GoiBerri [10. alea]

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

10. zenbakia. 2012ko apirilaren 13a

Julen Goia errugbi jokalari idiazabaldarra, Ordiziako Altamira estadioko gimnasioan.

Julen Goia

GOTZON ARANBURU

Ampo Ordiziako jokalaria

«Sekula egin dudan denboraldirik onena egiten ari naiz» 6-7

Maria Jesus Berriotxoa 3 Iritzia 4-5 Osasuna helburu 8-9 Amaia Iturriotz 10 Unai Gastañares 11 Zumarragako diligentziak 12 Asteko proposamenak 13

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

ASIER ZALDUA

Maria Jesus Berriotxoa Urretxu eta Zumarragako Goiargi abesbatzako kidea

«Urretxun abestu zuen abesbatza lituaniarra inoiz entzun dudan onena da» Asier Zaldua Urretxu Maria Jesus Pitus Berriotxoa (Urretxu, 1949) Goiargi abesbatzaren sortzaileetako bat da eta txistularia ere izana da.

Urretxuar peto ospea du, baina Zumarragaren aurka ez du ezer.

«Han ikasi nuen dantzan eta Antion dantza egindakoa naiz».

Abesbatza bat.

Musika.

Amets bat.

Oporretarako leku bat.

Euskal Herriko arazoa konpontzea eta gure arteko harremana hobea izatea.

Donostiara eta Benidormera (Herrialde Katalanak) joaten naiz. Biak oso gustukoak ditut.

Jatun oso ona naiz.

Toti Martinez de Lezearen La flor de la argoma eta Veneno para la corona.

Edari bat.

Musika talde bat.

Leuzemia nuela esan zidatenetik bete ditudan 18 urteak.

Musika taldeak baino gehiago orkestrak gustatzen zaizkit.

Urretxun abestu zuen lituaniarra. Hemengoen artean, Eskifaia atsegin dut.

Abesti bat.

Abeslari bat.

Inoiz ahaztuko ez duzun eguna.

Mari Carmen Mendia.

1994ko otsailaren 17a: leuzemia nuela esan zidaten.

Zaletasun bat.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Altzaga, Arama, Itsasondo, Urretxu eta Zumarragako Udalak

GOI B ERRI

Janari bat.

Liburu bat.

Milaka atsegin ditut.

Iturriko ura.

Jaso duzun oparirik bereziena.

«Oparirik bereziena leuzemia nuela esan zidatenetik bete ditudan 18 urteak dira»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Eskeine Legorburu Kudeatzailea: Aloña Landa Koordinatzailea: Loinaz Agirre Produkzio arduraduna: Mikel Albisu Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Gorroto duzuna.

Hilketak.

Goierriko txoko bat.

Irimo mendia.

Herriko alkate bazina...

Ez nuke lizeoa botako.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea: goiberri.hitza.info Posta elektronikoa:

Urbialde plaza 7, behea. 20200.

Urretxu:

goierritarra@hitza.info otamotz@otamotz.com

Barrenkale 13. 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

647 319 775 – oprieto@bidera.eu 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.info

04 GOIBERRI

IRITZIA

Antxiñe Mendizabal Aranburu Idazlea

Neuronak emakumezkoen alde urtengo Emakumearen Nazioarteko Egunean, e ko n o m i a r i eta krisiari lotutako aldarrikapen ugari egin dituzte talde feministek. Eta guztien artean, ekonomiaren egiteko garrantzizkoena jasotzen duen adierazpen bat jaso nahi izan dut: gizakia ondo bizi eta bere beharrizanak asetzeko, baliabideak sortuko dituen prozedura izan behar du ekonomiak. Alegia, gizakia lehenesten da, sistemaren beraren iraupenaren aurretik. Esaldi soil hau gaur egungo egitura sozio-politikoak, sistemak alegia, iraultzeko gauza litzateke, praktikan jarriz gero, noski. Izan ere, itxuraz endredorik zailenek, irtenbiderik soilenak izan ohi dituzte.

Emakumea sistemaren botere guneetatik kanpo, etxean bereziki, aspaldi ari da etxekoak ahal bezain ondo bizitzeko eta bere beharrizanak asetzeko modua egiten. Eta bereziki, sistemak berak inoiz ziurtatu ez dituen ezinbesteko beharrizanak asetzen: zaintza eta afektibitatea batez ere, baina baita hezkuntza edo balioen transmisioa ere.

Halaber, badago emakume kopuru gero eta handiago bat, sistemaren morrontzak ondo ezagutu eta, halere, betidanik gidatu duen goiburua ahaztu gabe –gizakia helburu– sistema iraultzeko prest dagoena.

Bulegoetan, lantegietan, ospitaleetan, eskoletan, gehiengo dira erdi-mailako postuetan;

A

gutxiengo goi-postuetan. Eta egunero gogor borrokatzen dira sisteman aldaketa txikiak ezartzeko. Bataila ikaragarriak bizi dituzte, gizonezko aurpegia duen sistema, normalean, aurka jartzen baitzaie, ez ditu aintzat hartzen, edo okerrago, asimilatu nahi izaten ditu. Lehen ere ederki engainatu gintuzten, zorioneko berdintasuna lortuko genuela esan eta etxetik kanpo lanera atera gintuztenean. Sistemak asimilatu gintuen eta ez ginen konturatu ere egin.

Baina gizonezkoek jakin beharko lukete, oraingoan, emakumezkook alde daukagula zientzia, neurozientzia. Eta gizona gutxitan ausartu da zientzia auzitan jartzen, bai horixe!

Neurozientziak, hain justu, baieztatzen du emakumezkoaren garunak berezko gaitasunak dituela lidergorako, enpatia garatzeko duen ahalmenari esker. Lan-taldeetako kide guztien arteko harremanak gobernatzeko gaitasuna dakar enpatiak. Adituek diote lidergoa arrakastaz gauza dadin enpatia dela ezaugarri giltzarria. Beraz, bada garaia esateko, emakumezkoek, hormonen eraginpean egoteaz gain, beraien garunak taldeak gidatu eta helburuak arrakastaz gauzatzeko dohain berezia dutela.

Zientzialariek aspaldi azaldu zuten gizonezkoen eta emakumezkoen garunen arteko ezberdintasuna: emakumezkoetan garunaren bi hemisferioak banatzen dituen garun-azala zabalagoa da eta bi aldeen arteko komunikazioa, beraz, ho-

«Emakumezkoak berezko gaitasunak ditugu lidergorak eta helburuak arrakastaz betetzeko»

bea. Bestalde, gure neuronen luzapenak luzeagoak dira. Horrek ematen digu gaitasuna ageriko harremanik ez duten pentsamenduen artean loturak egiteko, intuizioa esaten zaion hori. Gure adimena intuiziozkoagoa da. Gizonaren garuna, berriz, hobeto prestatuta dago ulertzeko eta sistemak osatzeko. Bere adimena arrazoizkoagoa da.

Gogora ekarri nahi dut 2008an izugarrizko krisi ekonomikoak jo zuela Islandia. Herritarrek gobernutik bota eta auzitara eraman zuten lehen ministroa. 2009an emakumezko batek hartu zuen gobernuaren zuzendaritza, Johánna Sigurdardóttir, eta baieztatu zuen krisiak gizonezkoen ohiko balioen porrotean zuela jatorria. Gaur egun gobernuan nahiz finantzetan emakumeak dira nagusi. Besteak beste, egiteko modu eta balio berriak ezarri dituzte. Egunen batean jakingo dugu berreskurapen ekonomikoa emakumezkoek ezarritako estrategia eta balio berrien ondorioa izan den.

Edonola ere, ekonomiaz eta zientziaz haratago, kondairak dio, Adan eta Eba paradisutik bota zituztenean, euren kabuz bizitzen hasi behar izan zutenean, libre, Ebak mirespenez begiratzen ziola Adani ehiza egiten, bizilekuak eraikitzen, bizitza eramangarriago egiten zuten tresnak asmatzen, eta baita inguratzen zituzten arriskuei aurre egiten ere. Bestalde, Jainkoari desafio egitera ausartu zen Ebaren jakin-min asegaitzak, gogo menderakaitzak eta bizitzarekiko zuen fede amaigabeak liluratuta zeukan Adan.

Ez dakit bikote honetan zer gertatu zen Adanen bizi-ikuskera gailentzeko. Baina uste dut badela garaia, lidergoa hartu eta sistemaren arrazoiaz urrutiago joaten ausartzeko.

Eta emakumeek badakite nola egin. Kondairak ez ezik, gaur egun, zientziak berak ere ematen digu arrazoia.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Aste Santua Pasa berria dugu Aste Santua, eta beste mota batekoak badira ere, badira gure sorbaldan eraman beharreko gurutzeak.

Bide batez orain dela gutxi zendu den Mingote marrazkilariari omenaldi txikitxo bat.

Aspaldi ezagutu nizkian hedabideen bidez manipulatzeko o Chomskyk izendatutako 10 estrategiak, baina aste honetan berriro topatu dizkiat Zuzeun. Bederatzigarrena duk zer pentsatua ematen didana; horrela ziok: Norberaren erruduntasuna indartu. Hau da, sistemak manipulatzeko estrategia bat duk hori, eta neurri batean ados nagok. Baina bestalde, ezkerraren diskurtsoan oso ondo enkajatzen dik hori estrategia bat dela esateak, hau duk, norberaren erruduntasunaren eragina kolektiboan existituko ez balitz bezala egiten dik kritika ezkerrak, hain juxtu ere eskuinaren estrategia den zenbaki bihurtze horretan.

Ryanairekin hegan egin, Zaran arropa erosi, Taiwanen ekoiztutako HTC bat poltsikoan eraman, autoan bakarrik joan garraio publikoa erabili ordez... baina gero, krisi ekonomikoa, soziala, ekologikoa (azken hauek ere iritsi dituk, baina zenbaki gorritan neurtzen ez direnez paso egiten diagu), iristean, kexa duk geratzen zaigun

erantzuna. Kexa, manifestaldiak, grebak... arazoaren zatirik ñimiñoena ere guk eragin ez bagenu bezala, ze badakik, sistemaren estrategia duk gu errudun sentiaraztea, gu ez gaituk errudun, hori inoiz ez. Hori ere ez al duk gure babes sistemaren mekanismoa, errua externalizatzea? Norbaitek esan zian gure baitan daudela biak, baina ezkerreko diskurtsoari entzunda, pairatzaileak bakarrik garela zirudik.

Iñaki Apalategi

bat eta

Gaur hil dek Iñigo Cabacas Lizeranzu. Garai berriak bizi omen ditiagu gure herri honetan, eta pausoak emateko garaia nonbait.

Hilabeteak dituk Ezker Abertzalea, han eta hemen, barruko jendea minduko duela jakinaren gainean, esfortzu handia eginez orain denbora gutxi harritu ere egingo gintuzketen hitzak esaten ari dela.

Hilabeteak oraindik inongo erantzunik jaso ez duen mea culpa etengabean, edo, jasotzekotan, beti ere (Aste Santuan gaudek oraindik, eta lizentzia hartzen diat hitza erabiltzeko) penitentzia handiagoen eskakizunak jasoaz.

Chomsky eta norberaren erruduntasuna indartzea aipatu dituk.

Ez zaidak astakeria handiegia iruditzen herri honetako indar politikoen diskurtsoak ere bide horretan doazela esatea. Geure errua behin eta berriro, gero eta indar handiagoz, etxekoak (eta asko sufritu dutenak eta oraindik ere sufritzen ari direnak) ia ukatzerainoko eskariak eginez, aitortzea omen dek demokraziarako bidea.

Barka-eskea justizia aplikatzeko irizpide bezala hartzeraino.

Astebetean bigarren biktima dek Iñigo (ez ahaztu Gasteizen Xu-

bat Aitor Sarriegi

ban Nafarreteri greba egunean egindakoa), eta EITBren trataeratik hasi eta demokrata izenez autobataiatutako tiranoetara ez diat oraindik hain maite duten kondena hitzik entzun.

Nik ez zieat neurri bereko eskaririk egingo. Askoz gutxiagorekin konformatzen nauk. Bidegabeki ad-hoc sortutako legeekin emanda dauzkaten zigorrak kendu eta Rodolfo Aresen dimisioa gertatzen ari diren basakerien arduradun politiko gisan.

Eta hori egiten dutenean, orduan, hizketan hasi.

06 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Julen Goia Ampo Ordiziako jokalaria

«Urtez urte hobetzen ari naiz, eta taldean ardura gehiago hartzen» Iñaki Gurrutxaga Ordizia Espainiako Ohorezko Mailan debuta egin zuen jokalaririk gazteena da Julen Goia (Idiazabal, 1991), eta gaur egun, hogei urterekin, Ampo Ordiziaren hamabostekoan leku finkoa du.

Kirol Hezkuntzako ikasketak eta goi mailako kirola uztartzen ari da azken hiru urteetan –aurten bukatzea espero du–, eta bertatik bertara ari da bizitzen Goierriko errugbi taldearen

denboraldi bikaina. Baikorra da datozen erronkei begira.

Joan den igandean VRAC Quesos Entrepinares taldearen aurka etxean galdu ondoren, lehen bi postuetan sailkatzeko aukera zaildu egin zaizue.

Iaz finala jokatu gabe gelditu ginen Quesosen aurka galdu genuelako, eta aurten, amorru horrekin, irabazi egin nahi genien.

Partida ez zen hil ala bizikoa, play off sistemak borrokan se-

gitzeko aukera ematen digulako, baina errebantxa hartzeko gogoa bageneukan. Partida ikaragarria izan zen, oso dinamikoa, jokatzeko ederra. Azkenean beraiek sartu zuten entsegua, eta irabazi egin ziguten.

eta bai joko aldetik eta baita diziplina aldetik ere partida ikaragarria izan zela. Axiok [Araña] berak ere hori esan zigun, partida edonork irabaz zezakeela, eta azkenean beraiek irabazi zutela.

Hala ere, Axio Araña entrenatzaileak mezu baikorra zabaldu nahi izan zuen.

Orain hirugarren zaudete ligan, eta azken jardunaldiko partida jokatuko duzue Gernikan. Zer gorputzaldirekin zoazte?

Pentsa, epaileak berak ere zoriondu egin gintuen. Esan zuen ligako bi talde onenak garela,

Jendeak esaten zuen igandean pilatutako amorrua gorde, eta

GOIBERRI 07

ELKARRIZKETA

Bai. Entrenatzaile ezberdinak dira. Jim [Dixon] aurrelarietan espezializatuagoa zen, eta Paul (Healy) da justu alderantziz, atzelarietan zentratzen da gehiago. Healyk planteatzen duen joko sistema guztiz ezberdina da Dixorenaren aldean.

Gure ezaugarriak ikusita, jende bizkorra eta arina, asmatu egin dute Healy ekartzen.

Eta zu egiten ari zaren denboraldiaz zer esango zenuke?

Sekula egingo dudan denboraldi onena egiten ari naiz. Lehen taldearekin 17 urterekin egin nuen debuta, eta hasieran asko antzematen nuen esperientzia falta. Urtez urte hobetzen ari naiz, taldean gehiago sartzen eta ardura gehiago hartzen, eta nire aldetik inoiz baino gehiago jarri dudala uste dut.

GOTZON ARANBURU

Gernikan atera beharra daukagula. Gu bost puntuak irabaztera goaz, hori garbi. Jendea gogoarekin dago hori egiteko, eta gero, zain egon beharra daukagu Santboianak zer egiten duen La Vilaren zelaian. Hori, ia, ez dago gure esku.

Lehen bi postuetan sailkatu edo ez, denboraldi bikaina osatzen ari da zarete. Zer nabarmenduko zenuke aurtengo jardunaz?

Klubaren zuzendaritzak apustua fin-fin egin zuen Paul Healy entrenatzailea ekartzen, eta Gorka Nuñez prestatzaile fisikoa ekartzearekin ere bete-betean asmatu dute. Zerbaitetan eboluzionatu badugu, hori arlo fisikoan izan da. Bai La Vilaren aurka, eta baita Santboinaren aurkako Kopako partidan ere, azkeneko ordu erdian erreakzionatu genuen, eta denboraldiko partida askotan ikusten ari da hori. Azken hogei minutuetara indartsu iristen gara, eta horrek diferentzia markatzen du. Fisikoki oso ondo gaude, eta teknikoki ere aurrerapauso handia egin dugu.

Jim Dixonetik Healyera aldaketa handia sumatu al duzue ba?

Eta zergatik aldaketa hori?

Uda aurretik lan gogorra egin genuen Gorka Nuñez prestatzaile fisikoarekin. Pentsa, aurreko urtetik hona bederatzi kilo gutxiago dauzkat, eta fisikoki sekulako aldaketa izan dut. Entrenatzaileak ere konfiantza handia jarri du niregan, eta uste dut erantzuten ari naizela.

Entseguak behintzat sartzen ari zara.

Bai, uste dut aurtengo ligan entsegu gehien lortu duen jokalaria naizela, hamazazpi.

Ligan punta-puntan, eta hilaren 22an Espainiako Kopako finala jokatuko duzue Palentzian El Salvadorren aurka. Koparekin itzuliko al zarete?

Nik esaten dut ligako bi partidak irabazi dizkiegula, bai etxekoa eta baita hangoa ere, eta zergatik ez Kopako finala ere.

Final bat da, partida bakarrera, eta hor edozer gauza gerta daiteke. Nik uste dut alde horretatik beraiek esperientzia gehiago daukatela, iaz ere beraiek irabazi zuten Kopa. Guri gerta dakigukeen gauzarik okerrena antsietatea ez kontrolatzea da, ez jakitea partida kontrolatzen.

Gauzak bizkor egin nahi izaten ditugu batzuetan, eta hori ondo kontrolatu beharko dugu.

Eta jokalarien artean, zer komentatzen duzue?

Ikusita ondo ari garela, eta zerbait lortzeko ateetan gaudela, dena eman behar dugula esaten diogu gure buruari. Jendeak badauka bai anbizio hori.

Zaleen babesa, behintzat, ez zaizue faltako. Izugarria da Ordiziako zaleen bultzada.

Izugarria da, bai. Palentziako hotel denak beteta daude, eta Palentziako Udalak ere festa ofizial modura izendatu du finala. Idatzi bat ere bidali zuen klubera hori esanez.

Eta klubaren zuzendaritzak zer mezu eman dizue jokalariei?

Zuzendaritzaren aldetik ez daukagu inolako presiorik. Historia egiten ari garela esaten digute.

Zuretzat eta klubarentzat ohorea izango da etxeko jokalari askorekin maila gorenenean aritzea, ezta?

Bai, hala da. Pentsatu beharra daukagu ni eta ni bezalako beste gazte batzuk txiki-txikitatik gabiltzala hemen, eta guk jokatzen dugun maila honetan ba...

Non dago, zure ustez, Ordizia Rugby Elkartearen arrakastaren gakoa? Harrobian, lan egi-

«Fisikoki oso ondo gaude, eta teknikoki ere aurrerapausu handia egin dugu» «Kopako finalean gerta dakigukeen gauzarik okerrena antsietatea ez kontrolatzea da» «Uste dut aurtengo ligan entsegu gehien lortu duen jokalaria naizela; hamazazpi»

teko filosofian... Inguruko neska-mutilak errugbira lotzea lortu dute behintzat.

Gakoa beheko mailetan dago, hor hasten da lanketa. Etorkizuna beraiek dira, eta goiko taldera iristekotan beraiek izango dira iritsiko direnak. Dirua bukatu egiten da, eta profesionalei ordaintzen ez badiezu, joan egiten dira. Etxekoak ez badatoz benetan bultza eginez, alferrik da. Txikien formazioari garrantzia ematearekin asmatu dute.

Zuk zazpi urte daramatzazu klubean. Pentsatzen dut asko aldatuko zela egitura.

Beheko maila guztiak kontuan hartuta 18 bat lagun geunden hiru lau mailatan jokatzeko, eta orain jende asko dago. Baina soberan ez dago inor, denon beharra dago-eta.

Eta hori zergatik dela uste duzu, lehenengo taldea puntan dabilelako?.

Erakusleiho horrek asko tiratzen du. Jokalari onak ikusten dituzu, Altamira bete egiten da, giro jatorra dago... Gero jokalari profesionalak eskolaz eskola joaten dira, eta errugbia zer den erakusten diete neska-mutikoei. Hori kontratuaren barruan dute, baina uste dut eragina baduela. Hori orain dela hiru urte arte ez zen egiten.

Klubean ez ezik, selekzioekin ere aritu izan zara, bai Euskadikoarekin eta baita Espainiakoarekin ere. Errugbiak esperientzia asko bizitzeko ateak zabaldu dizkizu.

Hori bai. Nik uste dut norberaren helburu pertsonala ahalik eta mailarik gorenenean jokatzea dela. Gauza ederra da hogei urterekin maila horretan aritzea, eta pertsona bezala ere hezten ari zara etengabe. Portugalen izan naiz, Frantzian, Belg¡kan, Italian, Errusian...

Eta zer moduz moldatu zara Kirol Hezkuntzako ikasketak eta goi mailako kirola uztartzeko?

Ondo moldatu naiz. Azterketak aurreratu edo atzeratzeko aukera izan dut, baina ondo antolatuta, ez dago inolako arazorik.

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Bizitza osasuntsua Elikadura zaintzea, ariketa fisikoa egitea,ez erretzea... bultzatzen eta gizarteratzen ari dira Beasaingo Osasun Zentroa eta Tolosa-Goierriko Osasun Publikoko erakundea.

Loinaz Agirre Beasain Historian zehar, medikuntza gehiago arduratu izan da osasun arazoak sendatzeaz, gaixotasunak prebenitzeaz baino.

Osasun arazoak botikekin sendatzeko joera dago, nahiz eta askotan, bizi-osasungarriarekin arazo edo gaixotasun asko konponduko liratekeen. Ildo horretatik, Beasaingo Osasun Zentroak eta Tolosa-Goierriko Osasun Publikoko Eskualdeak, prebentzio arloari garrantzia handiagoa eman nahi diote, eta horretarako, Agindu bizitza osasungarria proiektua jarri dute abian. Beasainen, aitzindariak dira, Bizkaiko beste osasun zentro batekin batera.

«Bizi-osasungarriaren ohiturak hartuta, osasunean irabaziko dugu: osasuna sustatu nahi dugu», diote.

Justo Mujika, Beasaingo Osasun Zentroko medikuak zehaztu duenez, bizitza osasungarria, elikadura osasuntsua izatea, ariketa fisikoa egitea eta tabakorik ez erretzean oinarritzen da. «Hiru elementu horiek kontuan hartzen baditugu, ohiko gaixotasun kronikoak %80 gutxitzea lortuko genuke».

Proiektua 18 urtetik gorako biztanleei bideratuta dago. Ekimenean parte hartu nahi dutenek, galdetegi bat bete beharko dute. Zegamako, Segurako, Idiazabalgo, Ormaiztegiko, Zeraingo eta Mutiloko kontsulto-

rioetan; Beasaingo Osasun Zentroan; Beasaingo, Segurako, Idiazabalgo, Zegamako, Ormaiztegiko eta Olaberriako farmazietan; CAF eta Arcelor Mittaleko zerbitzu medikoetan; Tolosa-Goierriko Osasun Publikoko Eskualdeko bulegoan; eta Beasaingo Antzizar kiroldegian eskura daitezke inkestak.

Jarduera fisikoari, elikadura orekatuari eta tabakoa erretzeko ohiturei buruzko 12 galdera erantzun behar dira. Behin galdetegia beteta, bakoitzaren mediku historialean sartuko dira datuak. «Oso garrantzitsua da informazioa Osabide programa informatikoan sar-

«Gizarte kultura aldaketa eragin nahi dugu, gure burua zaintzen ikasteko» Tomas Plazaola

Tolosa-Goierriko Osasun Publikoko Erakundea

«Bizitza osasungarriarekin, gaixotasun kronikoak %80 gutxitzea lortuko genuke» Justo Mujika Medikua

tzea, horrela, programan parte hartzeko prest nor dagoen jakingo baitu medikuak, eta aholkuak emango dizkio», azaldu du Justo Mujikak.

Proiektuan parte hartzeak duen garrantzia azpimarratu dute Justo Mujikak eta Tomas Plazaolak. Izan ere, programaren parte hartzaileek lortuko duten osasun onurez gain, lortutako emaitzekin txosten bat egingo da, eta «txosten horrek erakutsiko ditu, bere ohiturak aldatu dituzten eta aldatu ez dituztenen arteko osasun aldeak».

Eragile ezerdinak Gizartea kontzientziatzeko lanean ari da Tomas Plazaola, Osasun Publikoko eskualdeko arduraduna. Horretarako, Beasaingo Osasun Zentroak hartzen dituen herrietan, eragile ezberdinekin elkartzen ari da bizitza osasungarriaren garrantziaz jabetzeko. Mujika medikuak argi dauka, kultura aldaketa horretan, gizarte osoa inplikatu behar dela.

Tomas Plazaolak azaldu duenez, Eskualdeko Osasun Publikoa ikastetxeekin lanean ari da, txiki-txikitatik ohitura osasungarriak txertatzeko.

Esate baterako, eskolara oinez joateko proiektuak sustatzen ari dira. «Gizarte kultura aldaketa bat eragin nahi dugu, gure burua zaintzen, gure osasuna

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

Ezkerrean, Antzizar kiroldegiko teknikaria, Fran Carmona.

Goian, Tomas Plazaola Osasun Publikoko erakundeko arduraduna eta Justo Mujika medikua. M. ALBISU - L. AGIRRE

zaintzen ikasteko. Txiki-txikitatik hasi behar gara», azpimarratu du.

Gizartea kontzientziatuta dagaola uste bada ere, herritarrek betetako inkesten emaitzak ikusita, «zerbait egin beharra» dagoela uste du Mujikak. «Ariketa fisiko arina, elikadura osasungarria eta tabakorik erretzen ez dutenak zenbat direla uste duzu? %2 bakarrik dira. Oso gutxi da. Gezurra dirudi!», dio kezkati Beasaingo medikuak.

Eguneroko jarrerak aldatuta, emaitza onak lortzen direla diote. Ariketa fisiko gehiago egiteari begira, hainbat aholku edo adibide eman dituzte: etxeko eskilarak oinez igotzea, eskolara oinez joatea, edo autoa urrutirago aparkatu eta lanera joateko oinez gehixeago ibiltzea.

Antzizar kiroldegia Ohitura aldaketa horren barruan, herrietan dauden baliabideak aprobetxatu behar direla diote. Kiroldegiak adibidez.

Ildo horretatik, Beasaingo Udalak eta Antzizar kiroldegiak bat egin du bizitza osasungarriaren

Datua

14

urte gehiagoko bizia. Justo Mujika medikuak emandako datuen arabera, gaixotasun kardiobaskularren %80, 2 motako diabetearen %90, eta minbizia kasu guztien %30a prebenitu ahal izango lirateke, jendeak, elikadura osasungarria jarraitu, ariketa fisiko egoki bat egin eta tabakoa erretzeari utziko baliote. Hiru elementu horiek kontuan hartuta, 14 urtez haziko litzateke bizi itxaropena.

filosofiarekin. Bizimodu Osasuntsu Programaren aldeko apostua egin dute. Era horretan, Beasaingo Osasun Zentroa eta kiroldegia elkarlanean ari dira. Kontsulta zerbitzu pertsonalizatua jarri du Beasaingo Kirolaren Udal Fundazioak, dohainik, herritarren jarduera fisikoa planifikatzen laguntzeko, programa erabiltzaile bakoitzaren neurrira egokitzeko, eta baita egiteko aukerak edonori errazteko. Osasun Zentroko medikuen koordinazioarekin egingo du jarraipena Fran Carmona kirol teknikariak. Gustura dago Mujika medikua baliabideak aprobetxatzeko modu horrekin. «Konfiantza handia ematen digu, badakizu han ondo lagunduko diotela».

10 GOIBERRI

GAZTEAK

Bihar Osinalde Saria jokatuko da Gabirian, eta goierritar bakarra ariko da kantua: Amaia Iturriotz.

«Bilbon giro ederra dugu, baina medikuntza ikastea ez da broma»

Zure aitak ere medikuntza ikasi zuen.

Asier Zaldua Urretxu Amaia Iturriotz (Urretxu, 1993) bertsolariarekin batera Peio Ormazabal, Maddi Ane Txoperena, Nekane Zinkunegi, Josu Oiartzabal eta Imanol Uria arituko dira.

Hala da. Dagoeneko zenbait gauza galdetu dizkiot. Liburuak utzi dizkit eta animatu egin nau.

Aitak ez zituen ikasketak bukatu, baina lanbide polita eta praktikoa zela esan zidan.

Amak, berriz, hasitakoa bukatzeko eskatu dit.

Nola ikusten duzu finala?

Kantatzeko gogoa daukat, ospe handiko sariketa baita.

Bertsolari handiek irabazi dute bertan. Ea zer gertatzen den.

Nire helburua plaza aprobetxatzea da.

Zer moduz ikusi zenuen zure burua Ordiziako Argi Berri elkarteko kanporaketan?

Nahiko gaizki nenbilen, bertsotan egiteko gogoa galduta.

Ikasketak direla eta, ez nuen bertsotan egiteko denborarik.

Eta lanik egiten ez bada, garesti ordaintzen da. Zorionez, saio batzuetara joateko deitu zidaten eta horietan motibatu nintzen.

Zer ari zara ikasten?

Medikuntzako lehen maila, Bilbon. Giro ederra dugu, baina medikuntza ikastea ez da broma.

Bilbon ba al duzu bertsotan egiteko aukerarik?

Bai. Deustun bizi naiz eta astero elkartzen naiz beste bertsolari batzuekin. Gainera, helduei eskolak ematen dizkiet bertako bertso eskolan.

Argi Berrin eskuratu zuen finalerako txartela. ENERITZ GORROTXATEGI

«Gabirian kantatzeko gogoa dut»

Bertsolari gisa asko aldatu zarela uste al duzu?

Bai. Hasieran teknika ikasten da eta gero, pixkanaka, egiten da aurrera. Azkenaldian lasaiago abesten dut. Norbera aldatzen doan heinean, bertsokera ere aldatzen da. Oso gustura nago eta sekula baino gehiago ari naiz abesten.

Nola ikusten duzu etorkizuna?

Ikasketak eta bertsoak paraleloki eramaten saiatuko naiz eta, egunen batean gurutzatzen badira, bataren edo bestearen alde egin beharko dut.

GOIBERRI 11

GOIERRITARRAK MUNDUAN MUNDUTARRAK GOIERRIN

Gaztelauei oboea jotzen irakasten dien legazpiarra Unai Gastañares legazpiarra Gaztelan bizi da 2003a geroztik. Valladolideko kontserbatorioan lan egiten du.

Asier Zaldua Legazpi Unai Gastañares musika irakasleak Iruñean eta Bilbon lan egin zuen 2003ra arte. Urte hartako urriaren 10ean Segoviatik deitu zioten eta hara joan zen. Ondoren, bi ikasturte eman zituen Palentzian. Azken urteak Valladoliden egin ditu.

Bertako kontserbatorioan ematen ditu eskolak, baina Palentziako Venta de Bañosen bizi da. Herri hau Valladolidetik gertu dago eta tren geltokia du.

Oboe irakaslea da eta kontserbatorioko orkestra zuzentzen du. Horretaz gain, Gaztela eta Leongo orkestrarekin jotzen du. «Miguel Delibes eraikinean lan egiten dut. Kontserbatorioa, auditoriuma, dantza eskola eta arte dramatiko eskola bertan daude. Eraikina Gaztela eta Leongo Juntarena da».

Bertakotzea apur bat kosta egin zitzaiola onartu du. «Hemengo jendea euskaldunon ezberdina da, lehorragoa». Hasieran errezelo apur bat nabaritu zuen eta batzuetan, «eus-

«Gaztela eta Leongo jendea euskaldunon ezberdina da, lehorragoa»

Unai Gastañares Musikaria

kalduna izateagatik, galdera askotxo egiten dizkidatela iruditzen zait. Hori bai, han eta hemen, lagunak lagunak dira».

Bertan jarraitzeko asmoa du.

«Euskal Herrian plaza guztiak hartuta daude eta hemengo oposaketetara aurkezteko asmoa dut». Deialdia aurten egitekoa zen, baina atzeratu egin da krisia dela eta. Bi urte barru plaza lortzea espero du. «Horren ondoren bi urte gehiago eman beharko nituzke hemen eta gero espainiar Estatutako beste edozein tokitan lanpostua eskatzeko aukera izango nuke», azaldu du.

Esneko arkumea gustuko Atzerrian asko ibilitakoa da Gastañares. «Suitzan bi urte eman nituen, ondoren mundu mailako gazte orkestra batean jo nuen... Musika munduan badakigu non hasten garen, baina ez non bukatuko dugun». Gogorrena, Bilboko orkestran zegoela, Segoviatik jaso zuen deiari erantzutea izan zen: «Erosketak egiten ari nintzen deitu zidatenean, eta eskolak ematea eskaini zidaten, baina hurrengo egunean bertan hasi behar nuen. Bizitza guztiz aldatu zitzaidan bat-batean».

Dagoeneko erabat moldatu da Gaztelako bizimodura, eta gutxitan etortzen da Legazpira.

«Hori bai, Gabonetan eta Legazpiko jaietan urtero joaten naiz. Gurasoak erretiratuta

Unai Gastañares bere ikasle batzuekin. GOIBERRI daude eta askotan etortzen dira. Duela aste batzuk sagardotegi batean izan nintzen lagunekin», azaldu du.

Euskal Herritik Gaztelara zer eramango lukeen argi du: jendearen alaitasuna, basoak eta mendiak. «Hemen dena marroi kolorekoa da». Gaztelatik zenbait gauza ere ekarriko lituzke Euskal Herrira. «Jatun ona naiz

Babeslea

eta hemengo esneko arkumea bikaina da. Bestalde, Palentzian erromaniko garaiko eliza asko daude, Valladolid historian zehar oso garrantzitsua izan da... Errege Katolikoak hemen bizi izan ziren eta Felipe II.a bertan jaio zen. Gainera, bertako Aste Santua zoragarria da, hiri garbia da eta ekitaldi asko antolatzen dira».

12 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Zumarragako Norteko Ferrokarrilaren geltokia, egun Renfekoa dena, XIX. mende amaieran edo XX. mendearen hasieran. TRENBIDEAREN MUSEOA

Zumarraga bide-buru

Miriam Luki Zumarraga Zumarragan hainbat bide gurutzatzen dira. Bidegurutze izaera horrek herriaren bilakaeran eragin nabarmena izan du. Horren isla da hiru geltoki izan zituela XX. mendean. Ferrokarrilaz gain, bazegoen, hala ere, beste garraiobide garrantzitsu bat: diligentziak.

Norteko ferrokarrilak Paris eta Madril lotzen zituen. Baskongandoetako ferrokarrilak Zumarraga eta Durango (Bizkaia) elkartzen zituen. Urola trenak Zumarragatik Zumaiarako bidea egiten zuen. Geltokietatik trenik iristen ez zen herrietarainoko tartea egiteko diligentziak erabiltzen zituzten bidaiariek. Zaldiz tiratutako diligentziak ziren, eta Espainiako bi errepubliken arteko garaia izan zen beren urrezko aroa, 1876. eta 1931. urteen artean.

Diligentzien gainbehera au-

toen eskutik iritsi zen. ÂŤNolanahi ere, 1936. urtean, Zumarragan auto gehiegirik ez zegoenÂť, dio Antonio Prada Zumarragako artxibozainak. Urte batzuen buruan, diligentziak eta autoak elkarren ondoan ikus zitezkeen geltokietan eta, poliki-poliki, motorren zaldiek aurrea hartu zioten zaldiaren indarrari.

Zumarragako Norteko Ferrokarrila inauguratu zuten urtean, 1864an, Madrileko kronista batek Frantziako mugara arteko bidaia egin zuen hainbat politikari, banketxetako arduradun eta arte eta literaturako pertsonaia ospetxurekin batera. Kronista hura Gustavo Adolfo Becquer poeta zen. Zumarragari buruzko ohar zuzenik ez zuen bere artikuluetan utzi, baina bidaia hartan leihotik ikusi zuena goiko argazkiaren antzeko irudia izango zen.

GOIBERRI 13

ASTEBURUARI BEGIRA

Osinalde eta sukaldaritza tailerra Gabirian

ENERITZ GORROTXATEGI

ASIER KINDAM

Udaberri kulturalean murgilduta daude Gabirian. Bihar, Osinalde bertsolari txapelketa jokatuko dute bertsolari gazteek, eta asteartean, sukaldaritza tailerra egingo dute Erbie elkartean, 17:30ean.

Bihar, hilak 14, 20:30ean. Gabiriako Osinalde elkartean.

Historia eta herri jakintza

Hitzaro Euskara Elkarteak antolatzen duen Ikusi Makusi programaren barruan, Asier Kindam mago gasteiztarraren magia ikuskizuna ikusteko aukera izango dute, 3 eta 10 urteko haurrek Ordiziako Barrenan.

Osteguna, hilak 19, 17:30ean, Barrena Kultur Etxean.

ALEX AREIZAGA

Asier Kindamen magia ikuskizuna Ordizian

Legazpiko Burdinola Elkarteak antolatuta, Historia eta herri jakintza gaiari buruzko mahai ingurua egingo dute Jose Antonio Azpiazu eta Gerardo Elortza historiagileak.

Osteguna, hilak 19, 19:00etan, Kultur Etxean.

14 GOIBERRI

GIDA

Osasuna

Udaberriko astenia edo nekea rte sasoi honetan, bezero ugari gerturatzen zaizkigu dendara, oso nekatuta sentitzen direla, egunean zehar logure askorekin, motibazio faltarekin, gogoga betasuna eta suminkortasunarekin daudela esanez. Udaberriko astenia edo nekea deritzonaren seinale dira, sintoma horiek.

Arazo arinen tartean kokatzen da eta, dirudienez, urtaro berriaren hasierak dakartzan aldaketen egokitzapen desegokiagatik sortzen da. Ordutegi aldaketa, argitasun ordu gehiago, neguko arropa soinean dugun bitartean tenperatura oso altuak... Guzti honek, gure gorputzean seinale astunak uzten dizkigu. Elikadura desegoki batek, neke egoera hau bultzatu eta lehenagotik zetorren nekea indartzera eraman dezake.

Hasiera batean, arazo honek ez du tratamendurik behar, bai-

U

Amaia Sorazu

Ekilore belar dendak

na egia da, irauten duen aste horietan, aholku eta jarraibide batzuk jarraituz gero, hobeto sentituko garela.

Ondo hidratatu Elikadura zaindu

l Udaberria garai ona da gure dieta berdiseinatu, txukundu eta bertan, zereal, lekale,fruitu eta barazki kopurua gehitzeko. l Gosari oso bat, egunari gogotsu aurre egiteko, bazkari indartsu bat eta afari arina, gauean loa erraztasunez hartzeko. l Elikagaiak ondo aukeratu: - Azukre bakunak saihestu (opilak, gozokiak, pastelak) eta karbohidrato konplexuengatik

Naturopatia eta nutrizioa - Daniel Peci単a: Naturopata, Iriologoa eta shiatsu masajea.

- Lur Garmendia: Nutrizionista.

- Janari ekologikoak, makrobiotika, kosmetika naturala, sendabelarrak...

- Kirolarientzat proteinak, karbohidratoak, barrita energetikoak...

Ekilore belar dendak Nafarroa etorbidea, 22 Tel.: 943 087 636 Beasain Mikelar, 1 Tel.: 943 889 362 Lazkao

apustu egin (zereal,fruitu eta barazkiak), horiek baitira odoleko glukosa egonkor mantentzen dutenak.

- Lehentasuna eman bihi-osoko janariei, zuntzan aberatsak baitira eta dauzkaten bitamina eta mineralen konzentrazio altuak, nekearen aurkako lan bikaina egiten baitute.

- Koipe aseak gutxitu, eta arrain urdinean dagoen Omega-3 olioen kontsumoa gehitu.

- Azoketan gainezka dauden denboraldiko jakietaz gozatu.

Ahal den neurrian, elikagai horiek gordinik jan, bertan aurkitzen diren nutrienteak gal ez daitezen, sukaldeko teknika desberdinekin.

- Frijitutako jakien eta saltsen kontsumoa neurtu. Plater arinagoak prestatu.

- Edari bizigarriak gutxitu (kafea, alkohola, espeziak...).

Ekilore

Gutxienez litro eta erdi ur edan behar da eguneko. Gorputza ondo hidratatzeaz gain, giltzurrunetako eta hesteetako zereginak hobetu eta azalak itxura ona eduki dezan laguntzen du.

Aire garbia arnastu Egunak argi ordu gehiago dituela aprobetxatuz, lasaitasunez ibilaldiak egin, kutsadura eta zaratatik ihes eginez eta naturaz gozatuz.

Ariketa fisikoa egin Lan gehiegiak sortutako tentsioak eta estresak askatu eta gaueko atsenaldirako gorputza aldez aurretik prestatzen du.

Lo orduak errespetatu Ohera joan baino bi ordu lehenago zerbait arina afaldu, infusio lasaigarri bat hartu, dutxa edo bainu bat hartu eta gutxienez 7 ordu lo egiten saiatu.

Barre asko egin Baikorra den jarrera mantendu eta, ahal den guztietan, barre egin. Irri egiteak tensioak askatzen, kezkak gainditzen, nerbioak lasaitzen laguntzen du, eta bihotzarentzako ariketa bikaina da.

Elikagai osagarriak Guzti horretaz gain, elikagai osagarriak topa ditzakegu gure belardendetan, udaberriko neke horri hobeto aurre egiteko, besteen artean: polena, korear ginseng-a, siberiar ginseng-a eta gehien erabili eta ezagunena den erregin-jalea.

Mota askotakoak topa ditzakegu: erregin-jalea freskoa, kirolarientzako berezia, umeentzako, hirugarren adinekoentzako, ansiedade edo depresio kasuentzako, defentsak indartzeko... Guk argituko diogu berezoari zein den bere kasuan aproposena.

Goierriko belar denden gida Natxo belar denda.

Nafarroa etorbidea, 3. Beasain. Tel.: 943 162 110

Ekobaserri produktu ekologiko eta naturalak.

Nafarroa etorbidea, 27. Beasain. Tel.: 943 089 262

Lanbroa eta Lanbroa Bi belar dendak.

Bidezahar, 7. Zumarraga. Tel.: 943 037 527 Nafarroa kalea, 27. Legazpi. Tel.: 943 731 798

Zabale belar denda.

Santa Maria kalea, 8. Ordizia. Tel.: 943 881 211