Gazta gehigarria 2016

Gazta

ASTEAZKENA, 2016KO MARTXOAREN 30A

GOTZON ARANBURU

gehigarria

GERTUKOA ETA ESKUZ EGINA Idiazabal Gazta berriaren denboraldiari gaur emango zaio hasiera Ordiziako Artzain Egunean.

Azken urtean %8,2 igo da gaztaren produkzioa.

GOIERRI.HITZA.EUS

TESTUAK JOSUNE ZARANDONA ETA IĂ‘AKI GURRUTXAGA

02 //

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2016ko martxoaren 30a

119

Gazta gehigarria Artzain Eguna Ordizian Artzain Egunaren ospatzearekin bat, Idiazabal Gazta berriaren denboraldiari hasiera emango zaio gaur Ordizian.

Roberto Ruiz sukaldari beasaindarrak ebakiko du aurten gazta berria.

Gazta garaiari hasiera ofiziala

A

rtzain Egunak emango dio gaur hasiera Ordiziako aparteko azoken egitarauari.

Artzaintzari eta gaztari gorazarre egiteko plaza izan ohi da, eta besteak beste, Idiazabal Gaztaren denboraldiari hasiera emateko baliatzen du eguna jatorri izendapenak. Ordiziako Udalak ELE Latxa-ardiaren Gipuzkoako elkartearekin, Lurgintzarekin, Idiazabal Gaztaren Jatorri Izendapenarekin eta Ordiziako Idiazabal Gaztaren Kofradiarekin lankidetzan antolatzen du azoka.

Plaza Nagusiko asteazkeneroko azokaren osagarri, Goierriko eta Gipuzkoako dozenaka artisauen produktuak erosteko aukera izango da Ordiziako kasko historikoan eta haren inguruko kaleetan. Gainontzean, Artzain Eguneko gune nagusia Garagartza plazan kokatu ohi da, han egiten baita latxa arrazako 50 bat artzainen ahari eta ardien erakusketa-lehiaketa.

Mutur gorriak eta beltzak

Topagune horretan 200 abelburu inguru ikusteko aukera izango da. Horixe da, zalantzarik gabe, Euskal Herriko erakusleiho garrantzitsuena, hala kalitatez nola kopuruz. Latxa arrazako bi motatako abereak elkartuko dira: mutur-gorriak (Aralar, Ernio, Izarraitz, Gabiria, Azpeitia eta Donostialdekoak) eta mutur-beltzak (Urbia, Elgoibar, Legazpi, Ordizia, Zerain eta Oñati ingurukoak).

Latxaren lehiaketa morfologikoa izango da. Animalia horien arraza estandarrean oinarrituko dira epaileak ardi-latxaren hautapen eskeman sartu gabeko animaliak puntuatzeko garaian.

Era berean, hautapen-eskemako animalietan, genealogia balioak izango du lehentasuna (guraso-

GAZTANDEGI Gaur gaurkoz 119 gaztandegi ekoizle daude Idiazabal Jatorri Izendapenean sartuta. Horietatik gehienak Gipuzkoakoak (50) dira, eta gainontzekoak Nafarroan (29), Araban (24) eta Bizkaian (16) daude.

Produkzio datuak

URTEA GAZTANDEGI

2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015

ak, kumeak...) morfologiaren gainetik. Toki berean gazta eta mami egite erakustaldiak egingo dira eguerdia iritsi aurretik, eta jarraian ile-mozte erakustaldia ere egingo da.

Ardiak eta gazta ebakitzea

Azokako une gorena 11:00ak aldera izaten da, garai bateko transhumantzia gogoratuz Aralarko eta Aizkorri-Urbiako artaldeek –2.000 buru inguru– Ordiziako kasko historikoa zeharka-

‘‘

«Balioan jarri behar dena azoka bera da, bertako eta gertuko produktuak erostea»

Artalde bat Ordiziako kasko historikoa zeharkatzen, iaz. I. HIDALGO

Jose Migel Santamaria Ordiziako alkatea

«Tokiko produktu bat da Idiazabal Gazta, baina aldi berean baita unibertsala ere» Roberto Ruiz Fronton jatetxeko sukaldaria

«Azken urtean %8,2 hazi da produkzioa, eta 2016an ere igoera izatea espero dugu» Miriam Molina Idiazabal Jatorri Izendapena

tzen dutenean. Udaletxeko areto nagusia izaten da ondoren arreta gunea, Idiazabal Gazta berriaren denboraldiari hasiera ematen baitzaio bertan.

Aurten, Tolosako Fronton jatetxeko Roberto Ruiz sukaldari beasaindarrak izango du gazta berria ebakitzeko ohorea. «Tokiko sukaldari bat naizela uste dut, Goierrikoa, Tolosakoa. Horixe da nire eremu naturala, eta Beasaingo, Ordiziako eta Tolosako azoketan egin ohi ditut eroske-

Ile-mozte erakustaldiko irudi bat. Arreta pizten du bisitariengan. I.H.

Artzain Eguna 2016 GAURKO EGITARAUA 09:00. Ahari eta ardien erakusketa-lehiaketa. Eusko Labela duen esne bildotsa burruntzian erreko da, Garagartza plazan.

11:00. Artaldeak (2.000 ardi buru) igaroko dira Ordiziako kasko historikoan barrena.

11:15. Idiazabal Gaztaren denboraldi berriaren aurkezpen ofizia-

103 107 111 117 120 125 125 122 121 121

KILO

1.315.102 1.354.565 1.303.787 1.387.936 1.466.429 1.224.018 1.176.383 1.107.779 1.133.032 1.226.826

tak. Sukaldariok artzainen eta bezeroen arteko bitartekariak garela esango nuke, eta produktu hauei dagokien balioa eman behar zaie». Ruizen esanetan, Idiazabal Gazta «tokiko produktu bat» da, baina era berean, «unibertsala» ere bai. «Produktu tradizional bat da gazta hau, kalkula ezinezko balioa duena».

Aurtengo omendua, berriz, Aranzadi Zientzia elkartea izango da, Idiazabal Gaztaren izena Euskal Herrian eta kanpoan zabaltzen egindako lanarengatik.

Eta Joseba Insausti Ordiziako artzainari ere aitortza egingo diote, iaz jasotako Premio Alimentos de España al Mejor Queso 2015 sariarengatik. Horiei guztiei aipamena egin eta jendeari Ordiziara gerturatzeko deia egiteaz gain, honako mezua zabaldu nahi du Jose Migel Santamaria Ordiziako alkateak. «Balioan jarri beharrekoa azoka bera da, gertuko eta bertako produktuak. Hori da funtsezkoa, bertako eta tokiko produktuak erostea».

Produkzioa %8,2 hazi da la, udaletxeko batzar aretoan.

Roberto Ruiz sukaldariak ebakiko du gazta berria. Aldez aurretik, gazta kalitatearen eta erregulartasunaren sariak banatuko ditu Idiazabal Jatorri Izendapenak.

11:30. Gazta egitea eta burruntzian erretako esne bildotsa dastatzeko aukera Garagartza plazan.

12:15. Ile-mozte erakustaldia Garagartza plazan.

Idiazabalgo Jatorri Izendapenak erregulartasun-kalitate sariak banatuko ditu ekitaldi berean.

Abadiñoko (Bizkaia) Itxaso Barrenetxea gaztagilea eta Sunbilla (Nafarroa) Lizun gaztandegia izango dira aurtengo sarituak.

«Azken urtean %8,2 hazi da gaztaren produkzioa, eta 2016an igoera izango dela espero dugu.

Joera onerako izaten ari da», nabarmendu du Miriam Molina izendapeneko kudeatzaileak.

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2016ko martxoaren 30a

//

Gazta gehigarria Publierreportajea

A

ntzinako Egipton edo Grezian jainkoak gurtzeko tenpluak eraiki zituzten. Bada, gazta maite dutenek ere badute produktu preziatu hau goresteko tenplu propioa: Idiazabalgo Gaztaren Interpretazio Zentroa.

2005eko abenduan ireki zituen ateak lehenengoz, eta orain, hamarkada bat igarota, erronka berriei aurre egiteko prestatzen ari da. 2016 urte berezia izango da Gaztaren Interpretazio Zentroarentzat, 10. urteurrena ospatzeko ekintzez beteta baitauka agenda urtea amaitu bitartean.

Idiazabal izan zen interpretazio zentroa irekitzeko aukeratutako herria. Ez kasualitatez, ordea. Leire Arandia Gaztaren Interpretazio Zentroko kudeatzaileak argitu duenez, «jatorri izendapenari izena emateaz gainera, Idiazabalek tradizio luzea du gaztaren ekoizpenean, gaztandegiak daude bertan eta Gazta Eguna ere ospatzen dute urtero».

Idiazabal Gazta oinarrian

Gaztaren Interpretazio Zentroa «gaztaren munduan espazio iraunkor bat» izateko bokazioz jaio zen. Gazta guztiek dute lekua bertan, baina «Idiazabal Gaztari garrantzi berezia» eskaintzen zaio. Hala, Idiazabal herriak «gaztarekin duen harremana esplikatzen da» batetik.

Baina gaztaren beraren ezaugarriak zeintzuk diren eta ekoizpen prozesua nolakoa den ere erakusten da bestetik. Garai batean gazta nola egiten zen azaltzen da: «Artzain txabola bat ikusteko aukera dago, baita artzainek gazta egiteko erabiltzen zituzten egurrezko lanabesak ere». Inguruko larreei buruzko informazioa ere eskaintzen du eta baita latxa ardiari buruzkoa ere, morfologia, larreen mantenuan duten protagonismoa, dauden mota ezberdinak... Bisi-

03

ziatik ere jende asko etortzen da.

Atzerritarrak ere gero eta gehiago dira, nahiz eta oraindik %8 bat baino ez diren».

Guztiarekin, hamar urte igarota, hausnarketa prozesu bete-betean dago orain interpretazio zentroaren etorkizuna. «Lekuz aldatuko gara, eta hilabete batzuen buruan lehenago Idiazabalgo mediku-etxea zenean izango gara». Hori aitzakia hartuta, interpretazio zentroari berari «buelta bat» eman nahi diote, eta eskaintza turistikoa «garai berrietara egokitzea» ere bada helburuetako bat.

2016a ospakizun urtea

GaztaIzale ekimena da urteurrena ospatzeko antolatu duten ekintzetako bat. GAZTAREN INTERPRETAZIO ZENTROA

Idiazabal, gaztaren hiriburu hamar urtez

Idiazabalgo Gaztaren Interpretazio Zentroak 2005ean ateak ireki zituenetik hamar urte igaro dira. 2016a ospakizunen urtea izango da eta hainbat ekintza antolatu dituzte urte amaierara bitartean.

tak dastaketa batekin bukatzeko ohitura dute zentroan. «Beti saiatzen gara Idiazabalen bertan egindako gaztaren bat eskaintzen bisitariei».

Interpretazio zentrotik kanpora ere badaude azken urteetan sortu diren eskaintza turistiko ezberdinak ere. Adibidez, gaztandegietara bisitak antolatzen dituzte gaztaren elaborazioa bertatik bertara ikusi nahi dutenentzat. Egun osoko ibilaldiak

ere badaude aukeran, gazta eta sagardoa uztartzen dituztenak.

Eta 2014tik baita GR-283 edo Idiazabal Gaztaren ibilbidea egiteko aukera ere. Sei etapatan egiten den irteera da, alojamenduak ere eskaintzen dituena.

Hamar urteak zenbakitan

Hamar urte hauetan «30.000 bisitaritik gora» izan ditu interpretazio zentroak. Datu «ona» da Arandiaren iritziz, batetik «bar-

nealdeko helmuga delako, eta bestetik, irekiera ordutegia kontuan hartuta». Izan ere, goi-denboraldian zentroa egunero irekitzen badute ere, urte guztian zehar asteburuetan soilik dago bisitarien eskura. Hain zuzen, urtean zehar museora gerturatzen diren gehienak bertakoak dira, «Arabatik, Bizkaitik... etortzen dira». Uda sasoian, aldiz, bisitarien %58 katalanak dira.

«Madril, Valentzia eta Andalu-

Gainerakoan, 2016a ospakizunetarako garaia izango da. Urte amaierara bitartean makina bat ekintza berezi antolatu dituzte interpretazio zentroaren testuinguruan. Horietako bat da GaztaIzale ekimena. Pasa den martxoaren 15ean egin da lehendabiziko saioa, eta Idiazabal gazta Espainiako eta kanpoko beste gazta batekin eta ardo batekin uztartzea du helburu. Zazpi saio antolatu dituzte guztira, hilabeteko bat, eta parte hartzeko beharrezkoa izango da aldez aurretik izena ematea. Gainera, «dastaketa guztietan parte hartu nahi dutenek bono bat ateratzeko» aukera ere izango dute. Informazioa guztia eskura dago idiazabalturismo.com web gunean eta sare sozialetan.

Amaitzeko, aipatu, Idiazabalen urtero antolatzen den Gazta Eguna aurten maiatzaren 1ean izango dela. Festa eguna, baina ez da egun bakarrera mugatuko, aurreko aste guztian zehar ekintza ezberdinak antolatuko baitituzte herrian bertan, giroa berotzen joateko. Arandiak argitu duenez, hitzaldi bat antolatuko dute, aurreko ostegunean pintxo poteo bat ere izango da gazta pintxoekin, eta urtero egiten den mami lehiaketa ere antolatuko dute, besteak beste.

04 //

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2016ko martxoaren 30a

Gazta gehigarria Publierreportajea ‘Euskadi Basque Country International Cheese Festival’ 2016an Donostian egingo den gastronomia jaialdi garrantzitsuena izango da. Artisau eran egindako artzain gazta ezagutzera emateko helburuz egingo da.

Gure gazta: herritik mundura

A

rtisau eran egindako gazta ezagutzera ematea eta balioan jartzea. Horiexek dira Artzai Gazta elkartearen helburu nagusiak.

Ohitura, natura eta kultura, berriz, goratu nahi dituzten oinarriak. Luisa Villegas, Artzai Gazta elkarteko koordinatzaileak esan duenez, Euskal Herrian egiten den artzain gazta «erreferentea da Europan, batez ere, esne gordina goraipatzen duten mugimenduen artean».

Artzai Gazta elkarteak Euskal Herriko ekoizle-abeltzain txikiak biltzen ditu bere barruan.

Bertako kideek «gaztandegi propioa eduki, profesionala izan, produkzio mugatuan aritu eta maila altuko elikagai osasungarriak ekoizteko konpromisoa» izan behar dute. Artzai Gazta markaren barruan «Erronkari edo Idiazabal jatorri izendapeneko gaztak, gazta ekologikoak...» egiten dituzte artzainek.

Datu bezala, esanguratsua da, gainera, Idiazabal Jatorri Izendapenean egiten diren gazta guztien %50 baino gehiago artzain gazta dela.

Egiten den gazta egiten dela, ekoizpen prozesu guztietan exijitzen da gazta egiteko esne gordina erabiltzea, hau da, «38 gradutik gora inoiz pasako ez den esnea» erabiltzea. Artzain gazta-

ren kasuan esnea ez da inoiz leku batetik bestera garraiatzen, «zuzenean doa jetzialditik gaztandegira». Horrela, esne horrek zonalde bakoitzeko —ezberdinak dira eremuaren arabera— bakterio laktiko guztiak mantentzen ditu. «Hori da gure gazta ezberdin egiten duena, eta kalitateari dagokionez,mailarik gorenean kokatzen duena», nabarmendu du Villegasek.

Ezkutuko lanaren ordaina

Abeltzain horien lana sarri ezkutuan gelditzen da, eta hain zuzen, egiten duten lan eskerga ezagutzera eman eta balioan jartzeko aparteko eszenatokia izango dute datorren azaroan. Izan ere, Artzai Gazta elkarteak nazioarte mailan izen handia duen World Cheese Awards lehiaketa Donostiara ekartzea lortu du aurten. Erresuma Batuan egiten da urtero, eta oso aldian behin ateratzen da kanpora lehiaketa.

Esan beharra dago, gainera, lehiaketa horretan Euskal Herriko gaztek makina bat sari jaso dituztela azken urteetan. Villegasen hitzetan, «35 urteko lanaren ondoren, salto hau emateko unea da aurtengoa».

Lehiaketaren zenbakiak ikaragarriak dira. Mundu guztiko bost kontinenteetako 3.000 bat gazta aurkeztuko dira lehiaketara, 20.000 bisitaritik gora espero

Artzain bat Txindokiren magalean, bere artaldea zaintzen. ARTZAI GAZTA ELKARTEA

Cheese Festival

JAIALDIA ZENBAKITAN Parte hartzaileak. 20.000 bisitaritik gora espero dira, %85 bertakoak eta estatu mailakoak.

Lehiaketa. World Cheese Awards.

Gaztak. Nazioarte mailako 3.000 gazta inguru.

Dastatzaileak. Nazioarte mailako 250 dastatzaile.

Jatorri izendapena. Espainiako Jatorri izendapen ezberdinen topalekua.

Topaketak. 30 fast dating.

Izarrak. Michelin izarra duten sukaldariek parte hartuko dute ekitaldian.

Dastaketak. 30.

Erakustaldiak. 9 showcooking.

Aurkezpenak. Arlo eta mota ezberdinetako 9 aurkezpen.

Ekoizleak. Artisau eran ekoitzitako produktuen 38 stand.

Berrikuntza. Berrikuntza tekniken inguruko 7 hitzaldi.

Artzainak. Nazioarteko artzainen foro bat.

Onenetan onena. ‘Champion of champions’ gazta lehiaketa.

Afinatzaileak. Gazta afinatzaileen 10 stand.

dira, eta nazioarte mailako 250 dastatzaile inguruk osatuko dute epaimahaia. Baina hori ez da dena. Lehiaketaren aitzakian, Artzai Gazta gaztaren inguruko jaialdi erraldoi bat prestatzen ari da, Euskadi Basque Country International Cheese Festival izenburupean.

Jaialdiaren helburu nagusia nazioarteko eta bertako profesionalei eta bisitariei artisau eran egindako gazta ezagutzera ematea da. Eta horretarako dastaketak, gastronomia tailerrak, hitzaldiak eta bestelako ekintzak antolatuko dira.

06 //

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2016ko martxoaren 30a

Gazta gehigarria Aralarko larreen ikerketa

Ikerketaren ondorioak

1

Larratze eza simulatuz Aralarren egindako ikerketaren lau ondorio aipagarri.

Larreen konposizioa. Larreetako konposizio floristikoa aldatuko litzateke, dibertsitate floristikoaren galera eraginez.

2

Larreen kalitatea. Larreen kalitate nutritiboa jaitsi egingo litzateke. Larratzearen ondorioz, belarra indar gehiagorekin hazten da, eta belar gazteak proteina gehiago du.

3

CO2ren isuriak gehitu.

Itxituretako larretan mikroorganismoek jaitsi egiten dute beraien jarduera entzimatikoa eta biomasa mikrobianoa, eta ondorioz, biomasa unitate bakoitzeko CO2 isuriak gehitu egiten dira.

4

Ikerketa taldeko kide bat, Alotzako goi lautadan, itxitura barruko larre eta landareei begira. Irudi txikian, larre eta lurren lagin bat. EHU

Larreak aberea behar

Euskal Herriko Unibertsitateko eta Neiker-Tecnaliako ikerlariek artzaintzaren uzteak ondorio ekologiko eta sozio-ekonomikoak izango lituzteekela diote, hamar urtean Aralarko larreetan egindako ikerketa batean oinarrituz.

M

endiko artzaintza funtsezkoa da balio ekologiko handiko ondare natural diren larreak mantentzeko. Horrez gain, nabarmentzekoa da artzaintza mota horrek inguruko arlo sozial, kultural eta ekologikoetan duen eragina. Atlantiar mendietan –Euskal Herrikoetan ere bai– artzaintzaren jarduera murrizten ari da, eta horren ondorioz, aldaketa garrantzitsuak gertatzen ari dira lurzoruko konposizio begetal eta mikrobianoan. Joera horrek galera bat dakar dibertsitate floristikoan eta larrearen kalitatean, eta CO2aren

isuria ere igotzen ari da. Horrek guztiak, kate ondorio ugari izango ditu, eta arlo sozio-ekonomikoan ere nabaritu egingo dira.

Horixe da Larratzearen ekologia eta lurzoru-landare-herbiboroen elkarrekintzak EHUko ikerketa taldeak atera duen ondorioetako bat. Talde hori, besteak beste, EHUko Landareen Biologia eta Ekologia saileko Arantza Aldezabalek eta Iñaki Odriozolak, eta Neiker-Tecnaliako Lur Moraguesek eta Iker Mijangosek osatzen dute.

Lau itxitura iraunkor

Ikerketarekin 2005. urtean hasi ziren. 50x50 metroko bi itxitura iraunkor –esklusio eremu ere deituak– eraiki zituzten Aralarren: baita Oidui inguruan –860

Larreen egoeraren alderaketa, Oidui inguruan. EHU

Mendiko larrearen eragina esnean. Mendiko larreak esnearen eta gaztaren kalitatean eragina du. Mendiko landareen konposatu biokimikoak galduz gero, giza garapenerako osasungarriak diren hainbat konposatu galduko lirateke. metroko garaieran– eta bestea Alotzan –ia 1.300 metroko garaieran–. Itxitura horien bidez, abereak larratze sasoian, maiatzetik azarora, eremu horietara sartzea saihestu da. Hala, larratze-ezak landaredian (zorugaineko aldaketetan) eta lurzoruan (lurpeko aldaketetan) duen eragina aztertu ahal izan dute.

Bost urteren ondoren, 2010. urtean, bi itxituretan izandako aldaketak neurtzeari ekin zion taldeak, eta harrezkero, urtez urte ikerketa sistematikoak egin dituzte. Konposizio floristikoa eta lurzoruko aldagai ugari neurtu dituzte, kanpoko (larratze gunea) eta barruko (larratzerik ez dagoena) garapenaren arteko alderaketak eginez. Batetik bestera aldaketa esanguratsuak ematen direla frogatu ahal izan dute.

Bi itxitura horien landaredien eboluzioa ez da berdina izan, eta ondorioztatu dute aldaketak gauzatzeko garaian eragina duela larreen garaierak. Alotzako itxituraren kasuan, landarediaren aldaketak ez dira horren nabarmenak izan, eta gainera, gramineoen nagusitasuna astiroago garatzen dela ikusi dute.

Ikerketa honen ondorioak Applied Soil Ecology aldizkari zientifiko ospetsuan argitaratu dira.

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2016ko martxoaren 30a

//

07

Gazta gehigarria Aralarko larreen ikerketa

«Artzaintza desagertu egingo litzateke mendiko larrerik gabe» ARANTZA ALDEZABAL EHU-KO IRAKASLEA Arantza Aldezabalek (Pasaia, 1967) artzaintzaren desagerpenak larreetan izango duen eragina aztertu duen ikerlari taldeko kidea da. Lehen ondorioak aterata, eremua ikertzen jarraituko dute.

Zergatik erabaki zenuten gai hau ikertzea?

Nire ikasketa ibilbidearekin zerikusi handia dauka gai honek.

Doktoratu tesia Pirinioetan egin nuen. Ordesako parke nazionalean larreratzen diren lau espezieren (behiak, ardiak, ahuntzak eta sarrioak) eta larreen erabileraren inguruko elkarrekintza ikertu nituen. Itzuli nintzenean alor honetan ikertzen saiatu nintzen.

Euskal Herriko egoeraz irakurri nuen eta abeltzaintza mota hau galtzen ari zela ohartu nintzen. Bertako larratze sistemak eta artzaintzak ez dauka zerikusirik Pirinioetan ikusi nuenarekin. Baina beharrezkoa iruditu zitzaidan, jarduera hau egongo ez balitz, gizarteari gure larreetan zein ondorio izango lituzkeen ikusaraztea.

Garai bateko artzaintza mota, mendiko larreetara joatekoa, galtzear dagoela eta horrek zenbait ondorio ekarriko dituela, orokorrean jendeak jakin badaki. Baina benetan gertatu daitekeenaren jabe bagara?

Gauza bat da etor daitekeena imajinatzea, eta beste bat, ezberdina oso, datu errealekin aipatzen ari garen hau frogatu ahal izatea. Larratzearenak oso sistema lokalak dira, bakoitzak bere berezitasunak ditu. Larratze ezak gure mendietan izan dezakeen eragina aztertzea benetan gauza konplexua da, ezin da esan leku batean gertatzen ari dena, beste batean errepikatuko denik. Zorroztasun zientifikoz neurtu behar dira datu guztiak.

Zeintzuk dira, 10 urteko ikerketaren ondoren atera dituzuen ondorio nagusienak?

Larreetako konposizio floristikoa aldatuko litzateke. Aldaketak ezberdinak dira kokapena-

ren arabera. Aztertu ditugun larreak oso heterogeneoak dira, espezie konposizioa ezberdina izan dezakete. Hortaz, abiapuntua ezberdina dela kontuan hartuta, eraginak ere erritmo ezberdinean ematen dira. Altuerak edo lurraren beraren konposizioak eragin dezakete, adibidez, horretan. Baina kasu guztietan ikusi dugu dominatzaile bihurtzen direla espezie lehiakorrenak. Abererik sartzen ez den eremuetan espezie lehiakorrak

‘‘

«Larratzerik ezak gure mendietan duen eragina aztertzea konplexua da oso» «Mendiko larrerik ez balego, artzaintza ez litzateke sostengarria izango hemen» «Aralar ez zen larre bat izango gizakiaren eraginik ez balego, pagadi bat baizik» gero eta indartsuagoak bihurtzen dira, eta espezie ahulagoak itotzen dituzte. Ondorioz, dibertsitate floristiko baten galera dakar.

Honek paisaian aldaketa ekarriko luke orduan.

Aralarren ezagutzen ditugun larreak ez dira naturalak. Hau da, giza eraginik ez balego ez zen larre bat izango, pagadi bat baizik.

Neurri batean, basoari kendutako eremuak dira larreak. Hemen, abereen jarduerak modu artifizialean mantendu ditu larreak, urte askotan utziz gero, poliki-poliki pagadi bihurtuko li-

tzateke. 10 urte hauetan ez dugu horren zantzu handiegirik antzeman, baina sastrakak edo txilarra hazi dira eremu batzuetan.

Hauek, larretik pagadirako bidean ateratzen diten espezieak dira, polikinaka iritsiko litzateke pagoa, agian 100 bat urte beharko lituzke.

Larreen kalitateari dagokionean, zer esan dezakezu?

Larreen kalitate nutritiboa jaitsiko litzateke. Abereen jardueraz belarra moztu egiten da, eta gero indar gehiagorekin hazten da.

Gainera, landare xamurragoak eta gazteagoak hazten dira, bere baitan nitrogeno gehiago dutenak, hau da, proteina gehiagodunak. Bestalde, animalien gorotzak ere ongarri natural apartak dira, lurra elikatzeko balio dutenak. Animaliarik gabe, jaten ez den belarra metatzen joaten da, eta lurzoruaren geruza isolatzaile bihurtzen da. Lurra 12 eta 14 gradu artean mantenduko litzateke udan. Tenperatura baxu hauek elikagaien birziklapena eragiten duten mikroorganismoen lana zailtzen dute, eta ondorioz, belarraren deskonposizioa moteldu egiten da. Neurtu ditugun CO2 kopuruak ere altuagoak dira itxituretan.

Zer eragin izan dezake guzti honek ardien esnean eta esne horrekin egiten den gaztan?

Esnearen eta gaztaren kalitatean eragina izango dute. Urte hauetan froga bat egin dugu Aralarko artalde batekin. Artaldea nondik zebilen, euren dieta nolakoa den aztertu dugu, beraien esnea eta gazta ere jaso dugu ikerketarako.

Hala, ikusi dugu mendiko landareek dituzten konposatu biokimikoek (gantz azidoak, batez ere) eragina dutela ardien esnean, eta ondorioz, horrekin egiten den gaztan. Larratzea desagertu-

M.ARANBURU

ko balitz, larreetan hazten diren landareak desagertuko lirateke, hortaz, esnearen eta gaztaren konposizioan galera bat sortuko litzateke. Hobea edo okerragoa?

Ez dakigu, baina ezberdina izango litzatekeela bai. Horrekin batera, giza garapenerako osasungarriak diren hainbat konposatu ere galduko lirateke.

Hauek, hala ere, ez dira behin betiko ondorioak, ezta?

Ez, ikerketarekin aurrera darraigu. Orain artalde gehiagorekin jarraipen berdina egiten ari gara.

Ateratzen ditugun datuekin, daukagun asmoa, Aralarko ardi hauekin antzeman ditugun joerak eta ezaugarriak baieztatzea da. Honek laborategiko lan ikaragarria eskatzen du. Datozen bi urteetan mendian larratzen diren ardien gazta nolakoa den azaldu nahi dugu. Landare mota bakoitzetik gaztara zein konposatu heltzen diren jakin behar dugu horretarako.

Aipatutako ondorio hauez guztiez gainera, artzaintza mota hau desagertzeak ondorio sozio-ekonomikoak ekarriko lizkiokeela gizarteari ere uste duzue.

Mendiko larrerik ez balego, hau da, artaldeek, behi taldeek, behor taldeek larreetara joateko

aukerarik izango ez balute, artzaintza ez litzateke sostengarria izango Euskal Herrian, desagertu egingo litzateke. Maiatzetik urrira mendira eraman ezean, bere baitako belardietan mantendu beharko lituzke abereak abeltzainak, eta horrek kostu ekonomiko handia suposatzen du, horregatik diogu larrerik gabe desagertu egingo litzatekeela.

Zertarako dira baliagarriak ikerketa mota hauek?

Gurea bezalako ikerketak mendiko larreen kudeaketan asko lagundu dezake. Gaur egun, egoera sozio-ekonomiko ezberdinak simulatzen dituzte, eta esparru guztiak kontuan hartuta, balorazio integral bat egiten duten tresna analitiko-informatikoak eduki baditugu. Honekin batera, metodologia parte hartzaileak abian jar daitezke eta larratze sisteman parte hartzen duten eragile guztien artean kudeaketa egokiena adosteko bide berriak jorratu daitezke, zer galduko eta zer irabaziko genukeen baloratuz. Hauxe da gure ikerketaren arlo aplikatua: kudeaketarako tresna egokiak eraikitzea, eta artzain-abeltzainei eta administrazioko kudeatzaileei erabakiak hartzen laguntzea.

08 //

GOIERRIKO HITZA Asteazkena, 2016ko martxoaren 30a

Gazta gehigarria Publierreportajea

Artzain gazta ASTEAZKENERO AZOKAN

Artzainaren Idiazabal Gaztaren hilabetea da apirila. Irudian, Baztarrika baserriko gaztak salgai Ordiziako azokan. D´ELIKATUZ

12 hilabete 12 produkturentzat Garaian garaiko produktuak ezagutzera emateko kanpaina da ‘12 hilabete, 12 produktu’. Ordiziako D´elikatuz zentroak jarri zuen martxan orain bi urte.

B

adirudi garaian garaiko eta bertako produktua kontsumitzearen aldeko kontzientzia gero eta hedatuagoa dagoela azken urteetan.

Ahalegin horretan jarri zuen martxan Ordiziako D´elikatuz zentroak orain bi urte 12 hilabete, 12 produktu kanpaina, asteroko azokaren testuinguruan. Hilabete bakoitza «fruta edo barazki bakarrari edo sorta bati»

eskaintzen zaio Leire Arandia D´elikatuz zentroko zuzendariak azaldu duenez.

Azokan produktu horiek saltzen dituzten saltzaileek stand berezi bat izaten dute, «kanpainan dagoen produktuz hornitzen dutena». Gainera, produktuen prestaketan ideiak emateko Goierriko sukaldari bat gonbidatzen dute azokara, zuzenean baserritarrek ekarritako produktuak prestatzeko. Bisitarien artean doan banatzen dira

pintxoak gero. Apirila, adibidez, Artzainaren Idiazabal Gaztaren hilabetea izaten ari da.

Apirila, artzain gaztarena

Idiazabal Gazta jatorri izendapenaren barruan artzainaren gazta eta modu industrialago batean egiten den gazta ezberdintzen dira. Artzainaren Idiazabal Gazta «artisau eran egindako gazta bat da, eta elaborazio prozesu guztian zehar artzainak berak hartzen du parte». Ekoizle txi-

kiagoak izaten dira normalean, «artalde txikiagoak dituztenak».

Idiazabal Gazta jatorri izendapenaren barruan, badira baita, «modu mekanizatuagoan» egiten diren gaztak ere. Gazta horiek prozedura industrialagoa dute, «ekoizle batzuek adibidez, beste artzain batzuei erosten diete esnea», bolumen handiagoetan lan egiten baitute.

Idiazabal jatorri izendapena eskuratu ahal izateko baldintzak, dena den, guztientzat dira

Etxabe anaiak. Etxabe Gaztandegia, Legazpi. Gaztak, Mahalako produktuak, lekaleak eta eztia.

Jesus Mari Muñoa eta Maria Angeles Telleria. Atiber baserria, Mutiloa. Gaztak, arrautzak, lekaleak eta eztia.

Itziar Etxeberria. Ordizia. Gaztak, perretxikoak, eztiak eta lekaleak.

Juan Ramon Lizarraga. Lizarraga harategia, Leitza. Txistorra, txorizoa, urdaiazpikoa, saltxitxoia, hirugiharra, xolomoa, saiheskia, gazta eta irasagarra.

Maria Jesus Garmendia. Arramendi baserria (Ordizia). Gaztak, arrautzak eta esnea.

Mikel Lasa. Lasa anaiak (Hernani). Gaztak, perretxikoak, ehiza, frutak eta lekaleak.

Patxi Atienza. Lazkao. Gaztak, perretxikoak, lekaleak eta arrautzak. berdinak. Latxa ardiaren edo karrantzana deitutakoaren esnearekin egindako gaztak izan behar dute. Esne gordinarekin eginak, 38 gradutik gora pasa gabekoak. «Esnea ez da pasteurizatzen, esne bizia da». Idiazabal gaztaren ezaugarri garrantzitsuenetakoa da hori, horrek ematen baitio daukan berezitasuna. Berme sanitario guztiak eskaintzeko, «gutxienez bi hilabetez ondu beharreko gazta» da.

Artzain gazta azokan

Ordiziako asteazkeneroko azokan zazpi bat postutan eros daiteke Artzainaren Idiazabal Gazta. Hilabete honetan, ohiko saltzaileez gain, ekoizleak biltzen dituen Artzai Gazta elkarteko kideak ere izango dira azokan.

Kanpainaren inguruko informazio gehiago ordiziakoazoka.com webgunean aurki daiteke.