10
SÜRÜCÜ DENETLEME CİHAZI Teknik Saha Bu buluş, trafiğin güvenli akışını düzenlemek için, tüm araçlara takılacak bir cihaz ve bu cihazın tamamlayıcısı olan trafik işaret levhalarının bulunduğu tüm noktalara yerleştirilecek elektronik düzenekler yardımı ile sürücülerin davranışlarını denetlemek, sürüş sırasındaki yapacakları hataları kayıt altına almak, sürücüleri kurallara uymaya zorlamak ve bu konuda bilinçlenmelerini sağlıyarak kural ihlallerinin ve böylece trafik kazalarının en aza indirilmesi ile ilgilidir.
20
30
40
Tekniğin bilinen durumu Dünyada ve ülkemizde trafik kazalarının en belirgin nedeninin kural ihlali olduğu tüm uzmanlarca kabul edilmektedir. Kural ihlalinin önlenmesi için ise denetimlerin yaygınlaştırılması en etkin çözüm olarak kabul edilmektedir. Günümüzde hız sınırlamasını ihlal eden araçlar tespit edilebilmekte ve bu araçlara ceza uygulaması yapılabilmektedir. Ancak böyle bir olanak bu tespiti yapabilen cihaz ve eleman sayısı ile sınırlı kalmakta, çoğu kez sürücüler hiç denetlenmeden uzun bir yolculuğu tamamlayabilmekte, haftalarca hatta aylarca şehir içersinde dolaşabilmektedir. Emniyet Genel Müdürlüğü Trafik Şubesinin hazırladığı ve 2008 tarihli bir dökümanda, teşkilatın elinde halen 450 adet “radar ile hız tesbit cihazı” bulunduğu ve 200 adet daha cihazın satın alınmasının planlandığı anlaşılmaktadır. “450 adet video kameralı radar aracımızla, trafiğin yoğunlaştığı karayollarımızın ortalama her 40 km.’lik bölümünde hız denetimleri yapılmaktadır.” Yine aynı sunuşta; ülkemiz karayolu ağının toplam 346.402 km. olduğu, dört büyük ilimizin (İstanbul, Ankara, İzmir ve Adana) şehir içi yollarının toplam uzunluğunun ise 31.253 km. olduğu ve ülke genelindeki şehir içi karayollarının uzunluğunun toplam karayolu ağının 3 katı kadar olduğu belirtilmiştir. Bkz. “TRAFİK GÜVENLİĞİNDE YENİ AÇILIMLAR, HEDEFLER VE ÇÖZÜM PROJELERİ” ( http://www.trafik.gov.tr/ ) Işıklı kavşaklaradaki kırmızı ışık ihlallerini tespit etme amacı ile bazı bölgelerde kamera kullanılmaktadır. Nevarki bu kavşaklar zaman içersinde sürücüler tarafından öğrenilmekte ve sürücüler bu noktalarda özel davranarak denetimlerin şehir ölçeğinde bile çok sınırlı kalmasına neden olmaktadır. Günümüz araçlarında emniyet kemeri takılmadığında araçta bir uyarı sesi duyulmaktadır. Ancak bu ses, kemer tokasının takıldığı yere toka benzeri farklı bir obje takılması ile de susturulabilmektedir. Uyarı sesinin susturulması, kemeri yine kullanmayıp sürücü koltuğunun arkasından dolaştırılarak yerine takılması ile de sağlanmaktadır.
50
Bazı kural ihlalleri ise bugünkü teknik olanaklarla bile asla olay anında tespit edilememektedir. Örneğin gece seyirlerindeki karşılaşmalarda uzun farları söndürüp kısa farları yakmak gibi bir eylemin denetlenmesi yapılamamaktadır. Oysa sürüş güvenliğini yok eden bu ihlal, özellikle çift yönlü karayollarında, yol kenarında hiç bir önlem alınmadan park edilmiş bir aracın varlığı durumunda, karşı yönden gelen bir araç için hayati önem taşımaktadır. Bilindiği gibi şehir içinde ve şehirlerarası yollarda taşıtların güvenlik içinde yol alabilmeleri, sürücülerin kurallara uyması koşulu ile gerçekleşmektedir. Trafik kuralları ise yılların verdiği deneyimler sonucu edinilmiş birikimler ile oluşturulmuştur. Trafikte kural ihlalleri, ülkelere göre farklılıklar gösterse de hemen hemen her ülke insanı için geçerlidir. Ülkelerin bu konuda, kendi teknik ve ekonomik olanakları çerçevesinde önlemler geliştirmeye çalıştıkları 1
60
70
80
bilinmektedir. Her yıl konu ile ilgili uluslararası toplantılar düzenlenmekte ve gelinen nokta değişik ülke uzmanlarınca paylaşılmaktadır. Bu bağlamda, 12 Eylül 2001 tarihinde hazırlanan ve Avrupa Komisyonu tarafından Ulaştırma Beyaz Kitabı olarak kabul edilen, “BEYAZ KİTAP, 2010 yılı için Avrupa ulaştırma politikası” ulaştırma alanındaki mevcut duruma dair gerçekçi bir resim çizmekte ve 2001 ile 2010 arasında 60 civarında tedbirden oluşan iddialı bir eylem planını ortaya koymaktadır. (EGM Trafik Araştırma Merkezi Müdürlüğünce tercüme ettirilmiştir. Bkz. http://www.trafik.gov.tr/ ) Araç tasarımında, kaza anında araç içersindeki yolcuların can güvenliklerinin sağlanması açısından son yıllarda büyük gelişmeler gerçekleştirilmiştir. Karayollarında ise yol kalitesi ve işaretlemeler açısından büyük gelişmeler kaydedilmiştir. Ülkemizde de yol kalitesi ve yolların işaretlenmeleri konularında eskiye göre büyük gelişmeler sağlanmıştır. Ancak gelinen noktada, yaşanan bunca ağır hasarlı ve ölümlü kaza sayısı azaltılamamıştır. Kaza nedenleri, büyük oranda trafik işaret levhalarının sürücüler tarafından yanlış algılanmasından çok, bu bilgilerin özellikle hiç dikkate alınmaması olarak görülmektedir. Özellikle ülkemizde sık rastlanan bir olay, tüm araçların durup beklediği kırmızı ışıklı kavşaklarda bir aracın yavaş yavaş ilerleyerek kavşaktan geçmesidir. Yavaş ilerleyen araçtaki sürücü, aslında yan yollardan gelebilecek araçları kontrol etmekle birlikte, kavşakta bir denetimin olup olmadığını kontrol etmektedir. Eğer sözü edilen kavşakta bir ekip arabası ya da gizli kamera gibi bir denetim belirgin bir şekilde varsa bu araç sürücüsü böyle davranamamaktadır. Şehir içi ve şehirlerarası yollarda, kırmızı ışık dışında hız sınırı, tek yönlü yol, öndeki aracı geçme (sollama) yasağı, durma yasağı gibi uyulması gereken ve trafik işaret levhalar ile belirtilmiş daha bir çok uyulması gereken kural içeren noktalar vardır. Bu noktaların sayısı bir kent sınırı içersinde bile rahatlıkla onbinleri bulabilmektedir. Böylesine geniş bir ağın denetlenmesi bugünki koşullarla etkin bir biçimde yapılamamaktadır.
90
100
Günümüzde üretilen araçlarda zaten birçok yeni teknik donanım mevcuttur. Bu donanımlar, gezi boyunca yapılan ortalama hız, kalan yakıt ile gidilebilecek yaklaşık mesafe gibi sürücü için aslında pek de hayati önem taşımayan bilgiler üretmektedir. Buluş, kural ihlalinin yapıldığını araç tarafından algılanmasının sağlanmasını kapsamaktadır. Bu da arac’a yerleştirilmiş bir dizi duyarganın, güzergah üzerinde uyulması gerekli kuralları belirten trafik işaretlerinin anlamlarını algılaması ile sağlanacaktır. Sonuç olarak, araç sürücüsünün bir kural ihlali yapması durumunda araca yerleştirilmiş denetleme cihazı bu durumu fark edecek, sürücüyü uyaracak ve gerekiyorsa bir ceza almasını ve bu cezanın hem sürücü belgesine hem de merkezdeki bir dosyaya işlenmesini sağlıyacaktır. Böylece sürücüler gün ve yol boyunca kesintisis olarak denetleneceklerdir. Bu konuya yakın konularda alınmış birçok patent mevcuttur, aşağıda bunlardan bazı örnekler verilmiştir. US5,459,304 sayılı ve 17 Ekim 1995 tarihli Amerika Birleşik Devletleri patent dökümanında, sürücülerce kullanılması düşünülen, sürücünün kendisi ve ilişkili olduğu tüm araçlara ait her türlü bilginin depolandığı, ayrıca sürücünün sürüş alışkanlıklarının depolandığı veri bankası içeren bir “smart kard” anlatılmaktadır. US5,515,042 sayılı ve 7 Mayıs 1996 tarihli ve yine Amerika Birleşik Devletlerinin bir başka patent dökümanında, radar veya lazer türü bir hız kontrol cihazı, kamera ve GPS ile donatılmış bir trafik ekip aracı ile yapılan kontrollerde, kural ihlali yapan araçlar tespit 2
110
edildiğinde plakaya kesilen cezanın yasal olarak desteklenmesi için hem aracın resminin çekilmesi hem de ihlalin yapıldığı bölgenin GPS yardımı ile kanıtlanması anlatılmaktadır. CA2,290,032 sayılı ve 16 Kasım 1999 ve 16 Mayıs 2001 tarihli ve Kanada Devletinin bir patent dökümanında, araçta bulunan bir dizi algılayıcı ile emniyet kemeri, kırmızı ışık, öndeki aracı yakın takip ve hız sınırı gibi kural ihlallerinin belirlenmesi, araçtaki bir kamera yardımı ile ihlali yapan kişinin kimliğinin anlaşılması, ihlal bilgilerinin bir merkeze GSM teknolojileri ile gönderilmesi, ihlalin yapıldığı adresin de yine GSM teknolojileri ile tesbit edilmesi anlatılmaktadır.
120
130
US6,337,640B2 sayılı ve 8 Ocak 2002 tarihli ve yine Amerika Birleşik Devletlerinin bir başka patent dökümanında, “Bir bobin içeren endüksiyon sensörü aracılığı ile üzerinden geçen araçların algılanmasının ve trafiğin izlenmesinin sağlanması” konusu ile paralı yol ve köprü girişlerinde OGS yöntemi ile geçiş yapan aracın hacmi hakkında bir verinin oluşturulması ve ücretin bu bilgi doğrultusunda alınması anlatılmaktadır. US6,6662,099 B2 sayılı ve 9 Kasım 2003 tarihli ve yine Amerika Birleşik Devletlerinin bir başka patent dokümanında, yol zemini altına yerleştirilmiş ve sürekli yayın yapan aktif RFID (Radyro Frekansı ile Tanımlama) modüller aracılığı ile yolu kullanan araç sayısı, araçların hızı, yol zeminin ıslak veya buzlanmış olduğu bilgilerinin bir merkez üzerinden o yolu kullanmayı planlayan sürücülere iletilmesi ve sürücülere alternatif güzergâh seçme olanağının sağlanması anlatılmaktadır. Modüllerin çok düşük enerjiyle çalışması nedeni ile modüllerde kullanılacak pillerin ömürlerinin 10 yıl olacağı belirtilmektedir. TR2004 00136 A2 sayılı ve 26 Ocak 2004 tarihli bir Türk Patent Enstitüsü dökümanında, araçlarda bulundurulacak bir GPS donanımı yerine merkezi bir GPS ağı ve araçlara yerleştirilen bazı duyargalar aracılığı araçların yaptıkları kural ihlalerinin takibinin mümkün olabilceği anlatılmakta, GPS ağının yurt genelinde bulunacak çok sayıda merkezden denetlenmesi ile bu merkezleri kontrol edecek bilgisayarların daha sınırlı veri tabanları ile çalışacakları, bunun da hem hız hem de ekonomi sağlıyacağı öngörülmektedir.
140 US6,970,102 B2 sayılı ve 29 Aralık 2005 tarihli ve yine Amerika Birleşik Devletlerinin bir başka patent dokümanında, mevcut düzeneklerle kırmızı ışık ihlallerinin tespiti için yüksek çözünürlüklü kameraların kullanıldığı, veri transferini kolaylaştırmak amacı ile sadece kırmızı ışık yanarken kameraların çalıştırıldığı, tarih ve saat kayıtları kameralara entegre bir saat aracılığı ile yapıldığı, bu saatlerin zaman zaman hata yaptığı, verilerin bizzat ilgili personelce kameralardan alınan filmlerin incelenmesi ile yapılmak durumunda kalındığı belirtilmiş ve daha düşük çözünürlüklü ve sürekli çalışan kameralarla alınan görüntülerin bir merkezde işlenmesi, tarih ve saat bilgilerinin ise aynı merkezde oluşturulması anlatılmaktadır. 150
Buluşun çözümünü amaçladığı teknik problemler Bu buluşun amacı, sürücü ihmalleri ve hatalarından kaynaklanan olumsuzlukların en aza indirilmesi ve denetimin tüm araçlarda ve güzergah üzerindeki trafik işaretlerinde zorunlu olarak bulundurulacak aygıtlar tarafından ve sürekli olarak yapılmasının sağlanmasıdır. Bu buluşun bir diğer amacı ise, günümüzde denetlenmesi zor olan ve yola çıkmadan önce, sürücü ve taşıt belgelerinin geçerliliğinin kontrol edilebilmesi ve evrakların hatalı, başka bir araca ait, süresi geçmiş fenni muayene ve ödenmemiş cezalar, vergi borçları ve süresi dolmuş sigorta poliçe bilgileri içermesi ve emniyet kemeri kullanılmadığı gibi durumlarda yolculuğa çıkılmasını, daha sürücü direksiyon başına geçtiğinde engellenmesidir. 3
160
4
Resimlerin açıklanması Şekil–1 Sürücü denetleme cihazının perspektif görünüşüdür. Şekillerdeki parçalar tek tek numaralandırılmış olup, bu numaraların karşılığı aşağıda verilmiştir.
170
180
190
200
1. Sürücü denetleme cihazı 2. Sürücü Belgesi 3. Taşıt Belgesi (ruhsat) 4. İletişim modülü 4-1. Sürücü belgesi cebi 4-2. Taşıt belgesi cebi 4-3. Tuş takımı 4-4. Gösterge 4-5. Ses ünitesi 4-6. Şifre girme tuşları 4-7. Led’ler 4-8. USB kapısı 5. Mikro işlem modülü 6. Yeni nesil Trafik işaret levhaları 6-1. Kırmızı ışık modülü 6-2. Hız sınırı bilgisi modülü (başlangıç ve sonu) 6-3. Geçme yasağı bilgisi modülü (başlangıç ve sonu) 6-4. Durma yasağı bilgisi modülü 6-5. Tek yönlü yol bilgisi modülü (yön algılanması için iknci levha) 6-6. Şerit çizgileri 7. Haberleşme modülü 8. Sensörler 8-1. Saat-tarih sensörü 8-2. Hız sensörü 8-3. Emniyet kemeri sensörü 8-4. Sinyal sensörü 8-5. Far seçim sensörü 8-6. Direksiyon sensörü 8-7. Korna sensörü 8-8. Fren sensörü 8-9. Far sensörü 8-10. Metal algılayıcı sensör 8-11. Koltuk kullanım sensörü Buluşun açıklanması
210
• Buluş konusu Sürücü Denetleme Cihazı (1); • sürücüye ait tüm bilgileri içeren ve üzerinde bulunan “çip” sayesinde üzerindeki bilgiler güncellenebilen Sürücü belgesi (2), • araca ait tüm bilgileri içeren ve üzerinde bulunan “çip” sayesinde üzerindeki bilgiler güncellenebilen Taşıt belgesi (3), • Sürücü Denetleme Cihazı’nın (1) sürücü ile, Sürücü (2) ve Taşıt belgeleri’nin (3) Mikro işlem modülü (5) ile ve ayrıca yine Mikro işlem modülü’nün (5) trafik işaret levhaları ve merkezdeki bilgisayar ile iletişimini sağlıyan İletişim modülü (4), 5
220
230
240
250
• aracın ön konsoluna yerleştirilmiş İletişim modülü (4) üzerinde yer alan ve araca binildiğinde sürücü bilgilerinin geçerliliğinin denetlenebilmesi, yolculuk süresince ise kural ihlali bilgilerinin Sürücü belgesine (2) kayıt edilebilmesi için, Sürücü belgesinin (2) yerleştirildiği ve yolculuk süresince içinde bulundurulması gereken Sürücü belgesi cebi (4-1), • aracın ön konsoluna yerleştirilmiş İletişim modülü (4) üzerinde yer alan ve araca binildiğide kullanılan Taşıt belgesinin (3) geçerliliğinin denetlenmesini sağlıyan ve Taşıt belgesinin (3) içine yerleştirildiği ve yolculuk süresince içinde bulundurulması gereken Taşıt belgesi cebi (4-2), • aracı misafir olarak kullanacak sürücünün şifre bilgilerini girmesini sağlayan ve İletişim modülü (4) üzerinde yer alan Tuş takımı (4-3), • şifre bilgileri girilirken şifre kodunu ve sürücüyü uyarmak için ihlal edilen kuralların hata kodlarını görüntüleyen ve İletişim modülü (4) üzerinde yer alan Gösterge (4-4), • kural ihlallerinde ve belgelerin yasal sürelerinin dolmak üzere olduğu durumlarda sürücüye sesli uyarı yapan ve İletişim modülü (4) üzerinde yer alan Ses ünitesi (4-5) • şifre girildiğinde şifre giriş işleminin bittiğini bildiren ve İletişim modülü (4) üzerinde yer alan Onay tuşu (4-6), • onay veya red durumlarını bildiren, yanında “şifre”, “sürücü belgesi”, “ruhsat”, “onay” ve “red” yazılarının bulunduğu ve İletişim modülü (4) üzerinde yer alan yeşil ve kırmızı renkli Ledler (4-7), • İletişim modülünde (4) sonsuz döngü şeklinde kayıt edilen, aracın son dakika bilgilerinin portatif bir hafıza modülüne alınabilmesini ve ayrıca güzergah üzerinde yapılacak denetimlerde ilgili personelce araçtaki cihazın doğru çalıştığının denetlenebilmesi amacıyla cihaza bir modülün bağlanmasını sağlıyan ve İletişim modülü (4) üzerinde yer alan USB kapısı (4-8), • İletişim modülüne (4) takılı Sürücü ve Taşıt belgeleri (2,3) üzerindeki bilgileri ve misafir sürücünün girdiği şifre bilgilerini, Emniyet kemeri sensöründen (8-3) gelen bilgileri yorumlayıp araç imobilizatörünün devre dışı bırakılıp bırakılmayacağına karar veren, ayrıca Araç sensörlerinden (8) gelen bilgileri, güzergah üzerindeki Trafik işaret levhalarna (6) entegre modüllerden algıladığı veriler doğrultusunda yorumlayan, bir ihlal durumu sözkonusu ise bu bilgiyi İletişim modülüne (4) ve Haberleşme modülüne (7) ileten ve ceza bilgisinin Sürücü belgesine (2) ve merkezdeki bilgisayara saat, tarih ve adres olarak kaydedilmesini sağlıyan, Mikro işlem modülü (5), • yol boyunca yerleştirilmiş ve o noktada sürücülerce uyulması gereken trafik kuralını gösteren ve kendilerine entegre olarak kullanılan aktif veya pasif “RFID” modüllerin yer aldığı Trafik işaret levhaları (6), • ışıklı kavşaklarda “kırmızı ışık” bilgisini ve nokta adresini yayınlıyan aktif “RFID” Kırmızı ışık modülü (6-1), • hız sınırı getirilmiş bölgelerde, bu bilgiyi ve bu bölgenin başlangıç ve bitiş bilgilerini ve nokta adresini yayınlıyan pasif “RFID” Hız sınırı bilgisi modülü (6-2), • öndeki aracı geçme yasağı olan kritik bölgelerde bu bilgiyi ve bu bölgenin başlangıç ve bitiş bilgilerini ve nokta adresini yayınlıyan pasif “RFID” Geçme yasağı bilgisi modülü (6-3), • durma yasağı olan bölgelerde bu bilgiyi ve nokta adresini yayınlıyan pasif “RFID” Durma yasağı bilgisi modülü (6-4), • tek yönlü yol bilgisini ve nokta adresini yayınlıyan pasif “RFID” Tek yönlü yol bilgisi modülü (6-5),
6
260
270
280
290
300
• şerit değiştirme durumu bilgisini araçtaki modülün algılamasını sağlayan ve özel bir boya ile hazırlanmış Şerit çizgileri (6-6), • güzergah üzerine yerleştirilmiş “RFID” modüllerden (6-1, 6-5) gelen “RF” sinyallerini algılayan ve veya merkeze bağlanıp sürücünün yaptığı ihlal bilgilerini sürücünün merkezdeki dosyasına kayıt edilmesini sağlıyan Haberleşme modülü (7), (Bu bilgiler o anda kullanılan taşıtın, taşıt kimlik bilgisi ile ilişkilendirilecek, böylelikle sürücü belgesine işlenen cezanın araç plakası ile takibi mümkün olacaktır. Aktif düzenekler şehir şebekesinden beslenirken pasif düzenekler için bir enerji kaynağına ihtiyaç olmayacaktır) • sürücünün aracı kullanırken gerçekleştirdiği davranışları saat, tarih ve tür olarak algılayan, saat-tarih, hız, emniyet kemeri kullanma, fren kullanma, sinyal verme, uzun fardan kısa fara geçme gibi bilgileri algılayan Sensörler (8), • araç ile yapılan kural ihlallerinin, Sürücü belgesi cebine (4-1) takılı Sürücü belgesine (2) ve merkezdeki bilgisayarda yer alan sürücüye ait dosyaya, ihlalin yapıldığı anı, saat ve tarih şeklinde kayıt edilmesini sağlıyan Saat-tarih sensörü (8-1), • aracın hızını algılayan Hız sensörü (8-2), yolculuğa başlanmadan, sürücünün ve her hangi bir yolcunun kemerini takmaması veya yolculuk anında her hangi bir kemerin çıkartılması halinde bu durumu belirliyen ve bilgiyi Mikro işlem modülüne (5) ileteten Emniyet kemeri sensörü (8-3) , • sinyal verilip verilmediğini algılayan Sinyal sensörü (8-4), • uzun fardan kısa fara geçişi algılayan Far seçim sensörü (8-5), • direksiyonun kullanımını algılayan Direksiyon sensörü (8-6), • korna kullanımını algılayan Korna sensörü (8-7), • fren kullanımını algılayan Fren sensörü (8-8), • gece sürüşlerinde karşı yönden gelen aracı(ları) algılayan Far sensörü (8-9), • özel boya ile çizilmiş yol çizgisi malzemesi içerisine katılmış “ferro magnetik” maddeyi algılayan Metal sensörü (8-10), • araçta sürücüden başka yolcunun olup olmadığını algılıyan Koltuk kullanım sensörü (8-11), içermektedir. Sürücü denetimi, biri araç üzerine, diğeri ise trafik güzergahına yerleştirilecek olan iki grup öge aracılığı ile gerçekleştirilecektir. Denetim sırasında oluşan verilerin bir kopyası araçta depolanırken bir kopyasının da merkezi bir bilgisayarda arşivlenmesi öngörülmektedir. Bu nedenle günümüzde trafiğin düzenlenmesinden sorumlu olan emniyet teşkilatının ana merkezinde de sistemin bir üçüncü ögesi yer alacaktır. Bu üçüncü öge sayesinde ana bilgisayar, gerekli donanım ve yazılımlar aracılığı ile, şahit oldukları ihlaller sonucunda ihlali yapan aracın sürücüsüne bir ceza kesilip kesilmediğini merak eden üçüncü şahıslar, kesilen bu cezaları internet üzerinden sorguluyabilecek, ceza kesilmemişse durumu merkeze bildirebilecektir. Cezanın kesilmiş olduğunu görmek ise o sürücüye, sistemin işlediğini kanıtlayacaktır. Emniyet Genel Müdürlüğü web sitesinin “araç sorgulama” adresinden şu anda da sadece plaka girilerek sorgulanan araca ait bazı bilgiler öğrenilebilmektedir (çalıntı durumu, hak mahrumiyeti gibi) . Bu sayfa geliştirilerek alınan cezanın nerede, hangi tarihte, saat kaçta ve ne tür bir ihlal sonucu alındığı bilgileri de eklenebilir. (Bkz.http://www.trafik.gov.tr/ ) (Araç Sorgulama) Sürücü belgesi (2) bünyesinde tüm bilgilerin depolandığı bir Mikro işlemci “çip” vardır. Bu işlemciye yetkili kuruluşlar (örneğin para cezası tahsil etmeye yetkili bankalar) yeni bilgiler girebilir istenilen eski bilgileri silebilir.
7
310
320
Taşıt belgesi (3) bünyesinde tüm bilgilerin depolandığı bir Mikro işlemci “çip” vardır. Bu işlemciye yetkili kuruluşlarca (örneğin fenni muayene yapan kuruluşlar, vergi tahsil etmeye yetkili bankalar ve sigorta şirketleri) yeni bilgiler girebilir istenilen eski bilgileri silebilir. İletişim modülü (4) içersinde yer alan bilgi depolama modülü teknolojinin elverdiği en uzun süre boyunca ve sonsuz döngü şeklinde araca ait son andaki tüm bilgileri (tarih-saat, hız, sinyal verme, frene basma anı gibi) kayıt eder. Bu bilgiler gerektiğinde İletişim modülü (4) üzerinde bulunan USB kapısı (4-8) aracılığı ile portatif bir hafıza ünitesine aktarılarak bir kaza anında kaza tutanağı hazırlanırken ek bilgi olarak kullanılabilir. Gidilen güzergahta kurallara uyulursa, Haberleşme modülü (7) merkez ile sadece, önceden tespit edilmiş aralıklarla (haftada bir, ayda bir gibi) merkeze bağlanır ve araçtaki sistemlerin düzenli çalışıp çalışmadığı bilgisini kayıtlara geçirir. Bu işlem, sürücünün bilgisi dışında gerçekleşecektedir. Günümüzde güzergah üzerinde otomatik olarak yapılan denetimlerde kesilen cezanın yasal olarak desteklenmesi amacı ile araç hızının hesaplanması ve plaka okuma için bir çok karmaşık yazılımlar geliştirilmiştir. Oysa denetimin bizzat araçta yer alan Sürücü denetleme cihazı (1) tarafından yapılması halinde, ihlali yapan araç ve sürücüsüne ait kimlik bilgileri ve hatta sürücünün kaç saattir araç kullandığı gibi bilgiler, kendiliğinden, tüm yolculuk süresince ve hem araçta hem de merkezde bulunan bilgisayarda kayıt altına alınabilecektir. Buluşun gerçekleştireceği denetimler ve kullanımı
330 Araçta yer alan İletişim modülü (4), üzerinde bulunan Sürücü belgesi (4-1) ve Taşıt belgesi cebine (4-2) sıra ile yerleştirilerek Sürücü belgesi (2) ve Araç belgesi (3) üzerinde bulunan “çip”lere kayıtlı bilgileri okuyarak belgelerin o araç için geçerliliğini kontrol eder. O araç için yetkili olan sürücülere ait bilgiler, o araçta bulunan İletişim modülüne (4) önceden tanıtılmış olacaktır. Aracı bir başkası kullanacak ise yeni sürücü, kendi sürücü belgesini ve araca ait Araç belgesini (3) ceplere yerleştirir ve o aracın yetkilisinden alacağı şifre bilgilerini ünite üzerindeki Tuş takımından (4-3) girerek kendisini İletişim modülüne (4) tanıtır.
8
340
350
360
Her iki seçenekte de belgelerin onay almaları durumunda “araç imobilizatörü” devre dışı kalır ve araç kullanılabilir hale gelir. Belgelerden birinin onay almaması durumunda ise araç kullanılamaz. Aracı bu halde çalıştırmakta ısrar edilmesi, kontak anahtarı yuvasına entegre bir ünite aracılığı ile algılanabilir ve durum, yine araçta yer alan ve ihlalleri merkeze bildiren GSM bazlı Haberleşme modül (7) aracılığı ile merkez uyarılabilir. GSM bazlı sistemler için geçerli olan yaklaşık adresin tespit edilebilme yeteneğinden de yararlanılarak, muhtemel bir araç çalma olayının adresi de bu yolla tespit edilmiş olabilir. Araçlarda kullanılacak yeni nesil emniyet kemerlerinde, kemerin doğru kullanıldığını, kemer bandı üzerine yerleştirilmiş ve kullanımı yeni tür bir algılama ile yapabilen (örneğin vücut ısısı, vücut kütlesi vb.) Kemer sensörü (8-3) ile kural ihlaline daha gerçekçi olarak karar verilebilir. Araçta yolculuk eden kişi sayısı Koltuk kullanım sensörü (8-12) aracılığı ile algılandıktan sonra, her yolcunun emniyet kemeri kullanıp kullanmadığı kontrol edilir, kullanmayan varsa İletişim modülüden (4) bir uyarı sesi duyulur ve son yolcu da kemerini takana dek motor çalıştırılamaz.
Yolculuk anında her hangi bir yolcunun kemerini çıkartması durumunda ise Emniyet kemeri sensörleri (8-3) bu bilgiyi İletişim modülüne (4) iletir ve İletişim modülüden (4) bir uyarı sesi duyulur, kemer israrla takılmaz ise sürücünün Sürücü belgesine (2) bu davranış nedeni ile ceza uygulanır.
9
370
Kavşaklardaki trafik lambalarının bulunduğu bölgeler genelde yerleşim alanları içersindedir ve lambalar için zaten bir besleme hattı bulunduğu için bu bölgelerde Kırmızı ışık bilgisi modülü (6-1) bir enerji kaynağı gerektirmez. Bu durumda trafik lambası içine, yakınlarına veya yakın bir mesafede zemin kaplaması altına yerleştirilmiş ve “kırmızı ışığın” yandığı bilgisini bir adres kodu ile birlikte yayınlayan aktif “RFID” modülünün yayınları, ilgili araçlarda bulunan Haberleşme modülü (7) tarafından algılanır. Bu bilgi aynı taşıtta bulunan Hız sensöründen (8-2) gelen bilgi ile karşılaştırılmak üzere Mikro işlem modülünde (5) izlenmeye alınır. Önceden tespit edilen süre içersinde Hız sensör (8-2) bilgisi sıfırlanmaz ise, ihlalin gerçekleştiği anlaşılır ve Mikro işlem modülü, (5) bir ihlal bilgisi oluşturur. İletişim modülü (4) bu ihlal bilgisini İletişim modülü (4) üzerindeki Sürücü belgesine (2) saat, tarih ve adres bilgileri ile birlikte bir ceza olarak kayıt eder.
Bu arada İletişim modülü (4) üzerinde yer alan Ses ünitesi (4-5) aracılığı ile sürücüye sesli uyarı yapılır ve ayrıca yine İletişim modülünün (4) şifre girerken kullanılan Göstergesinde (4-4), ihlal edilen kuralın kodu yayınlanır. Mikro işlem modülü (5) aynı bilgileri Haberleşme modülü (7) üzerinden merkezdeki bilgisayara da yollar. 380 Park etme yasağı trafik işaret levhalarnın bulunduğu noktalarda genellikle şehir şebekesi bulunmaktadır ancak kolaylığı nedeni ile bu denetimler için de otoyol ve köprü geçişlerinde kullanılan OGS sistemi benzeri ancak pasif “RFID” modüller kullanılacaktır. Bu ihlal, ilgili trafik işaret levhalarna entegre olarak kullanılan ve bir pasif “RFID” modül içeren Durma 10
390
yasağı modülünün (6-4), geçen araçtan sağladığı enerji ile aktive olması sonucu bir ihlal ve adres bilgisi yayınlaması, bu bilginin Haberleşme modülü (7) tarafından algılanıp Mikro işlemci (5) tarafından önceden belirlenmiş bir süre sonra araç Hız sensöründen (8-2) gelen veri ile karşılaştırılması ile tespit edilir. Hız sensöründen (8-2) gelen bilginin “0” olması halinde aracın durduğu, aracın Saat-tarih sensöründen (8-1) gelen bilgiden ise bu ihlalin ne zaman ve ne kadar süre ile gerçekleştiği belirlenir.
Bu ihlal, Sürücü belgesine (2) ve merkezdeki bilgisayardaki ilgilinin dosyasına işlenerek kayıt altına alınır. Bu arada İletişim modülü (4) üzerinde yer alan Ses ünitesi (4-5) aracılığı ile sürücüye sesli uyarı yapılır ve yine İletişim modülü (4) üzerinde yer alan ve şifre girerken kullanılan Göstergeden (4-4), ihlal edilen kuralın kodu yayınlanır.
400
Şehir içi hız sınırı genel olarak 50 Km/saattir. Ancak bazı zorunlu bölgelerde bu sınır daha düşük olabilir. Şehirlerarası yollarda ise farklı türden araçlar için farklı hız sınırlamaları getirilmiştir, ayrıca şehirlerarası yollardaki bazı zorunlu bölgelerde de daha düşük hız sınırları uygulanabilmektedir. Hız sınırlaması trafik işaret levhalarnın bulunduğu noktalarda, şehir şebekesinin bulunması çok düşük bir olasılıktır. Bu nedenle hız sınırlaması ihlallerinin denetimi için hız sınırlaması bilgilerinin yayınlanması için de yine pasif “RFID” modüllerin kullanılması öngörülmektedir. Bu bölgelerde mevcut trafik işaret levhalarna entegre veya zemin kaplaması altına yerleştirilmiş pasif “RFID” Hız sınırlaması modülü (6-2), geçen araçta bulunan Haberleşme modülünün (7) yaydığı enerji ile aktive olur ve sınırlama ve adres bilgileri “RFID” modül tarafından yine “RF” sinyalleri yayınlanarak araca bildirilir. 11
410
420
Araçta bulunan Haberleşme modülü (7) bu bilgileri algılar, Mikro işlem modülüne (5) yollar, veriler aracın Hız sensöründen (6-2) gelen verilerle karşılaştırılır ve eğer aracın hızı, trafik levhasında belirtilen değerden büyük ise bir ihlal bilgisi oluşur. Mikro işlem modülü (5) bu bilgiyi İletişim modülüne (4) aktarır. İletişim modülü (4) bu ihlal bilgisini üzerindeki Sürücü belgesine (2) saat, tarih ve adres bilgileri ile birlikte bir ceza olarak kayıt eder. Mikro işem modülü (5) bu ihlal bilgisini ayrıca Haberleşme modülü (7) aracılığı ile merkezdeki bilgisayardaki ilgilinin dosyasına da kayıt edilmek üzere saat, tarih ve adres olarak ve GSM teknolojisi yardımı ile gönderir. İletişim modülü (4), üzerinde yer alan Ses ünitesi (4-5) sürücüye sesli uyarı yapar ve ayrıca yine İletişim modülü (4) üzerinde bulunan ve şifre girerken kullanılan Göstergede (4-4) ihlal edilen kuralın kodu yayınlanır. Mikro işlem modülü (5), güzergah boyunca hız sınırının sürekli aşılması gibi tekrarlayan aynı tür kural ihlalleri veya aşılmış hata puanı limiti sonucunda sürücüyü durumdan sesli ve görsel olarak uyararak aracın belli bir süre sonra (örneğin bir yerleşim bölgesine gelindiğinde) kilitlenmesini sağlayabilir. Araç geçme yasağı bulunan bölgelerde trafik işaret levhalarnın üzerine veya yakınına yerleştirilecek bir pasif “RFID” modülü yine geçen araçlardan aldığı enerji ile aktive olarak “RF” sinyalleri yayınlar ve sınırlamayı Haberleşme modülü (7) aracılığı ile araca bildirir. Araçta bulunan Mikro işlem modülü (5) , çizgi ihlali yapılıp yapılmadığını, kesiksiz yol çizgilerinin “ferro magnetik” malzeme katılmış bir boya ile hazırlanmış olması halinde ve araç altına yerleştirilmiş Metal sensörünün (8-10), Yol çizgilerinin (6-6) üzerinden geçerken oluşan sinyal nedeni ile algılar. 12
430
440
450
Kritik bölgelerde ise Yol çizgileri (6-6) kesik kesik te olsa (sollama yasağı olmayan bölgeler gibi), çizgilerin aynı madde kullanılarak hazırlanmış olması halinde gereksiz ve sık sık yapılan şerit değiştirmeler de benzer şekilde belirlenebilir. Gereksiz yere şerit değiştirme durumunda bu gibi kritik bölgelerde bulundurulabilecek trafik işaret levhalarna entegre pasif “RFID” modülünden alınacak uyarı bilgisi ile Metal sensörü (8-10) devreye girer ve eğer araç bu arada çizginin her iki tarafına tekrar tekrar geçerse bir ihlal bilgisi oluşturur. Mikro işlem modülü (5) bu bilgiyi İletişim modülüne (4) iletir. İletişim modülü (4) bu ihlal bilgisini, üzerindeki Sürücü belgesine (2) saat, tarih ve adres bilgileri ile birlikte bir ceza olarak kayıt eder. Mikro işem modülü (5) bu ihlal bilgisini ayrıca, Haberleşme modülü (7) aracılığı ile merkezdeki bilgisayarda ilgilinin dosyasına saat, tarih ve adres olarak gönderir. İletişim modülü (4) üzerinde yer alan Ses ünitesi (4-5) sürücüye sesli uyarı yapar. Ayrıca yine İletişim modülünün (4) şifre girerken kullanılan Göstergesinde (4-4), ihlal edilen kuralın kodu yayınlanır. Tüm çizgilerin “ferromagnetik” bir malzeme içermesi durumunda ise araçların şerit değiştirerek öndeki aracı sollamakta olduğu algılanabilir. Bu durumda da Mikro işem modülü (5) sürücünün yeteri kadar bir süre önce sinyal vermeye başlayıp başlamadığını denetlenmiş olacaktır. Tek yönlü yol ihlali, ilgili trafik işaret levhalarna entegre iki adet “RFID” aracılığı ile tespit edilir. Güzergahtaki ilk trafik levhasına entegre Tek yönlü yol modülünün (6-5) yayınladığı birinci tek yönlü yol sinyalini araçtaki Haberleşme modülü (5) algılar ve bu bilgiyi Mikro işlem modülüne (5) aktarır. 13
Çok kısa bir süre sonra algılanacak ve ikinci “RFID” modülünden alınan sinyal üzerine Mikro işlem modülü (5), İletişim modülüne (4) bir kural ihlali bilgisi iletir ve Sürücü belgesine (2) saat, tarih ve adres bilgileri ile birlikte bir ceza olarak kayıt eder. bu bilgiler yine Haberleşme modülü (7) ile merkezdeki bilgisayara iletilir. İletişim modülü (4) üzerinde yer alan Ses ünitesi (4-5) sürücüye sesli uyarı yapar. Ayrıca yine İletişim modülünün (4) şifre girerken kullanılan Göstergesinde (4-4), ihlal edilen kuralın kodu yayınlanır. 460
Araçlarda sol far altına ve uygun bir konumda yerleştirilmiş olan ışığa duyarlı ve doğru açıda yönlendirilmiş ve ışık duyarlılığı ayarlanabilen Far sensörü (8-9), karşıdan gelen bir araca ait ışığı, çevrede mevcut diğer ışıklardan ayırt edebilir. Selektör koluna yerleştirilecek bir Far seçim sensörü (8-5) ise araçta o anda uzun farların mı yoksa kısa farların mı kullanıldığını belirler. Sürücü, karşı yönden gelen bir araç ile karşılaşma anında uzun farları söndürüp kısa farları yakmaz ise, bir ihlal bilgisi oluşur.
14
470
480
Mikro işlem modülü (5) bu bilgiyi İletişim modülüne (4) aktarır. İletişim modülü (4) bu ihlal bilgisini üzerindeki Sürücü belgesine (2) saat, tarih ve adres bilgileri ile birlikte bir ceza olarak kayıt eder. Mikro işem modülü (5) bu ihlal bilgisini ayrıca Haberleşme modülü (7) aracılığı ile merkezdeki bilgisayardaki sürücüye ve taşıta ait dosyaya, saat, tarih ve adres olarak ve GSM teknolojisi yardımı ile gönderir. İletişim modülü (4) üzerinde yer alan Ses ünitesi (4-5) sürücüye sesli uyarı yapar. Ayrıca yine İletişim modülünün (4) şifre girerken kullanılan Göstergesinde (4-4), ihlal edilen kuralın kodu yayınlanır. Sürücülerin araç sollamaları geçici olarak park ettikleri kaldırım kenarı park yerinden ayrılıp tekrar trafiğe çıkarken ve sağdaki veya soldaki yan yollara dönmeleri sırasında yeterli bir süre önce başlıyarak sinyal vermemeleri, trafik güvenliği açısından sakıncalıdır. Bu gibi durumlarda Sinyal (8-4), Direksiyon (8-6) ve Metal algılayıcı (8-10) sensörlerinden gelecek bilgiler doğrultusunda sürücüler denetlenebilir ve yukardaki örneklerde belirtildiği gibi bir dizi işlem başlatılarak ceza alması sağlanabilir. Buluş konusu Sürücü denetleme cihazı (1) daha iyi anlaşılması için örneklerle açıklanmış ve şekillerle gösterilmiştir. Ancak, buluş kapsamı bu örnek ve şekillerle sınırlandırılamaz. Teknikte uzman kişinin, buluşun temel ilkeleri çerçevesinde, başka uygulamalar gerçekleştirmesi mümkündür. Buluşun kapsamı esas olarak istemlerdeki gibidir.
490
15
ÖZET
500
Önerilen Sürücü Denetleme cihazında ve sürecinde, bugün değişik amaçlarla yaygın ve sorunsuz olarak kullanılan bir dizi teknolojik uygulamalardan yararlanılmaktadır. Büyük bütçeler harcanmasına karşın çok sınırlı olarak yapılabilen “Trafik Denetimleri” yerine, bu sistem ile, araçlara ve güzergâh üzerinde bulunan trafik işaret levhaları ile belirtilerek sınırlama getirilmiş her noktaya yerleştirilmiş bazı aktif ve pasif öğeler aracılığı ile, her aracın kendi sürücüsünü izleme altına alması ile sağlanmaktadır. Bu bağlamda henüz yola çıkmadan önce, gerekli belgelerin geçerliliği ve araçta bulunanların emniyet kemeri kullanımı denetlenebilir, evrakların hatalı, süresi geçmiş ve ödenmemiş cezalar, vergi borçları veya süresi sona ermiş sigorta poliçe bilgileri içermesi veya araçta emniyet kemeri kullanmayanların olması durumunda ise aracın yola çıkması daha işin başında engellenebilir.
510
16