Goiberri 170. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

170. zenbakia. 2015eko azaroaren 27a

GOI B ERRI Mikel Irizar Hizkuntza Berdintasuneko foru zuzendaria

ÂŤZubiak eraiki behar dira, lubakien tokianÂť 6-8

Mikel Irizar ormaiztegiarra, Gipuzkoako Foru Aldundiaren aurrean. AIMAR MAIZ

Saioa Soraluze 3 Iritzia 4-5 Oroith abesbatza 9 Ane Barandiaran 10-11 Errigora kanpaina 12 Jon Etxeberria 13 Haurren eskubideak 14 Ikastolak elkarlanean 16

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

kATE MoTZEAn

ASIER ZALDUA

Saioa Soraluze

Ezkio-Itsasoko Santa Lutzi auzoan bizi den zumarragarra

«Nire ametsak bete ditut, baina eskatzen hasita, denbora libre gehiago nahi nuke» Asier Zaldua Ezkio-Itsaso Saioa Soraluze (Zumarraga, 1987) Ezkio-Itsasoko Santa Lutzi auzoan bizi da. Azken urteetan goierritar asko joan dira bertara. «Urretxu eta Zumarragan pisuak bakarrik zeuden eta guk etxea nahi genuen. Hemengo lasaitasunak erakarri gintuen». Pozik dago taberna eta ikastetxea ireki dituztelako, eta bertakoek ongi etorri beroa egin zietela dio. «Integratzen ez dena, nahi ez duelako da».

Goierriko mendi bat?

Zein zaletasun dituzu?

Janari bat.

Mendira joatea. Haurra jaio zenetik nahi baino gutxiago joaten naiz.

Edari bat.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Goierriko txoko bat.

Txindoki.

Aizkorri.

Goierritik kanpoko mendi bat?

Amets bat?

Unean uneko asmoen arabera.

Hiru Erregeen Mahaia asko gustatzen zait, baina Auñamendik aukera gehiago ematen ditu.

Nire ametsak bete ditudala uste dut. Eskatzen hasita, denbora libre gehiago izatea.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Nire anaiak eta Aritzek oparitu zizkidaten eskiak.

Liburu bat.

Nacidos para correr.

Musika talde bat.

Of monster and men.

Abesti bat.

Mikel Laboaren Gure bazterrak.

Makarroiak.

Sagardoa.

Gorroto duzuna.

Jendea nire bizitzan sartzea.

«Mendira joatea asko gustatzen zait, baina haurra jaio zenetik gutxiago joaten naiz»

Ezkio-Itsasoko alkatea bazina...

Ormaiztegira bidegorria egingo nuke. Dagoeneko hasi dira.

Ezkio-Itsason biziko ez bazina...

Ametsetan hasiz gero, Suitzan.

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Diseinua eta banaketa:

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Bidera zerbitzuak. Berria Taldea

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

Lege gordailua: SS-1638/2011

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Andoni Salamero Irakaslea

Baserritik azokara dagoiena, larrazkena, udazkena… bazterrak kolore eta forma desberdinez jantziak, dotore atonduak; zuhaitzak bilutsik, basoak, zelaiak, mendiak orbel gorriztaz beteak, lurra etengabe, erdiminez, emankor, esker oneko. Baserritik kalera, azoketara iritsiak: baserritarrak, beren jardunaren izerdiaz lortutako emaitza guri, kaletarroi, eskaini nahian, postu desberdinetan, hutsik egin gabe, adeitsu eta harkor, jendearen eskaerak leial eta zintzo asetzen.

Plazetan euri, eguzki, haize edo elur egin arren, ausardi handiz hor ditugu Lizardi-k zion bezala, nekazariak, gizandiak diruditen gizaseme-gizalabak, bildutakoa mahai aurrean erakusten, ofrendatzen eta erosiz gero, eskertzen. Lan gogorra bada ere, haiek lurretik bizi dira, lurrari zor diote emandako guztia ,eta plazetako salerosketen bidez,irabazi ekonomikoa lortzen badute ere, badu haien jardunak bestelako fruiturik: solasaren bitartez, bezeroarekin

U

ondo ereindako hartu-emana, astero, hitz eta pitzean, elkarrekin sendotutako harremana.

Aldiro, neuk ere badut azokara gerturatzeko ohitura, sarri, Zumarragara, benetan, atsegina dudan erritua edo usantza dut. Larunbat askotan, etxetik plazara noanean, bidean herriko jendea ikusten dut, batzuk, garaiz jaikita, etxera, azokako lanak ederkitxo eginda, besteek, nire antzera, poltsa eskutan dutela erostera. Plazara iristerakoan, nahasketa politaren ostadarrean galtzen naiz: batetik, han-hemen, nabarmen ikus ditzaket alfonbra, zapata, arropa, sukaldeko lanabes-saltzaileak , eta bestetik, olibak, gozokiak, bakailaoa, loreak, fruta, aulki konpontzaileak eta abar luzeen postuak. Arkuen abaroan, hantxe daude zintzo: Goierriko baserritarrak. Berehala, postuetan dauden produktuen kolore eta formei erreparatzeari ekiten diot, eta…harridura egundokoa da! Bateko barazkietan, besteko fruitu lehorretan, gaztan, ogian, ardi-esnean finkatzen ditut nire begiak, eta zur eta lur geratzen naiz, hain zuzen, larunbatero plazara ber-

taratzea eta produktua ekartzea gauza bat delako, baina horren egoki aurkeztea eta hantxe irririk onena erakutsiz buru-belarri aritzea beste ezer, hori, benetan, artea da.

Plaza herriaren bihotza den legez, zer esango dizuet arkuetan entzuten den euskaraz, euskararen beraren irakasbide eta ikasbide ezin hobe bihurtzen zaigu. Batetik, Gipuzkoako herri deberdinetako azpieuskalkiak aditzeko toki egokia da azoka, eta euskaltegi ireki bat izateaz gain, esapide, esaera, esamolde, hitz-joko eta grazia

handiko hamaika irteera jakiteko primerako txokoa, bai horixe! Era berean, baserritarrok ematen dizkigun azalpenak aditzerik badugu, ez gara damutuko han-hemengo solasean ikasitakoaz, bestela, erreparatu adineko pertsonek mintzatzerakoan erakusten duten jakiturian: ahots tonuan, hitz egiterakoan, batzuk besteak baino gehiago, etenetan jartzen duten arreta, agertzen duten psikologia… mundu zabal eta jori baten erakusle dira, egon ziur.

Astegunetan, plazatik igaro eta berau hutsik ikusten dudanean, nire artean diot: «Plazako arkupeok sukaldeko laratzek bezala hitz egingo balute, hamaika kontu bitxi esango lituzkete». Ba, erreparatu, irakurle, larunbatero guganatzen diren baserritarron lanean, asko eskaintzeko duten bezala, eskertzeko asko dugu eta. Eskuzabalik, lurraren erraietatik bildutakoa gure eskuetan jartzen duten moduan, beraien bihotzetik ematen diguten Maitasuna hantxe dago izen eta abizenez idatzia. Hemendixetik neuk guztioi besarkada handi bana eman nahi dizuet, eta etxekoari, gure izebari, izeba Anjelesi, muxu handia. Jarraitu tinko zeuon lanean, eta esanak esan arren, eutsi eta ez etsi, zuon jarduna oso aintzakotzat hartzen dugu eta. Eskerrik asko.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Mikel Irizar Mikel Irizar Gipuzkoako Foru Aldundiko Hizkuntza Berdintasunerako zuzendaria da oraingo protagonista.

Ez zegon giro, oraintxe, Joxepa, Ekialde Ertainera begira jarriz gero. Jihadisten Parisko erasoak mundua dantzan jarri din, batik bat, mendebaldea. Egia esan, ez zaigun erraza gertatzen hangoaz hitz egitea, ez niri behintzat. Hitz egokiak aurkitzea ere kosta egiten zaidan esan nahi dudan hura zehatz esateko: islamiarrak, musulmanak, jihadistak, Estatu Islamiarra… Gure hiztegi pertsonaletan sartzen ari garen termino berriak ditun, aspaldidanik entzun arren, baina ni oso baldar sentitzen naun.

Parisko oraingoa baino lehen, aurten bertan, hiri berean, Charlie Hebdo aldizkari satirikoaren aurkako erasoa izan huen, eta lehenagoko 2005eko Londresko, 2004ko matxoko Madrilgo eta 2001eko New Yorkeko erasoak ez zaizkigun ahaztu. Ez eta Palestina, Afganistan, herrialde arabiarretako udaberriak, Irak, Libia, Jordania, Siria… eta gaineratiko triskantzak ere, ez zaizkigun ahaztu. Eta? Nola askatu behar dinagu korapilo hau? Zein dun bidea? Ni baino bizkorragorik izango ahal da!

Desira bat: hau guztia ez dezala inork balia, gure herrian, bizikide ditugun islamiarrak jopuntuan jartzeko. Bien bitartean, zorioneko Europa honetan, errefuxiatu siriarrak zozkatzen ari ditun estatu bakoitzarentzat ahalik eta kopururik txikiena gera dadin eta hor zabiltzan 120.000 pertsona non kokatu adostu ezinik. Han, Siriatik hurbil hain zuzen, etxerik ere zutik geratzen dela sinestea kosta egiten zaigun Irakek, 250.000 erbesteratu aterpetu ditin dagoeneko.

Betikoa: orain ere gutxi daukana eskuzabal, alajaina!

Inazio Usarralde

bat eta

Ez nauk Parisko sarraskia justifikatzen hasiko, ez noski! Baina sarraski gehiago, asko, gehiegi zaudek munduan, eta mahai gainean denak jarri eta aztertu beharko genituzkeela pentsatzen diat.

Nik, printzipioz, herri pobreei sinetsiko zieat, beraiekin egingo diat bat. Frantzia, Alemania, Errusia... indarra, armak, baliabideak, komunikabideak eta boterea duten zapaltzaileek beren erara maneiatuko gaitiztek, jan egingo gaitiztek. Zabal ditzagun begiak eta ikus dezagun ezkutatu nahi digutena. «Ez nahastu erlijioa eta terrorismoa»; «ez nahastu kultura eta politika». Ez nahastu ziotek, gauza bat esan eta bestea egin, zertan ari diren badakitenek, bizirik jan nahi gaituztenek. Erlijioa, kultura, politika, bizitzeko eskubidea, etxebizitza eskubidea, heziketa eskubidea... horiek guztiak, guztiok ditugun eskubideak, erlijioa dituk, kultura dituk, politika dituk.

Terroristak, berriz, zein dituk terroristak? Euskal Herrian hitz horren erabilera okerrera oso ohituak gaudek. Terroristak gaituk herria aske nahi dugunak, terroristak politikari ezkerretik heltzen diogu-

bat

Joxepa Madariaga nak, terroristak preso politikoekin bat egiten dugunak.

Zenbat injustizia, zenbat miseria munduan. Milaka haur hiltzen duk egunero gosez. Bizitzeko eskubide bera ditek «hemengo» eta «hango» haurrek, teorian, baina praktikan? Praktikan ez; Europan ez dituk gosez hiltzen eta Afrikan bai. Baina urrutikoak ziren gertaerak, berri huts guretzat eta arazoa bertakoentzat, etxera etorri zaizkiguk eta orain komeriak.

Eguraldi beltza diagu eta gorriak ikusteko gaudek.

06 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Mikel Irizar

Hizkuntza Berdintasuneko foru zuzendaria

«Ez dago hizkuntza bat ez jakiteko eskubiderik, inongo konstituziotan» Aimar Maiz

Gipuzkoako Foru Aldundian Hizkuntza Berdintasuneko zuzendari zara, uztailetik. Lehengo Euskara zuzendaritzaren tokian. Nolatan iritsi zara hara?

Nire izendapena ez zen aurrez eraikitako adostasun baten gainean egin. Bazegoen ezagutza pertsonal bat, eta egon zitekeen agian zenbait gauzatan sintonia. 2011n jubilatu nintzen Kutxatik. 2007tik 2011ra hizkuntza arduradun izan nintzen, eta gero gizarte ekintzako arduradun. Markel Olanoren aurreko legealdiarekin kointziditu zuen, bete-betean. Harreman oso estua izan genuen, bai hizkuntza gaietan, bai gizarte ekintza gaietan. Hurbiltasun pertsonal horretan uste dut dagoela izendapenaren arrazoia.

Euskararen eragiletzan aritua zara, aspalditik. Lehenago izan zara sukaldari, fraide baino.

Bai. Kutxa utzi eta bi urtez izan nintzen Topaguneko presidente. Gero, Tokikom sortu eta horko presidente ere izan nintzen.

Gainera, iritzia publikatzen ari naiz joan deneko 25 urteetan; irakurri dituenak badaki oso nire kabuz ibiltzekoa izan naizela. Proposamena egin zidatenean aldunditik, esan zidaten justu hizkuntzaren gaiak kudeatzea nahi zutela ez gobernua-

ren ikuspegitik gizartearekiko, baizik gizartean ea nor egon zitekeen gaia ezagutuko zuena eta aldi berean gobernu honekin kolaboratzeko prest egongo zena. Aktibismotik nator.

Aktibismoa erakundeetara ekartzea EAJren ikuspegi aldaketa da? Edo euskalgintzan egon izan den ildo ofiziala eta gizarte eragileen lana uztartzeko ahalegina?

Nik uste dut badela sintoma bat. Egia da euskalgintzan egon dela distantzia bat gizarte dinamikaren eta erakundeen artean. Ez esparru guztietan, baina batzuetan bai; ez dut esango elkar ukatzea, baina elkar gutxi aitortzea edo elkar gutxiestea egon da. Momentu honetan egoera diferentea bizi dugu. Aro politiko berria deitzen den horrek ere zerikusia badaukala uste dut. Aukera batzuk sortu dira, eta horiek baliatzeko zubi batzuk berreraiki behar dira, lehen lubakiak egon diren tokian.

Ni bezalako zubigile bat jarri izana hemen, aukera hori baliatzeko borondatea gutxienez bada. Beti sinistu izan dut —Ormaiztegin jaio den batek oso ondo ezagutzen du zubien garrantzia— gizarte ekimena eta erakundeen lana ondo uztartuz gero, indar izugarria eduki de-

zakegula. Eta euskarak hori behar du: indarra.

Uztailean izendatu, eta irailean hasi zinen lan betean. Zer sumatu duzu sektorean, gizartean euskararekiko hilabeteotan?

Ilusioz hartu nuen izendapena, eta ilusio handiagoarekin nago orain. Ikusi dudana gustatu zait. Eta ez da dena polita delako. Alde batetik, hilabete hauetan ibilbide bat egin dugu elkarrekin, eta sintonia handia sortu

«Aukera batzuk sortu dira; horiek baliatzeko zubiak eraiki behar dira, lubakien tokian» «Gizarte ekimena eta erakunde lana ondo uztartuz gero, indar izugarria daukake euskarak» «Euskalgintzako eragile guztiek daukate kezka; berrikuntza premia nabarmena da»

da ikuspegian, diskurtsoan. Aldundiak lau urterako plan estrategikoa definitu du, eta hizkuntzaren gaia oso ondo kokatuta gelditu da. Bestalde, nire lehentasuna izan da euskalgintzako eragileekin egotea. Oro har, ez dago inon segurtasun handirik, leku denetan daukate kezka bat etorkizunari buruz. Ez da ezkortasuna; egoera diferente bat dator, eta hor nola eraldatu da kezka. Berrikuntzaren premia oso nabarmena da.

Bestetik, diru gehiago zegoenean autosufizientzia puntu bat bazuen bakoitzak; orain askoz umilago gaude denok, eta jakitun gara lankidetza behar dela.

Berrikuntza, zer zentzutan?

Oraindik ez gara ados jarri euskararen biziberritze prozesua apalaldian, geldialdian ala bidegurutzean dagoen. Edo goldealdian dagoen aspalditxo, Jon Sarasuak esan zuen bezala.

Baina badago irudipena, orain arte egin ditugun gauzak berdin-berdin egitearekin ez ditugula orain arteko hazkundeak edo urratsak lortuko. Bakoitzak diagnostikoa egingo du bere erara, baina zerbait diferente egin beharko genukeen premia ikusten da.

Zer bideratuko du aldundiak?

Hausnartu dezagun denon artean ea zer egin behar dugun

GOIBERRI 07

ELKARRIZKETA

diferente, emaitza hobeak lortzeko. 2016ko aurrekontua ez dugu aldatuko; 2015ekoaren kalko bat izango da, denbora irabazteko. Urte hasieran hasita, prozesu parte-hartzaile bat egingo dugu, eragile guztion eta aldundiaren artean. Begirada altxatu, eta ikuspegia luzatu argirik ikusten dugun. Ea identifikatzen ditugun berrikuntzarako palankak. 2017ko aurrekontuak jada kontuan edukiko luke hori. Nahi nuke, gainera, etengabeko prozesua izatea. Legealdiko denboran buelta bat eman, eta ea iristen garen 2025 urterako begirada jartzera.

Zuk, zure esperientziatik, zer ikusten duzu datozen 20-25 urte hauetan lortu beharrekoa?

Gipuzkoa erdigune geografikoa eta linguistikoa da. Hori ez da gipuzkoarron meritua, euskararen higadura kanpotik barrurantz izan delako da. Erdigunean egoteak zor puntu bat jartzen digu: gauzak ausartago, oso ondo egiten asmatu behar dugu. Eta, gainera, eskuzabal, guk egiten duguna besteentzat mesedegarri izateko. Gipuzkoan urrats inportanteak egin ditzakegu.

Zein da planteamentua?

Gipuzkoako erakundeek eta eragileek defektuz euskaraz funtzionatzea. Gaztelania izango litzateke hor dagoen komunitate handi eta ahaltsu bat, eta euskofonia edo euskararen komunitatea bereziki Gipuzkoako eragileen, erakundeen eta bertakoa berezia, ezberdina.

Berdintasun kuantitatiboa ezingo da lortu, gaztelaniak sekulako indarguneak dituelako; baina gutxienez bi eredu diferenteen arteko oreka moduko bat bai.

Zer helburu lortzeko?

Nik nahi nuke Gipuzkoa izatea naturaltasunez eta defektuz euskaraz funtzionatuko duen lurralde bat, hemendik 25 urtera. Iruditzen zait oso posible

AIMAR MAIZ

Hurrengo orrialdean jarraitzen du

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

dela. Gaurko datu soziolinguistikoei erreparatuta, posible da 25 urte barru euskaraz bizitzea normala izatea Gipuzkoako esparru guztietan. Horretarako, noski, lankidetza behar da, eta gizarteko indarra aktibatzea eta are aktiboagoa izan dadin lortzea. Eta behar da erakundeetan behar diren babesak eta baliabidea jartzea. Elkarrekin lan egitea, bakoitzak bere funtzioak ondo betetzea.

Esan izan duzu, kargu honetatik, erabili nahi duen hizkuntza aukeratzerako garaian askatasuna eta errespetua aitortu behar zaiola bakoitzari. Baina, noski, ez daude egoera berean gaztelania eta euskara. Desoreka hori nola gaindi liteke?

Zuzendaritzari izena aldatzea kezka horretatik abiatzen da.

Euskara zuzendaritza baldin bada, badirudi euskarari buruz eta euskaraz hitz egiten dutenez arduratu behar duela. Hizkuntza Berdintasuneko zuzendaritza jartzea, justu, horretara zetorren. Euskararen aldeko diskurtsoa behar-beharrezkoa da, hor ez da ezer ukatzen; euskarak euskaltzale asko behar ditu. Kontua da, argi bat pizten badugu euskararen gainean, horrek euskaltzale ez direnak itzaletan uzten dituela: ‘Hori ez da nire kontua, nik ez dakit euskaraz, euskara ez zait inporta...’.

Itzaletan eroso daude. Beste foko zabalago bat piztea da kontua.

Hizkuntzak pertsona guztiei dagozkiela aditzera emateko?

Batzuek diskurtso errepublikarra deitzen diote: askatasuna, berdintasuna eta justizia soziala. Diskurtso zibiko hori hizkuntzaren esparrura ekartzea da.

Bi hizkuntza baldin badaude, maila pertsonalean eta arautu gabeko esparruetan pertsona bakoitzari aitortu behar zaio erabateko eskubidea daukala hautua egiteko: nahi duenak euskara erabiliko du, nahi duenak gaztelania. Baina horrek, ezinbestean, berdintasunaren lotura darama, hautuen arteko

AIMAR MAIZ

berdintasuna behar da. Batek gaztelania hautatzen baldin badu, eta besteak euskara, biek bestearen hautua ulertzea behar da. Ulermena da ezinbesteko baldintza.

Euskaldunak erdaldunari ulertzen dio. Baina alderantziz?

«Dikurtso zibikoa hizkuntzaren esparrura ekarri behar da, baina berdintasunean» «Planteamendu berriak, euskaratik itzalean zeudenei ere erantzukizun bat jartzen die» «Nik ulermenean daukat sekulako esperantza jarrita; erabilera nabarmen gehituko litzateke»

Planteamendu berri horrek, jada, euskaratik itzalean zeuden horiei ere erantzukizun bat jartzen die: zuk ez baduzu bestearen hautua ulertzen, zu ari zara bestearen askatasuna ukatzen, galarazten. Zure erantzukizun zibikoa duzu, ez jada euskararekiko, baizik besteen aukera gutxienez ulertzeko.

Konpromiso zibiko bat du hor, askatasunarekin eta berdintasunarekin.

Arlo horretan eragitea izango da etorkizunerako gakoa?

Nik ulermenean daukat jarrita sekulako esperantza. Euskal hiztunok jakingo bagenu goazen edozein lekutan ulertzen gaituztela, ez genuke euskaraz orain baino gehiago egingo?

Nabarmen, bai. Hori lortzeko, oso inportantea izango litzateke ulermena lantzeko metodologia bat prestatzea. Halako esperientziak egin dira, lan esparruan eta. Sistematizatzea

izango litzateke kontua. 50 ordu euskaltegian eginda, gainera doan, bi hilabete barru arazo hori sendatuta luke. Hortik aurrera bilerak euskaraz egin ahalko ditugu, nahiz eta hark askatasun eta eskubide osoa izango duen gaztelaniaz hitz egiteko.

Baina bi ulermen maila daude.

Bat, linguistikoa; euskara ulertzeko gaitasuna duen ala ez.

Bestea, ideologikoa; gaztelaniaz egin diezaiotela exijitzea.

Horretara dator babes dirkurtsiboa. Zuk errespetatu behar nauzu ni. Pertsona bezala errespetatu behar nauzu hiztun bezala ere, berdin-berdin. Ukazio horiek desmuntatzetik etor daiteke elkarbizitza hobea, bakoitzarentzat garrantzitsua den ezeri uko egin gabe. Bigarren ulermen adiera hori oso garrantzitsua da. Naturaltasun puntu bat falta zaigu, eta oso harreman gatazkatsuak izan ditugu askotan, hizkuntza tarteko zela. Baina gauza batzuk ukatu behar dira: ez dago hizkuntza bat ez jakiteko eskubiderik. Ignorantziarako eskubidea ez dago inongo konstituziotan jasota. Ez jakitea ez da eskubide bat.

GOIBERRI 09

MOTZEAN

Spittalen (Austria) 2008. urtean lortutako saria izan da Oroith abesbatzaren ibilbideko unerik berezienetako bat. OROITH

Oroith, 30 urte kantuz Ordiziako Oroith abesbatzak 30 urte bete ditu aurten, eta urtemuga ospatzeko kontzertu eta saio ugari egiten ari da. Barroko Aire jaialdian kantatuko dute igande honetan; Eguberrietara bitartean saio gehiago ere egingo dituzte.

Arkaitz Apalategi Ordizia «Kantuz sortu nahiz eta kantuz nahi bizi». Hala zioen Mikel Laboak ezagun egin zuen kantak.

Eta bide beretik jarraitzen du Ordiziako Oroith abesbatzak.

Aurten, taldea sortu zeneko 30. urtemuga ospatzen ari dira, eta agenda bete-betea dute. Igande honetan, esaterako, Ordiziako Barroko Aire jaialdiaren barruan abestuko dute, Et Incarnatus orkestrarekin batera.

Ordiziako musikazale talde bat elkartu eta Oroith abesbatza sortu zuten 1985. urtean.

Amalia Ibañezen gidaritzapean egin zituen taldeak aurreneko urte haiek. 1994an, Gorka Aierbek hartu zuen zuzendaritza, eta 2000. urteaz geroztik, Katrin Iturralde ari da lan horretan. Urte horietan guztietan, sari ugari lortu ditu Oroithek, tartean Aviles eta Griñoneko jaialdien lehen sariak. Katrin Iturralde zuzendariarentzat or-

dea, Spittalen (Austria) jasotako 3. saria izan zen bereziena, nazioartean sona handia duen jaialdia delako.

Azken urteotan, «aukera eta formatu ezberdinak» probatzen ari direla diote. «Guk normalean elizan abesten dugu, duen akustikagatik, baina jende askori kosta egiten zaio elizara kontzertuetara joatea».

Aurten esaterako, Amets Bide dantza taldearekin batera plazan egin zuten saioak, edo Mamma Mia musikalak «oso harrera ona» izan dutela dio.

Une honetan 18 bat laguneko taldea dute. «Talde txikia» dela dio Iturraldek, baina gustura dago; «talde ona da, ondo konpentsatuta dago, eta denek abesten dute; askotan hobea da gutxiago izan eta denek kantatzea 40 lagun eduki eta erdiek kantatzea baino». Adinez ere denetariko jendea dute, 18tik 50era bitartekoak gehie-

nak. Abesbatzara jende berria erakartzea «oso zaila» egiten zailea azaldu du; hala ere, nahi duen guztiarentzat «taldea beti irekita» dagoela gogorarazi du, «bai umeena eta baita helduena ere».

Orkestrak lagunduta Igandeko saioa «berezia» izan-

«Talde txikia da, baina talde ona; konpentsatuta dago eta denek abesten dute» Katrin Iturralde Zuzendaria

go dela azaldu du Iturraldek.

Izan ere, herri mailako abesbatza batek ez du askotan izaten orkestra batekin zuzenean aritzeko aukera. Iturraldek lehendik du harremana Miguel Zeberio Et Incarnatus orkestrako zuzendariarekin, eta bien arteko elkarrizketa batetik sortu zen ideia. «Gloria Vivaldi abestuko dugu, oso obra polita da, eta nahiz eta elizan izan, ea jendea animatzen den». Emanaldia 18:30ean izango da, elizan.

Eguberrietara bitartean beste bizpahiru saio egingo dituzte.

Abenduaren 13an, Brittenen Saint Nicolas abestuko dute Donostian, Beasaingo Loinatz eta Donostiako Santa Zezilia abesbatzekin eta Santa Maria elizako kapera orkestrarekin batera. 23an, Oroith Txiki taldearen Gabonetako kontzertua izango da; eta 24an, urteroko bisita egino dute San Jose adinekoen egoitzara.

10 GOIBERRI

GAZTEAK

«Apustu baten erruz hasi nintzen sofbolean» Duela hamar urte hasi zen Ane Barandiaran sofbolean jokatzen, eta hasierako pasio bera du gaur egun.

M. Aranburu Ordizia Pitcherra da Ane Barandiaran (Ordizia, 1992). Pilota eskuz jaurtitzen duen jokalaria, alegia. Egun Athletiko de San Sebastian taldeko jokalaria da, eta munduko jokalari onenen aurka jokatzeko aukera izan du behin baino gehiagotan. Espainiako selekzioan dabil duela urte askotatik, eta bere aldetik, sari ugari irabazi ditu Barandiaranek.

Askok esango dute ea zein zailtasun dagoen pilota bat jaurtitzean.

Teknika asko behar da, kontzentrazio izugarria eta koordinazioa. Eta indarra, noski. Ez da berdina efektuarekin botatzea pilota, eta orduko 80 kilometroan edo 110 kilometroan joatea. Fisikoki oso prestatuta egon behar da, eta entrenatu.

Nolatan hasi zinen sofbolean jokatzen?

Apustu batengatik hasi nintzen sofbolean. Bai, hala izan zen.

Sofbola beti praktikatu izan da eskola kirolean, baina nik garai hartan euskal dantzak eta balleta egiten nituen. Gauza da,

Babeslea

DBHko lehenengo mailan nire klaseko neska guztiak sofbolean hasi zirela, ni izan ezik. Bigarren mailan geundela orain nire entrenatzailea dena etorri zitzaigun klase batzuk ematera.

Noski, ni nintzen jokatzen ez zekien bakarra. Beste guztiek bazekiten pilota indarrez botatzen, batearekin ematen... eta ni nintzen galduta zebilen bakarra.

Behin, teknologiako klase batean, nire klaseko bi mutil hasi zitzaizkidan zirikatzen klaseko neska guztiak sofbolean ibiltzen zirela eta ni ez, balleta ez zela egiazko kirola... Horrela, ni zirikatzen. Halako batean esan zidaten ez nintzela gai entrenamendu batera joateko.

Eta zuk, amua irentsi zenuen.

Bai, nola ez! Esan nien agertuko nintzela, baina ezin nuen baietz esan eta ez azaldu, klaseko neskek ere entzun zutelako azalduko nintzela. Batek esan zidan: «Ane, asteartean 7etan da entrenamendua, eta azaldu».

Ane Barandiaran Athletico San Sebastian taldeko jokalaria, aurtengo ligako finala irabazi zutenean. VANESSA BLAZQUEZ

Hala agertu zinen?

ipuzkoako 2015. urteko kirolari edo taldea izendatuko dute abenduaren 17an. Lurraldeetako Kirol Federazioek, Gipuzkoako Foru Aldundiko Kirol Zerbitzuarekin lankidetzan, hautagaiak aukeratu dituzte, eta Barandiaranek jokatzen duen taldea, Athletico San Sebastian, izendatuen artean dago. «Jendearen botoa behar dugu, zaila dago, baina saiatu gabe ez gara geldituko», adierazi du. Izan ere, aurten egindako denboraldi ona dela eta, Europako Kopa txapelketara joateko aukera dute. Aurten ligako txapeldunak izan dira eta, beraz, Europako Kopan jokatzeko sailkatuta daude. Europako herrialde guztietako ligako irabazleen aurka lehiatuko dira, 2016. urteko abuztuan, Ostravan (Errepublika Txekiarra). Saria, berriz, 3.000 eurokoa da.

Bai, joan nintzen, baina desastre bat izan zen. Pilota erori egi-

Sofbol taldea Gipuzkoa Kirolak 2015 saria jasotzeko hautagai

G

GOIBERRI 11

GAZTEAK

ten zitzaidan, ez nuen batearekin asmatzen... eta bitartean inguruko guztiek nahiko ondo jokatzen ari ziren. Oso gaizki pasatu nuen.

sotzeak. Noski, ilusioa ere bai, baina sentsazio arraroa zen.

Gaur egun, egindako lanari errekonozimendua dira neretzat, eta oso pozik hartzen ditut sariak. Gainera, irabazitako sari guztiak gordeta ditut logelan.

Gaizki pasatu zenuela diozu; orduan, nolatan jarraitu zenuen?

Ba ez dakit. Ikusten nuelako kiroletan horren ondo ibiltzen ez zirenek ere bazekitela sofbolean jokatzen, eta pentsatu nuen, ÂŤhoriek ahal badute, nik ere baiÂť. Gainera, gurasoek ere bultzada eman zidaten. Ikusi zuten gogoz hartu nuela, eta eskularru berria erosi zidaten, pilota pare bat, eta bate bat ere bai. Denbora hartu eta frontoira joaten nintzen praktikatzera.

Jokalari profesionala zara.

DIRK STEFFEN

Denbora gutxian asko aurreratu zenuen, ezta?

Bai, sofbolean hori gertatzen da. Normalean, bi urtean ikusten da aurrerapena. Baina badu desabantaila bat ere, hemen ez baita kirol oso ezaguna , eta ikasi egin behar delako jokatzen, arauak, teknika... Beste kirol askotan badakizkigu txikitatik. Urte batean asko aurreratu nuen, eta zaharragoekin jokatzen hasi nintzen. Geroago, Espainiako Selekzioarekin hasi nintzen.

Bai, profesionala naiz, eta munduko hoberenen aurka jokatu dut. Ordiziako mutil bat munduko futbol jokalari hoberenen aurka ikustea bezala da.

Gertatzen zaidana da batzuetan gutxietsita bezala sentitzen naizela. Profesionalek bezala entrenatzen dut, saiatu ere bai, eta maila ere halakoa daukagu. Baina guk ez dugu kobratzen, eta orduan zaila da sinistea. Baina bai, hala naiz.

Europan ez ezik, mundu osoan zehar ibili zara sofbolean.

Bai, esaterako Kanadara joan gara bitan, eta bertan Japoniaren aurka jokatu genuen. Harmailak beteta zeuden, denak oihuka... izugarria. Inoiz ez didate hankek hainbeste dar-dar egin. Munduko hoberenen aurka ari nintzen jolasten, amets bat zen. Hura gutxi balitz, nahiko partida ona egin genuen.

Esaterako, hiru jokalari deskalifikatzea lortu nuen, hiru alditan pilota bota eta huts egin zutelako. Ez da egunero gertatzen den zerbait.

Selekzioarekin joan zinen lehenengo alditik sari ugari jaso dituzu. hala nola, pitcher eta jokalari hoberenarenak. Zer sentitzen da?

Eta bestelako ametsik?

Hasieran ez nuen oso ondo pasatzen. Lotsa ematen zidan hor erdian jartzeak eta sari bat ja-

Mundial batera joatea. Badakit orain zaila dagoela, baina horixe dut buruan.

GOIBERR

12 GOIBERRI

MOTZEAN

Joan den larunbatean Ablitasen (Nafarroa) Errigorako sortak auzolanean prestatzen aritu ziren 140 boluntario. ERRIGORA

Erribera goraka bidean Nafarroa hegoaldeko euskalgintzak 157.000 euro jasoko ditu aurten Errigora kanpainari esker saldu diren 12.000tik gora saskiengatik. Norbanako eta enpresen artean, Goierrin 1.200 sorta saldu dira, kopuru osoaren %10.

Iñaki Gurrutxaga Errigoraren kanpaina aurreko bideoan lurraldea, ekoizpena, kontsumoa eta hizkuntza auzolanaren bidez lotuta ageri ziren, eta Errigorak poesia egin duela aipatzen zen. Gabriel Arestik zioen poesia «mailu bat» zela, «kontzientzia astintzeko tresna bat». Poetaren osagaiak dira kontzientzia eta hitza, eta Errigorarenak kontzientzia eta ekintza.

Filosofia horren isla izan da Errigoraren aurtengo kanpaina.

Norbanaka, elkarte, erakunde

Auzolanaren bidez, lurra,ekoizpena, kontsumoa eta hizkuntza batzen ditu Errigorak Ehunka herritarren konpromisoari esker Erriberan dituzten hiru helburu bete ahal izango dira

eta enpresa bakoitzak egindako ekintza txiki horiekin 12.000 saski baino gehiago saldu dira aurten –horietatik 1.200 Goierrin, kopuru osoaren %10–, eta Nafarroa hegoaldeko euskalgintzara 157.000 euro bideratuko dira. Joan den larunbatean eman zituzten datuok Ablitasen (Nafarroa), sortak auzolanean prestatzen aritu ziren 140 boluntario bertan zirela.

Hiru helburu gauzatzeko Ehunka euskal herritarrek erakutsi duten konpromisoari es-

ker, hiru helburu nagusi gauzatzeko aukera izango da, Errigorako talde dinamizatzaileak adierazi duenez: Lodosako eta Vianako ikastolek bizirauteko ezinbestekoa duten laguntza ekonomikoa jasoko dute; Erriberako AEK-k ikasleentzako beka-fondoa handitu eta sustapen kanpaina bat gauzatzeko adina izango du; eta gainera, D eredua Nafarroa osora hedatzea helburu duten dinamikak diruz laguntzeko ere emango luke ekarpenak. Hartu eta emateko bidea goraka baitoa.

GOIBERRI 13

GURE LURRA

Jon Etxeberria Urbizu Erlezaina eta eztigilea

ÂŤErlezaintza jasangarria eta salmenta lokala dira nere enpresaren oinarriakÂť Tere Madinabeitia Ataun Gozatu izenez bataiatu du bere eztia Jon Etxeberriak (Ataun, 1971), eta asteazkenero izaten du salgai Ordiziako azokan. Erlezain eta eztigile da, baina datorren urteari begira bere produkzioa dibertsifikatzeko asmoa du, eta laster hasiko da erregina-jelea eta propolia egiten ere. Erleen hobekuntza genetikoa bultzatzen duen proiektu bateko partaide da.

Erromeroa, ezkaia edo tomiloa, Nafarroako milelorea eta mielatoa. Azken hau ezti berezia da. Erlauntzetatik dator, eztia bezala, baina loreen nektarretatik atera beharrean, erleek zuhaitzen izerditik ateratzen dute, kasu honetan Nafarroako arteetatik. Asko apreziatzen da eta ondo saldu da. Aurten 40 kilo besterik ez dut egin. Hurrengoan, gehiago.

Erleek lan asko egin dute, urtea epela izan delako. Ditudan 45 erlauntzekin 750 kilo ezti atera ditut. Espero dut datorren urtean 1.000 kilora iristea.

Negozioa handitzeko asmoz?

Bai. Iaz 12 erlauntzekin hasi nuen produkzioa, aurten 45ekin egin dut, eta datorren urtean 70ekin izango naiz.

Eta saldu, non egiten duzu?

Jon Etxeberria Ordiziako azokan izaten da. TERE MADINABEITIA

Nire planteamendua erlezaintza jasangarriarena da. Erle gutxikin kalitatezko eztia ateratzea da nire helburua. Eta erlea bera mimatzeaz gain, baita produktua ere. Horixe da Gipuzkoan lantzen den erlezaintza. Erlategi txikiak dira oinarria.

ezti batzuk egin daitezkeelako han. Ataunen ere baditut erlauntzak, eta hemen erreginajelea eta polena ateratzekotan nabil. Beasainen ere badaukat beste erlategi bat, hurrengo urterako umeekin. Eta Zaldibian daukadana, Smartbees proiektuaren barrukoa da.

Zuk non dituzu erleak?

Zer da Smartbees?

Nik Nafarroara jo nuen, Sorladara, hemengoekin alderatuta, beste loraldi batzuk eta beste

Proiektu europearra da, Gipuzkoan erleen hobekuntza genetikoa bultzatzen duena. Hamar

Nolakoa da zure enpresa?

Barietate desberdinak dituzu.

Zenbateko produkzioa duzu?

Lanbide honekin hasi aurretik beste ogibide bat zenuen.

Urtetan Lizarrustiko parketxearen ardura eraman dut. Baina duela hiru urte sektorez aldatu eta erlezaintzari heldu nion. Aspalditik ezagutzen dudan mundua da, amaren osaba erlezaina izan zelako, eta erle batzuk ere bagenituen. Ikastaro batzuk egin, eta enpresa antolatzen hasi nintzen. Bi urte daramazkit produkzioarekin.

Izenarekin gozoari egin nahi nion erreferentzia, eta baita nik lanbide honekin, erleekin egiten dudan lana gustuko dudala adierazi ere.

bat erlezain ari gara parte hartzen. Erle lasai baten bila gabiltza, gaitzei aurre erraz egingo diena. Hamabi erlauntz behar dira, eta Zaldibian dauzkat.

Erleak hortik zehar banatuta, eta produkzioa non?

Eztia Usurbilen daukagun eztiola batean ateratzen dut, baita ontziratu ere, baina badirudi laster Zaldibian Goizanen jarriko dela martxan beste bat.

Gozatu du izena zure eztiak.

Salmenta ere nik egiten dut, zuzenean; prozesu guztia, beraz, nik egiten dut. Iraileko feria bereziarekin hasi nintzen Ordiziako azokara joaten, eta asteazkenero han izaten naiz, eztia probatzera ematen, azalpenak ematen, eztia saltzen... Zuzeneko salmentari garrantzia handia ematen diot, eta azokak, gainera, bezero sarea zabaltzeko aukera eman dit.

Non gehiago eros daiteke eztia?

Ordizian Kixket tabernan, eta Beasainen laster hasiko naiz denda batean. Bi kontsumo taldetan ere saltzen dut, Beasainen eta Ataunen. Eta jendeak zuzenean ere eskatzen dit eta etxera eramaten diet.

14 GOIBERRI

MOTZEAN

Haurren eskubideak Azaroaren 20a Haurren Eskubideen Nazioarteko eguna da, 1959an Nazio Batuen Erakundeak haurren eskubide unibertsalak finkatu zituela gogoratzeko. Beasainen, aurten ere, jolasean ospatu dute egun berezi hori.

Loinaz Agirre Beasain Munduko haur eta nerabe orok du haurtzaro on bat bizi ahal izateko eskubidea. Mezu horixe aldarrikatu zuen 1959ko azaroaren 20an Nazio Batuen Erakundearen Batzar Nagusiak, Haurren Eskubideen Aldarrikapenean haurren eskubide unibertsalak finkatuz.

Haurren eskubideak zeintzuk diren gogoratzeko eta eskubide guztiak bete daitezela eskatzeko, Haurren Eskubideen Nazioarteko Eguna ospatzen da azaroaren 20an mundu zabaleko leku askotan. Beasain da leku horietako bat. Aisi Hezi aisialdi

elkarteak, Beasaingo Txelotxe eta Berritsu ludotekatan, hilabete osoan eskubideen lanketak egin dituzte.

Egunean bertan, berriz, jolasa oinarri hartuta, festa egin zuten Loinazko San Martin plazaren azpian. Jolasteko eskubideari aldarri eginez, jolasean ospatu zuten haurren eskubideen eguna. Hamar gunetan egokitu zuten jolas lekua; haurren eskubideen dekalogoko puntu bakoitzeko gune bat.

Haurra izateko eskubidea gunean, aurpegi margoketak egin zituzten. Askatasunean hazteko eskubidea txilipurdi

txokoarekin aldarrikatu zuten.

Nortasun bat izateko eskubidea, berriz, txartelak sortuz irudikatu zuten. Osasuna izateko eskubidea, mediku txokoan eta elikaduraren piramidearen jolasean landu zuten.

Familia bat izateko eskubidea familia gunean, hezkuntza bat izateko eskubidea irakurketa txokoan, babesa eta laguntza jasotzeko eskubidea eta tratu txarrik ez jasotzeko eskubidea irudiekin eta marrazkiekin aldarrikatu zituzten. Baztertua ez izateko eskubidea, azkenik, taldeko jolasen bidez defendatu zuten.

Dekalogoa 1. Haurra izateko eskubidea.

2. Askatasunean hazteko eskubidea.

3. Nortasun bat izateko eskubidea.

4. Osasuna izateko eskubidea.

5. Familia bat izateko eskubidea.

6. Hezkuntza bat izateko eskubidea.

7. Babesa eta laguntza jasotzeko eskubidea.

8. Tratu txarrik ez jasotzeko eskubidea.

9. Baztertua ez izateko eskubidea.

10. Jolasteko eskubidea.

GOIBERRI 15

PUBLIZITATEA

16 GOIBERRI

MOTZEAN

Ikastolak elkarlanean Goierriko, eta Ziburuko eta Urruñako ikastolek elkarlanean bi jaialdi antolatu dituzte, aurten 19. aldiz. Azaroan Urruñan izango da eta abenduan Ordizian.

Mikel Albisu Azaroaren bukaerakoa Urruñan eta abenduaren bukaerakoa Ordizian, ohiko hitzorduak bihurtu dira goierritarrentzat eta lapurtarrentzat. Urruñako eta Ziburuko ikastolak diruz laguntzeko, Goierriko ikastolekin elkarlanean bina jaialdi antolatzen dituzte azken 19 urteetan.

Denbora horretan Lapurdiko ikastolek urrats nabarmenak egin badituzte ere, Frantziako administrazioak hainbat ozto-

po jartzen dizkie, eta azken aldian ikastetxeen hornikuntzan dituzte beharrik nabarmenenak. Horretarako dirua lortzea da aurtengo jaialdien helburu nagusia. Baita bi herrietan giroa sortzea eta elkarlana bultzatzea ere.

Dantza ikuskizuna Igandean dantza ikuskizuna izango da Urruñan egingo den jaialdian. Bilakak –Iparraldeko Koreografia Zentroa– hiru zati-

tan banatutako ikuskizuna eskainiko du: Zaharrak berri , Abbadie eta Negua. Zati bakoitza euskal koreografo baten sorkuntza da: Gari Otamendi, Jon Maya eta Mathieu Vivier.

Hiru mundu koreografiko ezberdin dira, euskal dantzaren sustraien eta adierazpen abangoardiaren artean dabiltzanak.

Bilaka Euskal Herriko hainbat tokitako 30 bat musikarien eta dantzarien elkargunea da.

Errepertorio tradizionala eta

esperimentala landuz euskal koreografiari dinamika berri bat emateko asmoarekin sortu da.

Ordizian bi saio Bestelako emankizuna izango da Ordiziakoa, Pirritx, Porrotx eta Marimototsek Amalur ikuskizuna eskainiko dute, Majori kiroldegian, bi saiotan, abenduaren 27an. Bai Urruñako emanaldian zein Ordiziakoan, Goierriko eta Lapurdiko ikastoletako haurrek abestuko dute.

Egitaraua Urruñan. Azaroaren 29an, igandea, 17:00etan, kiroldegian. Txalapartariak, Goierriko eta Urruñako haurrak kantari eta Bilaka dantza taldearen emanaldia. Goierritik Urruñara joateko autobusa doan izango da.

Ordizian. Abenduaren 27an, igandea, Majori kiroldegian, bi saio: 16:00etan eta 18:30ean.

Goierriko eta Urruñako haurrak kantari eta Pirritx, Porrotx eta Marimotots ‘Amalur ikuskizun berriarekin.

Mathieu Vivier-en Negua izango da Urruñan ikusi ahal izango den hiru koreografietako bat. BILAKA

18 GOIBERRI

INTERNET

saretik Sarean ikusia

Klik

Google-k Youtube Music sortu du

Nomofobia, sakeleko telefonoen gaitza elefono mugikorren sorrerak eta azken urteetako garapenak aldaketa ugari eragin dituzte gure eguneroko bizimoduan. Gero eta gehiago dira, aparailu horien gehiegizko erabilera ikusita, beraien kezka agertu duten adituak. Askok benetako mendekotasuna dute, eta gehiegizko erabilera edo gaitz horrek badu izen bat: nomofobia.

Araban, Gipuzkoan eta Bizkaian egindako azterketa baten arabera, bataz beste egunean 4,3 orduz erabiltzen dugu

T

sakelako telefonoa. Gainera, erabiltzaileen ia erdiek, pantailari ordubetean 10 aldiz begiratzen diotela diote. Hamarretik lauk, goizean jaiki eta egiten duten lehen gauza mugikorra begiratzea da. Hamarretik hiruk, mendekotasuna dutela aitortzen dute.

Mendekotasun horri aurre egiteko terapiak badaude jada, baina horretara iritsi aurretik, «gakoa erabilera kontrolatzea» dela diote adituek. Hala, WhatsApp-eko taldeak ixilaraztea edota etxera iristean telefonoa sarreran uztea bezalako teknikak erabil daitezke.

Euskararen ‘akuilari’ izateko APPa Hizkuntza Eskubideen Behatokiak sakeleko telefonoetarako erreminta berria sortu du: Akuilari APPa. Hizkuntza eskubideen inguruko edozein gorabehera dela tarteko, Behatokiarekin harremanetan jartzeko tresna da. Euskara erabiltzeko eskubidea urratua den kasuetan kexa bat jartzeko edota jokabide eredugarriren bat txalotzeko balio dezake. Erreminta doan jaits daiteke, APP Storen nahiz Google Play-n. akuilari.eus

Streaming bidez musika entzuteko gune eta aplikazioek azken aldian izan duten harrera ona ikusita, Google-ek ere bere erreminta sortu du: Youtube Music.

Doako aplikazioa da, baina musika publizitaterik gabe entzuteko ordaindu egin beharko da.

Gainera, Interneterako konexiorik gabe kantarik gogokoenak entzuteko aukera emango du. youtube-global.blogspot.com

Banketxearekin whatsapp-ez Dagoeneko banketxeetako operazio gehienak Internet bidez egiteko aukera dago, baina orain, zerbitzu berri bat eskaintzen hasi da Laboral Kutxa. Izan ere, whatsapp erabiltzen hasiko dira bezeroekiko harretarako.

Horretarako 688 710 732 zenbakia jarri dute, edozein kontsulta edo zalantza argitzeko. laboralkutxa.com