Etxebizitza 2015

Etxebizitza

OSTEGUNA, 2015EKO AZAROAREN 19A

gehigarria

BERRESKURATZE BIDEAN

JOSUNE ZARANDONA

Krisiaren itzala oraindik luzea den arren, etxebizitzen salmentak gora egin du azkenaldian oso geldo bada ere. Sektorearen normalizazioa, hala ere, urruti ikusten dute adituek, momentuz.

GOIERRI.HITZA.EUS

TESTUAK JOSUNE ZARANDONA

2 //

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

Etxebizitza

Datu horiek Gipuzkoara eta Goierrira ekarrita, etxebizitzaren hazkundea %0,6 eta %0,7 izan dela esan daiteke.

Babes Ofizialeko Etxebizitzen (BOE) merkatuari begiratuta, 2007. urtetik aurrera mota honetako etxebizitzaren pisu erlatiboa etxebizitza libreena baino handiagoa dela esan daiteke.

Ondorioz, 2010ean babestutako etxebizitzaren kuota eraikitzen hasitako etxebizitza guztien %72,3ra iritsi zen. 2000. urteko portzentajea (%19) baino askoz ere handiagoa. Gipuzkoaren kasuan, %22,1etik %68,5era gehitu da kopuru bera.

Etxebizitzaren prezioa

Etxebizitza berrien eraikuntzak gora egin du, baina oso motel Eraikuntza berriak egiten ari diren arren, salmenta oso motela dela diote higiezinen merkatuko adituek. JOSUNE ZARANDONA

.

2014an urtebete lehenago baino 6.050 etxebizitza gehiago zegoen Gipuzkoa, Bizkai eta Araban 2011n lurralde horretako etxebizitzen %10,2 hutsik zeuden Gipuzkoan Gipuzkoako, Bizkaiko eta Arabako higiezinen-merkatuak hazteko joera nabarmena izan du hamarkada bat baino gehiagoz.

2007. urtetik aurrera gauzak aldatu egin dira higiezinen burbuilaren ondorioz. Gertakari honen ezaugarri nagusiena hedapen aroaren amaiera eta atzeraldiaren hasiera izan dira.

Etxebizitzen hedapena faktore demografiko, sozial eta ekonomikoen elkarreraginaren ondorioa izan zen. Eustat-ek (Euskal Estatistika Erakundeak) bildutako datuen arabera, etxebizitzen eraikuntzak izugarrizko hazkundea izan zuen 2001. eta 2007. urte artean. Gipuzkoan urte tarte horretan urtero eraiki-

tako etxebizitza kopurua 5.259 zen batez beste.

Eraikitako etxebizitzak

2007tik aurrera etxebizitza berriak hasteko erritmoa moteldu egin zen, hala, 2008-2010 denboraldian urtero 3.090 etxe eraiki ziren, batez beste. 2010ean 2.249 izan ziren. Ordutik hona

etxebizitzaren merkatuak nolabaiteko susperraldia bizi izan duela esan daitekeen arren, adituek hazkundea motel doala diote. 2014ko datuei erreparatuta, Gipuzkoako, Bizkaiko eta Arabako etxebizitza kopurua 1.033.801ean finkatu du Eustatek, urtebete lehenago baino 6.050 gehiago, %0,6, alegia.

Eraikuntzarekin gertatu bezala, 2007ra bitartean etxebizitza libreen, nahiz bigarren eskukoen metro koadroko batez besteko prezioak etengabe egin zuen gora. Urte horretatik aurrera prezioetan jaitsiera txikiak, baina etengabeak ematen hasi ziren.

Hala, 2010ean etxebizitza libre baten metro koadroko batez besteko prezioa 3.877 eurotan finkatu zen; bigarren eskuko etxebizitzen aldiz, 3.891 eurotan. Eraikuntza berriko segmentuan babestutako etxebizitzak metro koadroko 1.474 euroko prezioa zuen 2010ean, hau da, merkatu librekoa baino hiru aldiz merkeagoa.

Prezioen jaitsierak ez du etenik izan gaur egunera arte. Adituen esanetan batez ere, etxebizitza libreetako prezioek behea jo dute. Promotoreek egungo prezioetan etxean saltzen ez badituzte etxeak egiteari utziko diotela esateraino.

Bestalde, 2011n etxebizitzen %10,2 hutsik zeuden Gipuzkoan, 33.844 guztira. Horietatik 8.985 (%2,7) denboraldiko etxebizitzak ziren, eta 24.859 (%7,5) jenderik gabekoak. Hutsik dauden hiru etxebizitzetatik bat baino gehiago (%41,5) 2010a baino lehenagotik daude horrela.

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

//

Etxebizitza

«Krisia lehertzean bi familietatik bat hipotekatuta zegoen» JOSEBA BARANDIARAN EKONOMIALARIA Krisi honen susperraldia aurrekoetan baino motelagoa izango dela dio Joseba Barandiaranek (Legazpi, 1973), besteak beste, sakonagoa eta orokorragoa izan delako.

Egungo egoera ekonomikoa ulertzeko atzera begiratu beharra dago. Zer faktorek eraginda sortu zen azken urteetako krisi gogorrena?

Krisia gertatu aurretik oparoaldi handia bizi izan zuen, batez ere, etxebizitzaren sektoreak. Etxeak neurriz kanpo egin eta saltzen ziren. 2006an eta 2007an Espainian Frantzian, Herbehereetan eta Alemanian batera egiten zen etxe kopurua baino gehiago eraikitzen zen. Bankuak ere mailegu merkeak ematen hasi ziren.

Guzti horrek burbuila bat sortu zuen.

Sektorean adituak zaretenak, ez al zenuten gainera zetorrena aurreikusterik izan?

Egoera hark ezin zuela bere horretan iraun ikusten genuen.

Baina burbuila bat ezin frogatu daiteke lehertzen den arte, zerbait irrazionala baita. Kanpoko faktoreek eraginda lehertu zen azkenean egoera. Hasierako joera errua kanpora botatzea izan zen, baina azken batean guk geure erantzukizuna ere badaukagu guzti honetan.

Nola ulertu behar da hortaz krisia?

Paralisi bat gertatu zen. Eraikuntzaren merkatua gelditu egin zen, ez zegoen salerosketarik, etxebizitzen prezioa finkatzerako garaian zalantzak sortu ziren, maileguak emateari utzi zieten banketxeek, langabeziak gora egin zuen nabarmen. Etxebizi-

3

kaian milioi bat lanpostu izatera iritsi ginen, gaur egun 870.000 inguruan gaude. 2015 eta 2016 urte artean gauzak ondo joanda 30.000 edo 35.000 lanpostu berri sortuko direla diote aurreikuspenek. Horrek esan nahi du oraindik urte asko gelditzen direla lehengo zenbakietara iristeko.

Aurrera begira orduan, zer?

Gizartea zahartzaro prozesuan daukagu. Hemendik urte batzuetara adinekoak gazteak baino asko gehiago izango dira.

Maila ekonomikoan bi teoria daude: batetik, erretiroa hartzeko adina atzeratu beharko da,

‘‘

«Krisia gertatu aurretik etxeak neurriz kanpo egin eta saltzen ziren » «Aberastasun ideia sortu zen aberatsen bizitza egitera eraman gintuena» «Hemendik gutxira adinekoak gazteak baino askoz gehiago izango dira» JOSUNE ZARANDONA

tzaren sektorean lanpostu galera erdia baino gehiago izan zen seguru. Beldur sentipena gailendu zen.

Familia arruntei nola eragin zien guzti honek?

Une hartan bi familietatik bat hipotekatuta zegoen. Hipoteka zaharra edo hipoteka berria zuten familiak ezberdindu behar dira.

Ordurako zor maila txikia zutenei krisia ongi etorri zitzaien, Euriborrak behea jo zuelako.

2003 eta 2008 artean etxea erosi zutenentzako egoera larriagoa

da, are gehiago lana galdu den kasuetan. Guztiarekin krisiak mito bat haustea ekarri zuen berarekin.

Zer esan nahi duzu horrekin?

Oparoaldietan aberastasun ideia bat sortzen da, aberatsen bizitza egitera eramaten zaituena. Krisi aurreko garaian 400.000 euroko etxe bat erosten zuenarentzat, kotxe batengatik 60.000 euro ordaintzea ez zen ezer. Orain, zure etxeak 120.000 euro balio dituela esaten badizute, 60.000 euroko kotxe bat garesti irudituko

zaizu. Krisiak gauzak bere neurrira itzularazi ditu, eta zentzuz jokatzera behartu gaitu.

Zein izan da azken urteetako bilakaera?

2009a oso urte txarra izan zen Euskal Herrian, baita 2013a ere.

Tarteko urteetan ekonomiak zerbait hobera egin bazuen ere, ez da errekuperazio lineal bat eman. Krisi hau beste krisi batzuk baino sakonagoa eta orokorragoa izan da, lanpostuetan ere galera handiagoak suposatu ditu. Gipuzkoan, Araban eta Biz-

eta bestetik erretiratuko direnak ordezkatzeko gazte jendea kanpotik ekarri beharko da, etorkin asko behar izango da.

Etxebizitzaren sektorean nola eragingo du horrek?

Gizartea zahartuz doan heinean, adineko jendearen beharretara egokitutako etxebizitzak egin beharko dira. Jada errealitate dira zenbait lekutan behar antzekoak dituzten adinekoentzako etxebizitza blokeak. Lanera etorriko diren etorkinen kasuan, alokairuaren aukera erostea baino erakargarriagoa denez, mota honetako etxebizitzen eskaintza ugarituko da.

4//

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

Etxebizitza

‘‘

«Etxebizitza berriak egungo prezioetan saltzen ez badira egiteari utziko diote» «Azken bi-hiru urteetan merkatuaren egoerak hobera egin du» Gorka Lamy Lamy higiezinen agentzia

Merkatua mugitzen hasi bada ere, «normalizatua» egotetik urruti dago Ordiziako San Juan auzoan egindako etxebizitza. ESKEINE LEGORBURU

.

Gazteek lehenengo etxebizitza erosteko ahalmena izatea merkatua mugitzen hasteko gakoetako bat da Banketxeek maileguak emateko erraztasunak eman behar dituzte Etxebizitzaren merkatua «ez dago normalizatuta oraindik, baina poliki-poliki hobera doa».

Hori da, Lazkaoko Lamy higiezinen agentziako Gorka Lamyk egungo egoeraz galdetuta atera duen ondorio nagusia. Merkatua normalizatuta egoteak «etxebizitzen salerosketan mugimendua egotea» esan nahi du.

Krisiaren eraginez «merkatua geldituta» egon da urteetan, baina dirudienez azken aldian «salmenten joera poliki bada ere, gorakoa dela» esan daiteke.

Bi dira, Lamyren iritziz, merkatua mugitu ahal izateko bal-

dintza nagusiak: «Gazteek lehenengo etxebizitza erostea, eta jada etxea dutenek berria erosteko zaharra saldu nahi izatea».

Krisiaren eraginez gazteek «etxeak erosteari utzi diote, besteak beste, bankuek %80 baino gehiago ez dutelako finantzatzen». Era berean, merkatuan mugimendurik ez egoteak, etxe berria erosi nahi duten erosleen zenbatekoan eragin du, «saltzerako orduan operazioa itxiko den segurtasuna izan nahi baitu saltzaileak».

Etxe bat erosterako orduan bi faktorek berebiziko garrantzia

dute: «Egoera ekonomikoak eta bankuek maileguak eman ahal izatea». Zentzu horretan «bankuek maileguak emateko baldintzak malgutu dituzte», eta horrek zenbait gazte etxeak erostera animatu ditu. Hala ere, «estatistikoki merkatuan behar luketenak baino gutxiago dira».

Etxebizitzen prezioa

Merkatuan salgai dauden etxebizitzen prezioak ere behera egin du nabarmen azken urteetan. Lamyren iritziz, eraikuntza berrietan etxebizitzaren prezioak behea jo du, «gaur egun es-

kaintzen diren prezioan saltzen ez badira, etxe berriak egiteari utzi beharko diotela esaten dute promotoreek». Etxe berriak saldu saltzen dira, baina «lehen baino motelago».

Bigarren eskuko etxebizitzen kasuan ere, prezioek behera egin dute baina ez berrietan bezain nabarmen. Mota honetako etxebizitza bat saltzeko arrazoi nagusiak bi dira: «Herentzian jaso izana edo etxebizitza hobe bat erosteko asmoa izatea». Gaur egun «etxe berrien prezioak, bigarren eskukoenak baino gehiago estutu» dituzte. Hala ere, Lamyk ar-

gitu duenez, «saltzen diren bigarren eskuko etxebizitzak prezio onean ari dira saltzen», kasurik gehienetan hasieran finkatutako prezioaren azpitik.

Alokairuari dagokionez, azken urteetan eskaerak gora egin badu ere «aldaketa nabarmenik» ez dute nabaritu Lamyn. Batetik, «merkatuak ez du aukera handiegirik eskaintzen» eta bestetik, «oraindik etxebizitza propioa edukitzeko mentalitatea» oso errotuta dago gizartean. Prezioetan egon diren gorabeherek gainera, faktore berri bat sorrarazi dute, «alokairu batengatik ordaindu beharreko errenta batzuetan, mailegu batengatik ordaindu beharrekoa baino garestiagoa» izatea.

Joera «hoberantz»

Etorkizun laburrari begira, «azken bi hiru urteetan egoerak urtero hobera» egin duela dio Lamyk, horregatik «eta gauzak asko okertu ezean, horrela jarraituko duela» pentsatu behar da.

Une honetan «banketxeak dira gako nagusia, dirua badaukate, eta horregatik maileguak emateko erraztasunak mantendu» beharko lituzkete, egon daitezkeen erosle potentzialei erosteko ahalmena ez mugatzeko.

6//

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

Etxebizitza Dekoratzaile batek etxebizitza edo lokal bateko erreforma lanak, edo lan txikiagoen aholkularitza egin ditzake, beti bezeroarekiko konfiantzazko harremanean oinarrituta.

ka bat izatea» garrantzitsua dela, «sukaldetik egongelara pasatzean ez dezazun bi etxe ezberdinetan egon zaren sentsazioa izan».

Dekorazioan «denak balio» duela dio, baina berak oso estilo markatua dauka; «material naturalak eta kolore suabeak» ditu gustuko. Altzarietan «egur naturala lakatuekin nahastea gustatzen zait, paretetan kolore naturalak edo paperak, eta oihalei dagokienean lihoa bezalakoak» ditu gogokoen. Gaur egun eramaten diren altzarietan «armairuetatik heldulekuak kentzeko

Xehetasunak bereizgarri

B

arruak jantzi eta polit egitea da Natalia Barbarinen lana. Ez hori bakarrik, lekuari funtzionaltasuna eman eta ahalik eta probetxu handiena ateratzea ere bai. Barne-dekorazioa ikasi zuen Barbarinek Bilbon eta Donostian. Ikasketak amaituta «denetarik» egitea tokatu zaila dio, bainugela, sukalde, edo altzairu dendetan lan egin du, orain urte bete Banabil interiorismo enpresa sortu zuen arte.

Bere lanari buruz galdetuta, «era askotara sailkatu» daitekeela uste du. Barru bat dekoratzeko aholkua ematetik, erreforma handiak egitera, edo pintura eta argiztapen lanak ikuskatzera zabaldu daiteke. Gehien gustatzen zaiona zer den galdetuta, egiten duen horretan «dena» duela atsegin erantzun du, «beti» dagoelako aldatu daitekeen zerbait. Zerbaitekin gelditzekotan hori bai, «lan bat amaitu eta azken emaitza ikustean sentitzen duen asebetetzearekin» gelditzen da, batez ere.

Bezeroarekiko harremana

Barne dekoratzailearen figura azken urteetan ezagunagoa egiten ari bada ere, orain arte nahikoa lanbide ezezaguna izan da.

Etxean erreforma bat egiterako orduan «dendetako saltzaileek

aholkatzea izan da normalena orain arte». Dekoratzaile baten lana finean, horixe bera den arren, ezberdintasuna «bezeroarekin sortzen den harremanean eta konfiantzan» dago Barbarinen iritziz.

Etxe bat egiteko enkargua jasotzean, «ordu asko» pasatzen ditut bezeroarekin. «Bere etxean sartzen naiz, gauza asko kontatzen dizkiogu elkarri, oso harreman polita sortzen da».

Bainugela koloredun papera jartzeko leku egokia da. J. ZARANDONA

‘‘

«Nire lanean dena gustatzen zait, beti dagoelako aldatu daitekeen zerbait» «Erreforma batean instalakuntzan inbertituko nuke batez ere»

Aholkuak aintzat hartzea

Edozein proiektu aurrera eramaterako orduan «bertan bizi diren pertsonengan oinarritzen» da Barbarin. Gehienek «emandako aholkuak aintzat hartzen dituzte», baina askotan «bezeroaren nahietara mugatzea» besterik ez da geratzen. Hala ere, esparruko profesional gehienek bezala beti bere zigilua uzten saiatzen da. Garbi dauka gainera, «bezeroak emandako aholkuak onartzen dituen kasuetan emaitza beti hobea» izaten dela.

Interiorismoaren alorrean joera edo moda ezberdinak aurkitu daitezke gaur egun: «Minimalista, nordikoa, industriala...». Barbarin ez da joera bakar bat jarraitu zalea, etxe bat proiektatzen duenean, adibidez, «batetik eta bestetik gustukoena» hartzen saiatzen da. Argi dauka, bestalde, joerak joera «etxe guztiak ore-

Natalia Barbarin Barne-dekoratzailea Barbarinen estudioa, azkeneko proiektuko laginekin lanean. J. Z.

Xehetasunekin edozein txoko jantzi daiteke. JOSUNE ZARANDONA

joera dago, altzariak lerro garbikoak dira, kolore argikoak, ikusmenerako arinak direnak, finean».

Erreforma batean instalakuntzan inbertituko luke batez ere, «saneamendu eta isolamendu ona edukitzea, argiztapen eta material egokiekin dena da etxe batean». Banaketa on bat ere garrantzitsua da, «etxebizitzari ahalik eta probetxu gehien ateratzeko». Gainerakoan kolore suabez jantziko lituzke paretak, eta altzari sinpleak jarriko, «gero altzari osagarriekin, oihalekin edo paretetako paperarekin jokatuko nuke kolore puntua eta goxotasuna emateko».

8//

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

Etxebizitza

T

Energia negatiboa garbitu etxean eroso bizitzeko

xinan oso errotuta dagoen uste batek dioenez, eraiki beharreko espazioaren kokapenak eta orientazioak berebiziko garrantzia du. 4.000 urte baino gehiago dituen zientzia honen arabera, bizi garen etxeak, lan egiten dugun eremuak edo inguratzen gaituzten objektuek zuzenean eragiten diote gure izateari. Horregatik Ekialdeko herrialdeetan oso ohikoa da eraikinak feng shui filosofian oinarrituta eraikitzea.

Feng shui-a antzinako filosofia sistema bat da, jatorri taoista duena. Espazioaren okupazio kontziente eta harmonikoan oinarrituta dago eta eraikin jakin batean bizi diren pertsonengan eragin positiboa bilatzea du helburu nagusia. Feng hitzak haizea esan nahi du eta shui-k ura. Filosofia hau barne nahiz kanpoko dekorazioan, arkitekturan eta lorezaintzan erabil daiteke.

Feng shui-aren arabera, etxebizitza problematiko batek bertako bizilagunen artean etengabeko desharmonia larriak sortzen ditu. Etxe edo gune gaixoak dira, luzaroan pilatu den eta ustelduta dagoen Chi-aren ondorioz energia negatiboa zabaltzen dutenak.

Behin eta berriz errepikatzen diren osasun arazoak, diru galerak, seme-alaben heziketarekin arazoak edo emozio negatiboak nagusitzea (tristura, antsietatea, beldurra, etab.) dira gaixo dauden etxebizitzen sintoma nagusienak.

Horrelako kasuetan, egoeraren azterketa bat egin behar da barrutik kanpora begira.

Kontutan hartzekoak

Feng shui egokia duen etxebizitza bat nahi izanez gero, garrantzitsua da aukeraketa egiterako orduan arreta berezia jartzea zenbait punturi dagokionez. Filosofia honen arabera, etxebizitzaren estrukturari erreparatzea garrantzitsua da. Irregularrak izan daitezkeen formak ekidin behar dira, familia-bizitza lasai baterako kaltegarria gerta baitaiteke. Egokiagoak dira eredu harmoniko eta praktikoetan oinarritutako egiturak.

Inguruak energia lasaiekoa izan behar du, normaltasuna iradoki. Gehiegizko Yin energia duten lekuak ekidin behar dira, hilerriak, beilatokiak edo erortzeko zorian dauden eraikinen gertutasuna, adibidez. Gehiegizko Yan energia duten lekuak ere ez dira gomendagarriak, horregatik diskotekak, polizia-etxeak, trenbideak edo zarata askoko lekuak saihestea komeni da.

Aukeraketa egokia

Kontu handiz aztertu behar dira malda edo malkar handiko eremuak, baita ingurune oso haizetsu edo lehorrak ere. Egon daitezkeen lur azpiko ubideak, goitentsioko lerroak edo transformadoreak antzematea ere gomendatzen da. Era berean, ez da komeni aukeratuko dugun eraikina industria kutsagarri, labe edo antena handietatik gertu egotea.

Eraikinak kanpoko elementuz babestuta egon behar du. Etxebizitza blokeen atzean mendi-

‘Feng shui’ egokia duen etxebizitza batean giroak erlaxatua eta lasaia izan behar du. HITZA

Etxean harmonian eta eroso bizi ahal izateko jatorri taoista duen ‘Feng shui’ filosofia oso errotuta dago antzinatik Txina bezalako herrialdeetan. 4.000 urte baino gehiago ditu.

‘Feng shui’: harmonia eta oreka uztartuz

ren bat, landaretza edo beste eraikinen bat egotea interesgarria da. Era berean, mesedegarria da sarreran energiaren fluxua oztopa dezaketen elementurik ez izatea, sarrera estali dezaketen zuhaitzak edo eraikin handiegiak batzuk aipatzearren.

Kalea baketsua izatea hobetsiko da eta eraikina kokatuko den auzoak ezaugarri nobleak izan behar ditu, bizilagunen arteko ordena eta harmonian oinarrituta. Ingurune berdeek ere feng shui hobea sustatuko du.

Behin eraikin egokiena aurkituta, etxebizitzaren barrualdeak zenbait ezaugarri izatea ere beharrezkoa da feng shui etxe batean bizi nahi badugu. Hiru dira,

batez ere, gako nagusiak: sarrera, logela eta sukaldea.

Feng shui-aren arabera, sarreraren egitura gure enpatiaren eta besteekiko daukagun jarreraren isla da. Unibertsoa joan-etorriko ate bat da, non ematen du-

‘Feng shui’ egokiak etxean armonian bizitzeko aukera eskaintzen du Kanpoaldean ez ezik barrualdeak ere zenbait ezaugarri izan behar ditu

gun hori jasotzen dugun. Etxeko sarrerak argiztapen egokia izan behar du, sarrera ilun batek ez du inoiz ongi funtzionatuko.

Sarrera, logela eta sukaldea

Logelari dagokionez, ohearen kokalekua da punturik garrantzitsuena. Oheburua logelako atetik urrutien dagoen paretan kokatu behar da, eta inoiz ez sarrerara zuzenean begira. Ohearen bizkarraldeak bizitzarekiko segurtasuna irudikatzen du, horregatik, oheburua kokatuko dugun paretak leihorik ez izatea komeni da.

Sukaldea da, etxeko sarrera eta logelarekin batera feng shui egoki bat lortzeko azken gakoa.

Sukaldean energia positiboa edo Chi egokia izateak berebiziko garrantzia du, besteak beste, kontsumituko ditugun elikagaiak bertan prestatuko ditugulako.

Ura eta sua beti daude presente sukaldean, horregatik elementu hauen gehiegizko presentzia ekidin behar da. Sukalderako kolore gorriak (sua) eta urdinak (ura) baino, horiak edo naturalak erabiltzea komenigarriagoa da.

Xehetasunen garrantzia

Etxebizitzaren barruan sukaldeak izango duen kokalekua ere garrantzitsua da. Inoiz ez da erdigunean kokatuko. Sarreratik gertu egotea komeni da, baina zuzenean ez ikusteko moduan.

Ohearen kokalekuarekin gertatu bezala, sukaldeko suak ere ez dira sarrerako atearen parean jarri behar, sukaldean arituko denak bizkarrik eman ez diezaion sarrerako ateari.

Etxea hornituko duten objektu eta altzariei dagokienean, forma zorrotzak ekidin behar dira.

Horien artean leudeke, orri zorrotzeko landareak, mahai karratuak, habeak, zutabeak edo izkinak. Feng shui-aren oinarrietako bat Chi energiaren erabilera egokia egitea da. Chi energia inguratzen gaituen indar unibertsalari deitzen zaio. Espiral formako objektuek eta biribilduek energia mota honen jarioa ahalbideratuko du. Etxe barruko garbitasunak eta ordenak ere berebiziko garrantzia du, energia askatasunez ibiltzea erraztuko baitu. Usain naturalek ere, Chiaren jarioa areagotuko du.

10 //

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

Etxea isolatu, aurrezteko Etxebizitza

.

Gaizki isolatutako eraikin batean hezetasun eta kondentsazio arazoak izaten dira Energia fakturan dirua aurrezteko neurri egokia da isolatzea Energia aurrezteko aferan, ondo isolatutako etxebizitzak nahi ditu Europar Batasunak. Horren harira, Eraikinen Eraginkortasun Energetikoari buruzko Europako Zuzentarauak Europar Batasuneko estatukideei eraikinetan eraginkortasun energetikoaren hobekuntza bermatuko duten neurriak garatzera behartu ditu, bai eraikin berrietan, nahiz jada eraikita daudenetan.

Zumarragako Pinturas La Perlan badakite zerbait horri buruz, fatxadetan isolamendu lanak egiten adituak baitira. Isolamendu txar batek «hezetasun eta kondentsazio arazoak» sortzen ditu, besteak beste, Juan Carlos Rivas La Perlako administratzailearen esanetan. Berritzen dituzten fatxada gehienen kasuan isolamendu arazoak «etxebizitzak gaizki eraikita» daudelako gertatu dira.

Isolamendu egokiaz

Micky Lopez, Ipar zonako Puma taldeko zuzendari-komertzialak materiala saltzen dio La Perlari.

Isolamendu txar batek eraikin gaixoaren sindromea eragiten du: «Barruetan lizuna eta hezetasuna sor ditzake edo giroa arrarotu». Baina ez hori bakarrik, berogailua pizten denean «barruan mantendu beharreko beroa kanpora ateratzen da, gaizki isolatuta dagoen horma hori ez delako beroa atxikitzeko gai».

Horrek, noski, berogailuaren fakturan eragin nabarmena du.

La Perlak etxebizitzetako fatxadak isolatzeko egiten dituen lanetan «poliestireno hedatuzko plakak» erabiltzen ditu. Lopezek gehitu du, plakak jartzeko modurik eraginkorrena zein den zehazteko aurretik «fatxadaren ikerketa sakon bat» egiten dela.

Ikerketaren emaitza obrako teknikoari ematen zaio gero, lanean has daitezen. Hain zuzen, «La Perlako teknikoek ikastaro bat baino gehiago egin dute» lan horietan zailtzeko.

Behin egin beharreko ikerketa eginda fatxada egokitzeko eta saneatzeko lanak hasten dira.

Kasuan kasu, lan ezberdinak egin behar izaten dira: «pitzadurak erreparatu edo paretak egokitu» adibidez. Lan horiek eginda plakak jartzen dira «kalitate handiko itsasgarrien eta ainguratze mekanikoen» bitartez. Plakak «mortero eta maila bidez indartzen» dira gero. Lortu nahi den isolamendu mailaren arabera «plakak lodiera ezberdinekoak» izan daitezke.

Etxeak balioan irabazi

Behin isolamendu lanak amaituta, azken ukitua ematen zaio fatxadari; «kolore eta ehundura ezberdinetako morteroak» erabiltzen dira horretarako. Lan horiei esker eraikinek «isolamenduan eta konfortean ez ezik, es-

Urretxuko San Martin auzoko eraikin bat, fatxada berritu aurretik eta ondoren. HITZA

tetikoki ere asko irabazten dute, balioan irabazten dute, finean».

La Perlan orain hamar bat urte hasi ziren poliestireno hedatuzko plakak jartzen, baina azken urte hauetan nabaritu dute, batez ere, eskaerak gora egin duela.

Rivasek dioenez. «Zumarragan Argixao auzoan egin genuen lehendabiziko lana. Ahoz ahokoari esker etxebizitza gehiagotatik deitu digute ordutik». Izan ere, etxea ondo isolatuta edukitzeak abantaila asko ditu: «Jendea segituan konturatzen da berogailua itzalita beroa gehiago man-

tentzen dela etxean. Udan aldiz, etxea freskoago egoten da».

Diru laguntzak eskatzea

Fatxada bat egoki isolatzea, ez dago pintatzearekin alderatzerik. Hasierako inbertsioa «askoz ere handiagoa da, baina urte gutxiren buruan errentagarri bihurtzen da hasierako gastua».

Batez ere, berogailuaren fakturan aurrezten da diru gehien.

Europak ezarritako Zuzentaraua betearazteko helburuarekin, Espainiako Industria, Turismo eta Merkataritza sailak etxe-

bizitzetan isolamendua hobetzeko neurri estrategiko bat abian jarri du. Hala, lan horiek aurrera eramango dituzten etxejabeek diru laguntzak eskatu ahal izango dituzte. Kasu gehienetan diru laguntza hauek «obra osoaren %30 eta %60 inguru» suposatzen dute. Espainiak, beste herrialde batzuekin alderatuta %80 baino gehiagoko energia mendekotasuna du, hortaz, energia aurrezteko edozein neurri onuragarria da, kontsumitzaileen energia fakturarako eta herri osoaren ekonomiarako.

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

//

11

Etxebizitza izateaz gain oso iraunkorra da».

Gainera, beste edozein egur mota baino «errazago eta azkarrago» aurkitzen da aroztegietan. Teilatugainek astean bi laminatu trailer gastatzen ditu, «40 edo 50 tona inguru».

Egoera onean mantentzea

Egitura mota askotakoa izan daiteke, baina baserrien kasuan oinarrizko egitura mantentzen da normalean. Teilatuak «normalak» izaten dira, «bi uretara edo lau uretara». Behin egitura muntatuta «egurrezko tarima bat jar-

Teilatu on bat izatea beharrezkoa da isolamendu egokia bermatzeko Teilatugain enpresak Ataunen berriki egin duen teilatu bat. HITZA

.

Teilatugain teilatu berriak egiten eta jada eginda daudenen mantenuan espezializatutako enpresa da Teilatua egoera onean badago, gehiago iraungo du Eraikin baten barruan hozbero egokiena mantentzeko eta hezetasun edo kondentsazio arazoak ekiditeko biderik onena isolamendu egoki bat edukitzea da.

Fatxadak ondo isolatuta edukitzeaz gain, helburu hori lortzeko ezin daiteke teilatuaz ahaztu.

Gaizki isolatutako teilatu batetik ura sartu daiteke, baita haizea ere, are gehiago bizi garen lurraldean dagoen klima zein den kontutan hartuta. Lan horretan aritzen dira Teilatugain enpre-

san, teilatuak egin, konpondu eta mantentzeaz gain, fatxadetako isolamenduan ere egiten dute lan.

Iban Altuna Teilatugain enpresako bazkideetako batek azaldu duenez, bi esparru nagusitan banatu daiteke teilatuetan egiten duten lana: «Teilatu berriak egin eta zaharretako mantenuan», hain zuzen. Lan gehien teilatu berriak eraikitzen egiten dute. «Jada eraikita dauden etxebizitzetan teilatuak errefor-

matzen ditugu, eraikuntza berrikoetan baino gehiago». Batez ere baserrietan teilatu berriak egiteko deitzen diete.

Egitura ona beharrezkoa

Teilatu bat konpontzerako orduan «zein egoeratan dagoen ikustea da lehendabiziko lana», Altunak azaldu duenez. Horrekin batera «bezeroari zer nahi duen galdetu» behar zaio, konponbide onena zein den erabaki aurretik.

Hormigoizko teilatu batean «isolamendu egokia edukitzeaz gain, erremateak txukun» eginda egoteak ere bere garrantzia du. Egurrezko teilatu batean, egitura sendoa izatea ere beharrezkoa da. Lan gehien baserrietan egiten dutenez, egurrezko egiturak egiten dituzte batez ere Teilatugainen. Egiten dituzten egurrezko teilatuen «%90ean laminatuzko egitura» da batez ere lantzen dutena.

Laminatua «isolatzaile ona

‘‘

«Egiten ditugun egurrezko teilatuen %90ean laminatuzko egitura lantzen dugu» «Mantenu gutxi egiten da, jendeak arazoak hastean deitzen digu» Iban Altuna Teilatugain enpresa

tzen da gainean, eta gero isolatzailea». Isolatzaileak naturalak —kortxoa edo gutex-a— edo artifizialak —poliestireno estruido— izan daitezke. Altunak esan duenez, egiten dituzten 180 teilatuetatik 5ean bakarrik jartzen dira isolatzaile naturalak, «askoz ere garestiagoak» direlako.

Mantenu lanak gutxiago egiten dituzte. Jendeak normalean «arazoak sortzen direnean soilik» deitzen diete. Altunaren iritziz, kokapenaren arabera, «urtean behin edo bi urtetik behin» egin beharko litzateke lan hori.

Teilatuak gero eta garbiagoa eduki, orduan eta gehiago iraungo baitu egoera onean.

12//

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

Etxebizitza

Aluminios Aleman, itxituretan aditu 1989an sortu zenetik, aluminiozko itxituretan espezializatu da Aluminios Aleman enpresa legazpiarra. Egun, isolamendu lanak ere egiten dituzte.

A

luminios Aleman aluminiozko itxiturak egiten dituen enpresa da. Urteetako esperientzia dute sektorean. Enpresa 1989an sortu zuen Felix Aleman Saracibarrek eta urte bete beranduago, 1990ean, egituratu ziren sozietate mugatu gisa. Marian Hernandez bulegoko arduradunak argitu duenez, «egun 20 langilek» egiten dute lan bertan, enpresa «urterik oparoenetan 30 langiletik gora» izatera ere iritsi den arren.

Aluminiozko itxiturak egiten dituzte batez ere, «leihoak, ateak, barandak, pertsianak edo galdaretarako armairuak», batzuk aipatzearren. Baina azken urteetan jarduna zabaldu eta bestelako lanak ere egiten dituzte gaur egun. Etxebizitzetako fatxadak isolatzeko «alucobond bidezko estaldura asko» ari dira jartzen azkenaldian. Egiten hasi diren lanik berrienak gortinahormak dira , «fatxadetako paretak beiraz estaltzean datza».

Denarekin, Hernandezen hitzetan, gaur gaurkoz «aluminiozko leihoekin» egiten dute batez ere lan. Orain 23 urtetik hona zubi termikoaren haustura da aluminiozko leihoak egiterakoan gehien erabiltzen den sistema. «Daukagun eskaera guztiaren %99,9an erabiltzen dugu», argitu du Hernandezek.

Garai batean aluminio hutsezko perfilak erabiltzen ziren leihoen markoak egiterako orduan, «baina leihoek izerdia» botatzen zuten. Orduan hasi ziren zubi termikoaren haustura

«emaitzaren arabera oso antzekoak» direla esan du. Dena den, aluminioak «hobeto jasaten du urteen eragina». Gainera, «aluminioa birziklatu egiten da, PVC-a plastikoa da». Horregatik, ingurunearentzako «PVC-a kaltegarriagoa» da. Alemanen, aluminiozko itxiturak bertan egiten dituzte, PVC-zkoak ordea, kanpoan erosi eta ondoren beraiek muntatzen dituzte.

Gaur egungo merkatuan aluminioaren eskaintza asko zabaldu da, kolore eta ehundura ezberdinak daude: «distiradunak, distira gabeak, egurra edo burdin oxidoa imitatzen dutenak...». Garai batean altzairu

‘‘

«Zubi termikoaren haustura gure lanen %99,9an erabiltzen den sistema da» Marian Hernandez Aluminios Alemaneko langilea

Urretxun Domingo de Mendiaraz plazako etxebizitza. HITZA

sistema erabiltzen, «aluminiozko bi perfilen erdian poliamidazko beste perfil bat jarrita osatzen da», modu horretan leihoek ez dute izerdirik botatzen. Aurreko sistemarekin alderatuta «prezioan ez dago alde handirik, baina kalitatean aldea ikaragarria da».

Merkatuan aukera zabala

Egiten dituzten itxitura gehienak aluminiozkoak badira ere, orain urte batzuetatik hona PVC-arekin ere hasi dira lanean.«Bezeroak mantendu beharra daukagu, eta PVC-a aluminioa baino merkeagoa da», argitu du Hernandezek.

Bien arteko aldeez galdetuta,

Aluminiozko balkoi bat. HITZA

herdoilgaitza bezala, «gaur egun gris grafitoa dago modan». Dena den, oraindik orain «gehien jartzen den aluminio mota zuria da, alde handiarekin», gainera.

Aluminioaren erabilera ere asko zabaldu da. Isolatzaile egokia izaki, eraikin askotako fatxadetan konposite panelak jartzen hasi dira. «Hemen hezetasuna handia da eta mota honetako lanak oso emaitza onak ematen ari dira». Apaingarri gisa ere hasi dira zenbait lan egiten «asko jartzen dira orain beirazko balkoiak». Baserrietan ere, egurra imitatzen duten aluminiozko barandak jartzen lan asko egin dituzte, «imitazioak gero eta hobeak dira».

Krisiak krisi, Aluminios Alemanen obra berrietarako egiten dute batez ere lan, «fakturazioaren zati handiena» da. Hala ere, norbanakoekin eta erreformetan ere aritzen dira.

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

//

13

Etxebizitza Publierreportajea

Arkitektura, diseinua eta artea lotzen dituen estudio berria Ordizian

A

rkitekturari eskainitako espazio berri bat jaio da Ordizian: L’atelier Aranaeskisabel. Konpromiso bikoitzarekin sortutako proiektua da. Batetik, arkitektura lanei zuzendutako estudioa du, diseinuari eta interiorismoari lotutako lanetan oinarrituta.

Bestetik, tailerra edo atelierra, balioaniztuna eta dinamikoa, non arkitekturarekin, diseinuarekin eta artearekin lotutako erakusketak, tailerrak edo hitzaldiak antolatuko diren.

Hori da proiektuaren bizkarrezurra, eta Amaia Arana eta Esther Eskisabel dira arima. Arkitekto gazteak dira biak, baina lan esparruan zailduak. Donostiako Arkitektura Goi Eskola Teknikoan burutu dituzte ikasketak, baina Valentzian eta Bartzelonan aritu dira aurretik lanean, prestigio handiko arkitektura estudio banatan.

Egiten duten arkitektura Ara-

naeskisabelen balioetan errotutakoa da. «Diseinuari estuki lotutako arkitektura da gurea, garbia eta kalitatezkoa. Xehetasunak asko zaintzen ditugu; materialei, argiari, espazioei garrantzia handia ematen diogu». Helburua espazio bakoitzari ahalik eta etekin handiena ateratzea da,

Arkitektura proiektuak diseinuari eta interiorismoari lotutakoak izango dira

duko dituzte. Espazioen arkitektura, «barne erreformei, obra berriei eta errehabilitazio lanei» zuzenduta. Bezeroek lan paketeak aukeratu ahal izango dituzte, «aholkularitza lan zehatzetatik hasi edo erreforma hasieratik bukaerara amaitzeraino». Produktuaren arkitektura, «diseinu grafikoa eta produktu zehatzak lantzea». Eta amaitzeko, arkitektura iragankorra, «erakusketak antolatzea, azoketarako standak egin edo ekitaldietarako dekorazioan» oinarritutakoa.

Arkitektura garbia eta Sormena lantzeko tailerrak Arkitektura estudioaz gainera, kalitatezkoa landuko arkitektura edo diseinuari lotudute, materialei tako gaiak, nahiz arte munduagarrantzia emanez rekin zerikusia dutenak bilduko «kalitatezko espazio erosoak eta goxoak» sortzeko.

Horretarako arkitektura minimora eraman zale dira, «lan finak eta delikatuak eginez, batez ere xehetasunei garrantzia emateko». Hiru esparru nagusi lan-

dituen tailer bat ere jasotzen du proiektuak. Hasiera batean haurrei zuzendutako ekimenak egitea da asmoa, «arkitektura zerbait arrotza da zentzu askotan, horregatik haurrei ezagutzera eman eta bide batez, beraien sormena lantzea» dira tailer honek

‘‘

«Arkitektura minimora eramaten dugu, xehetasunei garrantzia emateko» Amaia Arana Arkitektoa

‘‘

«Diseinuari estuki lotutako arkitektura da gurea, garbia eta kalitatezkoa» Esther Eskisabel Arkitektoa

izango dituen helburu nagusienak. Finean, jolasaren bitartez arkitekturaren funtsak ezagutzera eman nahi dizkiete haurrei.

Arkitektura, diseinua, espazioa, artea, elkarrizketa, sormena, esperientzia, elkartrukea, xehetasunak, joerak, kalitatea, pu-

Arkitektura ezagutzera eman eta sormena lantzea dira tailerren ezaugarri nagusiak Haurrei zuzendutako ekimenak jolasaren bitartez landuko dituzte tailerretan rutasuna, armonia, edertasuna.

Guzti honen bilgune izateko jaio da L’atelier Aranaeskisabel. Ordiziako Barandiaran plaza 1ean aurkituko dituzu, baita 685 75 98 55ean edo atelier@aranaeskisabel.com helbidean.

14 //

GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

Etxebizitza Neguan hotzak estutzen duenean etxean goxo-goxo egotea baino gauza atseginagorik ez dago. Gaur egun, merkatuak horretarako askotariko aukera eta bideak eskaintzen ditu.

tuta, «ezberdintasun handiena ekonomikoa da , aurreztu daitekeena %30 inguru» izan daitekeelako. Hori bai, aerotermia bidezko sistema bat jartzea —dela erradiadore bidezkoa, edo zorubero-emaile bidezkoa— «garestiagoa da hasieran, egin beharreko obra handiagoa delako».

Barruak berotzeko erabiltzen diren erregaiak daude batetik, eta bero hori garraiatzeko erabiltzen diren sistemak bestetik.

Galdarak aipatu ditugu berotzeko gasolioa edo egurra erabiltzen den kasuetan. Horiekin batera ezagunenak erradiadoreak dira

Kanpoan hotza nagusi denean

G

orputza babesteko ilerik eta lumarik ezean, garai hotzenetan berotzeko beharra izan du gizakiak, gizakia denetik. Orain dela 450.000 urte Homo Erectus-ak sua asmatu zuenetik beroa sortu eta hori zabaltzeko sistemak garapen izugarria izan du historian zehar. Hala, gaur egun etxean goxo-goxo egoteko hamaika aukera eskaintzen du berogailuaren munduak.

Berogailua kanpoan hotz egiten duenean barruak berotzeko erabiltzen den tresna da. Gaur egun, gasa edo elektrizitatea erabiltzen dira bero iturritzat etxerik gehienetan. Asier Garmendia, Beasaingo Garmendia instalakuntzak enpresako nagusiak azaldu duenez, bai erregai zein sistema motari dagokionean, «aukera zabala» dago egun merkatuan.

Erregai ekologikoak

Barruak berotzeko erabiltzen diren erregai motei dagokienean elektrizitatea da gehien erabiltzen dena, baita gas naturala, gasolioa eta ikatza ere. Garmendia instalakuntzak egiten dituen lanik gehienetan gas naturala erabiltzen da batez ere «gaur egun, etxebizitza gehienetan gas naturala barreiatzeko azpiegiturak» jarrita daudelako.

Baina Goierri landa eremua ere izaki, baserri edo etxebizitza bakartuetan errealitatea beste bat da: «Kasu honetan, oraindik orain gasolio bidezko galdarak» jartzen dira batez ere, merkatuan sistema ekologikoagoak nagusitzen ari diren arren.

‘‘

«Gero eta gasifikazio galdara gehiago jarriko da, merkeagoa ateratzen delako»

Sistema mota ezberdinak

Biomasa adibidez, oso sistema ekologikoa da. Egurra edo pelleta errez ibiltzen direnak dira.

Honen barruan gasifikazio galdarak azpimarratu daitezke.

Garmendiaren arabera, etxe bakarretan jartzeko sistema «oso egokia da». Hala ere, «ez da sistemarik erosoena», sua piztu beharra dago, ez da nahikoa beste sistema batzuetan bezala botoi bati ematea». Denarekin, «eguneko egur karga bat edo birekin» etxea bero izatea bermatzen du sistema honek. Aurrera begira, gero eta gasifikazio galdara gehiago jarriko direla uste du Garmendiak «gasolioa baino merkeagoa delako, baita egurra kanpotik ekarri behar den kasuetan ere».

Aerotermia da egungo merkatuak sistema ekologikoen artean eskaintzen duen beste aukeretako bat. «Kanpoko aireari bero pixka bat kendu, urera pasatu eta ur beroaren bitartez barruak berotzeko» erabiltzen da. Beste erregai mota batzuekin aldera-

«Zoru bero-emaileen beroa sanoagoa da, ez du airea hainbeste lehortzen» Asier Garmendia Garmendia instalakuntzak

Ikastetxe bateko galdara gela bateko banaketa instalazio bat. HITZA

Ikaztegietako Atzegiko ur bero eta berogailu sistema. HITZA

«ia etxe gehienetan erabiltzen» dira. Baina gehiago ere badaude «zoru bero-emaileak, beheko suak, energia berriztagarrien artean eguzki-plakak, etab.».

Aipatutako sistema guztien artean Garmendiak garbi dauka zein den onena, «zoru beroemaile bat ez dago beste sistema batekin alderatzerik». Dioenez, ematen duen beroa «ezberdina da, erradiadore bidezko beroa baino atseginagoa, sanoagoa».

Beroak behetik gora egiteko joera du, zoru bero-emailedun sistemarekin beroa «hobeto zabaltzen da eta lurrean eta sabaian tenperatura antzekoa» mantentzen du. Hasierako obra «garestiagoa da», baina emaitzei begiratuta, «merezi» duela uste du Garmendiak.

15

Etxea berotu dirua aurreztuz GOIERRIKO HITZA Osteguna, 2015eko azaroaren 19a

//

Etxebizitza

.

Fakturan dirua aurrezteko gakoetako bat etxea ondo isolatuta edukitzea da Egunez hozberoa 18 eta 22 gradu zentigradu artean egon behar da, eta gauean 15 eta 17 gradu artean Negua iritsi eta etxea bero edukitzeko ordaindu beharreko diru kopurua buruhauste handia izaten da askorentzat. Etxean goxo egoteak baina, ez dakar beti berarekin diru asko gastatu behar izatea. Ikasbil Haben aurtengo neguan dirua aurreztuz etxea bero mantentzeko zenbait gomendio bilatu ditugu.

Etxea ondo isolatuta edukitzea da beroa hobe mantentzeko gako nagusietako bat. Ikasbil Haberen esanetan, «egunez beroak 18 eta 22 gradu zentigradu artean» behar du. Gauez, berogailua denak emanda jartzean «dirua xahutzeaz gain, osasunerako kaltegarria ere bada, lo egiteko tenperaturarik egokiena 15 eta 17 gradu zentigradu artekoa» baita. Berogailua pizterako orduan kontutan hartu behar da «gradu igoera bakoitzak %9ko igoera dakarrela energia kontsumoan».

Isolatzearen garrantzia

Bero asko galtzen da kristaletatik, batez ere leihoetako junturetatik, «beroaren %20 eta %40 artean». Ahal den neurrian leiho eta kristal egokiak jartzea gomendatzen da. Bestela, «leihoetako zirrikituak zinta batekin estalita ere energiaren %5 eta %10 artean» aurreztu daiteke. Leihoak sinpleak badira «ez da txarra markoetan film garden bat» jartzea.

Zoruak zurezkoak ez badira, alfonbrak jartzea da onena, «neguko hotza leuntzen» baitute.

Kortxoa ere material isolatzaile ona da hotzaren aurka. Bestalde, ez da komeni errezelek eta altzariek erradiadoreak estaltzea, «aire-poltsa beroak sortzen dira» eta ondorioz, ez da beroa gelan behar bezala zabaltzen. Gortinak jartzea ezinbestekoa bada, erradiadoreen gain aldetik jarri behar dira. «Kanpoko hotza leihoetatik ez sartzea lortuko da, eta barruko beroa zabaltzea».

Ohiturak aldatzea

Etxea ondo isolatzeaz gain, zenbait ohitura on aintzat hartuz gero ere dirua aurreztu daiteke ordaindu beharreko fakturan.

Arropa horretarako prestatutako guneetan lehortu behar da.

Arropa etxe barruan lehortzen jartzean, «berogailuak energia gehiago beharko du hezetasuna kentzeko».

Erradiadoreak aldian-aldian purgatu egin behar dira eraginkorrak izan daitezen. Filtroa zikina duen berogailuak lan gehiago egin behar du etxea berotzen.

Aztertu filtroak pare bat aldiz neguan eta «garbitu xurgatzailearekin edo filtro berriak jarri» behar den kasuetan.

Gasez berotzeko sistema dagoen etxeetan posible da galdara denbora askoan itzalita edukitzeagatik pizteko momentua iristen denean martxan ez jartzea. Hori saihesteko «merkeagoa da urteko hilabete bakoitzean galdara ordu laurden bada ere, piztuta edukitzea». Ona da erradiadoreetan termostatoak

Erradiadoreak aldian-aldian purgatu egin behar dira eraginkorrak izan daitezen. HITZA

jartzea, «bero maila batera heltzean berez itzaliko baita berogailua». Tenporizadore bat ere jarri daiteke, etxera iritsi baino ordu bete lehenago berogailua martxan jarri dadin.

Gelen egurastea

Etxean erabiltzen ez diren geletan itxi erradiadoreak, «hobe da erabiltzen diren guneak soilik berotzea». Beroegi dagoenetan «leihoak ireki ordez, erradiadore batzuetako maila jaistea egokiagoa da». Gela bat egurasteko nahikoa dela leihoak hamar minutuz zabalduta izatea, «hortik aurrera etengabe berritzen da airea, eta beroa galtzen».

Gela bat egurasteko leihoak hamar minutuz ireki behar dira. HITZA