Goiberri 172. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

172. zenbakia. 2015eko abenduaren 11

GOI B ERRI

Zaharrak berri ferian Igandean izango da Santa Lutzi feria Urretxun eta Zumarragan 18-22 Gizonezko bat sakeleko telefonoarekin argazkia ateratzen iazko Santa Lutzi ferian. ASIER ZALDUA

Lurdes Baztarrika 3 Iritzia 4-5 Mari Jose Galparsoro 6-7 Inma poiektua 8-10 Bego単a Luzuriaga 11 Joseba Iztueta eta Alex Sukia 12-13 Euskara eta feminismoa 15 Goierriko liburu eta disko azokak 16-17

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

kATE MoTZEAN

Lurdes Baztarrika

Lazkaoko ikastolako irakaslea

«Nire irakasle kuttuna Ataungo Sabina Zurutuza izan zen» Asier Zaldua Lazkao Lurdes Baztarrika irakasleak (Ataun, 1959) 34. ikasturtea du Lazkaoko San Benito ikastolan.

Umetatik oso argi zuen irakaslea izan nahi zuela eta ikasketak bukatu eta berehala San Benitokoak bere bila joan ziren.

Non egin zenituen ikasketak?

Ataungo eskolan, Lazkaoko nazionaletan (ikasturte bat), Beasaingo institutuan eta Donostiako seminarioan. Irakasleikasketak euskaraz egin zituen lehen promoziokoa naiz.

Zein zen zure ikasgai kuttuna?

Matematika.

Eta zure irakasle kuttuna?

Ataungo Sabina Zurutuza, nire lehen andereñoa.

Zein zaletasun dituzu?

Musika entzutea, irakurtzea eta paseatzea.

Liburu bat.

John Anduezaren Prime-time.

Musika talde bat.

Ken Zazpi.

Abesti bat.

Txoria txori.

Janari bat.

Arrautza frijitua.

Edari bat.

Sagardoa.

Goierriko txoko bat.

Ataungo Arantzamendi.

Amets bat.

Jubilatzen naizenean hondartza duen herri txiki batean bizitzea.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Ezkon bezperan nire amak oparitutako panpina.

Gorroto duzuna.

«Ezkon bezperan nire amak oparitu zidan panpina da jaso dudan oparirik bereziena»

ASIER ZALDUA

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Ironia.

Lazkaoko alkatea bazina...

14-18 urteko gazteentzat lokal bat martxan jarriko nuke.

Lazkaon biziko ez bazina...

Ditudan oroitzapen politak direla eta, Ataunen.

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Diseinua eta banaketa:

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Bidera zerbitzuak. Berria Taldea

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

Lege gordailua: SS-1638/2011

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Antxiñe Mendizabal Aranburu Idazlea

‘Postureo’

aur egun, jende guztiak sinestarazi nahi dio auzokoari zoriontsua dela, bizitza zoragarria duela. Bizitza birtual bat sortu eta ezagutzera ematen du, bestearen miresmena eta onespena jasoko duen itxaropenarekin. Horretarako, badago berezko leku bat, seigarren kontinentea esaten zaiona: ez-leku bat, lekurik gabeko espazio bat non, antza, nahi dugun guztia izan gaitezkeen; sarea, alegia. Postureo esaten zaio jarduteko forma horri.

Alegia, euskaraz, betidanik itxurak egitea edo itxurakeria esan izan dena. Hitzetik hortzera entzuten ari naiz azken boladan hitz berria; aurreneko aldiz etxean seme-alabei Instagramen argazkiak ikusten ari zirela eta, azkenekoz, politikari batzuei irratian elkarri mokoka ari zirela.

Postureoan dabilenak badu bere buruaz irudi jakin bat sortzeko beharra, eta horretarako, komeni zaizkion bere bizitzako pasarteak eta atalak jartzen ditu ikusgai. Irrikaz espero du baten baten erantzuna, txarra nahiz ona. Inork kasurik ez egitea da gerta dakioken gauzarik okerrena. Gure mundutxora ekarrita, koadrilarik ez

G

edukitzea bezain kontu gogorra. Alegia, integrazio edo bazterketa sozialaren neurgailu bihurtu da sarea, edo hori sinetsarazi nahi digute behintzat. Are gehiago, sarean ez egon nahi izatea, ia iraultzailetzat jotzen da, anti-sistematzat.

Ni birtualak, neurri batean, gogorarazi dezake literaturako fikziozko pertsonaia, oso bestelakoa izan arren. Literaturak, Aro Modernotik aurrera batez ere, irudimenezko alter ego-ak sortu ditu, gizakiaren izatearen misterioan arakatzeko.

Munduaren mugak ezezagunak ziren garaian, fikziozko pertsonaiek beren ekintzen bidez ematen zuten euren burua ezagutzera. Behin, muga fisiko guztiak gaindituta, pertsonaiek beren barne mundura egin zuten jauzi. Horrela bihurtu zen eleberria gizakiaren barne bizitza esploratzeko lurraldea eta eleberrigilea, esploratzailea.

Eleberriak gizakiaren aukera mugagabeetan arakatzen du bere baldintza historiko, politiko, sozial eta pertsonalez haratago. Eta ez dago esan beharrik literaturako pertsonaiak Instagramekoak baino anitzagoak, erakargarriagoak eta aberatsagoak direla. Idazleek era guztietako pertsonaiak

«Integrazio edo bazterketa sozialaren neurgailu bihurtu da sarea, edo hori sinetsarazi nahi digute behintzat»

sortzen dituzte; sare sozialetan ikusten diren argazkietan, berriz, pertsonaia guztiek errepikatzen dituzte jarrera eta keinu berberak. Aldez aurretik narratzaile orojakileren batek sorturiko pertsonaia beraren klonak ematen dute.

Halere, ni birtualak eta literaturako fikziozko pertsonaiak badute antzekotasun bat: ez batak ez besteak ez digute errealitateari buruz hitz egiten.

Ni birtuala gauzen azalean geratzen da eta fikziozko pertsonaia, berriz, oraindik ere izendatu gabeko eremu ezezagunetan. Ni birtualak itxurakeria baino ez du helburu; literaturak berriz, gizakiaren existentzia. Errealitateaz promozio asmorik gabeko kazetaritzak arduratu beharko luke.

Edozein modutan, postureo-tik aldentzeko, literaturaz gain, badago beste aukera bat: yoga. Yogan egiten diren ariketa fisikoak ásana dute izena. Jarrera esan nahi du hitzak eta metafora eder bat iradokitzen du: gorputzarekin pentsatzea; yogak gorputza eta gogoa bateratzea du helburu. Ásanek bizitzan hartzera behartuta gauden jarrera ezberdinak gogorarazten dizkigute: gerlariarena, umekiarena, bakearena, agurrarena, orekarena… heriotzarena.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

INMA proiektua Ingurumenak haurrengan duen ergina aztertzen ari dira INMA proiektuan. Hori entzunda etorkizun postapokaliptikoa datorkit burura. Garaiz ote gabiltza?

Esker onekoak ikusten ditut euskal egileak Durangoko Azokan. Haien musika entzun edo liburuak irakurriko dituztenei eta agurtzera gerturatzen direnei eskerrak ematen dizkiete, bere lanekin gozatzeaz gain, azokarara joan, ilara itxaron eta tarte bat haiekin pasatzeagatik. Eta gustatzen zaizkit. Duela urte batzu musikari lotutako lanbidea izan nuen, komunikazio arloan eta egile askorekin harremana izan nuen. Orduan ikusi nuen, artisten artean, gero eta maila handiagoa izan, orduan eta esker onekoagoak zirela eta orduan eta errespetu handiagoa zuten beren publikoagatik. Nire begietara honek gizakiago egiten zituen, eta interesgarriago, eta handiago. Artista ez garenontzat ere, garrantzitsua da jarrera hori izatea. Aste honetan bertan, lagun batek oso modu politean gogorarazi dit zein garrantzitsua den batzuetan, besterik gabe, bizitzari eskerrak ematea. Ni ez naiz artista, baina hemen ere, nolabait ere izango genuen norbait beste aldean, gure gora beherak irakurtzen,

ez Tere? Ba, azkenekoa den gure arteko testu honetan, horiei eskerrak eman nahi dizkiet, irakurleei. Baita ere tarte hau eskaini diguten GoiBerri-koei. Eta zuri, nire ÂŤbatekoaÂť izateagatik. Milesker.

Gure hurrengo Bat eta Bat, aurrez aurre, ohiko tokian. Ados?

Idoia Luzuriaga

bat eta

Egin ditugu saio batzuk Bat eta Bat atal honetan, Idoia!

Amaiera iritsi da ordea, eta zuk esan bezala, esker onekoa izan behar. Neu ere eskerrak ematera noa. Zuri lehenik, irakurleei gero, eta Goiberri-ri azkenik.

Azken urteotan, urteak izan direlako txoko honetan idazten jardundakoak, batak bestearen berri izateko aitzaki izan da Bat eta Bat. Idazten duguna irakurri, irakurtzen dela jakiterik ere izan dugu, nik behintzat, irakurleren batek edo bestek galdetu didalako inoiz norbaitek gutunik idatzi al didan, auzoko jaietan izandako gorabeherekin elkartasuna adierazi didalako edo lagunekin Errioxako herri txiki bateko igerilekuetan zein ondo igarotzen dugun esan didalako. GoiBerri-k, azkenik. tarteka idazketarekin eta euskararekin topo egiteko aukera eskaini dit.

Baina ez gaitezen triste jarri. Zuk esan bezala, GoiBerri-ko hitzordua beste toki batera eramango dugulako, eta aurrez aurre hustuko ditugulako hemendik aurrera barruak. Irakurleei dagokienez, aurrerantzean ere izango ditugu, ez dut zalantzarik, eta lortu-

bat

Tere Madinabeitia

ko dugu, berriz ere, beren gure gaiekiko interesa piztea. GoiBerri-k, berriz, aurrera jarraituko du gu gabe, eta tokia egingo die guk utzitakoan beste batzuei. Zorte on gure ondorengoei!

Bai. Gure hurrengo Bat eta Bat, aurrez aurre, ohiko tokian. Ez zaitez berandu iritsi, mesedez!

06 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

TERE MADINABEITIA

Mari Jose Galparsoro Sahararen aldeko Algamar elkarteko kidea

«Saharar errefuxiatuek gure laguntza behar dute, orain inoiz baino gehiago»

GOIBERRI 07

ELKARRIZKETA

Tere Madinabeitia Ataun Goierri beheko Algamar eta Saada elkarteek bat egin dute beste behin ere Sahara herriaren alde. Urte amaiera honetan, diru-bilketa kanpaina jarri dute martxan sahararren errefuxiatuen guneetan urrian uholdeek eragindako kalteei aurre egiten laguntzeko.

Mari Jose Galparsorok (Ataun, 1967) hartu ditu elkarteon bozeramaile lanak, eta sahararrei laguntzeko eskaria luzatu du, baita udan hango haur bat etxean jasotzeko ere.

Algamar eta Saada. Bi elkarte, helburu bera.

Bai. Duela hamar bat urte sortu genuen Algamar, haur sahararrak udan hartzeko programaren inguruan. Geroago Saada sortu zen Beasainen. Orain elkarlanean jarduten dugu, Goierriko Sahararen aldeko lagunak izenpean. Goierri garaian Hare Haizea dago, helburu berekoa.

Zein da helburu hori?

Sahararrei laguntzea eta babesa ematea, eta horretarako hainbat kanpaina burutzea: diru-bilketak, janari-bilketak, Oporrak bakean programa...

Zer da Oporrak bakean?

Errefuxiatuen kanpamenduetan bizi diren 8-12 urteko haurrei uda kanpoan igarotzeko bidea ematen dien programa.

Horri esker, umeek bi hilabete igarotzen dituzte hango beroetatik ihesi, ondo elikatuta eta mediku kontrolak eginda.

urtea, baina beste uda batean ere izango dugu agian gurekin.

Zer egiten dute haurrek hemen?

Etxeko beste bat bihurtzen dira, gure kasuan baita herriko beste bat ere, ataundar bat gehiago.

Euskara ikasten dute, eta nola gainera! Neskarekin, L’Haizarekin telefonoz hitz egiten dugu oraindik, eta elkarrizketak euskaraz izaten dira.

Zerk bultzatzen du familia bat haur horiek etxean jasotzera?

Guk beti izan dugu kezka bat, gureaz gain beste herri batzuk ere badaudela eta horiek ezagutu behar ditugula. Beste kultura eta pentsakerak daude, eta elkartrukea aberatsa da beti. Alaba bakarra daukagu, eta berarentzat etxean kanpotar bat hartzea oso aberasgarria izango zela uste genuen.

Kanpamenduetan nola bizi diren ezagutu duzue gainera.

L’Haiza gure etxera etorri eta bi urtera bere herrira joan ginen.

Oso harrera ona izan genuen.

Bere etxean egon ginen, hango udaletxea eta eskola ezagutu genituen... Harreman berezia sortu zen herriarekin, eta gaur egun mantentzen dugu. Beti zaude prest laguntzeko, zerbait bidaltzeko...

Zein da herri hori?

Dajhla du izena, kanpamenduetatik isolatuena eta basamortuan gehien barruratuta dagoena. Hondar gainean ezarritako kanpin handi bat aurkitu

Zure familiak parte hartzen du programa horretan.

Bai, duela 10 urte hasi ginen, Algamar sortuta. Orduan baziren Goierrin Saharako haurrak jasotzen zituzten familiak, Zaldibian, Beasainen... baina banaka ari ziren, seguru aski Tolosako elkartearen bitartez. Guk eskaria egin genuen eta L’Haiza neskatoa egokitu zitzaigun.

Oso esperientzia ona izan zen, eta handik aurrera bost udatan etorri zen, 12 urte bete arte.

Orain mutiko bat ekartzen dugu, Sualem, eta honek ere bete du gurekin bere bosgarren

«Sahararren errefuxiatuen gune hauen atzean historia politiko konplikatua dago» «Orain egin behar da udan Saharako haurrak jasotzeko eskaera, gurekin kontaktuan jarrita»

genuen, haimaz osatutakoa.

Komunik ez zegoen, eta haimatan sukalde txiki baten antzekoa zuten. Baina jende alaia eta umoretsua aurkitu genuen, elkartuta dagoena, eta ez daukana ere emateko prest dagoena.

Errepiderik ez zegoen orduan, eta sei orduko bidaia egin behar zen Tindoufetik. Orain Aljeriak errepidea eginda du eta asko aldatuta dago egoera.

Hobetzen ari al da orduan errefuxiatuen egoera?

Bai. Hobetzen ari da, baina nere galdera da han hobetu behar al den egoera. Beren lurraldetik kanpo bizi dira. Egoera beste nonbaiten hobetu behar dela uste dut nik. Atzetik historia politiko konplikatua dago.

Nola bizi dira han?

Bere ekonomia txikia sortuta dute: fruta eta janari dendak, kotxeak konpontzeko lekuak... badaude, baina beharrezkoa dute kanpoko laguntza.

Horretan ere Algamar eta Saada konprometituta daude.

Bai. Gure zeregin nagusia udan umeak jasotzeko familiak bilatzea eta elkartzea da, eta hemengo eta hangoen arteko lotura eginda, laguntza etengabe bidaltzen diegu familia bakoitzetik: janaria, arropa...

Kanpaina irekiak ere antolatzen ditugu, janaria ikastetxe eta dendatan biltzeko, adibidez. Udaberrian egiten dira, baina aurten, uholdeak tarteko, orain egin dugu bat, Tolosako elkartearekin batera. Bost egunetan 1.800 kilo janari eta higiene produktu bildu ditugu Goierri behean. Bidean dira, eta Gabonak inguruan iritsiko dira.

Dirua biltzen ere ari zarete.

Bai. Aparteko janari bilketa honetaz gain, eta uholdeek egindako txikizioak konpontzen laguntzeko, dirua biltzen ari gara.

Kontu korrontea ireki dugu horretarako (Kutxabank, 2095 5030 81 1075005677 zenbakia, ‘uholdeak’ hitza jarri behar da).

Jasotzen den dirua kanpamenduetara iristen denean, zertan erabili den emango dugu jaki-

Herri baten erreibindikazioa

S

ahara 1884-1975 artean Espainiako kolonia izan eta gero, espainiarrek alde egin zutenean Maroko eta Mauritania artean banatu zuten lurraldea. Maroko indarrez sartu zen, eta milaka sahararrek ihes egin zuten, Aljeriako basamortuan babesa hartuz, Tindouf-en.

Harrezkero, han bizi dira 200.000 saharar inguru, beren lurraldera noiz itzuliko zain eta Marokorekin gatazkan. Lau errefuxiatu gunetan banatuta daude: Auserd, Aaiun, Smara eta Dajhla.

Bitartean, 1973an sortu zen Fronte Polisarioak, kanpamenduetan egoitza duela, jarraitzen du Mendebaldeko Saharan, saharraren jatorrizko lurraldean, estatu independientea sortzeko lanetan.

tera. Konfidantza osoarekin egin daiteke diru ekarpena. Hilaren 20ra arteko epea dago

Hain larriak izan dira uholdeak?

Bai. Gure etxean izandako L’Haizarekin hitz egin genuen eta ‘Ondo gare Marijo, lasai’ esan arren, badakigu etxe asko, harez eginda daudenez, suntsitu direla eta kanpamenduetan dauden leku garaienetan ezarritako haima txiki batzuetan bizi dela orain jendea. Dena galdu dute, janaria, arropa, etxea...

Zertan erabiliko da dirua?

Herria berriz eraikitzen, ospitaleak-eta. Dajhlara bidaliko dugu dirua, hura baita kaltetuena.

Datorren udan, beraz, haurrek inoiz baino gehiago beharko dute basamortutik irtetea.

Bai. Eta orain da Saharako ume bat etxean jasotzeko eskaera egiteko garaia. Dokumentazioa aurkeztu behar da, eta lehen bailehen egin behar da eskaera. Gurekin harremanetan jartzea besterik ez dago.

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Haurren osasuna aztergai Goierriko 220 bat familia daude Inma proiektuan, ingurumenak haurren garapenean duen eragina aztertzeko.

Maialen Igartua Goierri Jaiotzen garen momentu beretik, gure ingurunearekin jartzen gara harremanetan: airea arnasten hasten gara, elikagaiak jaten, ura edaten, gure inguruko gainazalak ukitzen... Gainera, baliteke haurtzaroa izatea bizitzako momentu esanguratsuena, bai garapen fisikoari dagokionean, baita garapen neurologikoari ere. Baina, zer eragin dute gure inguruneko faktoreek haurren garapen prozesu horretan? Bi urterekin arnasten duen aireak, izango al du zerikusirik aurrerago izan dezakeen arnasketa arazoren batekin?

Edo, haurra dela telebista aurrean igarotako orduek ba al dute eraginik gerora ikasketetan izan ditzakeen arazoekin?

Zumarragako Ospitalean haurdun zeuden emakumeak hautatu zituzten proiekturako.

Elyzabeth Blarduni pediatra izan zen arduraduna. MAIALEN IGARTUA

Galdera horiei erantzuteko helburuarekin sortu zen Inma proiektua 1997an. Gaztelaniaz, Infancia y Medio Ambiente esan nahi du: haurtzaroa eta ingurumena. Estatu mailako proiektua da, eta hainbat eremutako haurrak ditu aztergai.

Datu bilketan oinarritzen da proiektua. Haurra amaren sabelean dagoen momentutik hasten dira analisiak egiten eta amaren ingurunea aztertzen.

Haurra jaiotzen denean, berriz, hainbat urtetik behin egiten 10. orrialdean jarraitzen du

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

Ainara Osinalde Inma proiektuko parte-hartzailea

ÂŤHaurraren bizi ohiturak eta inguratzen duen guztia dute kontuan ikerlariekÂť Maialen Igartua Legazpi Ainara Osinalde eta Josema Azpeitia legazpiarrek duela zortzi urte izan zuten Inma proiektuaren berri, eta parte hartzea erabaki zuten. Amaia alaba jaiotzeko zegoen oraindik, baina orain bera ere parte da. Bi urtean behin hainbat proba egiten dizkiete, eta, batez ere, galdera mordo bat erantzun behar izaten dute.

ÂŤProiektu hau ongi etorriko zaio gizarteari, jasotako datuak hor geratuko direlakoÂť egoera fisikoa aztertzen zuten gehiago, gero garapen intelektuala ere aztertzen hasi ziren, haurra hazi ahala, eta orain bizi ohituretan jartzen dute arreta handiena.

Fase honetan eskolarekin ere harremanetan jarri dira.

Irakasleen iritzia jaso dute, eta froga batzuk eskolan bertan egin dizkiote, ordenagailuarekin eta.

Nola izan zenuten Inma proiektuaren berri?

Informazio asko biltzen dute, hortaz.

Haurdun geundela, 2007an, Zumarragako Ospitalean kontatu ziguten proiektu batekin hastekoak zirela. Azaldu zidaten aztertu nahi zutela zein eragin zuen ingurumenak haurren garapenean, konturatu zirelako haurrek naturaz dituzten hainbat erreflexu galtzen ari zirela.

Bai bai. Galdetegiak erantzuten ditugula esaten dudanean ez dira hamabost galdera, pila bat dira. Eta oso galdera zehatzak izaten dira, gainera. Dagoeneko informazio pila bat izango dute bilduta, eta pentsatzen dut etorkizunean erabilgarri izango zaiela datu base hori, ikerketa zehatzak aurrera eramateko.

Eta zergatik erabaki zenuten baiezkoa ematea?

Gure esku dagoena egiterik badugu, zergatik ez, ezta? Azter dezatela zein problematika dagoen, gero soluzioren bat badago soluzio horren bila jar daitezen. Aztertu ezean, ez dakigu zein soluzio egon daitekeen.

Nolakoa izan da prozesua?

Haurdun nengoela dagoeneko hasi ziren probak egiten. Analisiak egin zizkiguten, atzazaletako laginak hartu... Jaio zenean zilbor hestetik ere lagina hartu zuten. Eta gero bi urtean behin edo egin dizkigute probak. Azkenekoa aurten izan da; hilabete pare batean edo egiten dituzte proba guztiak.

Nolako probak dira?

Amaiari odol analisiak egiten dizkiote. Horrez gain, beste mota batzuetako probak ere egiten dizkiote, inteligentzia

Emaitzen berri ematen al dizuete?

Ainara Osinalde ama, Amaia Azpeitia alabarekin. MAIALEN IGARTUA

Amaiari egindako frogen emaitzak bidaltzen dizkigute, eta batzuetan aholkuren bat ere bai, bizi ohituren ingurukoa.

Bestalde, tarteka ateratzen dituzten ondorio orokorren berri ere ematen digute. Alde horretatik ez dugu kexarik, oso informatuta gauzkate, eta prozedura guztia oso modu zuzenean eramaten dute aurrera, baimenak eskatuz eta protokoloak jarraituz.

probak eta halakoak, garapen fisikoaz gain garapen neuropsikologikoa aztertzeko. Guri, berriz, galdetegiak egiten dizkigute. Galdetegi pila bat erantzun behar izan ditugu.

taz. Ikuskatzaile bat etxera ere etorri zen, espazioa ikustera eta zerekin jolasten zuen ikustera.

Azken finean, haurraren bizi ohiturak eta inguratzen duen guztia dute kontuan.

Zein motatako galderak izaten dira?

Azken fasean elektromagnetismoa ere aztergai izan dute, ezta?

Zein da zuen balorazioa?

Bai, uhin elektromagnetikoek haurrarengan zein eragin izan dezaketen aztertzen ari dira orain, besteak beste. Azkeneko galdeketak bide horretatik ere joan dira. Etxean telekomunikazio arloan zer genuen eta horrelakoak. Hasieran haurraren

Pentsatzen dugu proiektu hau ongi etorriko zaiola gizarteari, bildutako datu guztiak hor geratuko direlako, aztergai. Horretan parte hartu dugula pentsatzea atsegina da. Eta gauzak konpontzeko balio badu, hobeto.

Denetik. Zer jaten duen, etxearen distribuzioa, zenbat leiho ditugun, kortinak ditugun, haurrak zenbat orduz jolasten duen kalean eta zenbat etxean, zenbat ordu pasatzen dituen telebista ikusten, zenbat lo egiten duen, botilako ala iturriko ura edaten duen... Dena dakite gu-

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

zaio jarraipena, bere garapenean eragina izan dezaketen faktore guztiak kontuan hartuz.

base erraldoia osatzen ari dira.

«Momentu honetan oso informazio zabala dugu, eta hori da, hain zuzen, proiektu honen balio handiena», esan du Ibarluzeak. Etorkizunean faktoreren baten eragina aztertu behar badute, datuak hor izango dituzte, eta ikertzeko moduan izango dira.

Zumarragako Ospitalean Gipuzkoa 2006an sartu zen proiektuan, eta Zumarragako Ospitalean hautatu zituzten parte hartuko zuten familiak, 2006tik 2008ra. Kontsultara joaten ziren haurdunei egiten zitzaien proposamena, eta 625 guraso inplikatzea lortu zuten.

Gaur egun, 515ek jarraitzen dute, eta horietatik %43 dira Goierrikoak, 220 inguru.

Garai hartan, Elyzabeth Blarduni ospitaleko pediatra zen, eta bera arduratu zen haurdunei proiektuaren berri emateaz eta lehenengo hiru urteetako jarraipena egiteaz. Zumarragako Ospitalea aukeratzeko hiru arrazoi egon ziren Blarduniren ustez. «Batetik, Goierriko eta Urola Erdiko haurdun guztiak bertatik pasatzen direlako.

Bestetik, industria ingurune batean dagoelako. Eta, azkenik, beste ospitale batzuek ezezkoa eman ondoren, Zumarraga prest agertu zelako».

Gaur egun proiektuan jarraitzen duten haurrak hasiera hartan Zumarragako Ospitalean aukeratutako berberak dira.

Hau da, ez da haur gehiago gehitu proiektura. Hainbat fase ezberdinetan, haurraren garapen fisikoa zein mentala aztertzen joan dira, eta datuak biltzen. Haurra bera esploratzeaz gain, bere ingurunea ere aztertzen dute: etxea, bizi ohiturak, familiako giroa, herriko kutsadura...

Uhinen eragina aztertzen Momentu honetan zortzi urte dituzte proiektuan parte hartzen ari diren haurrek. Fase honetan, ohiko probez eta galderez gain, bada berrikuntza bat: uhin elektromagnetikoek haurren garapenean izan dezaketen eragina aztertzen ari dira.

«Beti esaten da kaltegarriak direla, baina orain arte ez da haurrengan duen eragina aztertu»,

Orain arteko ondorioak

adierazi du Jesus Ibarluzeak, proiektuaren Gipuzkoako koordinatzaileak. Parkean, etxean eta eskolan ari dira neurtzen uhinak, «haurrek beren denboraren %90 eremu horietan pasatzen dutelako».

Bestalde, eskolarekin ere harremanetan jarri dira azken urteetan. Ibarluzearen esanetan, oso interesgarria da haurrak eskolan duen garapena aztertzea, batez ere, adin honetan.

«Haur baten lehenengo zailtasunak eskolan identifika daitezke errazen: ikasteko zailtasunak, harremanak izateko...».

Datu base erraldoia Datuak bildu eta bildu ari dira, hortaz, Inma proiektuko ikertzaileak. Sabelaren barruan dauden momentutik hasi, eta haurra garatzen doan heinean bere garapenaren, osasunaren, bizi ohituren... inguruko datu

Elyzabeth Blarduni pediatra, Inma proiektuko haur jaio berri bati esplorazioa egiten. LARREA

«Zumarragako Ospitalea aukeratu zuten industria ingurune batean dagoelako» Elyzabeth Blarduni Ospitaleko pediatra

«Kalte zein onura eragiten duten faktoreak daude; konbinaketa izan behar da kontuan» Jesus Ibarluzea

Gipuzkoako arduraduna

Proiektuaren helburuak, hortaz, ez dira epe motzekoak.

Dena den, dagoeneko iritsi dira ondorio batzuetara. Ibarluzeak azaldu duenez, ikusi dute badaudela substantzia batzuk haurraren garapen neurologikoan eragina dutenak. Substantzia horien artean daude kutsatzaile atmosferikoen partikula oso txikiak, tabakoaren kea, merkurioa —elikagai batzuen bidez jasotzen dugu— eta abar luze bat.

Dena den, kezkagarriak al dira ondorio horiek? Ibarluzeak garbi utzi nahi izan du ezetz.

«Eragina oso-oso txikia da, eta benetan arriskutsua izateko faktore horiek guztiak jasan beharko genituzke, eta esposizio handia izan». Baldintza normaletan ez da horrelakorik gertatzen, beraz, ez dago larritu beharrik.

Bestalde, ikertzaileek ikusi ahal izan dutenez, badaude beste faktore batzuk eragin txar horiek neutralizatzen dituztenak: ariketa egitea, dieta egokia, bularra hartzea, etxean giro ona izatea, ingurune berde batean bizitzea, bizitza sozial aktiboa izatea... «Faktore guztien arteko konbinazioa hartu behar da kontuan; noski badaudela haur batengan eragin kaltegarria duten faktoreak, baina baita onura eragiten dutenak ere, eta konbinaketa da emaitza».

Oraingoz jaio berritatik zortzi urtera bitarteko informazioa dute bilduta. Noiz arte jarraituko dute haur horien jarraipena egiten? «Finantziazioa dagoen artean».

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

«Jostunen lanbidean beti ari zara zerbait ikasten» Jostuna izan da urte askoan Begoña Luzuriaga, eta ez du galdu Santa Lutzi eguna ospatzeko ohitura.

Amak ere bazekien josten, ahizpa bat jostuna zuelako, eta beste bat sastrea, eta asko laguntzen zidan. Lehen lana 16 urte bete baino lehen egin nuen, neskato batentzako bi soineko; eta nire lehen ezkontza-soinekoa, 17 urterekin.

Harrezkero, ez zara gelditu.

Brinkolarrentzat lehenik, gero Legazpikoentzat, 21 urterekin Zumarragara joan nintzen bizitzera eta han ere bezeroak egin nituen… Lan asko egin nuen, baina beti ikasten nebilen, gauza berriak probatzen. Gure lanbidean beti ari zara zerbait ikasten, besteek zer egiten duten begiratzen zuk zeuk egiteko…

Ezin da beti berdina egin, bestela ez da aurrera egiten. Amak erakutsitakoa da. Aldizkarietan ikusitako modelo bat kopiatzea zaila zela iruditzen bazitzaidan, amak egiteko esaten zidan.

Tere Madinabeitia Urretxu Ez garai batean bezala, baina oraindik ospatzen du Begoña Luzuriaga jostunak (Brinkola, 1947) Santa Lutzi, Urretxu-Zumarragan egun horretan beste ospakizunik izan arren. Lehen, bere jantzigintza eskolako ikasleekin batera afaria egin ohi izan zuen; orain, familiakoekin elkartzen da mahaiaren bueltan.

Nola ospatzen zen Santa Lutzi?

Afaria egiten genuen bezperan.

Gu 40 emakumetik gora elkartzen ginen. Urretxu-Zumarragan akademia bat baino gehiago zegoen, eta askok ospatzen zuen. Kaleetan giro aparta izaten zen, hainbeste emakumerekin. Baina poliki-poliki galtzen joan da, eta gaur egun gutxi dira ospatzen dutenak.

Sastrea, jostuna, joskina… lanbide desberdinak dira.

Eta denen zaindaria da Santa Lutzi. Sastreak gizonezkoentzako arropa egiten du: trajeaketa; jostunak, emakumeentzako jantziak: diseinatu, oihalak neurrira moztu, josi…; joskinak josi egiten du bakarrik. Diseinatzaileak ere badaude, eta hemen sormena sartzen da.

Zu jostuna zara.

Hala da. Brinkolan bizi nintzela hasi nintzen, nire lehengusu Mari Karmenek erakutsita.

Jantzigintza akademia ere izan zenuen.

Begoña, Leire Santillan alabaren jantzi baten ondoan. T.M.

Hainbat emakumeri erakutsitako lanbidea, alabak ere jarraitua endatan egindako arropa salgai egon arren, neurrira egindako jantzi asko egiten dira oraindik, pieza bakoitzaren kalitateak, lanak eta izaera bakarrak erakarrita. Jostunen lanak, beraz, badu etorkizunik Begoña Luzuriagaren ustez.

Horrelakoa da bere alaba Leire Santillan diseinatzaile eta jostun ezagunak egiten duen lana. Leire ezkontza eta ospakizunetarako soinekoetan bereiztu da. Ama harro dago, berak erakutsi baitzion lehen puntadak ematen. Txikitatik gustatu izan zaio jostea: 6 urterekin makinaz josten bazekien; 10 urterekin berak egindako soinekoekin joaten zen ikastolara… Josten eta patroiak egiten erakutsi zion Begoñak, eta gero moda-diseinua ikastera joan zen Bartzelonara, Londresera… Baina Urretxura itzuli eta Ur ireki zuen.

Bertan landu du etxean ezagutu eta ikasi duen lanbidea.

D

32 urterekin, jostea eta jostea aspergarria zela pentsatu nuen eta akademia bat ireki nuen, beste batzuei erakusteko: Txuri-Beltz. Ondo joan zen eskola, eta 40 ikasletik gora ere izan nituen aldi berean. Duela 10-12 urte itxi nuen. Nire akademiatik igarotako batzuk jarraitu dute josten eta bere lanbidea bihurtu dute han ikasitakoa.

Josten jarraitzen duzu.

Ez dut inoiz utzi. Nire alaba Leire Santillan moda diseinuaren munduan hasi zen lanean eta Ur denda ireki zuen Urretxun.

Hari laguntzen ibili naiz, duela hiru urte jubilatu nintzen arte.

Baina josteari ez diot inoiz utzi.

Oraintxe, nere birlobarentzako soinekoa egiten ari naiz.

12 GOIBERRI

GAZTEAK

ÂŤGure bizitzako esperientzia izan da BoliviaÂť

Iztueta eta Sukia atzean Huayna Potosi mendia dutela.

Alboan, tontorrean GOIBERRI

Abuztuan izan dira Joseba Iztueta eta Alex Sukia Bolivian. Mendiez gain, bertako kultura ere ezagutu dute.

M.Aranburu Zaldibia Ilusioz motxila bete, eta hala abiatu ziren Boliviako lurrak ezagutzera Joseba Iztueta (Gabiria, 1991) eta Alex Sukia (Zaldibia, 1991) aurtengo abuztuan. Bertako mendiak igotzeko aukera izan dute, baina baita

Babeslea

bestelako txokoak ezagutzekoa ere. Orain, hainbat herritan ari dira hitzaldiak ematen beraien bidaiaren inguruan.

Zergatik Bolivia?

Joseba Iztueta: Hasiera batean buruan geneukan ideia ez zen Bolivia, Peru baizik. Nik argi

neukan Hegoamerika izango zela helmuga, pertsonalki gogo handia neukan hara joateko.

Alex Sukia: Hori da, Josebaren ideia izan zen eta ni engainatu ninduen (barre). Ez, biok gogoa geneukan horrelako zerbait egiteko, eta bagenituen lagun batzuk aurrez Boliviako mendietan ibili zirenak, eta hango mendiak begiratzen hasi ginen.

Altitude handian dago Bolivia, aldaketa sumatu zenuten, ezta?

J.I.: Gu La Paz hirira joan ginen, eta ia 4.000 metroan dago.

Gorputza aklimatatu beharra zegoen, eta pare bat egun horretarako hartu genituen.

A.S.: Iritsi bezain laster nabaritu genuen aldaketa. Hotelera iritsi, eta zuzenean ohera.

Aklimatatzeko egun horietan zer egin zenuten?

J.I.: La Paz hirian turismoa egiteko aprobetxatu genuen, eta baita Carretera de la muerte deiturikoa egiteko ere.

Nolakoa izan zen Carretera de la muerte?

J.I.: Oso esperientzia ona izan zen. Autobus moduko batean 4.800 metrora igo, bizikleta batzuk alokatu eta 80 kilometroko jaitsiera egin genuen. Hori bai, ez dut inoiz horrenbeste beldur pasa autobus batean.

Alde batean pareta geneukan, eta bestean amildegia...

A.S.: Izugarria izan zen. Bertan ikusi genuen nola aldatzen zen klima, lehor-lehorra izatetik oihan berdea ikustera pasa ginen.

Condoriri, 5.648 metro. Hura zen helburu nagusia.

A.S.: Estetikoki oso mendi poli-

GOIBERRI 13

GAZTEAK

ta da, baina gogorra izan zen. Ia hamabi ordu pasa genituen mendia igo eta jaisten, altuera handia du eta mendia nahiko teknikoa zen. Gogoratzen naiz gora iritsitakoan esan nuen lehengo esaldia ‘behera jaitsi behar dugu’ izan zela.

J.I.: Condoriri mendia ikuste hutsarekin konformatu nintzen.

Halere, nik uste dut horrelako mendi batera igotzen denean sentsazioa ez dela oso positiboa izaten. Beti daukazu buruan behera jaistea, behera jaitsitakoan gehiago apreziatzen dela esango nuke. Azkenean beherako bidea hor dago, nekatuta zaude...

A.S.: Ez ginen hasi ez saltoka, ez builaka... Baina bai, disfrutatzen duzu gora iritsitakoan, baina helburua onik iristea da.

Eta onik iritsi zineten?

J.I.: Bai, beno. Ni justu iritsi nintzen, Alex hobeto iritsi zen. Hain nekatuta nengoen ezin nuela etzanda ere egon. Bi litro ur edan nituen jarraian, eta handik bi ordura hasi nintzen buelta ematen eta hobeto sentitzen.

GOIBERRI

J.I.: 25 gradu azpitik zegoela sartu ginen barruko arropan terma horietako batean, 40 gradutan... eta hantxe, ur barruan geldirik egon ginen.

Iparraldetik hegoaldera.

Termatik mendi tontorrera berriz ere.

A.S.: Mendi hori egin eta La Pazera bueltatu ginen. Eguraldi txarra egin behar zuela, eta hegoaldera joatea erabaki genuen hiru-lau egunetarako, Uyuniko Gatzaga deitzen zaion gatzezko basamortu batera.

Erabateko leku basatia zen hura, eta hango terma batzuetan sartu ginen.

A.S.: Bai, Huayna Potosi, 6.088 metroko mendi ezaguna. Egindako elurragatik hasierako bidea aldatu behar izan genuen, eta ohiko bidetik igo ginen, baina amaieran zuzenean gailurrera zihoan elur palatik joan ginen. Esklusibotasuna bilatu dugu gure aukeren barruan.

J.I.: Bai, saiatu gara ohiko le-

kuetatik-eta ez igotzen mendiak, baina beti gure aukerak kontuan izanda. Fisikoak baino gehiago buruak ematen du lana, ordea. Condoririn, esaterako, ni ia limitera iritsi nintzen.

Azkeneko bi egunetan kanpamenduan bakarrik geunden eta gogorra izan zen.

Bidaia guztia elkarrekin pasa duzue, edo banatu zineten?

A.S.: Bai, egun batez bakoitza bere aldetik ibili ginen. Josebak mendi gosearekin jarraitzen zuen eta David Mayta mendigidarekin Huarahuarani mendira joan ziren. Ni, berriz, Tijuana-

kuko tenpluak ikustera joan nintzen.

Zein balorazio egiten duzue zuen bidaiaz?

J.I.: Gure bizitzako esperientzia izan da. Mendiak izugarriak izan dira, baina benetako Bolivia ezagutzeko aukera ere izan dugu; ez gara leku oso turistikoetan ibili eta.

A.S.: Izugarriak izan dira ikusi ditugun lekuak, mendiak, bertako jendea ere bai, noski. Azkenean lagunak ere egin ditugu bidaia honetan. Ez dakit noiz, baina egingo dugu beste horrelako bidaiaren bat, ziur.

14 GOIBERRI

INTERNET

saretik goierrikozerbitzuak.eus

Sarean ikusia

Klik

‘Rojadirecta’ ataria itxi dute

Goierriko zerbitzuak, sarean eta sakelekoan oierriko zerbitzu gidarik zabalena, paperean ez ezik, sarean ere ikusgai da dagoeneko. Goierriko Hedabideek 2014. urtean argitaratu zuten aurrenekoz Goierriko zerbitzu gida, eta harekin batera sortu zen goierrikozerbitzuak.com webgunea ere. Orain, bi bertsioak, paperekoa nahiz sarekoa berrituta datoz.

Webgunearen aurreneko berrikuntza izenean bertan dator, hemendik aurrera, ‘.eus’ izatera pasako baita, Goierriko Hedabideen gainontzeko webguneak bezala. Itxurari dagokionez,

G

erakargarriagoa eta erabilterrazagoa egin da, menuak eta bilatzailea ikusgarriagoak eginez eta garrantzia handiagoa emanez.

Sakelekoan ere bai Goierrikozerbitzuak.eus webgunearen beste berrikuntzetako bat, telefono mugikorretarako bertsioa ere bada. Horri esker, bilatu nahi den denda, jatetxe edo zerbitzuak modu errazean topatu, eta botoi bakarrean bertara deitzeko aukera izango da. Hala nahi duenak, webgunearen sarbide zuzena ere jarri dezake sakelekoaren pantaila nagusian.

Zein da gehien erabiltzen den aplikazioa?

Sakeleko telefonoen mundua ikertzen duen eMMA etxeak argitaratu duen ikerketa baten arabera, smartphonea duten erabiltzaileek 13 aplikazio dituzte jaitsita, bataz beste. Gehien erabiltzen den APPa WhatsApp da (%75). Haren atzetik daude Google Maps (%71) eta Facebook (%70). Arloka aztertuta, gehien erabiltzen diren APPak komunikazio arlokoak (%85), mapak (%69) eta bideojokoak (%68) dira.

Eguraldiaren eta erosketen ingurukoak ere gero eta gehiago erabiltzen dira. trecebits.com

Ordainpeko telebista kateek eskaintzen zituzten partidak modu irekian emateagatik egin zen ezagun Rojadirecta webgunea. Canal+ kateak, ordea, auzibidera jo zuen webgunea administratzen duen Puerto 80 Projects etxearen kontra. Auzitegiek «kautelaz» ataria ixtea erabaki dute orain. Webgunean ikus daiteke itxieraren oharra. rojadirecta.me

Elezaharrak osatzeko jokoa Flying Dodos enpresak euskal elezaharrak edo esaerak osatzeko joko hezigarri bat aurkeztu du: Zurrumurru. Jokoa 54 karta fisikok eta sakelekorako aplikazio batek osatzen dute eta helburua, narrazioak sortzeko gaitasuna piztea da.

APPa Android eta iOS sistemetarako dago erabilgarri. zurrumurru.eus

GOIBERRI 15

MOTZEAN

Euskara eta feminismoa Bi kazetari antropologo beasaindarrek, Lorea Agirrek eta Idurre Eskisabelek, ‘Euskara eta feminismoa bidaide’ hitzaldia egingo dute gaur, 19:00etan, Beasaingo Igartzako jauregian. Zapalkuntza hirukoitzaz jardungo dira.

Loinaz Agirre Beasain Izan al daiteke feminista euskaltzale izan gabe? Eta euskaltzale feminista izan gabe? Galdera horiei erantzuten saiatuko dira gaur Lorea Agirre eta Idurre Eskisabel Beasainen, Arranok antolatutako hitzaldian. Zapalkuntza hirukoitzaz jabetzea ez da kontu berria feministentzat: «Feminismo beltzek edo postkolonialek, esaterako, klase eta sexu-genero azpiratzeei arraza-jatorriaren araberakoa eransten zaiela utzi dute agerian. Euskal Herriko hainbat fe-

Idurre Eskisabel eta Lorea Agirre. ANDONI CANELLADA/ARGAZKI PRESS minista jada 70eko hamarkadan ohartu ziren hortaz, hau da, botere harremanen sare konplexuan klase, nazio eta sexu-

generoaren araberakoak bat egiten zuela eurengan», diote.

Euskal Herriaren kasuan, hizkuntzaren zapalkuntza ere

gehitu behar dela uste dute.

«Gurean nazio edo herri gisako zapalkuntzarako eremu pribilegiatua izan da hizkuntzarena, euskararena. Gainera, azpiratze estrategiak antzekoak dira sexu-generoari dagokionez eta euskal hiztun gisako menderatzeari dagokionean. Horrenbestez, feminismoak landutako jabekuntza, boteretze eta aurre egiteko bideetatik badu zer ikasia euskalgintzak, eta euskararen borroka feminismoa eremu berrietara iristeko bidea izan daiteke».

16 GOIBERRI

MOTZEAN

Kulturgintzaren erakusleiho Goierriko bost herritan egingo diren liburu eta disko azokak dira bertako kultur eskaintzaren erakusleiho onena.

Arkaitz Apalategi Euskal Herriko kultur ekoizpenaren ispilu izaten dira liburu eta disko azokak. Durangokoaren ondoren, herrietako azoketara zabaltzen da eskaintza, eta hor, argitaletxe handien ekoizpenak ez ezik, toki berezia hartzen dute eskualde nahiz herri mailan egindako argitalpenek ere. Askotan, egileak bertan direla aurkeztuko dituzte beraien lanak. Eta irakurle nahiz jarraitzaileek ere, egileekin zuzeneko harremana izateko aukera ona dute.

Azken urteetan hasitako bideari jarraiki, aurten ere eskutik datoz Goierriko bost liburu eta disko azokak, nahiz eta bakoitzak bere berezitasunak izan.

Ataungoa, esaterako, asteburu honetan egingo dute. Urtez urte herriko auzo batean anto-

latzen dute, txandatuz, eta aurten San Gregorion bilduko dira.

Gainontzeko laurak, Beasaingoa, Lazkaokoa, Ordiziakoa eta Segurakoa, hilaren 18tik 20ra bitartean egingo dituzte. Denetan ere, euskarazko kultur ekoizpenak deskontuekin lortzeko aukera izango da.

Bertako eskaintza, oparo Egile eta emari aldetik, kulturgintza mailan lurralde aberatsa izan da Goierri betidanik. Eta aurtengoa ere, ez da salbuespena izango. Literatur arloan ibilbide luzeko hainbat egilek argitaratu dituzte lanak; horien artean daude Xabier Mendiguren, Aintxi単e Mendizabal, Patxi Zubizarreta eta Tere Irastortza.

Aurreneko hirurek, haur literaturaren aldeko apustua egin dute; Irastortzak berriz, poesia-

ren bidetik jarraitu du. Horiekin batera, idazle gazteagoek ere eman dute literaturaren plazarako jauzia, tartean Irati Goikoetxeak edota Maider Agirrek.

Literaturaz gain, aipatzeko modukoa da aurten ikerlanen arloan egin den argitalpen sorta. Memoria historikoari tiraka, nahiz Goierriko hainbat herriren 400. urtemuga dela eta, hainbat herritan atera dituzte liburuak. Irakaskuntza eta ikastolen inguruko lanek, Legazpiko zepadien ikerlanak eta Jose Mujica Uruguayko presidente ohiaren jatorriari buruzkoak osatzen dute arlo honetako eskaintza.

Musika aldetik ere badute zeresana Goierriko egileek.

Fiachras, Klak!son, Colapso, Taupada, The Northaguirres eta Northern Pride talde goierritarrek diskoak argitaratu dituzte; baita Elustondo eta Imuntzo eta Beloki trikitilari bikoteek ere. Goierriko artisten parte-hartzea duten beste lan batzuek ere ikusi dute aurten

GOIBERRI 17

MOTZEAN

Goierriko kultur ekoizpena: LITERATURA · Aintxiñe Mendizabal. ‘Ama gaiztoaren ipuina’. · Ana Gisasola. ‘La fuerza esta en tu interior’. · Irati Goikoetxea. ‘Andraizea’. · Maider Agirre. ‘Bihotzero’. · Mari Romero. ‘La casa de la buhardilla’. · Patxi Zubizarreta. ‘Laranja bat zaborretan’. · Tere Irastortza. ‘Mundua betetzen zenuten’. · Xabier Mendiguren. ‘Puzkertin eta Hiru Sopranoak’.

IKERKETA · Angel Irigoras. ‘Zegama, 400 urte baino gehiago’. · Jose Antonio Azpiazu. ‘Y los vascos se echaron al mar’. · Jose Luis Ugarte eta Mertxe Urteaga. ‘Erdi Aroko burdin arkeologia. Legazpi barrutiko zepadiak’. · Josetxo Zufiaurre. ‘Beasaingo Paperak: Irakaskuntza Beasainen’

argia, tartean Aitzol Barandiaran ataundarraren Bi Bala taldeak, Pello Ramirez ordiziarraren Alos Quartet laukoteak, Vierbu gitarrajole legorretarraren Ze esatek? taldeak edota Aitor Furundarena soinu joleak, Garikoitz Mendizabalekin batera argitaratu duen lanarekin.

Bertako ekoizpena ez bada ere, aipamen berezia merezi du Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoen azken lanak, izan ere, Joxean Ormazabal zenaren testuekin osatu dute bi diskoe-

· Legorretako Oroimen Historiko taldea. ‘Orratzak baino hariak luzeago behar du izan’. · Mikel Prieto. ‘Jose Mujica Cordanoren euskal familia XVI-XIX. mendeetan’. · Ordiziako Udala. ‘Ordiziako Santanazaleak’. · Pello Joxe Aranburu eta Joxe Mari Apaolaza. ‘Jaxinto, Ikastolen lemazain’.

GAIKAKOAK · Jakoba Errekondo. Bizi baratzea. · Goierriko Hedabideak. ‘Ahogozagarri’.

DISKOAK · Aitor Furundarena eta Garikoitz Mendizabal. ‘2 poliedro’. · Alos Quartet. ‘Garden’. · Bi bala. ‘Gure eroyak’. · Colapso. ‘Gizakiaren bukaera’. · Elustondo. ‘Elustondo’. · Imuntzo eta Beloki. ‘Egurre!’. · Fiachras. ‘Amnesia eta argia’. · Klak!son. ‘Denboraleak’.

Ataunen asteburu honetan egingo dute liburu azoka; beste lau herrietan, hilaren 18tik 20ra tako bat. Grabaketan ere, Ordiziako eta Zaldibiako umeek parte hartu dute.

Ikus-entzunezkoen arloa ere oparoa izan da aurten, Goierriko egileek hainbat lan egin bai-

· Northern Pride. ‘Barnetik’. · Taupada. ‘Zeren zain’. · The Northaguirres. ‘Down to the highway’ · Ze esatek. ‘Inoiz egin dugun diskorik onena’.

IKUS-ENTZUNEZKOAK · ‘36ko Gerra Ormaiztegin’. Elixabete Garmendia. · ‘Behi aziendak’. Lekaio kultur elkartea. · ‘Bidean galdutako izana eta izena. Erraztiolatza-Segura 1256’.

Plaza Zaharreko Lagunak. · ‘Euskal Harriaren ABDak’. Askoren artean (laburmetraiak). · ‘Hurrengo geltokia’. Legorretako Memoria Historikoa taldea. · ‘Isidro Baztarrika’. Arin-Baztarrika sendia. · ‘Jostunak’. Mikel Alvarez. · ‘Zegama, 400 urte herri sortu zinela’. Joxe Mari Artola. · ‘Notas en movimiento’. Oscar Tejedor.

tituzte, horietako gehienak, dokumental moduan landuak.

Horietako bat da igande honetan aurkeztuko duten Jostunak, Beasaingo jostun eta joskinen kontuak biltzen duen lana. Seguraren eta Zegamaren historia jasotzen duten dokumental bana ere aurkeztu dituzte. Zinearen arloan berriz, aurtengo ezustekoa izan den Euskal Harriaren ABDak lana aipatu behar da. Jasotzen dituen 26 laburmetraietatik lau Goierriko egileenak baitira.

18 GOIBERRI

SANTA LUTZI FERIA

GOIBERRI 19

SANTA LUTZI FERIA

ko eta hasterako, dena pronto edukiko dugu. Etxetik 05:30ak aldera irtengo gara, Zumarragan 06:00etarako egoteko.

Tratularitza, zer?

MIKEL ALBISU

Geroz eta tratu gutxiago egin ohi dira ferian. Jendeak ohitura hartu du aurretik tratua ixteko.

Kanpotik etortzen direnek hazleekin aurreko astean kontaktatu ohi dute, eta feria eguna aprobetxatu ohi dute ganadua eramateko. Jende asko etortzen da kanpotik, eta segurantzia bat nahi izaten dute. Telefonoz eta Internet bidez hitz egiten da, gehienbat.

Tratu gutxiago egiteak, feriaren izaera lausotzen du?

Aitor Iraeta

Zaldibia Aralar Pottoka Elkarteko kidea

«Askok tratua aurretik ixten dute, eta ganadua eramateko baliatzen dute feria» Aimar Maiz Zaldibia Menditik pottoka azienda jaitsi, eta igandean eguna zabaltzerako Zumarragan izango da Aitor Iraeta (Zaldibia, 1976).

ZAPE Zaldibi Aralar Pottoka Elkarteko kidea da, bertako espezie hori zabaltzeko sortua. Santa Lutzi feria «erakusleihoa» dela dio. Tratuak, gaur egun, asko aurretik itxita egoten dira.

Urteko ganadu feria handiena

igandean da, Zumarragan.

Dena prest daukazue?

Lana urte guztikoa izaten da, eta egindako horren erakusleihoa da feria. Mendian edukitzen ditugu pottokak, behorrak eta zaldiak. Handik jaitsi, zepillatu bat pasatu, eta Zumarragara eramango ditugu.

Feria garrantzitsuena, ganaduzaleentzat, Santa Lutzi izango da, ezta?

Bai. Santa Lutzi egun finkoa da, egutegian gorriz markatutakoa. Lehen Ormaiztegin Arrastoak bertako arrazen feria ere izaten zen, baina utzi zioten.

Orain Santa Lutzi daukagu bakarrik, guk.

Zer antolamendu izaten duzue feria-egunean? Garaiz mugitu beharko duzue.

Jendea mugitzerako han egon behar dugu. Ikusleak etortzera-

Garrantzitsua da feria hauek mantentzea. Pottoken txapelketa, adibidez, aspalditik egiten da, eta mantendu beharko litzateke. Ez dakit noiztik egiten diren, baina 1948ko argazki bat badaukat, ordurako jada egiten ziren pottoka lehiaketak.

Nork erosten ditu zaldiak?

Kanpotik tratulari gehienak haragitarako moxalen bila etortzen dira. Zaldiak gizentzeko etxaldeak badaude. Hemen erosi, Levante aldean gizendu, eta Italiara edo Europara saltzen dituzte gero. Pottokena tratu txikiagoa da, bi edo hiru eraman ohi ditu jendeak. Zuzenean egiten dira horiek, ferian.

Euskal Herrian hipika joera askorik ez dago, baina Katalunian bai. Poniak erabiltzen dituzte, ikasteko-eta.

20 GOIBERRI

SANTA LUTZI FERIA

Abenduak 13, Santa Lutzi 08:00-14:00: Abere feria eta sariketa. Zumarragako Urdaneta hiribidean.

08:00-14:00: Nekazaritza tresnen feria. Zumarragako La SalleLegazpi ikastetxeko patioan.

09:00-14:00: Azoka bereziak: errezil sagar, fruta eta barazki sariketak; landare salmenta, esku-

lan erakusketa eta Euskal Herriko jakiak salgai: eztia, ogia, gazta, taloak... Zumarragako Euskadi plazan eta Urretxuko Gernikako Arbola plazan.

09:00-14:00: Eskulanen erakusketa eta salmenta Zumarragako Euskadi plazan eta trenbidearen gaineko zabalgunean,

eta Urretxuko Iparragirre eta Avenida berria kaleetan.

09:00-14:00: Oilasko eta kapoi sariketak. Areizaga-Kalebarren plazan.

09:00-14:00: Eskualdeko ezti sariketa. Urretxuko Areizaga kaleko arkupeetan.

09:00-16:30: Arabako Errioxa-

ko 24. Ardo azoka. Urretxuko Iparragirre plazan.

13:30: Artzain zakur erakustaldi komentatua, antzarrekin. Urretxuko Zubimusu plazan.

13:30: Oilasko, kapoi, fruta, barazki, errezil sagar, ezti eta ganadu sariketetako sari banaketak. Areizaga-Kalebarren plazan.

GOIBERRI 21

SANTA LUTZI FERIA

Larunbatean ardo azoka eta dastaketak Santa Lutziko ospakizunak ardo azokarekin eta ardo dastaketarekin hasiko dira bihar, hilak 12. Batetik, 18:00etatik aurrera, Araba Errioxako 24. Ardo azoka egingo dute Urretxuko Iparragirre plazan.

Bestetik, 19:00etan, Manuel Ruiz Arabako Errioxako ardo dastaketa irekia egingo dute Urretxuko udaletxean. Txartelak salgai egongo dira aurrez, kultur etxean abenduaren 9an, 10ean eta 11n. 2 euroan, ardoa edan eta pintxoak jateko aukera izango da.

Argazki rallya 23. argazki rallya egingo dute Santa Lutzi egunean Abenuak 13, 09:00-10:00: Santa Lutzi feriako 23. Argazki rallyan (digitala) parte hartzeko izen ematea, Urretxuko Aizpuruenea kultur etxean.

Lehiaketaren epaia hilaren 17an, 18:30ean, emango dute, Urretxuko Aizpuruenean.

Sari-banaketa larunbatean, abenduak 19, eguerdiko 12:00etan izango da Urretxuko Aizpuruenean.

22 GOIBERRI

SANTA LUTZI FERIA

ASIER ZALDUA

Feriaren osagarri

09:00: Urretxuko Lizarriturri Txistulari Elkartea eta Iratzarri Dultzaineroak Urretxuko kaleetan zehar.

10:00: Tolosako Dultzaineroak Zumarragako kaleetan zehar.

10:30 - 12:30: Secundino Esnaola Musika Eskolako Trikitilari Taldea Zumarraga eta Urretxuko kaleetan zehar.

11:30: Zumarragako Musika Ban-

da, eta Antxi単ako Ama Txistulari Taldea Zumarragako kaleetan zehar.

Eguerdira arte: Zumarraga-Urretxuko trikitilariak bi herriotan zehar arituko dira.

12:30: Herri kirolak, Urretxuko Ederrena pilotalekuan.

Aizkolariak: Iker Bizente-Ugaitz Mugerza, Jon Irazu-Aratz Mugerza eta I単aki Azurmendi-Xa-

bier Zaldua.

Harrijasotzailea: Inaxio Perurena, 300, 250, 200 eta 100 kiloko harriekin.

17:00: Profesionalen arteko pilota partidak. Urretxuko Ederrena pilotalekuan.

18:00: Idi probak: Pablo Aranberri, Antonio Zabaleta eta Francisco Aranberri. Zumarragako Euskadi plazan.