Goiberri 151. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

151 zenbakia. 2015eko ekainaren 12a

GOI B ERRI

Unibertsitatean sartzeko langa Aste honetan egin dituzte batxilergoko bigarren mailako ikasleek selektibitateko azterketak 10-11

Goierriko 365 ikaslek egin dute egun hauetan selektibitatea. MIKEL ALBISU

Montse Delgado 3 Iritzia 4-5 Gehiengoen aritmetika 6-7 Mikel Olano 8-9 Larraitz Sorron 12 Baratzea, gure balkoian 13 Legazpi Guinearen begietatik 14 Saretik 15

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MoTZEAn

ASIER ZALDUA

Montse Delgado

Idiazabalgo Baserritarren Kooperatibako langilea

«Egunen batean Idiazabalgo parrokiako abesbatzan abestuko dut» Asier Zaldua Idiazabal Montse Delgadok (Zumarraga, 1959) Formigaleko hotel batean eta Etzegarateko Alai jatetxean lan egin zuen Idiazabalgo Baserritarren Kooperatiban hasi aurretik.

Zeintzuk dira zure zaletasunak?

Musean jokatzea eta kantatzea.

Hordagoak jo zalea al zara?

Segurola samarra naiz.

Asko aldatzen al duzu bikotez?

Txapelketetan Juan Manuel Aldasoro Eilleorrekin jokatzen dut. Bestelakoetan, tokatzen denarekin.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Hiru aldiz irakurri dut jada.

Abesbatzaren batean abesten al duzu?

Musika talde bat.

Bizitza sozial oso betea dut, baina egunen batean parrokiako koruan abestuko dut.

Abesti bat.

Aitorren hizkuntz zaharra. Gu-

Sergio y Estibaliz.

txitan abesten da eta galdu egingo da.

Idiazabal ala Zumarraga?

Bi herriak oso garrantzitsuak izan dira nire bizitzan. Etxeberri auzoan jaio nintzen eta lotura estua dut hango jendearekin.

Urtero jaietara joaten naiz.

Hemen lan egingo ez bazenu, non arituko zinateke gustura?

Haurrekin edo adinekoekin ere gustura lan egingo nuke.

Liburu bat.

Ernest Hemingway-ren Por quién doblan las campanas .

Pelikula bat.

Cumbres borrascosas.

Idiazabalgo txoko kuttuna.

«‘Aitorren hizkuntz zaharra’ kanta gutxitan abesten da eta galdu egingo da»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Janire Arrondo Kudeatzailea: Aloña Landa Koordinatzailea: Eskeine Legorburu Produkzio arduraduna: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Zeri diozu beldurra?

Bakardadeari.

Herriko alkate bazina...

Zinegotzia naiz! Erabakitzen den guztia herriarentzat ona izatea ez da gutxi.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

goiberri.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Erkuden Muguruza

Diseinua eta banaketa:

Pilar Enea. Bertan jokatzen dut musean eta giro bikaina dugu.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

607 530 424 – publi@goiberri.eus

Bezero arreta / harpidetzak: 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Xabier Mendiguren Elizegi Idazlea

Patxadaz, zaborraz auteskundeak pasatu direnez eta nork non aginduko duen argi geratu denez, beharbada momentu egokia da, lehia politiko estutik aparte, gogoeta lasai bat egiteko, denon artean, zer egin behar genukeen geuk sortzen ditugun hondakinekin.

Urte mordoxka bat atzera begira jarriko bagina, ohartuko ginateke garai bateko gizartean ez zela ÂŤzaborÂť kontzeptua existitzen: denak zeukan bere erabilera eta ia ezer ez zen alferrikakoa; patata-azalak txerrijan bihurtzen ziren eta arropa gastatuegia sukaldeko trapu.

Horren arrastoa ikus dezakegu oraindik ere hainbat baserritan: furgoneta zahar bat oilategi bihurtua, bainera izandakoa uraska gisa erabilia‌ Horiek garai bateko kontuak dira, ordea. Gure zibilizazioak kontsumo azkarrera bultzatzen gaitu, eta prozesu horretan

H

hainbat hondakin sortzen ditu, bai industrialak, bai etxeetakoak. Urte batzuk baldin badituzu, gainera, erraz jabetuko zinen, denboraren joanean, gero eta zarama gehiago sortzen dugula. Garai batean, estetikoa zen horrek sortzen zuen kezka nagusia: txikleak lurrera botatzea itsusia zela-eta, paperontziak ipini behar ziren kalean.

Gero etorri da kontzientzia hartzea: zenbaterainoko arazoa den sortzen dugun zarama pila, horrekin zer egin pentsatu behar dugula, eta gure planetaren baliabideak ere mugatuak direla. Gaur egun, denak bat gatoz zabor kopurua gutxitu egin behar dela, ahal den gehiena berrerabili, eta berrerabili ezin dena birziklatu. Horraino, denak ados. Hala ere, gaika biltzen ez diren zakarrekin zer egin, horra gure artean eztabaida luze eta sutsuak piztu dituen gaia.

Ez naiz sartuko atez atekoaren alde on eta txarretan. Ezta ere erraustegiaren abantaila

eta kalteen neurketan. Gogoeta pare bat utzi nahi ditut bakarrik, gure herri-agintari berrientzat. Bata da, zaborrak botatzeko eta biltzeko modua ezin dela aliritzira utzi: neure etxeko zikinak herriko plazan edo errekan bota ezin ditudan bezala, bidezkoa da erreziklatzea denon eginbehar bihurtzea, eta ez era guztietako kakak poltsa berean botatzeko askatasuna uztea.

Bereizte hori etxe bakoitzeko edukiontzi txikietan edo bost kontainerretan egin, azter bedi hotzean zein den sistemarik

eraginkorrena, baina hondakin motak gaika sailkatzeak derrigorrezkoa beharko luke edozein kasutan, arrazoizkoa horixe delako. Datuak nahi dituenak, interneten ditu Gipuzkoan iaz pertsonako sortu ditugun errefus kiloak, herrika emanak.

Bigarren gogoeta: herri batzuetan gai honekin oposizioa egiteko erabili den modua, itsusia ez ezik, kaltegarria ere bada luzera begira. Boto batzuk lortzeko atzerritarrekiko beldurra eta gorrotoa bultzatzea jokabide desegoki eta miserabletzat jotzen dugun bezala, aitortu beharko genuke zaborren gaian, pertsonok barruan dugun alderdirik txarrena xaxatu dela: zibismoaren, arduraren eta auzolanaren ordez, berekoikeria, alferkeria, zikinkeria.

Botoetan ondo funtzionatu duela-eta, estrategia egokitzat jotzeko tentazioa egon liteke, baina agintariak pentsa beza, herritar insolidario eta narras horiexekin ez dela erraza inongo herrigintzarik egitea.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Selektibitatea Hiru egunez selektibitatean murgilduta izan dira ikasle goierritarrak. Aro bati amaiera eman eta beste baten hasiera, etorkizunerako atea ireki dute. Animo denei!

Hauteskunde biharamun pixka batekin jarraitzen dinat, Joxepa! Ea gai garen hainbeste emaitza, balorazio eta kalakaren artean zerbait taxuzkorik estekatzeko. Ezer baino lehen argi zegon herritarrek hitz egin dutela eta erabaki dutela zer nahi duten datozen lau urteetarako. Zorionak, beraz, gidaritzari heldu beharko diotenei! Rolak ondo zehaztuta geratu ditun nork gidatu behar duen eta nork lagundu behar duen oposiziotik herriaren aurrerabidean, zeinahi dela ere erakundea. Orain kontua izango dun hori guztia nola egiten den… Argitasuna izango ahal dinate batzuek bezala besteek herri osoaren onerako diren erabakiak hartzeko, kanpainan zehar hainbeste aldiz esan duten moduan!

Lehen bezala orain ere argi zeukanat herritarrak auzolanak berdinduko, parekatuko, gaituela. Auzolanean, elkarlanean jarriko gaitun denok parez pare, maila berean, alderdien loturetatik gaindi herriaren alde lanean: dela erabakitzeko eskubidearen alde, dela kulturgintzan edo dena delako esparruan. Norberak bere hondar

alea non ipini dezakeen hausnartu eta ondorengoentzat etorkizun hobeago bat uztearen alde lanean segi. Horretan sinesten dinat.

Hori horrela, Xabier Leteren hitzak gaur egunera moldatuz, hasiko al gaitun kantuan?

«Pertsonen lana jakintza dugu, ezagutuz aldatzea, naturarekin bat izan eta harremanetan sartzea…»

Inazio Usarralde

bat eta

Gu sortu ginen enbor beretik sortuko dira besteak … Ederra, kantua, Iñaxio!. Garbi diat lanean segi behar dugula, kulturgintzan eta euskaraz, noski. Lanean, elkartuta, elkar hartuta, elkarlanean. Baina zaila duk, horratio!, zaila. Ez gaituk euskaldun abertzaleak lanerako elkartzen. Bakoitza bere alderditik ari gaituk, bakoitza sokari bere aldera tiraka, batean ezker, hurrena eskuin… eta, bazirudik halaxe jarraituko dugula hurrengo lau urteetan ere.

Galdera batzuk sortzen zaizkidak, buruhausteak: 1)Eguna joan, eguna etorri, goizean jaikitzen garenetik oheratu bitarte, gure hizkuntza eskubideak urratuak izan direlako kexaka pasatu beharko al dizkiagu beste lau urte?

2)Euskal preso politikoek injustizian jarraitu beharko ote diate zuloan, gai «garrantzitsuagoak» eta presazkoagoak ba omen ditugulako?

3) Atez ateko zabor bilketa sistema kendu eta to!, dena irentsiko duen errauskailu eder bat jarri behar al zigutek?

4)Independentziaren gaia, lehentasunik gabea, bigarren edota

bat

Joxepa Madariaga

hirugarren mailakoa dela pentsatu eta puska batean aparkatuta edukiko dugun gaia izango al duk?

5)Aberatsak aberatsago eta pobreak pobreago egiteko zerga politikarekin, aurrera!?

6)Azpiegitura handiekin Ama Lurra jan behar al diagu?

Ezkor nagok, ezta, Iñaxio? Hala duk, ez baitiat jendea elkarlanean, Euskal Herria eraikitzen lanean jarduteko gogoz ikusten. Asko, jende asko, ondo bizi gaituk, oso ondo, konplikazio bila ibili gabe; nire lana, nire soldata, nire familia, nire oporrak … ni, ni eta ni.

06 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Gehiengoen aritmetika Asko aldatu da Goierriko mapa politikoa. Larunbatean, hilak 13, osatuko dituzte udalak, herriz herri.

Arkaitz Apalategi Ezusteko eta aldaketa ugari eragin dute maiatzaren 24ko udal eta foru hauteskundeek.

Zenbait herritan garbi gelditu dira gehiengoak, eta baita udalaren osaketa nolakoa izango den ere. Beste batzuetan, ordea, zenbakiek eta aritmetikak aukera bat baino gehiago erakusten dute. Alderdiek hiru aste izan dituzte elkarren artean hitz egin eta adostasunetara iristeko. Larunbat honetan ikusiko da, udal osaketarako osoko bilkuretan sukalde lan horiek zein fruitu ematen duten.

Goierriko sei herririk hazienak dira aldaketarako eta joku politikorako tarte gehien ematen dutenak. Horietatik hirutan, gehiengo osoarekin aginduko du hauteskundeak irabazi dituen alderdiak: Zumarragaren kasuan PSE-EEk; eta Lazkaon eta Beasainen, EAJk. Legazpin, Ordizian eta Urretxun berriz, EAJk eta EH Bilduk bosna zinegotzi dituzte, jeltzaleek boto gehiago dituzte bietan. Ikusteko dagoena da ordezkaritza lortzen duten gainontzeko alderdiek nor babestuko dute.

Akordio horiei begira, zeresan handia izango du EAJk eta PSE-EEk duten elkarlanerako akordioak. Gobernagarritasuna errazteko eta «egonkortasuna» bermatzeko asmoarekin, elkar babestea adostu dute

bi alderdiek; horretarako, koalizio gobernuen formula proposatu dute; hala ere, Goierriri dagokionez ikusteko dago babes hori alkatearen inbestidurara mugatuko den ala sozialistek udal gobernuetan parte hartuko ote duten.

Legazpi eta Urretxu Oso antzeko egoera bizi dute bi herrietan. EH Bildu agintean egotetik, hauteskundeetan zerrendarik bozkatuena EAJ izatera pasa dira bietan. Zinegotzi

kopuruan, hala ere, berdinduta daude, bosna ordezkarirekin.

PSE-EEk bina zinegotzi ditu bi herriotan, eta Irabazik bana.

Matematikek erakusten dute ordea gehiengoen osaketa.

EAJ eta PSEren akordioari esker, babesa izango dute jeltzaleek. PSEk dio, ordea, hitzarmenarena ez dela EAJk «erasoago» goberna dezan hartutako erabakia. «Guk gure ekarpenak egingo ditugu, hainbat neurri eta baldintza bete beharko dira», diote.

Irabazi ere oposiziotik «lan polita» egiteko prest dago herri hauetan. Alberto Bezunartea Legazpiko Irabaziren ordezkariak Goiberriri azaldutakoaren arabera EAJrekin bildu dira egun hauetan eta akordio puntuletarako prest egingo diren arren, oposizioan egongo dira.

Zalantza, Ordizian

«Bileretan jasotakoa herriko zirkulura eraman eta bertan hartuko dugu erabakia» Mila Sukia

Ordizia Orain

«EAJrekin bildu gara eta aurrera begira ere elkarlanerako prest gaude» Alberto Bezunartea Legazpiko Irabazi

Ordizian ere antzeko egoeran egon arren (EAJk eta EH Bilduk bosna zinegotzi dituzte), aukera gehiago daude alderdien arteko balizko akordioei begira.

Izan ere, EAJren eta PSEren arteko elkarlanak 6 zinegotzi izango lituzke. Zalantza izan dena da EH Bilduk eta 2 zinegotzi lortu dituen Ordizia Orainek adostasunen bat lortuko duten.

PSE-EEk zer joera hartuko duen jakina izanda, orain begi guztiak Ordizia Orain talde berriari begira daude. Mila Sukia zerrendaburuak azaldu duenez, «bilerak izan dira eta denekin egon gara, EAJrekin, EH Bildurekin eta PSErekin». Hala

GOIBERRI 07

ASTEKO GAIA

ere, momentuz «informazioa jasotzeko bilerak» izan direla dio; orain bilera horietan jasotakoa «Ordiziako zirkulura eramango dugu eta han erabakiko dugu zer egin». Zentzu horretan, «erabakia Ordizian» hartuko dutela zehaztu du, eta haien bilerak irekiak direla; «gure kide eta jarraitzaileak edota hauteskunde hauetan botoa eman diguten herritarrak ere etor daitezke, denen iritzia jaso eta denen artean erabaki» nahi dutelako. Sukiaren arabera, Ordizia Orainekez du «gobernu batean sartzeko anbiziorik»; horren ordez, lortu nahi dutena «udalak kudeatzeko modua aldatzea» da, alderdietan oinarritutako sistemarekin bukatu eta «bizilagunak kudeaketa horretan sartu. Hori da gure helburu nagusia».

Bere aldetik, Igor Egurenek «hauteskundeak EAJk irabazi» zituela azaldu zuen bozen biharamunean, eta horrenbestez, gobernua osatzeko garaian, «lidergoa hartzea beraiei» dagokiela. Hala ere, «alderdi guztien artean elkarrizketak» izango zirela aurreratu zuen, eta ez zuen beste alderdiren batekin akordioren bat lortzeko aukerarik baztertu.

Herri nagusietako ordezkaritzak Beasain Lazkao Legazpi Ordizia Urretxu Zumarraga

EAJ

EH Bildu

PSE-EE

Irabazi

9 7 5 5 5 2

6 6 5 5 5 2

2 0 2 1 2 8

1 0 1 1

Orain

2

Hondakinak, gako

MAIALEN IGARTUA

Udaletan ez ezik, beste makina bat erakunde ere osatuko dira datozen aste eta hilabeteetan.

Gipuzkoako Batzar Nagusiak hil honen bigarren hamabostaldian osatu beharko dira.

Markel Olano izango da ahaldun nagusi; uztailaren 2a baino lehen hartu behearko du kargua. Gipuzkoako erakundean ere izango da EAJren eta PSEren arteko gobernagarritasun akordioa. Hala, EAJren 19 batzarkideak eta PSEren 9ak batuta, gehiengo osoarekin gobernatu ahal izango dute.

Bai Gipuzkoan eta bai Goierrin, azken lau urteetan eta kanpainan bertan zeresan handia eman duen gaia izan da hondakinena. Hori dela eta, interes

puntu garrantzitsuetako bat izango da Sasieta Mankomunitatea. Azken legealdian, sei herri nagusietatik bost EH Bilduk zuzendutakoak ziren, eta haiek hartu zuten mankomunitatearen gidaritza ere. Orain ordea, udalen kolore politikoa aldatzeak, Sasietaren norabidean ere aldaketak ekar ditzake.

Zentzu horretan, Markel Olanok ia esana du erraustegia egiteko proiektua berreskuratuko dutela. Goierriko EAJko ordezkariak atez atekoarekin agertu izan duten jarrera ikusita, ikusteko dago zer gertatuko den orain. Balizko erraustegia egin bitartean, zabortegiaren egoerari zein konponbide emango dioten ere ikusteko dago.

Alor ekonomikoan ere etorriko dira aldaketak. Izan ere, EH Bilduren legealdi honetako ikurretako bat izan den Aberastasunaren Gaineko Zerga atzera botako duela iragarri du EAJk. Olanoren hitzetan, zerga honek «ekonomia eta lanpostuak sendotzeko etekinak berriz inbertitu nahi dituztenei kalte» egiten die.

Ekonomiaren eta enpresen alorrean jarraituz, Goieki eta Uggasa garapen agentzien osaketa ere aldatu egingo da, udal osaketa berriaren ondoren. Orain arteko txandatze sistema jarraituz gero, Goiekiko lehendakaritza Lazkaoko alkateak izango du, eta Uggasakoa Legazpikoak.

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Mikel Olano

Basozaina eta txorietan aditua

«Galtzeko zorian dauden txoriak ikustea benetan zoragarria da» Asier Zaldua Ataun Tokian-tokian, animalia espezie ezberdinak daude Gipuzkoan, tartean txori espezieak, bakoitza bere ezaugarriekin. Mikel Olano aldundirako aritzeen da basozain lanak egiten, eta lurraldeko inguru bakoitzean dauden txori espezien berri ematen du han eta hemen antolatutako bisitetan. Goierrin ere egin izan dituzte.

Zein da zuen lana?

Urtean zehar espezie ezberdinei jarraipena egiten diegu. Batez ere, espezie babestuei eta bereziki kumeak edukitzen dituzten garaian. Gipuzkoako espezie babestuen artean belatzak eta sai zuriak daude, besteak beste. Animalia horiei jarraipena egiteaz gain, zaintza lanak egiten ditugu ehiza eta arrantza garaian.

Gipuzkoa herrialde aberatsa al da animali espezieetan?

Animaliak bizilekuei lotuta daude. Batzuk landa zabaletan bizi dira, beste batzuk basoetan, itsasertzean... Gipuzkoan, gizakiak ia lurralde osoa hartu duen arren, habitat ezberdinak daude, eta horrek aniztasuna ematen dio gure lurraldeari. Ez ditugu animalia populazio ikusgarriak, baina bai animalia mota asko. Gipuzkoa, bere txikitasunean, anitza da.

Besteak beste, animalien mundua ezagutzera emateko ere lan egiten duzu.

Gipuzkoan zehar antolazen diren ibilaldien helburu nagusia biodibertsitateaz hitz egitea da. Jendea bere etxe ondoan hainbat espezie bizi direla konturatzea nahi dugu, eta bertako espezieak ezagutzera ematen saiatzen gara. Nik, natura interpretatzeko, soinuen mundua aldarrikatzen dut. Kantuen bidez ikusmenaz baino errazago bereizten dira txoriak. Garai batean gizakiak naturarekin zuen harremanera itzultzea da kontua.

Zer egiten duzue txoriak ezagutzera emateko antolatzen dituzuen irteeretan?

Garrantzitsuena, soinuz inguratuta bizi garela konturatzea da. Begiak ixteko eta entzuten saiatzeko esaten diet bisitan parte hartzen ari direnei. Haluzinatuta gelditzen dira, ez baitute behin ere ariketa hori egin.

Hori eginda bakarrik, ordura arte entzun gabeko soinu pila bat entzuten dituzte. Soinuen mundu bat dagoela konturatzen dira. Ibilaldien helburua ez da 30 kanta ikastea, entzuten ikastea eta soinuen mundua estimatzea baizik. Nahi badute, gero ikasiko dute txori bakoitzaren kantua ezberdintzen.

Zertarako abesten dute txoriek?

Urte sasoi honetan euren lurraldea defendatzeko. Ozenki abesten dutenak arrak dira. Bakoitzak punta batean abesten du, hartu duen eremuan, emeak erakartzeko. Ondoren, eremu horretan habiak egingo dituzte eta txorikumeak edukiko dituzte. Txoriek urte osoan zehar abesten dute, baina garai honetan ozenago eta garbiago.

Zein da zure kantu kuttuna?

«Entzuten ikastea eta soinuen mundua estimatzea da ibilaldien helburua» «Txoriek urte osoan abesten dute baina orain ozenago eta gehiago» «Zaintza lana ere egin behar dugu eta ehiztariei isunak jartzea ere tokatzen da»

Kantu guztiak gustatzen zaizkit, baina bereziki zozoena, birigarroena eta garastarroena.

Hiru txori hauek familia berekoak dira. Gainera, euren kantuak etxetik bertatik entzuten dira.

Ez dago inora joan beharrik. Entzuten jakin behar da. Erlaxatu eta adi egon.

Zergatik dituzu zuk horren gustuko animaliak?

Baserrikoa naizelako, agian.

Egun ez naiz baserri batean bizi, baina baserri batean jaio eta hazi nintzen. Gure umetako zaletasunak txorien habiak bilatzea eta frontoian pilotan jokatzea ziren. Altzo herri txikia da eta horiek ziren gure denborapasa nagusiak. Herriko mutil kozkor guztiak ibiltzen ginen habia bila. Bakoitzak bere habiak zituen. Hortik datorkit animaliekiko zaletasuna.

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

GIPUZKOAKO PARKETXE SAREA

Umetatik izan al duzu argi basozaina izan nahi zenuela?

Oso argi nuen bai; mundu hau gustatzen zait eta Gipuzkoako Foru Aldundiak deialdia egin bezain laster, oposaketetara aurkeztu nintzen. Beti gustatu izan zaizkit animaliak eta basozain hasi nintzenetik, nire zaletasuna garatzeko aukera izan dut. 52 urte ditut eta 28 daramatzat basozain.

Zure ametsetako lana da?

Lan asko egiten dugu animaliekin eta horrek nire zaletasuna garatzeko aukera ematen dit.

Baina hemen ere dena ez da arrosa kolorekoa. Zaintze lana ere egin behar dugu eta batzuetan ehiztariei isunak jartzea ere tokatzen da. Hori ez da horren atsegina, baina gure lanaren barruan sartzen da, eta eginbeharrekoa da.

Zein da zure laneko gauzarik politena?

Animaliekin egotea da, jarraipena egitea. Metodologia batzuk aplikatu behar dira eta datu batzuk sartu. Okerrena zaintza lana da. Norbait txori bat botatzen ikusten badugu, hori kontrolatzeko gaude.

Zeintzuk dira zure animalia kuttunak?

Animalia denak gustatzen zaizkit. Baita txori txikiak ere.

Handiekin lan egiten dugu, mehatxuarengatik, baina denak

gustatzen zaizkit. Dena den, galtzeko zorian daudenak ikustea benetan zoragarria da: ugatza, arrano beltza, hontz handi bat...

Zein da gehien txunditu zaituen animalia?

Kolibriak liluragarriak dira. Horren txikiak baina zein dinamikoak! Batzuek, gainera, euren mokoa lore mota zehatz batera egokitu dute, eta hori, eboluzioari dagokionez, sekulakoa da.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Ordiziako Oianguren Institutuko ikasleak asteazkenean autobusa hartzeko unean. MIKEL ALBISU

Bi urteko lana jokoan Goierriko 365 ikaslek unibertsitateko hautaproba egin dute aste honetan.

Urtebeteko bizia du selektibitateak.

Loinaz Agirre Urduritasuna eta presioa dira ikastetxeetako zuzendariek gehien errepikatu dituzten bi hitzak, selektibitateaz edo unibertsitateko hautaprobaz galdetutakoan. Etorkizuna jokoan izateak sorrarazten die ikasleei urduritasuna eta presioa; askotan, hamarreneko batek erabaki baitezake pertsonaren etorkizuna.

1975. urtetik bigarren batxilergoko ikasleek urtero errepikatu behar izan duten azterketa da selektibitatea. Urteak joan, urteak etorri, egoera horretatik pasatu behar izan dute Goierriko ehunka gaztek. Aurten 40 urte ditu selektibitateak.

Espainian 1974. urtean onartutako Selektibitate Legeak ze-

haztu zuen unibertsitaterako sarbidea lortzeko azterketa berezia egitea. Ikasleen masifikazioa argudiatuz fakultateek ikasle kopuruak mugatu zituzten. Ikasle protesta handiak izan ziren ikasteko eskubidea mugatzen zela argudiatuz.

Dena den, Josu Agirre Beasain Institutuko zuzendariak ez du unibertsitateko sarbidea antolatzeko beste metodorik ezagutzen. «Bestela fakultate bakoitzak bere sarrera froga egin beharko luke eta hori eromena litzateke ikaslearentzat.

Pentsa zenbat azterketa egin beharko lituzkeen».

Urretxuko Iparragirre ikastetxeko Mariaje Zabalak «pasa beharreko trago txar bat» bezala definitu du selektibitatea,

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

Datua

«sistematik kentzea zaila den trago txarra».

Helduarora pasatzeko egin beharreko azterketa dela esan izan du zenbaitek. «Unibertsitate publikoek, adibidez, plaza kopuru zehatz bat eskaintzen dute. Nota onena duten ikasletik behera hasten dira plazak betetzen. Batzuetan hamarreneko batengatik kanpoan gera

365

Goierriko ikasle. Gaur bukatuko dute Donostian Goierriko 365 ikaslek unibertsitaterako hautaproba edo selektibitate azterketa.

Gipuzkoan, gaur egun ikasle gehienek euskaraz egiten dute selektibitatea: aurten, 3.542 ikasletik 2.875ek egin dute euskaraz eta 667 ikaslek gaztelaniaz.

Selektibitatekoaz gain, batxilergoko batez besteko nota ere kontuan hartzen da unibertsitaterako Irailean batxilergoko lehen mailan hasten diren ikasleek hautaproba berria egin beharko dute zaitezke», azaldu du UZ Ikastolako Montse Alkortak.

Selektibitateko notaz gain, bi urteko batxilergoko batez besteko nota hartzen da kontuan unibertsitatera sartzeko garaian. Gaur egun, medikuntza, arkitektura, magisteritza, erizaintza edo fisioterapia ikasketak egiteko eskatzen dute notarik altuena.

Gainditzea ez da arazo Egoera horren aurrean, Legazpiko Haztegi ikastolako Maria Jesus Perez de Arenazak azpimarratu du «ikasleek bigarren batxilergoan karreran baino presio gehiago» izaten dutela.

Lazkaoko San Benito Ikastolako Josune Aranburuk gaineratu duenez, bi egunetako azterketak bi urteko lana baldintza dezake. «Batez besteko notak agintzen du ikasketak aukeratzeko garaian eta denok dakigu aldagai askok baldintzatzen duela egun bateko azterketa».

Gaur egun selektibitate azterketa egiten duten guztiek

Urretxuko eta Zumarragako ikasleak Donostiara bidean. LOINAZ AGIRRE edo ia guztiek gainditzen dute.

Alkortaren esanetan, «gainditzea ez da arazoa, ikasle bakoitzak egin nahi duen graduondoa egin ahal izateko nota jakin bat ateratzea baizik». Nota zehatz bat lortzeko presiopean egoten direnak oso urduri joaten dira. «Askotan nota ona daukatenek okerrago pasatzen dute, nota mantendu nahi dutelako. Beste batzuk lasaiago joaten dira , zer galdurik ez daukatelako».

Ikastetxeentzat ere garrantzitsua da beraien ikasleek unibertsitaterako hautaproba gainditzea. Zabalaren esanetan, «arlokako irakaslearentzat ere gogorra izaten da, beraien arloan ikasleek zein nota ateratzen duten» ikusi arte.

Eskola bereziak ematen dizkiete ikasleei selektibitate aurreko egunetan. Ordiziako Oianguren Institutuko Lourdes Elgarrestak nabarmendu nahi izan duenez, lanik gehiena ikas-

tetxean egiten dute. Hainbeste urtetako ezagutzak, gainera, lasaitasuna ematen die irakasleei eta ikasleei. «Selektibitatearekin urte asko daramagu eta ikastetxeetan badakigu gutxi gorabehera zer eta nola galdetuko den. Nahiko bideratuta dauzkagu ikasleak horrelako proba bat gainditzeko. Hemendik bi ikasturtetara ez dakigu zer gertatuko den».

Aldaketak berriz Izan ere, LOMCE legearen ezarpenaren ondorioz, selektibitateari bizi laburra gelditzen zaio.

Azken aurreko hautaproba izan da aurten egin dutena. Irailean

lehenengo mailako batxilergoan hasten diren ikasleek hautaproba berria egin beharko dute.

Berria izateak eta ezjakintasunak kezka eta urduritasuna eragiten die irakasleei. Test erako azterketa izango dela diote zurrumurruek. «Baina, probatu gabeko ariketak izango dira eta horrek kezka sortzen du». Ikastetxeetan duten informazioaren arabera, Batxilergoko titulua ikastetxeek emango lukete, «eta errebalida izango omen da unibertsitatera sartzeko proba».

Etorkizuna baikor Dena den, baikortasunez begiratzen diote ikastetxeek etorkizunari. «Beti esaten diegu gurasoei eta ikasleei, baikorrak izan behar dugula. Hemen lortzen den formazio maila oso egokia da, eta hori da garrantzitsuena. Formazio egokia daukanak aukerak izango ditu etorkizunean ere», dio Agirrek. 18 urterekin beti ikusten da etorkizuna kolokan: «Kezka hori beti egoten da ikasle garaian. Baina krisialditik ateratzen ari garela dirudi eta aukera ona izango dute gaur egungo gazteek».

12 GOIBERRI

GAZTEAK

«Keinu txiki bat eginda txakurrak ederki ulertzen du zer egin» Larraitz Sorron zumarragarra (1983) ikasketaz albaitaria, ofizioz udaltzaina eta afizioz puntako ‘musherra’ da.

Miriam Luki Zumarraga Musherren ezinbesteko bidelagunak dira txakurrak. Lur gainean edo elurretan egin daitekeen kirolean aritzen dira. Modalitate ugari dago, Sorronek bikejoring eta skijoring egiten ditu, hau da, txakur bakarrak tiratuta txirrinduan nahiz eskiekin aritzen da.

SORRON

ten bagara ikasteko parada ezin hobea izango da. Munduko onenak egongo dira: lurrean txekiarrak puntakoak dira eta norvegiarrak elurretan.

Europako Txapelketarako sailkatu zara bi modalitateetan.

Bai, lurrekoa Irlandan jokatuko da urrian eta elurretakoa Norvegian, datorren martxoan. Espainiako txapelketetan bigarren egin nuen bi kategorietan.

Ez dakit, halere, joateko aukerarik izango dudan.

Europarako sailkatuz gero, Munduko txapelketarako txartela lortuko duzu.

Han, ordea, ez daukagu irabazteko aukera handirik, baina joa-

Babeslea

Nolatan hasi zinen?

«Txakurrak ez badu nahi ez dago zer eginik; arnesa ikusita pozarren jartzen dira»

Husky (iparraldeko txakur arraza) bat oparitu zidaten 13 urte bete nituenean eta kirola egiteko premia zuela esan zidaten.

Bergaran Axen Garitano ezagutu nuen eta harekin hasi nintzen.

Norbera fisikoki prestatzeaz gain, txakurren entrenamenduak pisu handia izango du.

Bai, hori da zailena. Udan kilometroak eta kilometroak egiten ditugu txakurrak lotu gabe, ez baita komeni hamabost gradutik gora dagoenean txakurra lotuta eramatea; fondoa lantzen dugu. Neguan erresistentzia eta potentzia indartzen ditugu eta txapelketen aurretik serieak egiten ditugu.

Txakurrentzat gustagarria dela esango al zenuke?

Nire txakurrak ez badu tira egin nahi ez dago zereginik. Entrenamendua jolas bat bezala egiten dugu eta, hala, arnesa ikusteaz batera pozarren jartzen dira.

Txakurraren eta zure arteko interakzioa estua izango da, ala?

Erabatekoa. Ardatz nire txakurrak bi urte egin zituen martxoan. Oso gaztea da eta a priori txakur egokiena ez bada ere, oso-oso azkarra denez orekatu egiten ditu bere gabeziak.

Bion artean konfiantza behar da?

Demagun bidegurutze batean 27 kilometro orduko abiaduran zoazela. Abiadura horretan eskuinera hartu behar bada zuk konfiantza izan behar duzu txakurrak hara egingo duela. Keinu txiki bat eginda txakurrak ederki asko ulertzen du zer den egin behar duen.

GOIBERRI 13

GURE LURRA

Baratzea, gure balkoian Kalean bizita, bakoitzak bere baratzea izateko aukera da balkoian barazkiak landatzea. Garaian garaiko produktuak kontsumitzea eta kontzientzia ekologikoa areagotzea ahalbidetzen du nork bere barazkiak ekoizteak.

Maialen Igartua Segura Garai batean baserri bakoitzean baratze bat izaten zen, eta kontsumo propiorako ekoizten ziren barazkiak. Gaur egun, ordea, bizitza herriguneetan zentratzen da gehienbat, eta barazkiak supermerkatuetatik erosi ohi ditu jendeak. «Ondorioz, natura behatzeko ahalmena galdu dugu», dio Aitor Montes Segurako biologoak. Horrek badu irtenbidea, ordea: nork bere balkoian baratzea jartzea, barazkiak lorontzietan landatuz.

Montesen hitzetan, gero eta jende gehiago animatzen da balkoian barazkiak ekoiztera.

Herrietan bizita, baratze tradizionalaren alternatiba da, eta baditu hainbat abantaila. «Naturarekiko lotura estutu egiten da, eta jendea ohartzen hasten da, esaterako, garaian garaiko produktuak zein diren», adierazi du Montesek. «Barazkiak merkatuan erosten ditugunean ez dakigu nondik datozen eta nola ekoitziak izan diren; gure balkoian ekoitzita, berriz, prozesu osoa gure esku dago».

Naturaren prozesu horietaz jabetzeak naturarekiko sentsibilizazioa ere areagotu egiten duela uste du Montesek, bakoitza bere baratzetik hasi eta naturarekiko kezka orokorra izatera iritsiz. «Balkoian baratzea

Lorontzien tamainaren arabera, barazki batzuk edo besteak landa daitezke. AITOR MONTES

izateak laguntzen du kontzientzia ekologikoa garatzen».

Beharrezko baldintzak

«Balkoian baratze bat izatea erraza da: nahikoa dira sustratu egokia, ura eta eguzkia» Aitor Montes

Segurar biologoa

Balkoian barazkiak ekoiztea zaila izan daitekeela pentsa dezake norbaitek. Montesen hitzetan, ordea, balkoian barazkiak ateratzea erraza da.

«Nahikoa da sustratu egokia erabiltzea, ura ematea eta egunean lau orduz eguzkiaren argiak zuzenean jasotzea». Baldintza horiek betez gero, baratzea ziurtaturik dago.

Egia da balkoiak badituela bere mugak, batez ere, tamainagatik. Montesek azaldu duenez, gero eta leku gehiago izan, orduan eta lorontzi handiagoak jartzeko aukera izaten da, eta

horrek sustrai sakonak dituzten landareak ekoizteko aukera ematen du. Esaterako, tomateak, piperrak edota kuiatxoak.

Dena den, horrek ez du esan nahi balkoi txikiagoetan baratzea jartzea ezinezkoa denik.

Lorontzi txikiagoetan ekoitz daitezke, adibidez, letxugak, baratzuriak eta tipula. Balkoiaren tamaina, hortaz, ez da aitzakia.

Esfortzuak merezi duela argi du Montesek, batez ere, balkoian baratzea izateak garaian garaikoa kontsumitzea ahalbidetzen duelako. Modu ekologikoan ekoitziz, gainera, produktuaren kalitatean eta zaporean ere aldea «nabarmena» dela argi du Montesek.

14 GOIBERRI

ARGAZKI ZAHARRA

Nekazariak laiarekin lanean Legazpin, XX. mende hasieran. ENRIQUE GUINEA MAQUIBAR FUNTSA, GASTEIZKO UDAL AGIRITEGIA

Legazpi Guinearen begietatik

Miriam Luki Legazpi Enrique Guinea Maquibar (1875-1944) Gasteizen sortu zen, baina bere amaren Legazpiko Biku単a jauregiko sustraiek Goierrira erakarri zuten argazki kamera eskuetan. Argazkilari emankorra izan zen eta bere lana hitz bakarrarekin deskribatu ezin bada ere, herriaren taupada jasota utzi zuen. Gasteizko Pilar Arostegi udal agiri-

tegian gordetzen dute Guineak utzitako 15.000 negatibotik gorako funtsa.

Brinkolako Igeralde auzunea, Legazpi Azpikoetxeko uharkatik ikusia, ezpata dantza, Urbiako Arbelarreko estola, nekazari familia garotan, Mirandaolako baserria eta laiarekin lanean ari den sendiaren argazkiak egin zituen, besteak beste, XX. mendearen hasieran.

GOIBERRI 15

INTERNET

saretik www.uzei.eus

Sarean ikusia

Zenbat hitz ezagutzen dituzu?

Euskaraz zuzen idazteko gomendioak, sarean Euskaraz idazterakoan zalantzak dituztenek erreminta erabilgarria dute eskuragai sarean.

Hobelex doan jaitsi daiteke Internetetik; ortografia akatsak zuzentzeaz gain, idazkera lexiko egokirako gomendioak ematen ditu, Euskaltzaindiaren irizpideak oinarri hartuz.

Hizkuntza arloan zerbitzuak eskaintzen dituen UZEI erakundeak aurkeztu zuen tresna udazkenean. Norbere nabigatzailean plugin gisa instalatze-

ko aukera eskaintzen du.Erratak edo akatsez idatzitakoak markatzen ditu, zuzenketa posibleak proposatuz.

Baina, horrez gain, zuzentzaile lexikoa ere bada, hau da berrikuntza nagusia. Euskaltzaindiaren arauetan eta Terminologia Batzordearen erabakietan ÂŤbigarren mailakotzatÂť zehaztuta dauden hitzak markatzen ditu, hobetsitakoak edo gomendatutakoak proposatuz.

Bost minutu baino gutxiagoan pertsona batek euskarazko hiztegia zenbateraino ezagutzen duen neurtzen duen aplikazio bat dute BCBL neurozientzien zentroak eta EHUko Euskara Institutuak: Hiztegi Jokoa. Xede nagusia da euskadunen hiztegi maila neurtzea, bai euskara amahizkuntza dutenena, bai euskara bigarren hizkuntza duten edo ikasten ari diren horiena ere. Irakurleek euskarazko material idatzia nola deskodetzen eta prozesatzen duten ulertu ahal izateko. Aplikazioa tablet, smartphone eta ordenagailuetarako dago.

Klik

Netflix urrian iritsiko da AEBtan sekulako arrakasta izan du streaming bidez edukiak eskaintzen dituen kateak. Urrian irekiko dute haien Espainiar Estatuko katea; hilabetean zortzi euro inguru kostatuko da, baina eskaintza urriagoa izango da. zuzeu.com

Mitzuli: itzultzaile librea Mikel Artetxe EHUko ikertzaileak sortutako doako aplikazio horrek 50 itzulpen-noranzkotan baino gehiagotan itzultzen du. Baliabide urriko hizkuntzek protagonismo berezia dute. Elhuyarren babesa izan du. www.mitzuli.com