Goiberri 171. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

171. zenbakia. 2015eko abenduaren 4a

GOI B ERRI

Ikastolaren lehen urratsak Seguran 1967ko martxoaren 28an sortu zuten San Joan ikastola, Maixabel Telleria andereño zela 8-9

Segurako ikastolak 1967ko Eguberrietan banatu zuen postalaren argazkia. GOIBERRI

Iosune Arrondo 3 Iritzia 4-5 Andoni Zubeldia 6-7 Joel Hernandez 10 Baserri Gaztea topaketak 11 Jesus Eskisabel ‘Jainkoa’ 12-13 San Nikolas 14

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

kATE MoTZEAn

ASIER ZALDUA

Iosune Arrondo Segurako kultur teknikaria

«Denborarekin, ekitaldi guztiek herria ezagutzera ematen laguntzen dute» Asier Zaldua Segura Iosune Arrondok (Segura, 1975) Turismoa ikasi zuen Deustuko Unibertsitatean. Ondoren, Segurako Udalarentzat turismo egitasmo bat egin zuen. 2002an, berriz, kultur teknikari plaza lortu zuen.

Zein zaletasun dituzu?

Goierriko txoko bat.

Irakurtzea, familia, paseatzea eta yoga egitea.

Amets bat?

Liburu bat.

El poder del ahora, Eckhart To-

Maitasunean eta bakean oinarrituta bizitzea.

lle-rena. Aberasten nauten liburuak gustatzen zaizkit. Liburu batek ez banau betetzen, utzi egiten dut. Pentsamendu positiboa dutenak atsegin ditut.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Bakoitzak bere oihartzuna du, herrian eta herritik kanpo. Denborarekin, guztiek herria ezagutzera ematen laguntzen dute.

Musika talde bat.

Batzen gaituen horretatik abiatuko nintzateke, bizilagun guztion artean ahalik eta hobekien konpontzeko.

Segurako festa kuttunak?

Janari bat.

San Joan jaiak. Ondo pasatzeko primerakoak dira: giroa, kuadrillak...

Denetarik duten entsaladak.

Segurako kultur ekitaldi kuttuna?

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Ken Zazpi.

Abesti bat.

Mikel Laboaren Izarren hautsa.

Edari bat.

Sagardoa.

Segurako Madura eta Urbia.

Nire alabak: Naroa eta Ane.

Gorroto duzuna.

Faltsukeria.

Segurako alkatea bazina...

«Segurako San Joan jaiak ondo pasatzeko primerakoak dira: giroa, kuadrillak...»

Seguran biziko ez bazina...

Tolosan. Han bizi izan nintzen bost urtez eta oso gustura egon nintzen.

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Diseinua eta banaketa:

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Bidera zerbitzuak. Berria Taldea

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

Lege gordailua: SS-1638/2011

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joxe Begiristain Euskara teknikaria

Euskaldunen nazio eguna uskararen Nazioarteko Eguna ospatu bezain azkar ospa eginarazi izango diote askok euskarari, euren baitatik. Ziur.

Baina niri berdin lidake horrek, asko horien jarrerak niri euskara erabiltzea galarazten ez didan bitartean. Hemen, solaskideak euskara ez den beste hizkuntza bat erabiltzera derrigortzen gaituenean, orduan, ez zait berdin, jakina.

Etxe barrukoaz arduratuko da norbera; etxe-ataritik harantz, auzoa, herria, lantegia...

Mundu bat dugu zain eguneroegunero aurrez aurre. Mundu horretan pertsonen arteko bizikidetza elkarren errespetuz gauzatuko bada, arauez jositako nahitaezko betebeharrak ditugu: NANa beti soinean eramatea, kaminoan autoa nondik gidatzea, lanean noiz hasi zaren jakinaraztea edo erosketak egiterakoan dagokizun txanda-

E

ren zain egotea, adibidez. Baina, ai, euskaraz hitz egitea erabakitzen baduzu!

Gure sen onak, Ingalaterran bizitzea erabakitzen duenari ingelesaren premiaz jabetu arazten dio. Txinara joatea tokatuz gero, txinera ikasi beharraz.

Gure herrietako bazter guztiak hizkuntza horiek irakasteko akademiaz lepo ditugu ikasle gaztez josiak. Ikasle horietako batek berak ere, ordea, berez, ez du euskararen beharrik hemen ere. Sen on horrek berak jabetu arazten du gazte hori, Euskal Herrian ere, mundu guztiko gainontzeko edozein bazterretan bezalaxe, euskararen beharrik gabe lasai asko bizi daitekeela: gaztelania edo frantsesa jakitea nahikoa du.

Tokian tokian biak, derrigorrezkoak direlako. Edo bestela esanda, euskara jakitea ez delako derrigorrezkoa, ez batean eta ez bestean. Beraz, sen onaren kontua da, ala, nahitaezko premia du euskal herritar ho-

rrek tokian tokiko (Ingalaterran, Txinan…) derrigorrezko hizkuntza ikasi beharra?

Zerk huts egiten du hemen?

Munduko lurralde burujabe guztiek euren hizkuntzetan bizitzeko duten jarrera bera erabakitzeko, gurean agintariek duten gaizki ulertutako errudun-konplexuak? Euskarazko harremana oztopatzen dionari euskara exijitzea ez omen da bidezkoa, eta, euskaldunari gaztelania edo frantsesa exijitzea bai?

Ez dago beste bueltarik: euskaraz (ere) bizitzea galarazten digun guztiei euskararen premia sortarazi behar zaie. Euskarak ez du nazioarteko egunik izendatze-premiarik; euskara bada. Euskara ez da hizkuntza

gutxitua: euskaraz bizi ahal dugunok gara gutxian gutxi. Eta gutxi horien artean, euskaraz bizitzea ezinezkoa zaienak, asko.

Euskaldunok gara egunak behar ditugunak. Nahi adina egun, egunak egunari euskaraz, Euskal Herrian; non bestela?

Baina euskararen hautua ez da euskaraz bizi nahi dutenen borondatearen baitakoa, euskaraz bizi nahi ez dutenen hautuaren baitakoa baizik.

Beraz, Euskal Herrian euskaraz bizitzea zerk (zeinek?) galarazten digu? Euskarak ez du errurik . Zoritxarrez, urtean behingorako Euskaldunen Nazio Eguna izendatu beharko dugu aurki. Bere bitxian, Euskal Herrian egun bat euskaraz bizi ahal izana norbaiti gertatu, gertatu dakiokeela ospatzeko baino gehiago, Nazioarteko Egun askoren arrazoi berez, horietako bakoitzari dagokion bezalaxe, aldarrikatzeko, eskatzeko, exijitzeko…: Gure herrian geure berezko hizkuntza den euskaraz ere (bai, «ere») bizi ahal izateko eskubidea bermatu diezaieten hala nahi dutenei, gaur oraindik hori, legez, ezinezkoa baita.

«Ez degu arrazoirik gutxi geralako», esanez bukatu zuen bertso bat Pedro M. Otañok.

Pellokeria batez bukatuko dut nik gaurkoa: euskararen auzian, zergatik garen gutxi da kontua, eta ez, arrazoirik ez dugula.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Abenduak 3 Egun guztiak euskararen egunak izan daitezen.

Zenbat udalerrik osatzen dute Goierri, aita? Hauxe orain gutxi semeak Ikastolako etxeko-lanak egiten laguntzeko luzatutako galdera. «Koño! Pozten nauk gaztetatik inguruak ezagutzeko eskoletatik egiten ari diren ahaleginarekin», nire artean. Baina zer erantzun? Guri Ikastolan Goierri 22 udalerrik osatzen zutela azaldu ziguten 70eko hamarkadan, baina bat-batean administratiboki, goierritarrei ezer galdetu gabe, erabaki politiko bidez, 18 izatera pasa zen. Ezkio-Itsaso, Urretxu, Zumarraga eta Legazpi Urola Garaia izatera pasa zituzten. Nire printzipioez baliatuz 22k osatzen dutela Goierri azaldu nion semeari momentuan. Ikastolan ere galdetu irakasleari eta horrela lantzen ari zirela jakinarazi zidaten.

Poztu nintzen!

Eta GoiBerri-k emandako aukera honetaz probestuz, Asier, zurekin solasean aritzeko aukera izateak ere poztu nau. Bertso kontuez arituko naiz? Ez, oraingoan izaera eta identitateaz galdetu nahi dizut zuri. Nola bizi du Arriaranen jaio eta ia bizitza osoa Legazpin egin duen goierritar batek egoera hau? Askotan entzun dizuet goialde horietan bizi zareten goierritarroi beheko parte ere

sentitzen zaretela, baina egia esan behealde honetan ez da horrelako askorik sumatzen. Edota nik behintzat ez dut sumatu. Urruti geratzen zaigu guri Legazpi, adibidez.

Politikoek bere garaian hartutako erabaki horrek guregan ere eragina izan duela ezin ukatu. Nola bestela Goierriko Bertso Eskola alde batetik eta Zumarraga-Urretxu eta Legazpikoak beste alde batetik? Goieki-Uggasa? Eskerrak tartean GoiBerri bezalako proiektuak ere sortu diren, jatorriak alde batera utzi gabe Goierri uztartzeko bidean.

Aitor Calvillo

bat eta

Gabirian egindako bertso saio batean, «Goierrira etorri» izanak sortzen zion poza azaldu zuen agurrean Legazpiko bertsolari gazte batek. Saioaren bukaeran, Gabiriako bertsolari beteranoak errieta egin zion. 1992an, Gasteizen ikasle nintzela, goierritarren afaria egin genuen Kutxi kaleko San Marcos tabernan. Goikoak eta behekoak ginen bertan.

Estatu espainiarrean autonomiak sortu zirenean, Franco garaiko Logroño Rioja izendatu zuten. Gaur egun, ardoaren izendapena dela eta, borrokan ari dira Euskal Herriko errioxarrak. Estatu espainiarrean autonomiak sortu zirenean, Nafarroako lehenengo parlamentuaren gehiengoa Hego Euskal Herri osoa erkidego bakarrean batzearen aldekoa zen.

Goierriko Hitza-k eta Goiberri-k 22 herri hartzen dituzte. 2016ko ekainaren 19an, 22 herritan egingo da Gure Esku Dago ekimenaren galdeketa. Gertaera hauek sortzen dizkidaten gogoetak: Memoria motxa da. Entzun edadetuei. Sarasua eta Oskorriren arteko topak

bat

Asier Iriondo

dio zaharra ez dela izandakoa, «luzaroan dena baizik». Erabaki politikoak ez dira egia zurrun. Erabaki politiko okerrak herrigintzak alda ditzake. Gure Esku Dago.

Ordiziatik Legazpira dagoen distantzia dago Legazpitik Ordiziara ere, baina, Gabiria, Zerain edo Zegama etxekonekoak ditugu. Eta behekoren batek gure goierritartasunaz, oraindik ere, zalantza badu, izenaren jatorriari entzun: Goi Herri. Legazpi 402 metro. Zurea hori baino Goiago da?

06 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

AIMAR MAIZ

Andoni Zubeldia Ingudea batzordeko kidea

«Euskaraz lan egin nahi duen enpresa bezala identifikatzea da kontua»

GOIBERRI 07

ELKARRIZKETA

Aimar Maiz Beasain Orain lau urte sortu zuten Ingudea, enpresan euskara lantzen ari ziren lantokietako ordezkariek osatuta. Formazio ikastaro emaileekin lanketa bat egin zuten iaz, harremanak euskaraz izateko. Aurten, hornitzaileei zuzendu zaizkie. Enpresa gehiago erakarri nahi dituzte Ingudera. Kolpeka, euskara gehiago lantzeko. Andoni Zubeldia beasaindarra, Orkliko langilea, Ingudeko kidea da.

Ingudea 2011n sortu zenuten.

Zer ari zarete lau urte ondoren?

Sorrera hartatik, komunikabideetan ez gara ia azaldu. Gure lanean segitzen dugu, nahiz eta jendeak kanpotik agian ez duen antzematen edo ez dakien.

Euskararen Eguna datorrenez, aitzakia horrekin sozializatzea erabaki dugu. Batzordea, gure ustez, indarra hartzen ari da.

Enpresetako euskara taldeen batzordea da Ingudea. Helburua, noski, euskara indartzea.

Hasieratik hiru helburu jarri genituen, eta hirurak mantentzen ditugu: ezagutza partekatu, eskualdean eragin eta Goierriko gainerako enpresak erakarri.

Urtero zenbait ekintza aldatzen ditugu. Azken urteetan, gainera, helburu orokorrak mantentzeaz gain, ildo bat berria hartzen saiatzen gara.

Ezagutza banatzea garrantzitsua izango da, ezta?

Lehenengo helburua hori izan zen. Talde anitza ginen 2011n, eta ez genuen elkar ezagutzen.

Bakoitza euskararen arloan zertan ari zen jakiteko izan zen aurreneko erronda. Gaur egun badaude mailak —Bikain, Bai Euskarari—, eta ez daukatenak ere isil-isilik badabiltza lanean.

Talde bezala zenbait indar badauzkagu, eta azken bi urteotan lan polita egin dugu.

Elkar hartuta sendoago eragiten da. Zertan aritu zarete?

2013-2014an trebakuntza hornitzaileekin. Enpresa denak ez gaude maila berean; oso desberdinak dira eta funtzionatzeko modua ere bai. Baina badi-

tugu gauza komunak, eta trebakuntza-hornitzaileena identifikatu genuen bat, adibidez.

Formazio ikastaroak ematera etortzen diren enpresetan eragitea pentsatu genuen. Eskaera bateratua bidali genuen, eskutitz eredu batekin. Dokumentazioa eta trebakuntza euskaraz emateko eskatu zitzaien.

Eta zer emaitza eman du?

Zenbait kasutan balio izan du, gure enpresaren kasuan bezala, landu gabe ditugun gauza batzuk lantzeko. Eta, beste batzuetan, burutik pasatu gabe dituzten gauzetan ere denak batera lortzera joan. Hornitzaile horien aldetik erantzuna ez da izan hain zuzena. Ekarri duen ona da norberak atal hori aktibatzea, euskara planean — daukatenen kasuan— kontuan hartzeko eta euskaratzeko, ez da hain zaila eta. Gaur egun, Euskal Herriko hornitzaileak prestatuta daude. Lau ikastaroetatik bat gaztelaniaz eta hiru euskaraz eman ditugu.

Aurten, hornitzaile orokorrekin egin duzue lanketa berdina.

2015ean, Kontseiluak eta beste erakunde batzuek martxan jarri zuten olatuan sartu ginen, hornitzaileen atala ukitzeko. Guk ditugun bi helburu lotzen dituelako, batez ere: inguruan eragiten dugu, eta enpresak erakartzeko aukera dugu —batzordean dauden enpresa askoren hornitzaileak ere Goierrikoak dira—. Gure esparrua Goierrira zabaldu nahi dugu. Diagnostikoa enpresa bakoitzak berea egin du, hornitzaileak identifikatu ziren, eskutitz eredu bat prestatu, eta denei bidali zaie.

Zer proposatzen zaie eskutitz eredu horretan?

Ingudea batzordea bera aurkezteaz gain, enpresaren eta hornitzailearen artean daukagun harremana euskaraz izatea nahi dugula. Eskaintza hori da.

Nik uste, denborarekin honek emango duela emaitza. Opor ondoren, irailean ekin genion denok batera, eskutitzak bida-

liz bakoitzak bere hornitzaileei.

Eguneroko martxan, enpresetan badago euskaraz natural aritzeko joera?

Bai. Goierri mailan, bai.

Orduan, helburua hori formalizatzea da?

Bai. Jarrera proaktiboa hartzea.

Identifikatzea zure enpresa euskaraz lan egin nahi duen enpresa bezala. Irizar batean euskaraz egin daitekeela denok dakigu, baina enpresak berak nahia adieraztea da kontua.

Proaktibotasuna martxan jartzea da, ‘gurekin euskaraz egin’ esatea. Formalki, eskutitz bat bidalita. Ea telefonozko harremanetan ere eragin daitekeen.

Zer moduzko harrera eduki du hornitzaileengandik?

Oraindik aztertzeko dago. Ingudea batzordeak bi hilabetez

«Hasieratik hiru helburu ditugu, eta denak mantentzen ditugu; ildo berria ere sartzen dugu» «Talde bezala zenbait indar badauzkagu, eta bi urteotan lan polita egin dugu» «Kanpoan eragitean, etxeko lanak ondo eginda joan beharra daukazu» «Enpresaren eta hornitzailearen artean harremana euskaraz izatea nahi dugu»

behin egiten ditu bilerak, hori da errealitatea. Lanketa ez da oso dinamikoa, eta lanak ez dira nahi bezain azkar joaten.

Alde horretatik geldoa da, baina gauzak egiten bagoaz.

Enpresetatik kanpora ari zarete eragiten, hornitzaileekineta. Barruko lanak eginda dauzkazuela esan nahi du?

Ez, ezta pentsatu ere. Kanpoan eragitean, bi helburu lortzen dituzu. Bat, etxeko lanak ondo eginda joatea; ez zara inor kanpokoei eskatzeko, barruan lanak eginda ez baldin badauzkazu. Gure beste departamentu batzuetan ere lanketa egitea eskatzen du. Barruko lanak ez ditugu uzten. Beste batzuk kutsatu nahi ditugu, gu barruan egiten ari garenarekin. Helburu nagusia barrurako izaten da beti: gure enpresa euskalduntzea.Baina goazen asmo hori zabaltzera ere.

Hurrengo ekimen zehatzik baduzue buruan? Kontseiluarekin elkarlanean, ala zeuen kasa bideratuko duzue hurrena?

Gure kasa. Momentuz ez daukagu ideia zehatzik. Urtero ideia zaparrada bat egoten da. Hornitzaileena itxi dugu. Baditugu karpetan gai batzuk. Barrura begira, Ingudea martxan jarri zenetik, Telp tailerrak ditugu.

Dinamika bateratua antolatzen dugula badira hiru urte, eta segiko dugu; balorazio oso onarekin. Enpresa bakoitzak langile kopuru bat bidaltzen du ikastarora. Langileengan eragin zuzena izan dezakeen tailerra da. Trebakuntza bezala hartzen dugu.

Euskararen Eguna ospatzeko edo ezer berezirik egiteko asmorik baduzue?

Bai. Aurten ere euskara lehiaketa martxan daukagu. Galdera batzuk dira, zail samarrak ere bai, eta pike pixka bat badago langileen artean. Gainera, Irizarren Euskararen Gymkhana deitzen dioten dinamika bat badaukate, urte guztikoa. Orklin ere badugu zerbait oparitzeko asmoa.

08 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Oroipenak azalera Segurako San Joan ikastolaren lehen pausoak ez ziren errazak izan. Guraso talde bat elkartu, umeak bildu, lokala aurkitu, irakaslea bilatu eta horrela hasi ziren klaseak ematen. Orain, bide hori azaltzen duen liburua argitaratu dute.

M. Aranburu Segura Orain 48 urte, 1967ko martxoaren 28an, sortu zen Segurako San Joan ikastola. Zehazki egun horretan bertan hasi zen Maixabel Telleria segurarra lehenengo eskola ematen. Ez zen kontu erraza izan, baina ez zegoen bakarrik. Herriko gazte batzuk –egungo gazte asanblada izan daiteke parekoa– biltzen hasi ziren sei-zazpi hilabete lehenago. Horrela, ikasto-

lako lehen batzordea osatu zuten. Tartean zen Laureano Telleria (Segura, 1935), hasierahasieratik ikastolaren sortze prozesuan aritua.

Orduan, Seguran bi eskola zeuden: mojena eta maisuena, eskola nazionala deiturikoa.

Hauek, ordea, beste aukera bat eskaini nahi zuten. Telleriak garai hartan haur txikiak zituen, eskolara bidaltzeko adina zutenak, eta San Joan ikastolako le-

henengo haurretakoak bereak izan ziren. Ez zen kontu erraza, ordea, guraso gehiago konbentzitzea lortzea. «Zalantza asko zeuden, eta jendea ez zen fidatzen ideiaz», adierazi du. Hala ere, hamabi haur batzea lortu zuten, etxez etxe joan eta gurasoak konbentzituta.

Taldea osatuta, irakasteko leku bat behar zuten, eta horretarako udalera jo zuten. «Udalari eskaera egin genion, eta

baldintza askorekin, baina azkenik utzi ziguten». Plazako Txanbolinpeko lokala utzi zieten. Udalaren erabaki horrekin batera herritar batzuen pentsamoldea ere aldatzen joan zen, eta mugimendu horretara gehitzen joan ziren. Lokalaz gain, irakaslea ere behar zen, noski. Urte horietan ez zegoen irakaslerik inguruan, eta batzordekoek Maixabel Telleriarengana jo zuten. Baiezkoa

GOIBERRI 09

ERREPORTAJEA

Segurako ikastolaren sorrera liburu batean bildua ranzadi elkarteak, besteak beste, memoria historikoarekin lan egiten du. KC-MEM izeneko proiektuaren helburua memoriaren berreskurapenean parte hartze aktiboa izatea da. Harremanetan jarri ziren Segurako hainbat herritarrekin; horiek bildu eta lanean hasi ziren.

Bildutakoek erabaki zuten Segurako ikastolaren inguruan izatea egin beharreko lana. Proiektu honen fruitua Segurako ikastolen sorreraren inguruko liburua da.

Atzo, Euskararen Egunean, egin zuten liburuaren aurkezpena Seguran.

A

Segurako San Joan ikastolako lehen haurrak borobilean jarrita lurrean eserita, Maixabel Telleria irakaslearekin, orain dela 48 urte. HITZA

eman zuen Telleriak. «Niretzat lehenengo aldia zen irakasle bezala aritzen nintzela, aurrez inoiz ibili gabea nintzen», adierazi du. Praktikak egitera Donostiara joan zen, eta sei hilabete eta gero haurrei eskolak ematen hasi zen. Hiru urtekoak ziren gehienak, baina batzuk lau ere bazituzten. «Batzuk zain zeuden ikastola irekitzeko, bertara eraman nahi zituztelako haurrak», azaldu du.

Errepresio handia Laureano Telleriak argi du oso garai txarrak izan zirela. «Ez naiz nekatuko errepikatzeaz», nabarmendu du. Izan ere, kon-

trako asko izateaz gain, orduko garaiak ere ezberdinak ziren.

Diktaduraren erdian, ikastola bat sortzen ari zen, euskarak garrantzia zuen eskola. Hori gutxi balitz, Guardia Zibilaren kuartela ondo-ondoan zuten.

«Behin bilera batean geundela sartu egin ziren», gogoratu du.

Ezer esan gabe sartu, eta bertan zituzten paper guztiak bildu zizkieten.

Hala ere, hasieratik Elizaren babesa jaso zuten. Izan ere, herrian zeuden apaizek kartel moduko bat jarri zuten Txanbolinpeko lokaleko atean. Bertan azaltzen zen Elizaren babespean sortutako ikastola zela, eta

bertan katekesia ere ematen zela. «Elizaren babesik gabe ezin izango genuen ezer sortu», nabarmendu du.

Dinamika desberdina «Ikastolako haur horiek ez dute ezer egiten, beti jolasean dabiltza» esaldia behin baino gehiagotan entzun behar izan zuten; ordura arteko metodologiarekin zerikusirik ez zuen irakasteko modua erabiltzen zuten ikastolan. Hala kontatzen du irakasleak: «Gurean gehiago egiten genuen borobilean jarri eta hitz egin, elkarlanean aritu...», finean, bestelako formazio bat jasotzen zuten haurrek.

Mendira behin baino gehiagotan joaten ziren, eta beraien pentsamolde desberdina zutenek horrelako ekintzak baliatzen zituzten aurka egiteko.

«Askok esaten zuten ez genuela ezer egiten», adierazi du Maixabel Telleriak. Beste bi eskoletan lehenago hasten ziren haurrak irakurtzen eta idazten, eta hori ere kontra egiteko argumentu bezala ibili zutela nabarmendu du.

Diru sarrerak Garai haietan ez zegoen inongo laguntza ekonomikorik, eta beraz, beste bide batzuk bilatzen zituzten dirua lortzeko. Zozketa txartelena izan zen gehien erabili zuten bidea, baina beste batzuk ere bai. Adibidez, Mapfre aseguru etxearekin akordio batera iritsi ziren. Bezero berri bakoitzarengatik ehuneko hainbeste ematen zioten ikastolari. Lan handia egin zuten orduan ahalik eta bezero gehien lortzeko, eta Laureano Telleria ere hala aritu zen. «Zegoen guztia egiten genuen dirua lortzeko, baita ikastolako bazkideak sortu ere», azaldu du.

Geroz eta gehiago Gutxika-gutxika haurrak gehitzen joan ziren, eta «zahartzen» ere bai. Horrela, Txanbolinpeko lokalaren erdian txapakume bat jarri, eta bitan banatu zuten. Alde batean haur txikiak egoten ziren, eta bestean helduagoak. 1972-73 ikasturterako, baina, bigarren areto bat egokitu behar izan zuten, egun jubilatuen elkartea dagoen lekuan. Modu horretan, 1.go, 2. eta 3. mailakoek Txanbolinpen jarraitu zuten, eta txikienak lokal berrian hasi ziren.

Gainera, Beasaingo Lizeo eskolak Segurako ikastola bere adar moduan hartu zuen, bere parte egin zuen. Horrek babes handia eman zion Segurako ikastolari. «Izugarrizko aurrerapausoa izan zen», bat egin dute biek. Ikastolak aurrera egin zuen oztopoei aurre eginda.

10 GOIBERRI

GAZTEAK

«Oso ondo konpontzen naiz lankideekin eta bezeroekin» Tere Madinabeitia Legazpi Mezu bat bidali berri du Joel Hernandez Mayordomok (Legazpi, 1993) WhatsApp bidez.

Honela dio: «Pertsona bereziak ez gaude gaixorik; gurea, izaera bat da. Ez dugu sendabiderik nahi, baizik eta onarpena.

Ez gabiltza lastima bila; errespetua eta maitasuna besterik ez dugu eskatzen». Ondo menperatzen ditu teknologia berriak, edozein gaztek bezala, eta edozein gaztek bezala, adimen urritasuna izan arren, baditu afizioak, lagunak, ametsak eta, azken hilabete hauetan, baita lana ere.

Nor da Joel?

Legazpikoa naiz eta 22 urte ditut. Domingo Agirrera joan nintzen eskolara, eta gero Olazabal institutora. Handik Beasaingo Txindoki institutora joan nintzen.

Lanean hasi zinen gero.

TERE MADINABEITIA

Atzegi elkarteak lagunduta, Joel Hernandez legazpiarra saltoki handi batean ari da lan-praktikak egiten.

Babeslea

Eskola zikloa amaitutakoan Atzegik martxan jarritako Pauso berriak proiektuan sartu nintzen. Gure izaerako jendea lan munduan sartzen laguntzeko proiektua da. Ikastaro bat egin nuen Donostian, eta ekainetik praktikak egiten ari naiz Legazpiko Eroskin, hurrengo ekainera arte. Diru piska bat ematen didate, eta gustura nago.

Zer egiten duzu lanean?

Goizetik, 09:00etatik 13:00ak arte egiten dut lan, bokadilorako atseden eta guzti. Gauza asko izaten dut egiteko: kartoi kaxak jaso eta pilatu, hozkailuak garbitu, apaletan produktuak ordenatu, otarrak eta karroak beren tokitan jarri, erosleei gauzak bilatzen lagundu...

Zer moduz lankideekin?

Oso ondo konpontzen naiz guztiekin, batez ere Make eta Piedadekin. Bezeroekin ere ondo moldatzen naiz.

Arratsalde osoa duzu libre.

Bai. Egunero igerilekura joaten naiz, eta asteazkenetan zumba egiten dut, Txolarten. Pintxopotea egiten denean ere gustatzen zait joatea. Eta denbora dudanean, auzoko denda eta tabernetatik pasatzen naiz, Urretxuko Markelentzako plastikozko tapoiak jasotzera.

Zein dira zure zaletasunak?

Musika. Reggaetona gustatzen zait, bereziki Farruko. Bustamante ere bai. Euskal musika ere entzuten dut; Lau teilatu abestia asko gustatzen zait, baita Mikel Laboa ere. Musikaz aparte, joko asko ditut mugikorrean, eta etxean PSPa eta tableta erabiltzen ditut, jolasteko eta interneten ibiltzeko. GTA, Pressing catch, Fifa... ondo ezagutzen ditut. Telefonoa ere asko gustatzen zait, eta WhatsApp eta Messenger asko erabiltzen ditut. Zinea eta telebista ere gustoko ditut.

Lagun asko al dituzu?

Bai. Ez daukat kuadrillarik, baina Txolarten elkartzen gara larunbatero, eta aktibitate ugari egiten ditugu. Poteatzera ere ateratzen gara, eta noizbehinka afaltzen gelditzen gara. Niri ogitarteko mistoa gustatzen zait, mahonesa ugarirekin. Oporretara ere joaten gara. Azkenak Gijonen (Asturias) egin genituen, udan, gurasorik gabe.

Eroskiko lana amaitzen denean zer egingo duzu?

Gureak tailerrera joatea gustatuko litzaidake, han egiten dute lan nire lagunetako askok eta.

GOIBERRI 11

GURE LURRA

Baserria gaztetzeko, zer egin?

Enba sindikatuak Baserri Gaztea topaketak antolatu ditu, sektorea gaztetzeko aukerez hausnartzeko.

Maialen Igartua Zaldibia Enba Euskal Nekazarien Batasuna sindikatuaren arabera, Europako nekazal sektoreak bizi duen zahartze prozesua are nabarmenagoa da Euskal Herrian. Datuak ere badituzte esku artean: baserrietako titularren artean, %10 da 40 urtez azpikoa, eta %33k 65 urtetik gora ditu. Egoera horren aurrean, baserriaren gaztetzearen inguruko gogoeta egitea erabaki dute. Hasteko, Baserri Gaztea topaketak antolatu dituzte.

Abenduaren 14an eta urtarrilaren 11n izango dira, Zaldibiako Goizane zentroan.

Topaketa hauetan, baserritar gazteen beharrez eta erronkez hausnartu, eta baserria gaztetzeko zein aukera egon daitezkeen aztertuko dute. Horretarako, adituek zein baserritar gazteek parte hartuko dute.

Hitzaldiak eta mahai inguruak izango dira.

Abenduaren 14ko topaketan, baserritar berriez ariko dira.

Hau da, baserri bat hartu eta martxan jartzen duten gazteez.

Urtarrileko topaketan, berriz, transmisioa izango dute hizpide, eta baserria senitartekoei utzi dieten hiru familiaren testigantza entzuteko aukera izango da.

Agendan sartzeko unea Xabier Iraola Enbako kidearen hitzetan, topaketa hauen bitartez giro edo ekosistema bat sortu nahi dute, baserritar gazteen gaia aktibatzeko. ÂŤBi aukera ditugu: negar egiten jarraitu, edo gogoeta eginÂť. Sindikatuek, elkarteek eta bestelako eragileek gaia agendetan sartzeko unea dela uste du Iraolak.

Datozen urteetan ere baserriaren gaztetzearen inguruko jarduerak antolatzeko nahia du Enbak. Izan ere, gazteek erreleboa hartu ezean, nork mantenduko du baserria?

Abenduko topaketan parte hartzeko, hilaren 10a baino lehen eman behar da izena telefono honetara deituta: 943 65 01 23. Bigarren topaketarako, berriz, urtarrilaren 7a baino lehen.

Lekaio kultur elkarteak behi azienden inguruan egindako dokumentaleko irudia. LEKAIO

Egitaraua benduaren 14ko topaketaren egitaraua.

10:00-10:45. Baserritar gazteen diagnostikoa. Egoera, problematika eta erronka nagusiak.

11:00-12:00. Baserri mundua gaztetzeko aukera ezberdinak ezagutzea. Gaztenek elkarteko Eli Gorospe eta Iparraldeko Laborantza Ganbarako Iker Elosegi.

12:00-13:30. Mahai ingurua, baserrian instalatu berri diren hiru gazteekin.

13:30. Auxtin Ortiz, Foro Rural Mundialeko zuzendaria.

Urtarrileko egitaraua ikusteko, sartu www.enba.es webgunean.

A

Baserrietako titularren artean, %10 da 40 urtez azpikoa, eta %33k 65 urtetik gora ditu

12 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Jainkoak umorea erlijio Jesus Eskisabel pertsona ospetsua eta maitatua zen, bertsolari eta umore handikoa. ‘Jainkoa’ deitzen zioten.

Aimar Maiz Legorreta Legorretako Jainkoa zen izengoitiz Jesus Eskisabel Jauregi.

Baina lazkaotarra zen jaiotzez.

Lazkaoko Olaso kale-baserrian jaio zen, 1913ko irailaren 1ean; Antzolategi parean zegoen.

Gurasoak ataundarrak zituen, baina txikitan hil zitzaizkion eta umezurtz geratu zen, bakarrik.

Ordiziako Agerre Txiki baserriko osaba-izebek jaso zuten. Osabari deitzen zioten Jainkoa, eta haren ezizenarekin geratu zen gero iloba.

Bertsolaria, umore handiko pertsona, festa jartzaile aparta eta oso lagunkoia zen Eskisabel. 1936ko gerran gudari ibili zen, eta zazpi-bat urte preso eduki zuten gero. Bide konpontzaile ibilia, gerra garairako Legorretako Saletxen apopilo bizi zen, harrobian lan eginez.

Hain justu, Saletxeko Clau-

dia Zunzunegi legorretarrarekin ezkondu zen, eta biek Olaso taberna ireki zuten, Legorretan bertan; Lazkaoko jaiotetxearen gomutan, noski. Lau seme-alaba izan zituzten: Delfin semea umetan hil zitzaien, eta Begoña, Rosario eta Arantxa alabek gorde dute Jesus Eskisabelen etxeko oroitzapena.

Tabernan txintxotutakoa «Gu Olaso etxe honetan jaio eta hazitakoak gara. Taberna eta jangela zituen gure amak, eta apopiloak ere bai: galiziarrak, extremadurarrak... meategira eta harrobira etorriak», oroitu dute Eskisabel Zunzunegi ahizpek, Olason bertan.

Jainkoak kanpoan lan egin zuen, azken urteetan Zumarragako Orbegozoren lantegian.

«Goizeko seietan jaiki eta fundiziora joaten zen. Etorritakoan,

Jesus Eskisabel Jauregi ‘Jainkoa’ (Lazkao, 1913 – Legorreta, 1974).

Bertsolaria eta umoreko gizona, estimatua eta maitatua zen. GOIBERRI

Jai arratsaldeetan erromeria jendetsua antolatzen zuen Olaso tabernan, bertso eta soinu Omenaldia egin zioten 1974an, hil baino lehentxeago; aurten ere oroitu dute Legorretan

tabernan lana. Etxeko diruarekin bakarrik ezin zen, eta joan egin behar. Meritua bazeukan.

Amak jostun lanak ere egiten zituen. Aitak esaten zuen tabernan txintxotutako gizona zela», diote alabek, barrez.

Omenaldi herrikoia egin zioten 1974ko apirilaren 7an, Legorretan. Zineman bertsolariak lehenengo —Agirre, Lazkano, Lasarte, Lazkao Txiki, Garmendia eta Lizaso—, Basarri ere han zen (gerran ezagutu zuten elkar), eta Bilkoin elkartean bazkaria ondoren. Handik gutxira hil zen, 1974ko uztailaren 12an.

GOIBERRI 13

GARAI BATEAN

Hamaika pasadizo eta umore kontu, eta Iraola plazaratzearen ‘erruduna’ esus Eskisabel ezagutu zutenek ondo gogoan daukate, oraindik. Patxi Iraola bertsolari zaldibiarrak —tarterikoa zuen, gainera— aitortzen du Naizen apurra liburuan, ‘Jainkoa’ izan zuela plazan bertsotan hastearen bultzatzaile. «Oso gizon atsegina zen, umore handikoa eta bromosoa. Bromarako arte izugarria zuen; hari entzun nizkion inori entzun dizkiodan ateraldirik graziosoenak», kontatzen du Iraolak liburuan.

Pasadizo bat, gerora Lazkao Txikirena balitz bezala geratu dena, Eskisabelena dela ziurtatu du Iraolak: «Behin han geunden kuadrillan; Lazkao Txiki zena ere hantxe zen. Hizketan ari ginela, juntatu zaigu aspaldiko ezagun bat eta, elkar agurtu ondoren, han hasi zen iritsi berri hori: ‘Zahartzen ari gaituk, zahartzen’. ‘Bai, ez zagok bada beste erremediorik, gazterik hil nahi ez duenak zahartu egin behar’, bota zion Jainkoak. ‘Urteak konturatzerako joaten dituk’, besteak, eta Jainkoak orduan: ‘Urteak joan? Hiri joango zitzaizkian, niri etorri egin zaizkidak, hauek hemen zeudek!’.

Eusebio Igartzabal gabiriarrak ere ondo ezagutu zuen Jainkoa, eta haren kontu asko dakizki. «Behin Zarautzera joan omen zen Jainkoa, txapelketa batera. ‘Bertsotarako asmoan orduan?’; ‘Bai, lanak emateko asmoan ere bai. Periodikoan jarri dutena egia baldin bada, gaizki ibili behar dute’. Egunkarian bertsolari afizionatuentzat zela jartzen omen zuen; ‘Afizionatuentzat jarri dute, eta ni baino afizionatuagorik ez da etorriko’, esan omen zien».

Aitak kontseju txar bat eman ziola esaten zuen: lana, zenbat eta urrutiagoan, hobe. «Zumarragako Orbegozon zebilen. ‘Bai, geroztik hemen nabil, gora eta behera, aitak emandako kontseju txar batengatik’. Lana urruti zeukalako», dio Igartzabalek. Lana gehiegi txarra zela zioen, gutxiegi ere bai: «Lana, batere ez dela ederra».

Urbian gau bat pasatu zuten, behin, hainbat bertsolarik. Jainkoak 60 urte gertu zituen ordurako. Bidean, Amabirjinaren iturrian geratu, eta ura edateko ilaran txanda iritsi zitzaionean: «Ñio, abonatuko haut nik ere, baina ez haut edango, hemen geratuko haiz!».

Haren tabernan ‘saldu ez, baina kontsumitu bai’ egiten zela zioen.

Mendiko balentria harengatik, zera esaten omen zuen: «Nik, zaharrez hiltzera, kristorenak egingo zituat. Urbiara 60 urterekin etorri baldin banaiz, pentsa ehun urterekin noraino igoko dudan».

Handik gutxira hil zen, baina oso gora igo zen Jainkoaren izena.

J

Eskisabelen alaba Arantxa, Rosario eta Begoña, Olason. AIMAR MAIZ

Bertsolari gisa ibili izan zen.

Afizionatuen txapelketa batean parte hartu zuen, 1949an, Lasarterekin eta Joxe Lizasorekin. Baita Gipuzkoako 1962ko eta 1964ko txapelketetan ere.

Etxeko taberna festaleku Baina benetako plaza, Olaso taberna bera zuen Jainkoak. Jai arratsaldeetan festa antolatzen zuen, bertsolariak eta soinu-jotzailea eramanda. Hain justu, aurtengo urrian gogoratu dute Legorretan giro hura, 400. urteurreneko ospakizunetan.

«Bederatzi soinu-jotzaile apuntatuta dauzkat nik», dio Begoña Eskisabelek. Bertsotan Basarri, Uztapide, Lasarte, Agirre, Lizaso, Lazkao Txiki... askotan izan ziren Olason. «Lasarte eta Uztapide ia jaiero hona etortzen ziren; Azpillaga eta Lo-

pategi ere bai». Eta, Lazkao Txiki herkidea, noiznahi: «Guk jaioz gero ezagutu dugu etxean, betidanik».

Inguruko herri guztietatik jendea saldoka joaten zen Olasora, terrazako dantzaldia eta bertso saioak gozatzera.

Eta, gonbidatuekin, Jainkoa bera bertsotan. Manuel Lasarte ekarri zuen batean, hala bota omen zion, ondotik: «Hasi, Manuel, Jainkoak lagunduko dizu eta». Umorea, nonahitik.

Bertsolariak Olason bertan gelditzen ziren, gaua pasatzen.

«Gure aita eginda dago, goizeko ordubietan, bertsolariei deitu jaisteko behera. Jaikiarazi, eta saioa egin». Isun bat baino gehiago jarri zieten txapelokerrek, orduan ez ixteagatik.

Jainkoak zerua erein zuen inguruan. Eta ez dute ahaztu.

GOIBERRI 14

MOTZEAN

San Nikolas erronda Seguran Datorren igandean ospatuko dute festa hau. Malen Murgiondok beteko du San Nikolasen papera.

Asier Zaldua Segura Igandean San Nikolas eguna ospatuko dute Seguran. Urtero 6 urteko haur batek egiten du santuaren papera eta aurten Malen Murgiondo izango da San Nikolas. Festa 10:00etan hasiko da. Murgiondo pottoka batera igoko da eta, gainontzeko haurrekin batera, herriko kale eta auzoetan abestuko du.

Bizilagunek goxokiak eta dirua botako dizkiete leiho eta balkoietatik.

Seguran XIX. mende hasieran hasi ziren festa hau ospatzen, bizilagun batek parrokiako sakristauari gotzain jantzi txiki bat oparitu zionean. Festak indar handia hartu du eta egun bere gozoa ere badu: Nikolas Txiki. Bi motatakoak daude: bata sagar konpotarekin egindakoa eta bestea txokola-

tearekin egindakoa. Nikolas Txiki pasteltxoak Ardixarra turismo bulegoan eta plazan jarriko dituzte salgai, igandean.

Festa hau Laureano Telleriak eta Jose Luis Etxeberriak antolatu izan dute orain arte, baina aurten herriko gurasoek hartu dute ardura. ÂŤGustura eman diegu lekukoa. Izan ere, lan nekosoa da eta gu adinean aurrera goaz. Dena den, gure laguntza izan duteÂť, azaldu du Telleriak.

Legazpi eta Zegama

Iazko Segurako San Nikolas errondan gotzainaren papera bete zuen Sara Izagirre segurarra. MAIALEN IGARTUA

San Nikolas haurrei bereziki lagundu zien gotzain bat izan zen.

Hori dela eta, ohiturak haurrek bere egunean abestea eta beraietako batek apezpikuaren papera betetzea agintzen du.

Toki askotan ospatzen da festa hau. Goierrin beste bi herritan

ere ospatzen da: Legazpin eta Zegaman.

Legazpiko erronda atzo egin zuten. Abenduaren 5ean egiten dute, baina aurten larunbata denez eta zubia dagoenez, aurreratzea erabaki dute. Ekital-

dian ikastetxeetako haurrek eta musika eskolako ikasleek parte hartu zuten. Haztegi ikastolako Jon Aldabaldetreku izan da Legazpiko San Nikolas.

Zegaman, berriz, gaur egingo dute San Nikolas erronda. Gotzain txikiak Irantzu Urbizu eta Eneko Olarte izango dira. Etxez etxe joango dira diru eske, gainontzeko haurrekin batera.