Goiberri 175. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

175. zenbakia. 2016ko urtarrilaren 15a

GOI B ERRI

Maria Jesus Telleria Segura Irratiko esatari ohia Arantxa Eziolaza 3 Iritzia 4-5 Lan merkatuaren egoera 6-7 Ikastaroak Beasaingo gaztetxean 10 Arantxa Zurutuza 11 Euria egin, egin du 12-13 Ormaiztegiko San Migel ermita desagartua 14

ÂŤAgur esatean entzule askok negarrez deitu zidatenÂť 4-5

41 urtez Segura irratian lanean jardun eta gero, erretiroa hartu berri du Maria Jesus Telleriak. JOSUNE ZARANDONA

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

ASIER ZALDUA

Arantxa Eziolaza Idiazabalgo Arantxa dendakoa

«Nire ametsa osasuna edukitzea eta ingurukoekin ondo konpontzea da» Asier Zaldua Idiazabal Arantxa Eziolazak (Idiazabal, 1941) bere izena daraman denda ireki zuen duela ia 40 urte.

Bertan, denetik saltzen dute, janaria izan ezik. Egun, bere alaba Belenek lan egiten du bertan.

Musika talde bat.

Gabiria eta Larraitz.

Dendan Segura Irratia eta Euskadi Irratia jartzen ditugu beti.

Batzuetan Joseina Etxeberria ere bai.

Amets bat?

Zein zaletasun dituzu?

Abesti bat.

Denbora librea dudanean, dendara etortzea eta bezeroekin hitz egitea gustatzen zait.

Euskal kanta guztiak gustatzen zaizkit.

Bilobetako batek oparitutako egutegi bat: familiako guztien argazkiekin egin zuen.

Zuen denda XXI. mendeko Benta Txiki da.

Hala da. Hasieran mertzeria eta drogeria zen, baina ondoren herritarrek eskatzen ziguten guztia ekartzen hasi ginen.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Donostiara oso gustura joaten naiz.

Liburu bat.

Ez dut irakurtzeko denbora izan.

Janari bat.

Edozein. Babarrunak asko gustatzen zaizkit, semea harakina dut, aita artzaina zen...

Edari bat.

Sagardoa.

Oporretarako leku bat.

Goierriko txoko bat.

Osasuna edukitzea eta ingurukoekin ondo konpontzea.

Jaso duzun oparirik bereziena.

«Denbora librea dudanean, dendara etortzea eta bezeroekin egotea gustatzen zait»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Ione Berasategi Koordinatzailea: Tere Madinabeitia Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Gorroto duzuna.

Ez dut ezer gorroto.

Idiazabalgo alkatea bazina...

Ez da lan erraza...

Idiazabalen biziko ez bazina...

Donostian pisu txiki bat dugu eta bertara joango nintzateke.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Garbi単e Etxaniz

Elikadura makrobiotikoan aholkulari-laguntzailea

Mikrobiotika? Bai bai, mikrobiotika ik dakidala behintzat mikrobiotika hitza ez da ageri hiztegian; eta, zer da? Ba guregan bizi diren mikroorganismoekiko ikuspegi maitekor eta esker onekoa dela esan dezakegu. Bizitza ez litzateke posible izango mikroorganismo horiek gabe, eta, esaten dutenez, egun ditugun osasun eta ingurumen arazoen irtenbidea gordetzen dute.

Darwinen eboluzioaren teoriak dio lehia dela espezieen eboluzioaren motorra. Baina berez, izaki bizidunen arteko sinbiosia eta kooperazioa dira eboluzioaren giltza, horixe dago bizitzaren jatorrian. Mikroorganismoek kontzientzia dute, bizitza askea, eta beraien artean komunikatzen dira ingurunera egokitu eta bizirautea ahalbidetuko dien erabakiak hartzeko, izaki bakar bat balira bezala jarduten dute.

Bakteriei buruz dakigun guztia jakinda ere, medikuntzak Pasteurren bidetik jarraitzen du: bakteriek beldurra ematen

N

jarraitzen dute, eta horregatik, beraiengandik babestea beharrezkoa dela esaten digute.

Bakteriekin gerran aritzeak bide txarretik eraman gaitu ordea, hanka sartu dugu. Beharrezkoa da mikroorganismoekin dugun harremana aldatzea, eta guregan bizi direnekin has gaitezke, guzti-guztiek gure gorputzarentzat onuragarriak diren funtzioak betetzen baitituzte. Hesteetan bakarrik 100 bilioi bakteria baino gehiago ditugu, milaka espezie desberdinetakoak, eta nahiz eta bakoitzak bizi askea izan, guztiak batera organo bakarra osatzen dute: hesteetako mikrobiota.

Badakigu mikrobiota osasuntsu bati eskerrak elikagaien nutrienteak har ditzakegula eta hainbat osasun-gorabeherei aurre har diezaiekegula; besteak beste, alergiak, gaixotasun autoimmuneak, infekzioak, gizentasuna, diabetesa, minbizi mota batzuk, depresioa eta baita nahasmendu psikologiko edo portaera-nahasmenduak ere. Izan ere, geroz eta datu gehiagok baieztatzen dute hes-

teetan gertatzen denak eragin zuzena duela gure pentsamendu eta sentimenduengan; harrigarria, ezta?

M. Gerson doktorea izan zen lehenengo aldiz bigarren burmuina aipatu zuena, orain dela hamar urte baino gutxiago, hesteetako hormetan bizi diren 100 milioi neurona baino gehiago horiez hitz egiteko. Hesteetako burmuin horrek serotonina, dopamina eta beste hainbat neurotransmisore sortzen ditu. Serotoninak, adibidez, po-

zik eta gustura sentitzen laguntzen digu, eta %95 hestean sortzen da. Nerbio-sistema horrek berehala erantzuten die emozioei; guztiok dakigu estresak eta emozioek urdailean eta hestean eragiten dutela. Azterketa batek eragindako urduritasunagatik beherakoa izan dezakegu, eta maiteminduta gaudenean tximeletak sentitzen ditugu urdailean.

Eta beraz, geroz eta datu gehiagok egiaztatzen dute hestean gertatzen denak eragin zuzena duela gure pentsamendu eta sentimenduengan, eta hesteetako bakteriek zeresan handia dutela bigarren burmuin horren funtzionamenduan. Gure mentea eta gure gogo-aldartea mikroorganismoekin sinbiosian bizitzearen ondorio izan daitezke beraz.

Logikoa da pentsatzea mikrobiota bere onera ekarrita posible izango litzatekeela hainbat gaixotasun hobetu edo sendatzea; depresioarentzako botikak hartu beharrean posible izango litzatekeela serotoninaren aitzindariak estimulatzea (neurotransmisore horren produkzioa jaitsi egiten baita gaixotasunarekin). Zalantzarik gabe medikuntza eta psikologia berri baten lehenengo urratsak ematen ari gara, eta dagoeneko elikagai sinbiotikoak edo psikobiotikoak bezalako kontzeptuak entzuten hasi gara... benetako iraultza!

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Agur David Bowie

Pasa da denbora apur bat ‘Bat eta bat’ hauetan parte hartzen hasi ginenetik Jon. Indartsu hasi ginen baina egiten ditugun gauza gehienetan bezala, indarrak agortzen joan dira. Hobe esanda, beste proiektu batzuk joaten dira gure indarrak xurgatzen eta lastima ematen badigu ere, hauxe izango da gure azken zutabea GoiBerri honetan (oraingoz behintzat). Makina bat gauzez aritu gara eta ez gara beti ados egon (eskerrak‌). Egia esan, ez dakit inork arretaz irakurri gaituen, edo arretarik gabe, baina niretzat behintzat ariketa aberasgarria izan da. Buruan nituen kezkak plazaratzeko balio izan dit eta zure hitzetatik beti jaso dut erantzunen bat; gauzak argitzeko batzuetan, gehiago nahasteko aldiz beste askotan. Beste hainbatetan zu hasi zara elkarrizketarekin eta onartu behar dizut behin baina gehiagotan zer erantzun jakin gabe utzi nauzula (Hori ere ikasgai ona izan da). Hemendik aurrera beste proiektu batean jarriko ditugu gure indarrak eta ziur naiz Jon eta Mikelen azken zutabe hau irakurtzen ari direnek gure berri izango du-

tela, gure berri eta adoptatu berri gaituen Katihotsak logiaren berri noski. Bitartean, mila esker txoko honetara gerturatu zareten guztioi eta baita GoiBerriri ere gu bezalako bi artabururi halako plaza bat eskaintzeagatik. Mila esker eta hurrengora arte!

Mikel Alvarez

bat eta

Marka da bai Mikel, nola hasiera batean zutabetxo honetako hitz mugaketak zenbat frustratzen gintuen, edozertaz zela ere buruan genuenak mila hizkietako mugatik gainezka egiten zigulako, eta orain ordea nola bihurritu behar izaten dugun egutegia bertan idazteko tarte bat topatzeko. Baina diozun bezala, ez gara isilik egotekoak eta ondoren ere gure berri izango du jarraitu nahi gaituenak. Azken batean, saltsaz aldatzea gustatzen zaion perrexila besterik ez baikara: mahonesatik saltsa berdera, ali-olitik txokolatera (batez ere txokolatea), zutabeetatik bideogintzara. Izan ere, badugu ito ezin dugun gauzak adierazteko barne behar bat edo, inor askori axola ez dakiola jakinda ere, edo eta aspaldidanik dena esana dagoela jakinda ere. Zer demontre, dena esana badago ere, ez baita guk esana!

Mundua konkistatzea jarri genuen helburu aspaldi kamarada eta Goierriko biztanleak lasai utzi eta beste kontinente batzuk aztoratzera joateko garaia dugu orain Gengis. Beraz, mila esker bi-

bat

Jon Artola

daia ezin eder eta aberasgarriago hau posible egin duzuen guztiei, baina gure izenak megafonoetatik aipatzen ari dira eta ez dugu lur ezezagunetara eramango gaituen hegaldi hau galdu nahi. Agur eta besarkada bana.

06 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Lana, hobe bidean Gaindegia erakundeak Gipuzkoako lan merkatuari buruzko ikerketa bat atera berri du, tartean Goierriko datuak txertatuz. Langabeziak behera egin duela adierazten dute zenbakiek, baita lan kontratuen kopuruak eta afiliazioak ere.

Tere Madinabeitia Kaleko adituen esanetan, N-1eko kamioien joan-etorriak lan merkatuaren egoera adierazten omen du: zenbat eta kamioi gehiago, orduan eta lan gehiago. Izan ziren orain baino askoz ere kamioi gutxiago errepide horretan, duela bost-sei urte, baina azkenaldian, trafikoa ugaritu egin da. Aditu horiei jaramon eginda, beraz, lan merkatua hobetu egin da. Krisia gaindituta ote da, hortaz?

Gehitxo esatea litzateke hori, baina kamioien trafiko ugalketa ez ezik, badira datu objektiboagoak, hobekuntza hori baieztatzen dutenak. Duela aste gutxi, Gaindegiak, Euskal Herriko ekonomia eta gizarte garapenerako behategiak, esaterako, Gipuzkoako lan merkatuaren inguruko ikerketa egin du, eta emaitzek langabeziaren jaitsiera eta kontratazioen igoera erakusten dute. Goierrik ere joera bera agertzen du.

Hiru adierazle erabili ditu Gaindegiak Gipuzkoako lan merkatuaren egoera aztertzeko: langabezia, kontratazioa eta Gizarte Segurantzako afiliazioa. 16 eta 64 urte bitarteko biztanleria hartu du azterketarako, eta Gizarte Segurantza eta Enplegu Ministerioaren, EUSTATen, INEren eta Euskalgeoren datuak erabili ditu. Lurraldea, berriz, garapen agentzien arabera banatu du. Beraz, Goierriri dagozkion datuak Goieki eta Uggasaren artean banatu ditu. Denbora-lerroa azkenik, 2014ko urritik 2015eko

urrira bitartekoa izan da, urte betekoa.

Langabezia jaisten ari da Gipuzkoa osoan egin du behera langabeziak Gaindegiaren azterketan jasotzen denez. Urte betean, %1,16 egin du behera, hain zuzen, 2014ko urriko %10,49tik 2015eko urriko %9,34ra.

Goierri osoari dagozkion datuak ere baikorrak dira, 2014an %9,54ko langabezia baitzegoen, eta 2015ean %8,24koa.

Ikusten denez, Gipuzkoako tasaren azpikoa da Goierrikoa.

Goierriko herriak bertan lan

egiten duten bi garapen agentzietan banatzen badira, bai Uggasak (Legazpi, Urretxu, Zumarraga eta Ezkio-Itsaso barneratzen ditu) bai Goiekik (gainerako 18 herriak hartzen ditu) joera bera mantentzen dute: Uggasaren lurraldean %1,53 jaitsi da langabezia (2015eko urrian %8,7koa zen), eta Goiekikoan %1,1 (%7,8koa izan da 2015eko urrian). Urola erdiko eskualdearen atzetik (%1,74 jaitsi da langabezia), Uggasako herriek erakutsi dute Gipuzkoako eboluziorik onena. Hala ere, Goiekik du langabezia tasarik baxuena. Altuenak, berriz, Bi-

Kontratazioak gora

Datuak Altzaga Arama Ataun Beasain Ezkio-Itsaso Gabiria Gaintza Idiazabal Itsasondo Lazkao Legazpi Legorreta Mutiloa Olaberria Ordizia Ormaiztegi Segura Urretxu Zaldibia Zegama Zerain Zumarraga

dasoako Bidasoa Bizirik agentziako herriek (%10,9) eta Debabarreneko Debegasakoek (%10,8) agertzen dute.

Herriz herriko datuetara joz gero, Ezkio-Itsason, Araman, Mutiloan eta Zerainen langabetuen kopuruak gora egin duela aipatu behar da, azken bi herriotako tasak oso baxuak badira ere. Gaintza da, hala ere, Goierri osotik langabetu gutxien duen herria, %2,7arekin.

Beste puntan Zumarragako datuak kokatzen dira, %10,9arekin. Atzetik jarraitzen diote Ezkio-Itsasok, Ordiziak eta Legorretak.

langabezia 2014 2015 9,3 6,2 5,5 6,3 6,7 6 9,5 8,5 7,8 9,6 4,2 3,9 5,5 2,7 7,1 75,9 9,2 7,7 8,1 6,6 8,4 6,9 9,3 9 3,9 4,6 8,5 7,7 10,3 9,4 8,1 6,4 5,2 4,8 9,8 7,8 10,3 6,1 7,6 7,3 3,8 5,6 12,3 10,9

kontratazioa afiliazioa 2014 2015 2014 2015 1 40,2 40,2 14,8 6,3 114,1 105,5 1 0,5 45,3 46,6 2,9 2,9 86,8 89,7 9,6 7 141,7 140,6 3,2 3,9 64,3 65,6 - 35,6 32,9 6,8 5,5 65 65,8 4,7 2 79 76,7 3,3 3,6 38,7 40,1 2,5 3,6 49,4 44,7 3,8 3,8 43 41,8 5,9 2,6 43,8 46,4 11,2 15,8 295,5 303,4 1,9 2,5 35,7 36,6 1,4 3,8 63,2 72,7 1,6 2,8 27,8 27,7 5,4 4,2 38,5 39,2 3,3 1,5 44,3 22,3 1,8 1,8 33,4 33,9 3,1 0,6 56,9 53,8 2,1 2 50,5 53,2

Lan merkatuaren egoerak hobera egin duela erakusten duen beste adierazle bat kontratazioarena da. Gaindegiak egindako ikerketan, Gipuzkoako udalerri bakoitzean izenpetutako kontratu kopuruak zenbatu eta herri bakoitzeko lan adinean dagoen biztanleriarekiko proportzioan jaso dira. Datu bilketa horrek erakusten duenez, lurraldean gora egin du orokorrean lan kontratazioak 2014ko urritik iazko urrira bitartean, %9 hain zuzen. Gipuzkoako kontratazioek %12,8ko ratioa dute.

Garapen Agentziekin lotutako datuei erreparatuz, berriz, Goiekik eta Uggasak bestelako emaitzak ematen dituzte, eta biak Gipuzkoako ratio horretatik behera kokatzen dira; Urola Erdiarekin batera, kontratu gutxien egin dituztenak izan dira.

Hala ere, Goiekik, %3,5eko

GOIBERRI 07

ASTEKO GAIA

hazkundea izan du 2014tik, eta Uggasak, berriz, hazkunde negatiboa erakutsi du, %-0,8koa.

Biak elkartuz, Goierri osoari %1,35eko igoera dagokio. Ratioa, %3,2koa da Uggasakoa eta %3,1ekoa Goiekikoa.

Aipatu behar da Uggasaren kasuan, egindako kontratu guztien %94 aldi baterakoak direla, eta Goiekin, %88 direla denboraldi baterakoak.

Herriz herriko azterketari begiratzen bazaio, bestalde, Goierri osotik bederatzi udalerrik erakusten dute goitik beherako joera azken urtean, eta horietatik beherakada nabarmenena Aramak (%7,5 kontratu gutxiago 2015ean) eta Mutiloak (%-3,3) izan dute. Beste aldean, berriz, Olaberria dago, %4,6ko igoerarekin, Ormaizte-

Goierriri dagozkion langabeziari buruzko datuak baikorrak dira, jaitsi egin delako Kontratu kopuru gehien Olaberrian, Idiazabalen eta Urretxun egin dira azken urtean

gi atzetik duela %2,4 kontratu gehiagorekin.

Kontratu kopuruetan begia jarrita, Olaberria bera (%15,8), Arama (%6,3) eta Idiazabal (%5,5) dira urritik urrirako epe horretan kontratu gehien egin dituzten udalerriak. Hirurak, herri txikiak izanik ere, industrialde garrantzitsuak dituzte eta horren isla dira beren kontratazio bolumenak. Zerainek, alderantziz, ez du ia kontraturik egin, ezta Altzagak eta Ataunek ere. Erdi bidean daude Urretxu %4,2rekin, Lazkao eta Legazpi %3,6rekin, Beasain %2,9rekin, Ordizia %2,5ekin edo Zumarraga %2rekin.

Gizarte Segurantza Gizarte Segurantzaren sisteman altak edo afiliazioak osa-

tzen dute Gipuzkoako lan merkatuari buruzko Gaindegiaren ikerketaren hirugarren zutabea Zenbakiek, herri bakoitzean lan egiteko adinean (16- 64) daudenen proportzioan herrian bertan afiliatutakoen zenbatekoak adierazten dituzte. Langileak herrikoak bertakoak zein kanpokoak izan daitezke, Gipuzkoak %58,19ko ratioa du, eta iazko datuarekin alderatuta %2,34ko igoera izan du.

Goiekiko eskualdeak ratio hori gainditun du, eta % 63,9an kokatzen da, 2014ko urritik %2,8 gorago. Uggasa, berriz, Gipuzkoako datuaren azpitik dago: %48,8an, eta beheranzko joera izan du 2014tik 2015era, Gipuzkoako bakarra: %-8.

Goierriko herri guztiak elkartuta, %56,35ko ratioa ematen dute Gizarte Segurantzako afiliazioari dagokionez. Daturik aipagarriena Olaberriak ematen du, %303,4rekin. Lehen aipatu dugu herri honetan industriagune garrantzitsua dagoela, Arcelor enpresa buru dela, eta jende askok egiten du lan bertan; horrek, bertako biztanleriarekiko proportzioan, logikoa denez, desoreka sortzen du.

Berdintsu gertatzen da Aramarekin (%105,5) edo Ezkio-Itsasorekin (%140.6).

Langabeziaren profila Zenbaki asko dira Gipuzkoako eta, gertuago etorrita, Goierriko lan merkatuaren egoera hobetzen ari dela erakusten dutenak.

Adierazgarriena, eta ezagunena, langabezia tasa da. Goierrin %8,24koa da. Baina zer dago zifra horren atzetik? GoiBerri-k datorren aleren batean argitaratuko du Goierriko langabetuen profilari buruzko artikulua.

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

JOSUNE ZARANDONA

Maria Jesus Telleria Segura Irratiko esatari ohia

«Irratian emandako urteek pertsona hobea izaten irakatsi didate»

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

Josune Zarandona Segura Pasa den abenduaren 31n esan zien agur Maria Jesus Telleriak Segura irratiko bere entzuleei.

41 urtez lanean jardun eta gero erretiroa hartu berri du. Delineatzailea ikasketaz, irratiaren munduan «kasualitatez» sartu zela aitortu du. Lanak etxekoekin egoteko orduak kendu dizkiola, baina trukean irratian izandako bizipenek «asko» eman diotela ere jakin badaki.

Orain, bizimodu berri baten atarian, joandakoak gogora ekarri dizkio GoiBerri-ri.

Zer moduz erretiroa hartu ondorengo lehenengo egunak?

Gabonak tarteko, oraindik oporretan egongo banintz bezala nago. Uste dut oraindik ez naizela egoera berriaz jabetu. Enkarguak egiteko egunero pasatzen naiz irratiko ate paretik, dagoeneko ez dakit zenbat aldiz igo naizen bisitan!

Nolakoa izan zen agur esateko unea?

Gogorra izan zen. Urte asko izan dira antenan, entzuleekin oso harreman zuzena eta berezia izan dut. Ez zen erraza izan agur esatea. Entzuleentzat ere une zaila izan zen, askok negarrez deitu zidaten egun hartan.

Izan ere, zure ahotsa eguneroko konpainia izan da asko eta askorentzat, ezta?

Egunero deitzen duten askorentzat laguna ere izan naiz.

Urte askotako harremana izan da entzuleekin lortu dudana.

Asko eta asko ezagunak ere badira. Urtero bazkaria egin izan ohi dugu Arantzazun, ehun bat lagun bildu izan gara. Askok aurpegia ere jarri diote ahotsari. Jendeak ez zuen Segura Irratira deitzen, niri deitzen zidan.

Agurrak beti dira gogorrak, baina zure kasuan bizitza berri bati ateak irekitzeko aukera ere bai.

Gelditzeko beharra ere banuen.

Lasaitu, nire gogoko gauzak egiteko tartea hartu... ordupeko betebehar horiek gabe egoteko desiratzen nengoen. Bidaiatzea ere asko gustatzen zait,

eta orain horretarako tartea hartuko dut oporren zain egon beharrik gabe.

Delineatzaile ikasketak egin zenituen. Nolatan hasi zinen Segura Irratian?

Goierriko eskolan atera zen delineatzaile ikasleen lehenengo promozioa izan zen nirea, orain 45 bat urte. Garai hartan aitak Idiazabalgo fabrika batean egiten zuen lan, eta norbaitek delineatzaile ikastaro hartaz hitz egin zion. Horrela hasi nintzen, ia zer zen ere jakin gabe.

Hiru urteren buruan amaitu nituen ikasketak, eta aukera izan nuen CAFen edo inguruko enpresaren batean lanean hasteko. Baina etxean pentsu biltegia genuen, oilategia ere bai, arrautzak inguruko ferietan saltzen genituen. Lana zegoen eta bertan gelditu nintzen laguntzen.

Hurrengo egunean ere joango ote nintzen galdetu zidan On Zesareok. Eta hurrengoan, eta hurrengoan. Aurretik zegoen mutila ez zen gehiago bueltatu.

Nik jakin banekien inor ez zegoela irratian eta joatea nire betebeharra zela. Azkenean 41 urte eman ditut bertan.

Zertan aldatu da irratigintza hasi zinenetik gaur arte?

Batez ere teknologiari dagokionean. Teknologia asko aurreratu da eta oso lagungarri zaigu lana arintzeko. Lehen pizarrazko diskoekin lan egiten genuen, egun dena egiten da ordenagailuarekin. Baina bada aldatu ez den gauza bat ere: entzuleekin daukagun harremana. Harreman zuzena eta bizia izan dugu beti entzuleekin. Hori da, azken batean, Segura Irratiaren

On Zesareo Elgarresta apaiza zure bizitzan gurutzatu zen arte.

Bera izan zen Segura Irratiaren sortzailea. 1956an hasi ziren emititzen uhin ertainean. Urte gutxiren buruan, ordea, frankismo garai bete-betean, itxiarazi egin zuten, Loiola eta Arraterekin batera, euskaraz emititzen zutelako. On Zesareo ez zen geldi egoteko horietakoa, ordea, eta 1974an FM-n hasi ziren emititzen. Garai hartan, mutil bat egoten zen irratian lanean.

Hiru egunetarako kanpora zihoala eta, On Zesareok bera ordezkatuko ote nuen galdetu zidan. Baietz esan nion.

Nolakoak izan ziren lehen une haiek?

Nik ez nekien disko bat nolakoa zen ere, are gutxiago disko-jogailu batek nola funtzionatzen zuen. Hasi aurreko egunean joan nintzen irratira, eta funtzionamenduaz hitz egin zidaten. Nik ez nuen ezer ulertu. Hurrengo egunean kirioak dantzan nituela joan nintzen.

Bakar-bakarrik nengoen. Disko bat jarri eta bukatu arte itxaroten egoten nintzela gogoratzen dut.

«Ez zen erraza izan agur esatea.

Entzuleentzat ere ez, askok negarrez deitu zidaten» «Lehenengo egunean kirioak dantzan nituela joan nintzen, bakar bakarrik nengoen» «Etxekoa alde batera utzi behar izan dut, baina trukean jasotakoa handia izan da» «Ez naiz irrati entzulea izan, baina orain entzule gisa jarraituko dut Segura Irratian»

oinarria. On Zesareok beti esaten zuen hau ez zela irrati handia izateko jaio, herritarrei zerbitzua emateko baizik. Segura sukaldeko irratia zela esaten zuen beti.

Zer eman dizu irratiak?

Gutxien espero nuena: pertsona bezala aberastea. Etxekoa pixka bat alde batera utzi beharra izan dut, baina trukean jasotakoa ere handia izan da. Lagun asko egin ditut, jendeak bere poztasunak eta arazoak kontatzeko deitu izan dit. Irratian emandako urteek pertsona hobea izaten irakatsi didate.

Bereziki gogoratzen al duzu irratian bizi izandako uneren bat?

On Zesareo hil zenean, lutoa egin zen irratian. Musika serioa jarri zen eta programazioa etenda egon zen. Arrosarioa errezatzerako unean, bakarra errezatu zen bere alde. Kuadrilatxoa geundela oroitzen dut.

Bat batean, eta On Zesareoren aldeko arrosarioa esatea tokatzen zen unean bertan, barreak eman zigun lankide bati eta bioi, eta ezin gelditu! Gaizki pasatu genuen momentu hartan.

Nola ikusten duzu Segura Irratiaren etorkizuna?

Nire ustez, sortu zeneko oinarri hori mantendu beharko luke.

Hau da, jendearekiko harreman zuzen hori, gertutasun hori mantendu beharko luke. Egiteko era, jende berriarekin, ezberdina izango da seguru. Gazteagoak izanda, formula berriagoak erabiliko dituzte. Baina badakite zer entzuleria daukagun, gauza konplikatuegiak eskaini gabe, bide beretik jarraitu behar da.

Zure ordezkaritza esku honetan dago orduan.

Bai, gazteagoak dira, prestatuago daude eta ilusio handiarekin dabiltza. Nik baino hobeto egingo dute, seguru nago.

Orain arte ez naiz irrati-entzulea izan, aitortu beharra daukat, baina aurrerantzean entzule bezala jarraituko dut Segura Irratian.

10 GOIBERRI

GAZTEAK

Besteak beste, eskalada ikastaroak egingo dituzte Beasaingo gaztetxean. ASIER ZALDUA

Beasaingo gaztetxean ikasiz hezteko lanean Loinaz Agirre Beasain Urte berriarekin batera, Beasaingo Gaztetxea nobedadez beteta dator. Jaialdiak, kontzertuak, hitzaldiak, zine foruma eta festaz gain, tailer edo ikastaro zerrenda mardula osatu dute. Ikasi nahi dutenen zerrenda egin eta hamaika tailer antolatu dituzte. Irekiak dira ikastaroak; doakoak. Izena ematen dutenen artean erabakiko dute

Babeslea

ikastaroaren eguna eta ordua.

Gaztetxean edo Facebook bidez eman behar da izena.

Hainbat helburu Beasaingo Gaztetxetik jakinarazi dutenez, hainbat helburu dituzte tailerrek. Batetik, informazioaren elkartrukaketa egitea. Ikastaro batzuk gaztetxeko kideek emango dituzte. «Oinarrizko ikasgaiak ikastea ondo

etortzen da bizitzarako, pertsona bezala hezteko eta aberasteko», diote gaztetxekoek. Rolak haustea ere bada tailerren helburua. «Photoshop ikastaroarekin jende gehiago jarri nahi dugu kartelak egiten, gaztetxean beti berdinek egiten dituzte eta kartelak».

Jendea ezagutzeko ere baliagarriak dira ikastaroak gaztetxekoen esanetan: «Jendea ezagutzeko aukera ona da.

Kontzertu asko egiten dira baina jendea batez ere lanean edo antolaketa lanean ezagutzen da».

Gaztetxetik gogoratu dutenez, ostiralero batzar irekia egiten dute 19:00etan gaztetxean bertan.

Ikastaroak skotariko ikastaroak eta tailerrak antolatu dituzte Beasaingo gaztetxean. Urtarril bukaeran edo otsailean hasiko dira.

Liburuak azaleztatzea.

Photoshop-a. Oinarrizko erabilera.

Musika ekipoa. Muntaketa eta erabilera.

Monozikloa.

Mekanika. Ibilgailuen oinarrizko mantentzea.

Eskalada.

Sormena.

Masajea.

Jolasak.

Clown.

Zirkoa.

A

GOIBERRI 11

GURE LURRA

Landareen ukendugilea Arantxa Zurutuza aramarrak landare-txertaketetan erabiltzeko erretxin berezia saltzen du, azokan. Aita zenari ikasi zion egiten. Aurki hasiko da txertatzen hasteko garaia. Jakintza hori galtzen ari da, ordea.

Aimar Maiz Arama Fruta arbolak txertatzeko garaia aurki hasiko da. Ilbeltzeko ilbehera hartzen dute batzuek aldatzeko, kimatzeko eta txertatzeko naturaren baimen aldiaren hasieratzat. Beste batzuek itxaron egingo dute oraindik. Baina lurra lozorrotik esnatzerako, prest dira.

Txertaketaren langintza etxetik barneratu du Arantxa Zurutuzak. Aramako Goiko Etxeberri baserrian, aita zenak mintegia zeukan. «Sagar landareak saltzen zituen». Lan horretarako ezinbestekoa zuen erretxina ere. Mentuak txertatzerakoan, landareari egiten zaion zauria ixteko ukendu bat ematen zaio, zauritik ihar ez dadin. Hori ere berak egiten zuen.

Azokaz azoka baserriko produktuak saltzen ibiltzen dira Arantxa Zurutuza-eta. Orain, salmahaian aukeran izaten dute txertaketa erretxina ere.

Hasi dira saltzen; Ordiziako plazan aurreko asteazkenean.

Aitaren jakintzaren zati bat bereganatu du Zurutuzak, eta berak ere erretxina etxean egiten jarraitzen du. «Betidanik ikusi dugun zerbait da, aitak egiten zuelako. Etxerako beti egin izan dugu hemen, eta, gero, Ordizian Perratzailenerako ere egiten zuen, dendan saltzeko».

Hiru osagairekin

Erretxina, segoa eta pintura-hauts gorria nahastuta egiten du Arantxa Zurutuzak txertaketarako masa

Erretxin berezia egiteko, erretxina bera —zuhaitzetatik lortutakoa— erosi egiten du, 50 kiloko zakuetan. Segoa nahasten dio, eta pintura-hauts gorrizta bat ere bai. Kolorea eman eta landarea zimeltzen du hauts horrek. Zementutarako koloratzailea da, izatez. Sutan pertza handi bat ipini, eta han lortzen

Arantxa Zurutuza nekazaria, Aramako Goiko Etxeberri baserriaren aurrean, erretxin potokoekin eta egiteko gailuekin. AIMAR MAIZ

Denda hura itxi zuten, eta erostunak Zurutuza ahizpei eske hasi ziren, bai baitzekiten haiek egiten zutena.

du pasta. Poto txikietan sartu, eta txotx batekin igurzten da txerto inguruan.

Oraindik fruta arbolak norberak txertatzen dituenik bada.

«Badaude, baina jada jende askok ez daki. Galdu samartuta dago. Azkenean, mentua bildu behar da, eta ona behar du. Sagarra-eta nahiko errazak dira txertatzen; gerezia eta horiek, niretzat zailtxeagoak dira».

Jakiteak —eta egiteak—, ordea, badu ordainik: «Etxean txertatzen duzunak, badakizu zer emango dizun».

12 GOIBERRI

EGURALDIA GOIERRIN

Iazko otsailean euri asko egin zuen Goierrin. Irudian, Agauntza erreka hazita Ataunen. MIKEL ALBISU

T. Madinabeitia-M. Aranburu Urte berriari hasiera ematearekin batera egin ohi da joandako urtearen balantzea. Inondik ere albiste garrantzitsu asko izan dira, baina bada bat oraindik ere urte hasi berrian denon ahotan bolo-bolo dabilena: eguraldia. Begi bistakoa da azken hilabeteetako eguraldia ez dela sasoi honetan izan ohi dena izaten ari; tenperatura altuak ari dira izaten, hego haizea, euri gutxi egiten ari da, eta euria egiten duenean ez da zaparrada izaten. Goi mendiak ere gutxitan jantzi dira elurrez.

Udazkena lehorra izan da, eta negua oraindik ere ez dugu bere hoztasunean ezagutu. Urtegiak ere maila baxuan daude.

Batzuetan badirudi urte guztian ez duela euririk egin, baina hori ez da zuzena. Izan ere, 2015. urteari erreparatuta ikus daiteke euria egin duela, eta datuak ez direla inondik ere larriak: beste urteetako datuekin alderatuz, bataz bestekoaren barruan dago 2015a.

Euria neurtuz Zenbat euri egiten duen neurtzeko tresna plubiometroa da,

Euria egin, egin du 2015. urteko euri balantzeak azaltzen du ohikoaren barruan egin duela euria eta ez dagoela larritzeko arrazoirik. eta Goierriko hainbat puntutan daude jarrita neurgailu horiek.

AEMET Espainiako Meteorologia Agentziak eta Euskalmet Euskal Meteorologia agentziak hainbat neurgailu dituzte Goierrin. Goiberri-k Legazpiko, Ordiziako eta Zegamako estazio meteorologikoetara jo du datuak biltzeko. Lehenengo bie-

tan eskuz biltzen dituzte datuak; Legazpin Alonso Francesek, eta Ordizian Emilio Alvarezek. Plubiometroa eguneroegunero begiratzen dute, eta bertan ikus dezakete zenbat euri eta elur egin duen egun bakoitzean. Datu horiek biltzen dituzte, eta ondoren agentziara bidaltzen dituzte. Zegaman,

bestalde, Euskalmet arduratzen da datuak biltzeaz. Kasu honetan, baina, satelite bidez hartzen eta bidaltzen ditu datuak estazioak, eta beraz, ez dago egunero datuak biltzen dituen pertsonarik.

Urteko balantzea Egin du euria. Ez, agian, ohikoa den hilabeteetan, baina Goierrin ez da euri faltarik izan. Urteko lehenengo bi hilabeteetan bildu da euri gehien, eta aukera izan genuen hainbat herritako ibaiak ia gainezka ikusteko.

Beste hilabeteak, aldiz, nahiko lehorrak izan dira, eta amaierakoak, berriz, ia lehor-lehorrak.

Frances eta Alvarezek azaldu dute «inoiz» ez dutela horrelako hilabete lehorrik ikusi. Alvarez: «Euri gutxi egin duenean ere, orain baino gehiago egin du». Hala ere, urte hasierako euri horiei esker egoera ohikoa da, eta ez dago euri faltagatik larritzeko arrazoirik.

Guztira, 2015. urtean zehar egindako euri kantitateak honakoak izan dira: Legazpin 1.602 litro, Ordizian 1.152,2 eta Zegaman 1.476,6 litro ur bildu dira. Egia da iazko urtean, oro-

GOIBERRI 13

EGURALDIA GOIERRIN

korrean, euri gehiago egin zuela, eta hala baieztatzen dute datuek: Legazpin 109,4 litro gehiago bildu ziren, Ordizian ia 350 litro, eta Zegaman 171,8 litro. Aldea badagoen arren, urtea bere osotasunean hartuta, desberdintasuna ez da horrenbestekoa. Legazpin, esaterako, 1949. urtetik hona aztertutako datuek erakusten dute urtean, bataz beste, 1.540,90 litro euri egiten dituela. Iazko urtea, beraz, ohikoaren barruan egongo zatekeen.

Egun euritsuena, bera Urteko egun euritsuena berdina izan da hiru herrietan. Urtarrilaren 30ean jaso zen ur litro gehien. Legazpin 111,5 litro, Ordizian 81,5 eta Zegaman 122,6 litro. Legazpiren kasuan, iazkoa 1946. urtetik hona laugarren egunik euritsuena izan da.

Hilabete euritsuenaren eta lehorrenaren kasuan, gauza bera gertatzen da, eta hiru herrietako datuek bat egiten dute.

Goierrin euri gehien egin duen hilabetea otsaila izan da, eta lehorrena, bestalde, abendua.

Hor dago eguraldia jendearen ahotan egotearen gakoa. Izan ere, abenduan ia ez du euririk egin, eta normalean hilabete bustia izaten da: 250 litro inguru jaso ohi dira. Iaz, esaterako, hiru herrietan 250 litrotik gora jaso ziren abenduan. Desberdintasun horregatik iruditu daiteke 2015. urtean ez duela euririk egin, datuek ideia hori okerra dela azaldu arren.

2014. urteko datuei erreparatuz, ikus daiteke urteko lehen hiru hilabeteak eta azkenak izan zirela euri gehien pilatu zirenak: urtarrila, otsaila, martxoa, azaroa eta abendua. Lehorrenak, bestalde, ekaina, abuztua eta urria izan ziren.

Kontua da duela bi urte erregularrago egin zuela euria, eta hilabete lehorragoak ez zutela horrenbesteko zeresanik eman horrexegatik, hilabete batean egiten ez zuena hurrengoan egiten zuelako. Dirudienez, urtarrila izaten da urteko hilabete euritsuena, eta iragarpenek asmatzen badute, segituan bustiko dira kaleak, elurtuko mendiak eta beteko urtegiak.

INGENIARITZA GRADUETAKO

ATE IREKIAK

GOIERRIKO CAMPUSA URTARRILAK 21 Osteguna, 17:30 / Areto Nagusia

Euri kopurua azken bi urteetan Urtarrila Otsaila Martxoa Apirila Maiatza Ekaina Uztaila Abuztua Iraila Urria Azaroa Abendua

legazpi 2014 2015 306,9 344,2 202,3 413,4 323,2 176 86,1 99,4 95,6 66,9 36,6 96,1 102,9 27,3 33,7 83,3 66,5 45,7 17,9 62,6 169,1 180,5 270,9 6,9

ordizia 2014 2015 223,8 259,3 140,1 321,8 227,4 144,4 52,6 70,1 94 61,1 32,5 58,6 147,3 21 34,9 38,5 115,2 35,5 20 11,5 160,8 121,4 252,9 9

zegama 2014 2015 255,7 257,5 162,3 405,9 295,2 157,8 63,5 60,9 101,9 60,6 38,4 81,7 109,1 82,7 36,4 69,3 90,8 64,9 36,4 60,3 213,2 157 245,5 18

MARTXOAK 12 Larunbata, 10:30 / Areto Nagusia

MAIATZAK 19 Osteguna, 17:30 / Areto Nagusia

ETORRIKO ZARELA JAKINARAZI

902 110 436 www.mondragon.edu/prest

Arranomendia, 2. ORDIZIA tel. 943 88 00 62 / bulegoa@goierrieskola.org

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

San Migel desagertua Ormaiztegin izan zen San Migel ermita bat, gaur egun Sagastiberri Goikoa baserria dagoen tokian. 1930eko hamarkadan erre zen jatorrizko etxea, eta orduan desagertu zen santuaren irudia. Historia luzea du baseliza horrek. joan zen, «Sagastiberriko duke» titulua hartuta.

Ermita izan zen, garai batean. Irigoienek Ermitas e iglesias de Guipuzcoa bilduman dioenez, Ormaiztegiko eliza bakarra izan zen San Migel. Ez beste ermitarik, ez batere hilerririk ere.

«Hildakoak bizkarrean Antzuolaraino eramaten zituzten, Ormaiztegin ez baitzegoen beste elizarik edo hilerririk», idatzi zuen Irigoienek.

Santuaren irudia falta

Aimar Maiz Ormaiztegi Ormaiztegiko jatorrizko erlijio gunea izan San Migel ermita.

Sagastiberri Goikoa baserria dagoen lekuan zegoen, gaur egungo San Andres herri eskolaren atzean. Duela 80 bat urte arte Sagastiberri baserri bakarra zegoen: 1930eko hamarkadaren hasieran erre egin zen, eta gero hiru Sagastiberri eraiki zituzten. Goikoan, baseliza zaharraren aztarnak mantendu dituzte.

Ermitaren atea eta aurreko horma han dauzka, oraindik.

Baserria lehengo hondakinen gainean altxatu zuten, 1934an.

Harlanduzko arku borobildua du ateak, eskuin aldera gurutze bat zizelkatua dago. Etxe barruan aurkitzen da gaur egun horma hori, garajean, eta kanpotik ezin da ikusi.

Iartza familiaren jabetzakoa

Goian, Sagastiberri Goikoa baserria, 1934an berreraikia, aurreko etxea erre ondoren.

Behean, San Migel ermitaren atea zena, gaur egun. AIMAR MAIZ

izan zen San Migel ermita —eta haren gainean egin zuten Sagastiberri baserria—, bostehun urtean baino gehiagoan. XX. mendearen hasieran saldu zuen Adan de Iartzaren familiak. Bostehun urte atzerago, beste jabe bati erosia zen.

Etxearen eta ermitaren nagusi izan zen familia Bilbora

Sagastiberri baserri zaharrak eliza bere barruan hartu zuen.

Santi Oiartzabalek ez zuen ezagutu, bera jaio baino lehenago erre zelako. «Baina Ormaiztegiko apaiz Don Jeronimorekin —Beasainmendikoa zen— konjurua egitera joaten ginenean, gu monagillo, beti hara joaten zen, eta begira egoten zen, barrura sartuta. ‘Hona jendea oraindik etorri behar dik, hau ikustera. Honek izugarrizko historia zeukak’, esaten zigun», gogoratzen du Oiartzabalek.

Santuaren irudia ere bazela dio Oiartzabalek. Baina falta da. Baserria erre zenean desagertu zen. «Gure etxean esaten zuten Ormaiztegikoren batek edukiko zuela santua. Zeren, gero, goiko baserria egin zutenean, zulo bat utzi zuten santua jartzeko». Baina inork ez zuen atzera irudia eraman.

Ezjakinean, inork etxean igual edukiko du santu irudi zaharren bat. Bada, Ormaiztegiko San Migel zaharra izan liteke.

Herrian izan dira beste bi ermita: San Fausto Labrador (Ermita etxean) eta Karmengo Ama (hilerrian, 1898an irekia).

GOIBERRI 15

MOTZEAN

Hiriburu guztiak lotuta Monozikloz Herrira egitasmoak Euskal Herriko hiriburu guztietara eraman du euskal presoen dispertsioaren aurkako aldarria. Jon Lekuona eta Beñat Otegi ordiziarrek hiru urtean gauzatu dute proiektua, monozikloa bidelagun hartuta.

Arkaitz Apalategi Ordizia Hiru urte eta ehunka kilometrotako proiektua izan da, baina azkenean gauzatu dute. Jon Lekuona eta Beñat Otegi ordiziarrek Euskal Herriko zazpi hiriburuak lotu dituzte monozikloarekin. 2013an abiatu zuten Monozikloz Herrira egitasmoa, euskal preso politikoen dispertsioa salatzeko asmoz. Geroztik, bost ibilbide egin dituzte, beraien jaioterritik Euskal Herriko lurralde guztietara iritsiz.

Behin egitasmoa borobilduta, «gustura» azaldu da Jon Lekuona. Bilbon presoen alde egiten den manifestazioaren inguruan, «zerbait egiteko gogoa» sortu zitzaiela azaldu du, eta hala sortu zen idea, «lagun artean». Pixkanaka ordea, forma hartzen joan zen kontua, eta 2013an hasi zuten Monozikloz Herrira egitasmoa. Aurreneko bidaian, Lekuona bakarrik joan zen Donostiara. Handik aurrera, Beñat Otegi izan zuen bidelagun. Iruñera egin zuten hurrengo bidaia, eta gero etorri ziren Gasteizera eta Bilbora egindakoak.

Beñat Otegi eta Jon Lekuona joan den igandean, Baionatik Ordiziara iritsi berritan. MONOZIKLOZ HERRIRA Tartean familia ere izan du Lekuonak, eta eten bat egin zuen. 2015eko azaroan ekin zion berriz egitasmoari, Ordiziatik Donibane Garazira eta Maulera joanda. «Hori izan da bidaiarik gogorrena». 146 kilometro egin zituzten, tartean mendate gogorrekin. Azken bidaia, pasa den asteburuan egin dute, Baiona eta Ordizia artean.

«Ondo egin genuen bidea, oso xamur. Goizean euria egin zi-

Lekuona eta Otegi, errepidean.

gun, baina gainontzean ondo etorri ginen». Igande iluntzean iritsi ziren Goierrira, eta Itsasondon eta Ordizian, harrera beroa egin zieten bertako herritarrek.

Bidaia horrekin osatu dute hasierako asmoa, monozikloarekin euskal hiriburu guztietara iritsi eta dispertsioaren aurkako aldarrikapena herrialde guztietara zabaltzea. Orain atseden hartuko dute, «hurrengo harrikada» bururatu arte.