budownictwo niskoenergetyczne – nowe spojrzenie w ochronie środwiska naturalnego” Kinga Kalandyk

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

SPIS TREŚCI

Remont i prze www.termo24.pl

BUDYNEK

ebudowa zabytku TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

Zgodnie z ustawą z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami pod pojęciem „zabytku” należy rozumieć nieruchomość lub rzecz ruchomą, ich części lub zespoły, będące dziełem człowieka lub związane z jego działalnością i stanowiące świadectwo minionej epoki bądź zdarzeń, których zachowanie leży w interesie społecznym ze względu na posiadaną wartość historyczną, artystyczną lub naukową. Z uwagi na posiadaną wartość kulturową oraz interes społeczny w zachowaniu zabytków wszystkie planowane prace o charakterze budowlanym powinny zostać uzgodnione z właściwym konserwatorem zabytków. Remont czy przebudowa? W pierwszej kolejności warto określić dokładnie termin remontu oraz odróżnić go od przebudowy i bieżącej konserwacji, co niekiedy, jak wykazuje orzecznictwo, może stwarzać trudności. W myśl przepisów prawa budowlanego poprzez pojęcie „remontu” należy rozumieć wykonywanie w istniejącym obiekcie budowlanym robót budowlanych polegających na odtworzeniu stanu pierwotnego, a niestanowiących bieżącej konserwacji, przy czym dopuszcza się stosowanie materiałów innych niż użyto w stanie pierwotnym. „Przebudową” jest przeprowadzenie robót budowlanych, w wyniku których następuje zmiana parametrów użytkowych lub technicznych istniejącego obiektu budowlanego, z wyjątkiem charakterystycznych parametrów, jak: kubatura, powierzchnia zabudowy, wysokość, długość, szerokość bądź liczba kondygnacji; w przypadku dróg są dopuszczalne zmiany charakterystycznych parametrów w zakresie niewymagającym zmiany granic pasa drogowego. Dla wyjaśnienia, Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu, stwierdził, iż do parametrów użytkowych i technicznych należy zakwalifikować wszelkie wielkości (waga, miara, nachylenie) określające elementy użytkowe (np. balkon, dach, ściana) i techniczne (ciężar konstrukcji), występujące w przypadku każdego obiektu budowlanego (Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego z dnia 16 listopada 2010r., sygn. II SA/Wr 412/2010). Zatem nie można uznać za remont, polegający na nadbudowie poddasza czy zmiany konstrukcji dachu, gdyż taka ingerencja nie stanowi odtworzenia stanu pierwotnego (Wyrok Naczelnego Sądu Administracyj-

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI nego z dnia 26 stycznia 1999r., sygn. IV SA 121/97). Z całą pewnością remontem nie będzie również dobudowanie cokołu do pomnika (wyrok WSA w Olsztynie z dnia 26 listopada 2006 r., sygn. II SA/Ol 602/06). Wymiana samej kostki brukowej powinna być kwalifikowana jako remont, ale już zmiana konstrukcji poprzez wylanie betonu i położenie kostki brukowej będzie implikowała konieczność wystąpienia do właściwego organu architektoniczno-budowlanego o wydanie pozwolenia na budowę (wyrok NSA z dnia 14 listopada 2001r., SA/Rz 549/00). Pojecie remontu, szczególnie w przypadku zabytku, może być również mylnie identyfikowane z bieżącą konserwacją. Ustawa nie definiuje pojęcia „konserwacji”, jednakże Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 5 kwietnia 2006 r. (sygn. II OSK 704/05) podkreślił, iż jej znaczenie należy utożsamiać z wykonywaniem robót w istniejącym obiekcie budowlanym, które nie będą stanowić odtworzenia stanu pierwotnego, ale mają na celu i służą utrzymaniu obiektu budowlanego w dobrym stanie, zabezpieczeniu przed szybkim zużyciem, zniszczeniem oraz zapewnieniu dalszego użytkowana zgodne z przeznaczeniem budynku. Choć przepisy prawa budowlanego nie wymagają uzyskania żadnych decyzji, to w przypadku zabytków niezbędnym będzie uzgodnienie powyższego charakteru prac z właściwym konserwatorem zabytków. Generalnie, w myśl art. 29 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane remont obiektów budowlanych oraz urządzeń budowlanych nie wymaga uzyskania uprzednio pozwolenia na budowę, jednakże w stosunku do zabytków wpisanych do rejestru zabytków przepisy przewidują wyjątki. Zarówno w stosunku do remontu lub przebudowy niezbędne będzie uzyskanie uprzednio prawomocnej decyzji o pozwoleniu na budowę. Przeprowadzenie konserwacji nie wymaga uzyskania decyzji prawno – budowlanych, ale konieczne będzie wystąpienie o pozwolenia na przeprowadzenie prac konserwatorskich. W pierwszej kolejności zgoda konserwatora zabytków Jak już wcześniej wspomniałam zgodnie z ustawą

BUDYNEK o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami wszelkie prace budowlane przy zabytku oraz w jego otoczeniu wymagają uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków właściwego dla miejsca położenia nieruchomości, przed złożeniem wniosku o wydanie decyzji o pozwoleniu na budowę. Z uwagi, iż zakres ingerencji w budynki objęte ochroną zabytków jest dość ograniczony bądź zależny od wyglądu całego kompleksu budynków otaczających daną nieruchomość, warto przed planowaniem wszelkich prac wystąpić do wojewódzkiego konserwatora zabytków z wnioskiem o przedstawienie zaleceń konserwatorskich, które nie tylko określą sposób korzystania , zabezpieczenia i konserwacji zabytku wpisanego do rejestru, ale przede wszystkim wyznaczą granice dopuszczalnych zmian oraz ingerencji w budynek. Wniosek o pozwolenie na prowadzenie prac budowlanych powinien dokładnie określać miejsce położenia zabytku oraz wskazanie przewidywanego terminu rozpoczęcia i zakończenia powyższych prac. W załączeniu wniosku inwestor zobowiązany jest przedłożyć wojewódzkiemu konserwatorowi zabytków projekt budowlany albo część projektu budowlanego w zakresie niezbędnym do oceny wpływu planowanych robót budowlanych na zabytek, dokumenty potwierdzające posiadanie przez wnioskodawcę tytułu prawnego do korzystania z zabytku oraz dokumenty potwierdzające posiadanie przez wykonawcę uprawnień budowlanych. Wojewódzki konserwator zabytków jest obowiązany zająć stanowisko w sprawie wniosku o pozwolenie na budowę lub rozbiórkę obiektów budowlanych objętych ochroną konserwatorską w terminie 30 dni od dnia doręczenia tego wniosku. Nie zajęcie stanowiska w terminie oznacza brak zastrzeżeń do przedstawionych wniosków. Otrzymanie pozwolenia konserwatora zabytków na prowadzenie prac budowlanych i remontowych nie zwalnia od konieczności uzyskania ostatecznej decyzji o pozwoleniu na budowę. Nadzór konserwatorski nad pracami budowlanymi Wojewódzki konserwator zabytków lub upoważnieni przez niego pracownicy właściwego wojewódzkiego urzędu ochrony zabytków sprawują kontrolę nad

przestrzeganiem i stosowaniem norm regulujących ochronę zabytków i opiekę nad zabytkami. Właściciele lub posiadacze budynków wpisanych do rejestru zabytków mogą spodziewać się kontroli w związku z prowadzonymi pracami budowlanymi nie tylko dotyczących konstrukcji zabytku, ale również terenu go okalającego. Jeżeli roboty budowlane prowadzone są przy zabytku wpisanym do rejestru lub w jego otoczeniu bez uzyskania pozwolenia lub w sposób odbiegający od zakresu i warunków określonychw pozwoleniu konserwatora, wojewódzki konserwator zabytków wydaje decyzję o wstrzymaniu wykonywanych prac, a następnie wydaje decyzję: • nakazującą przywrócenie zabytku do poprzedniego stanu lub uporządkowanie terenu, z określeniem terminu wykonania tych czynności, albo • nakładającą obowiązek uzyskania pozwolenia wojewódzkiego konserwatora zabytków na prowadzenie wstrzymanych prac lub robót, albo • nakładającą obowiązek podjęcia określonych czynności w celu doprowadzenia wykonywanych prac lub robót do zgodności z zakresem i warunkami określonymi w pozwoleniu, wskazując termin wykonania tych czynności. Prowadzenie prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku wpisanym do rejestru lub w jego otoczeniu bez pozwolenia albo wbrew warunkom pozwolenia zagrożone jest karą grzywny. Wojewódzki konserwator zabytków może wydać decyzję o wstrzymaniu prac konserwatorskich, restauratorskich lub robót budowlanych przy zabytku nie wpisanym do rejestru, jeżeli zabytek ten spełnia warunki uzasadniające dokonanie takiego wpisu. Pozwolenie na rozbiórkę obiektu budowlanego wpisanego do rejestru zabytków może być wydane jedynie tylko w sytuacji, kiedy nie jest możliwe przeprowadzenie remontu. Decyzję o skreśleniu tego zabytku z rejestru zabytków podejmuje Generalny Konserwator Zabytków działający w imieniu ministra właściwego do spraw kultury i dziedzictwa narodowego. Zuzanna Łaganowska

TERMOMODERNIZACJA

Oszczędność e to przyszłość bu Zagadnienia ochrony klimatu oraz efektywnego zastosowania zasobów energetycznych nabierają coraz większego znaczenia. Efektywne energetycznie technologie budowania i modernizacji to aktywny wkład w ochronę środowiska oraz podniesienia jakości mieszkania oraz życia. To zaś oznacza różnorodne korzyści: lepszą jakość powietrza, większą wygodę i komfort mieszkańców. W celu pozyskania akceptacji ze strony jak najszerszej grupy inwestorów budowlanych oraz najemców dla efektywnych energetycznie rozwiązań z zakresu budownictwa oraz eksploatacji mieszkań, koncern BASF oraz partnerzy i spółki-córki realizują regularnie projekty pokazowe. Ich znaczenie podkreśla fakt włączenia ustępu „Trwałe technologie budowania” do Summit Declaration konferencji UE/G8 2008! Na polskim rynku coraz popularniejsze są systemy ociepleń MultiTherm oferowane przez BASF Polska, w tym szczególnie polecany do domów energooszczędnych – MultiTherm Neo. System ten zawdzięcza swoją nazwę, a przede wszystkim najwyższą jakość i doskonałą termoizolacyjność, płytom izolacyjnym wykonanym z Neoporu® – rozwiązania wprowadzonego przez BASF opartego na płytach styropianowych z dodatkiem grafitu o podwyższonej izolacyjności.

energii udownictwa

BUDYNEK

MultiTherm Neo – nowoczesne materiały, efektywniejsze ocieplenie Wszyscy zdajemy sobie sprawę ze stale rosnących kosztów ogrzewania. Wiemy też, że nasze domy, biura i mieszkania często tracą wiele wskutek złego ocieplenia, a coraz droższa energia w takiej sytuacji dosłownie ucieka w powietrze. Dlatego też bardzo popularne są ostatnio rozwiązania poprawiające izolację cieplną ścian zewnętrznych. W optymalnym systemie ociepleń kluczowe są kwestie ekonomii, funkcjonalności, ale także jakości i trwałości systemu. Te wszystkie cechy posiada system ociepleń MultiTherm® Neo. System ten zawdzięcza swoją nazwę, a przede wszystkim najwyższą jakość i doskonałą termoizolacyjność, płytom izolacyjnym wykonanym z Neoporu®. Korzyści z zastosowania MultiTherm Neo®: • Co najmniej 16% dodatkowej oszczędności energii, • Zmniejszenie kosztów ogrzewania, • Ułatwienie w uzyskaniu wyższej klasy energetycznej budynku, • Wyższa wartość rynkowa ocieplonego budynku • Kolorowa, trwała i odporna elewacja Remont i budowa domu, mieszkania czy obiektu biurowego, hotelarskiego i usługowego to bardzo ważna decyzja pociągająca za sobą niemałe koszty. Jednakże termomodernizacja budynków to poza kosztami – także, a może przede wszystkim, spore oszczędności uzyskiwane w kolejnych latach eksploatacji. Aby te oszczędności uzyskiwać i mieć gwarancję doskonałej izolacji termicznej – warto postawić na sprawdzone i nowoczesne rozwiązania o wysokiej jakości. Pamiętajmy o żelaznej zasadzie, że budujemy na lata i wszelkie poniesione koszty mogą zwrócić się tylko dzięki długiej i bezproblemowej eksploatacji. Dokładny opis systemu System ten jest szczególnie polecany do zastosowania w domach pasywnych i energooszczędnych. W skład kompletnego systemu wchodzą: • modyfikowana zaprawa mineralna PC PHS do mocowania płyt (także w zimowej wersji PC PHS WE);

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI • materiał izolacyjny – płyta styropianowa wykonana z Neoporu (przewodność deklarowana 0,031 lub 0,033 W/m2K); • wzmocniona zaprawa klejąca PC KAM do warstwy zbrojącej (także w zimowej wersji PC KAM WE) • siatka zbrojąca z włókna szklanego; • łączniki do systemu; • warstwa gruntująca pod warstwy tynkarskie np. PC Multigrund PGU; • tynkarskie zaprawy akrylowe (PC Multiputz ZA), silikonowe (PC Multiputz ZS) lub silikatowe (PC Multiputz ZT) • farby elewacyjne np. PC Multitop FA, PC Multitop FM lub PC Silcosan Classic. Ocieplenie wewnętrzne HECK MultiTherm Marka HECK posiada ponad 50 lat doświadczeń w dziedzinie bezspoinowych systemów ocieplenia, wynik nieprzerwanych prac rozwojowych oraz nieustannego udoskonalania procesów produkcyjnych. Wraz z systemem HECK Innendämmung MS marka HECK należąca do koncernu BASF oferuje system do termoizolacji wnętrz na bazie płyt termoizolacyjnych z wełny mineralnej bez dodatku surowców włóknistych i tworzyw sztucznych, nadający się do izolacji w obszarze ścian i stropów. W przypadku gdy nie wolno lub też nie można wykonać ocieplenia elewacji (np. w przypadku obiektów podlegających ochronie konserwatorskiej wykonanych z muru pruskiego, muru licowego lub kamienia naturalnego), termoizolacja ściany zewnętrznej od strony wewnętrznej stanowi często jedyną możliwość skutecznego zapobieżenia nadmiernym stratom ciepła przez przegrody pionowe. Do wykonywania tego rodzaju termomodernizacji firma BASF oferuje nowy system – HECK MultiTherm Innendämmung MS. Ma on dodatkowo prewencyjne działanie przeciwgrzybiczne i dzięki temu uzyskuje się też znaczną poprawę warunków higienicznych w pomieszczeniach mieszkalnych. Zastosowanie systemu HECK MultiTherm dla użytkowników obiektu oznacza więc zachowanie przyjemnego klimatu we wnętrzu oraz znacznie mniejsze rachunki za energię.

BUDYNEK Elementy systemu Zastosowana w systemie izolacyjna warstwa termoizolacyjna HECK Innendämmplatte IDP MS to mineralna płyta na bazie składników naturalnych bez dodatków włókien syntetycznych. Za sprawą swoich właściwości hydrofilowych potrafi ona wchłonąć oraz ponownie oddać znaczne ilości wody, co w naturalny sposób pozwala regulować gospodarkę wilgotnościową ocieplonych pomieszczeń. Oprócz unikatowej hydrofilowej płyty izolacyjnej, w skład systemu HECK MultiTherm Innendämmung MS wchodzą specjalistyczne zaprawy mineralne, zaprawy systemowe Heck K+A Reno i Heck K+A Plus oraz siatka zbrojąca zwiększająca mechaniczną wytrzymałość ocieplonych powierzchni.

warstwę izolacyjną oraz zapraw systemowych pozwala znacznie ograniczyć ryzyko rozwoju pleśni w pomieszczeniach. Paroizolacja nie jest już potrzebna Kolejną zaletą systemu HECK MultiTherm Innendämmsystem MS, różniącą go od innych rozwiązań ociepleń wewnętrznych, jest brak potrzeby stosowania paroizolacji z uwagi na transport wilgoci przez kapilary hydrofilowych płyt termoizolacyjnych oraz odpowiednie właściwości zapraw systemowych. Gwarancja bezpieczeństwa Prawidłowość działania przegrody ocieplonej systemem HECK Mul tiTherm Innendämmung MS,

Budynek energooszczędny w Niepołomicach, wykonany z Neoporu® (fot. J. Lis, GLOBEnergia)

Stop pleśni! System HECK MultiTherm Innendämmung MS do termoizolacji ścian zewnętrznych od wewnątrz, dzięki szczególnym właściwościom, m.in. przewodności cieplnej, nasiąkliwości wodnej, parodyfuzyjności i alkalicznemu odczynowi płyty stanowiącej

w pełnym zakresie wynikającym z fizyki budowli, została potwierdzona przez Instytut Fizyki Budowli im. Fraunhoffera w Stuttgarcie (w wyniku badań poligonowych i złożonego modelowania komputerowego uwzględniającego rzeczywiste warunki transportu wilgoci w ścianie oraz warun

TERMOMODERNIZACJA

BUDYNEK

ki klimatyczne). Specjalne badania laboratoryjne potwierdziły parametry systemu i prawidłowość jego działania, m.in. nasiąkliwość wodną i oddawanie wody, paroprzepuszczalność, a także izolacyjność cieplną. System MultiTherm G – nowość w ocieplaniu stropów Firma BASF Polska Dział Chemii Budowlanej wprowadziła w 2010 roku do swojej oferty nowe rozwiązanie technologiczne: system ociepleniowy MultiTherm G – rekomendowany do ocieplania stropów na dużych powierzchniach parkingów wielopoziomowych, garaży, hal, piwnic czy biurowców. Jak wyliczają fachowcy, nawet do 12% energii traci się w budynkach poprzez nieocieplone stropy. System MultiTherm G to doskonałe rozwiązanie zapewniające nie tylko poprawę komfortu termicznego (zmniejszenie strat energii cieplnej), ale także akustycznego. Nowe rozwiązanie technologiczne BASF polega na mocowaniu do istniejących stropów (od strony sufitów) w pomieszczeniach nieogrzewanych, płyt z wełny mineralnej i wykonaniu na nich warstwy gruntującej oraz pomalowaniu farba nawierzchniową (możliwość kolorystycznego kształtowania powierzchni w oparciu o paletę kolorystyczną BASF Color Sensation). System nie wymaga kołkowania – płyty z wełny mineralnej mocowane są za pomocą zaprawy klejowej (sugerowana jest jedna z nowości BASF ze Śremu – zaprawa PHS). Zalety i szczególne właściwości systemu MultiTherm® G: • produkt niepalny (klasa palności A) • przydatny do zastosowania na każdej nośnej powierzchni budowlanej wewnątrz budynku • doskonale sprawdza się w pomieszczeniach o standardowym poziomie wilgotności • oszczędność czasu podczas aplikacji (w porównaniu z innymi rozwiązaniami) • farba Prince Color® Multitop Classic jako warstwa wykończeniowa pozwala do minimum

www.termo24.pl

SPIS TREŚCI ograniczyć zapylenie w pomieszczeniu podczas aplikacji i użytkowania • zastosowanie farby Prince Color® Multitop Classic pozwala na aplikację przy pomocy hydrodynamicznych urządzeń natryskowych, łatwych w transporcie i eksploatacji • profesjonalny dobór składników maksymalnie wydłuża czas żywotności systemu bez potrzeby odświeżania i oczyszczania System MultiTherm HSV – ocieplenie „stadionowe” Ostatnia nowość z portfolio ociepleniowego BASF Polska to system MultiTherm HSV, który jest systemem ocieplenia stropów i ścian wewnętrznych obiektów budowlanych, które nie są poddawane obciążeniom mechanicznym. System ten stał się jedynym z podstawowych systemów ocieplenia wewnętrznego na Stadionie Narodowym w Warszawie. System MultiTherm HSV jest szczególnie przydatny do obiektów sportowych, jak np. do pomieszczeń znajdujących się pod trybunami stadionów, ociepleń stropów i ścian nieogrzewanych pomieszczeń garażowych lub piwniczych znajdującymi się np. w pod budynkami mieszkalnymi, biurowcami, czy w centrach handlowych. System służy do nanoszenia na stropy od strony sufitu lub ściany od strony wewnętrznej. System może być stosowany zarówno w budynkach nowowznoszonych, jak i istniejących. MultiTherm HSV firmy BASF posiada Aprobatę Techniczną ITB nr. AT-15- 8096/2009. System MultiTherm HSV składa się z: • płyty z wełny mineralnej pokrytej folią aluminiową, typ UTPA 34 • zaprawy klejowej Prince Color KAM na specjalnie zagruntowanym podłożu • wzmacnianej taśmy aluminiowej do zamykania połączeń płyt Źródło: materiały BASF

INFORMATOR 15 listopada 2013, Katowice VII edycja Energia w gminie Kogeneracja, trigeneracja – wizyta studyjna Organizator: GLOBEnergia www.energiawgminie.pl

7–9 marca 2014, Kielce XX Międzynarodowe Targi Techniki Rolniczej Organizator: Targi Kielce S.A. www.targikielce.pl

19–21 listopada 2013, Kraków ENERGETICS 2013 – Lubelskie Targi Energetyczne Organizator: Targi Lublin S.A. www.energetics.targi.lublin.pl

11–14 marca 2014, Poznań Międzynarodowe Targi Budownictwa i Architektury BUDMA Organizator: MTP SP. z o.o. www.budma.pl

20–21 listopada, Warszawa XVIII edycja Konferencji Energetycznej EUROPOWER Organizator: MM Conferences S.A. www.konferencjaeuropower.pl

18–20 marca 2014, Kielce ENEX – Nowa Energia Organizator: Targi Kielce S.A. www.targikielce.pl

27 listopada 2013, Warszawa Rozwój odnawialnych źródeł szansą dla Polski Organizator: Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej, Stowarzyszenie Gmin Przyjaznych Energii Odnawialnej, Polskie Stowarzyszenie Energetyki Wiatrowej, Stowarzyszenie Energii Odnawialnej www.mg.gov.pl 28 listopada 2013, Warszawa VII edycja Biogaz – praktyczne aspekty inwestycji w zieloną energię Organizator: Progress Group www.progressgroup.pl 28–29 listopada 2013, Kraków Targi Modernizacji Budynków 2013 Organizator: Targi w Krakowie Sp. z o.o. www.targi.krakow.pl 29 listopada 2013, Kraków Forum Termomodernizacja Organizator: GLOBEnergia, Targi w Krakowie Sp. z o.o. www.globenergia.pl/forumtermo 6 grudnia 2013, Poznań Dzień Budownictwa Pasywnego i Energooszczędnego Organizator: Koło Naukowe Inżynierii Środowiska, Stowarzyszenie Wielkopolski Dom Pasywny www.dbpie.pl 14-16 lutego 2014, Gliwice XV Gliwickie Targi Budownictwa, Instalacji i Wyposażenia Wnętrz Organizator: Agencja Informacyjno-Reklamowa „PROMOCJA” s.c. www.promocja-targi.pl

18.03.2014, Kielce (podczas ENEX Nowa Energia) VII Forum Pomp Ciepła Organizator: GLOBEnergia www.globenergia.pl/forumpompciepla 19.03.2014, Kielce (podczas ENEX Nowa Energia) Agro Inwestor OZE Organizator: GLOBEnergia www.globenergia.pl 20.03.2014, Kielce (podczas ENEX Nowa Energia) V Forum Solar+ Organizator: GLOBEnergia www.globenergia.pl/forumsolar 28–30 marca 2014, Szczecin ENERGIA 2014 – Targi Energii Konwencjonalnej i Odnawialnej Organizator: Międzynarodowe Targi Szczecińskie Sp. z o.o. www.mts.pl 8–11 kwietnia 2013, Poznań Międzynarodowe targi Instalacyjne INSTALACJE Organizator: Międzynarodowe Targi Poznańskie SP. z o.o. www.instalacje.mtp.pl www.expopower.pl 24–26 kwietnia 2014, Kraków 42 Krakowskie Targi Budownictwa WIOSNA 2014 Organizator: Centrum Targowe Chemobudowa Kraków SA www.centrumtargowe.com.pl 13–15 maja 2014, Poznań Międzynarodowe Targi Energetyki EXPOPOWER Organizator: MTP SP. z o.o. www.expopower.pl

21–23 lutego 2014, Sosnowiec SiBEX 2014 – Targi Budowlane Silesia Building Expo Organizator: Centrum Targowo-Konferencyjne Expo Silesia www.exposilesia.pl

13–15 maja 2014, Poznań Międzynarodowe Targi Energii Odnawialnej GREENPOWER Organizator: Międzynarodowe Targi Poznańskie SP. z o.o., Polska Izba Gospodarcza Energii Odnawialnej www.greenpower.mtp.pl

26–28 lutego 2014, Warszawa Wystawa Czystej Energii CENERG 2014 Organizator: Agencja Soma www.cenerg.pl

czerwiec 2014, Zamek Królewski, Niepołomice VIII Forum Energia w Gminie Organizator: GLOBEnergia www.energiawgminie.pl

8-11 kwietnia Poznań

2014

Największe wydarzenie dla branży instalacyjnej! Zainstaluj się w Poznaniu! Sprawdź na: