Goiberri 182. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

182. zenbakia. 2016ko martxoaren 4a

GOI B ERRI Lau emakumeren lekukotasunak Emakumeen Nazioarteko Egunaren jiran, lanaz, amatasunaz eta kontziliazioaz hitz egin dute 6-9

Ezkerretik eskubira, Jaione Garate, Martina Urbistondo, Kloti Corrales eta Izaro Rubio.

M.IGARTUA / M.ARANBURU

Jaione Bendoiro 3 Iritzia 4-5 ‘Instant1ean’ gazte lehiaketa 10 Gure Esku Dago, gazteen bultzadaren zain 12-13 Saretik 14 Iparra-Hegoa, Euskal Herria eta Katalunia uztartuz 15

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Jaione Bendoiro Aramako zinegotzia

«Herrian zerbitzu gehiago sortzeko ahalegina egiten ari gara udalean» Josune Zarandona Arama Jaione Bendoiro (Arama, 1976) Aramako zinegotzia da. Azken urteetan herritarrei zerbitzu gehiago eskaintzeko ahalegina egiten ari dira, «herritarrek edozertarako beti Ordiziara edo Beasainera jo beharrik izan ez dezaten». Orain gutxi liburutegia nobedade berriz hornitu dute, eta horrek irakurzaletasuna piztu diola aitortu du.

Zein zaletasun dituzu?

Musika talde bat.

Urtz. Unibertsitate garaiko oroitzapenak ekartzen dizkidalako.

Abesti bat.

Loretxoa, asko gustatzen zait.

Janari bat.

Legatza, edozein modura.

Edari bat.

Ura. Tarteka edateko lambrusco ardo gorria.

Oporretarako leku bat.

Hondartza duen edozein, Almerian, adibidez.

Kirola, batez ere korrika egitea.

Orain, Araman Zumba egiten ere hasi gara.

Goierriko txoko bat.

Liburu bat.

Familiako guztiak zoriontsu ikustea.

Gari Udaberen Kolonbian bahituta74 egun ELNren esku. Asier Huegunen bizipenak benetan hunkituta utzi ninduen.

San Joan iturri.

Amets bat.

Zeri diozu beldurra?

Bakardadeari.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Semearen ateraldiek.

«Asier Huegunen bizipenak biltzen dituen liburuak erabat hunkituta utzi ninduen»

JOSUNE ZARANDONA

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Ione Berasategi Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Gorroto duzuna.

Gezurra, hipokresia.

Aramako alkate bazina?

Zinegotzi naizenez, oraingo ildo beretik jarraituko nuke.

Araman biziko ez bazina.

Kostako herri txikiren batean.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

GarbiĂąe Etxaniz

Elikadura makrobiotikoan aholkulari-laguntzailea

Hobe duzu bakteriei jaten eman zkeneko aldiz, orrialde hauetan mikrobiotikari buruz aritu nintzen, eta gehiago esateko gogoz geratu nintzenez, hemen nator berriro bueltan. Eta gainera, lerro hauek Lucia Redondo eta Jesus Sanchisi eskaini nahi dizkiet, beraiengandik ikasten ari naizen guztia eskertzeko eta mikrobiota ezagutzera emateko egiten ari diren lan guztiagatik!

Aurreko artikuluan garbi utzi nahi izan nuen guregan bizi diren bakteriak ezinbestekoak ditugula bizitza sortzeko eta bizitza hori osasuntsua izan dadin.

Ezin dugu ahaztu zelulak baino bakteria askoz gehiago ditugula gorputzean, eta gu baino lehenago iritsi zirela! Beraz, ez daukat oso garbi bakteriak guregan bizi diren edo gu garen beraien morroi.

Elikadura motaren eta hesteetako mikrobiota (bakteriakomunitatea) motaren arteko elkarreragina nabaria da. Mikrobiotak jaten ditugun elikagaiengan eragiten du, jaten dugun hortaz elikatzen dira bakteriak, eta horregatik, jaten dugunak eragin zuzena du mikrobiotaren konposizioan. Adibidez, mendebaldeko ohitura modernorik ez duten tribu ehiztari eta biltzaileen mikrobiotaren konposizioa eta mendebaldar bihurtu diren herrialdeena erabat desberdina da, azken horien dieta aberatsa delarik

A

elikagai prozesatu eta finduetan, eta oso pobrea zuntz disolbagarrietan (barazkiak, fruta, tuberkuluak‌).

Kontuan hartuta hesteetako mikrobiotak gure osasun orokorrean eragiten duela, elikadura lehen mailako garrantzia duen gaia da hesteetako osasuna zaintzeko eta, baita ere, gorputz osoaren osasuna. Mikroorganismoen arteko oreka hautsiz gero, gaixotasun metabolikoak sor daitezke, esate baterako, intsulinarekiko erresistentzia, diabetesa eta gizentasuna; hesteetako gorabeherak ere sor daitezke: beherakoa, idorreria, Crohn gaixotasuna eta kolitisa‌..Eta azterketa askok argi erakusten dute hesteetako mikrobiotaren eta buruko gaixotasunen arteko lotura estua ere, hestea-burmuina ardatzaren bidez.

Hori guztia jakinda, garbi dago gure hesteen osasuna zaintzea lehentasuna izan beharko lukeela guztiontzat. Eta nola? Ba lehendabiziko neurria kaltea ekiditea izango litzateke: estresak, tabakoak, loaren alterazioak, botiken erabilera desegoki edo gehiegizkoak, gari modernoak, azukre finduak, trans gantzak eta gehigarri kimikoek hesteetako mikrobiota kaltetzen dute.

Jan behar dugun bakoitzean serioski pentsatu beharko genuke ez bakarrik jan behar dugun horrek gure ahosabaia edo sabela aseko duen, baita ere gure bakteriak aseko dituen, ez

baitzaigu batere komeni horiek haserraraztea edo elikagai faltagatik gure bakteriak ahultzea, horrek gure organismo osoa ahultzea ekarriko lukeelako. Eta zer gustatzen zaie bakteriei? Bakterientzako oinarrizko elikagaia zuntza da, baina disolbagarria bakarrik. Zuntzarekin aberastutako zenbait elikagaietan aurkitzen dugun zuntz horrek ez digu balio! Elikagai naturaletara jo behar dugu beti, prozesatu gabeko elikagaietara: frutak, barazkiak, tuberkuluak, lekaleak, haziak‌ Mundura sortu bezain laster har dezakegun elikagai egokiena, berriz, amaren esnea da: elikagai sinbiotikoa. Zer da sinbiotikoa? Aldi berean elikagai probiotikoa eta prebiotikoa dena.

Prebiotikoak dira bakterientzako elikagai onak, ugaltzen laguntzen dietenak; probiotikoak berriz, osasun ona izaten laguntzen diguten mikroorganismoak kopuru nahikoan ematen dizkiguten elikagaiak, betiere kontuan hartuta mikroorganismoek bizirik heldu behar dutela hestera. Hitz gutxitan esanda, probiotikoak bizia ematen digu (bakteriak) eta prebiotikoak

horien bideragarritasuna bermatzen du (bakteriak elikatzen ditu).

Elikagai sinbiotikoen beste adibide on bat barazki hartzituak dira. Elikagai bat hartzitzen dugunean, osasunarentzat onuragarriak diren mikroorganismoak biderkatu egiten dira. Barazki hartzituez gain, badaude beste elikagai sinbiotiko batzuk ere: Ernamuinak: hesteetako mugimendua eta digestioa errazten duten zuntzak eta mikroorganismoak ematen dizkigute, haziak berak dituen nutrienteez gain.

Barazki fresko eta gordinak: mikroorganismo onuragarriak dituzte, betiere kimikoki tratatu gabeko barazkiak badira, naturalak eta ekologikoak alegia.

Haziak: zuntz mota desberdinak izateaz gain, zenbait hazik muzilagoak dituzte, hesteetako mikrobiotarentzat oso onuragarriak, adibidez, liho eta chia haziak.

Algak: nutriente kontzentrazio handia dutenez, asko aberasten dute gure elikadura.

Tuberkuluak: bereziki aurreko egunean egositako patata; hesteetako bakterientzat oso elikagai ona den almidoia erresistentea ematen digulako.

Misoa: elikagai hartzitua da hori ere, bakteria biziak ematen dizkigu.

Tenpeha: sojarekin egindakoaz gain, gaur egun garbantzuena ere aurkitzen dugu, eta hori ere elikagai hartzitua da.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

‘Kreditua’ Joseba Apaolaza urretxuarrak eta Zuhaitz Gurrutxaga elgoibartarrak Kreditua antzezlana taularatuko dute gaur Zumarragako Zelai Ariztin.

Entzuteaz, entzutearen beharraz, jardun genuen aurreko aldian, Aztiri, kalekide eta adiskide majadero laztana. Trikimailu egonarzisista bat baino ez zen izan nire partetik, hemendik aurrera entzun egin beharko nauzula-eta belarriak erne izan ditzazun. Nirea ez ezik zurea den denbora ere eskatu eta ostuko baitizut.

Elkar entzuteko denbora ere beharko baitugu, inondik ere. Zoro itxurak egiten zituen ile urdineko hark aspaldi kaztigatu zigun erlatiboa dela denbora, eta halaxe izango da akaso, baina haren jabeago izan nahi nuke; are gehiago denborak gu maneiatzen gaituen garaiotan, edo hobeki esanda, gure denbora maneiatzen duten garaiotan.

Gizarte produktibista da gurea, produkzioari guztiz emana; jakina, materiala eta kapitala produzitzeari emana, eta haiek produzitzeko denbora da denbora baliagarri bakarra, denboretan denbora, denbora absolutua. Denbora produktibo sakrosantua. Katebegi bat baino ez gara pertsona zimel koittaduok denboraren kate fordistan.

Entzun berri diot Tere Irastortzari poesia barneratzeko jakin beharra dagoela denbora ez produktiboa estimatzen eta atzematen.

Berdin behar luke bizitzarekin ere. Ez dakit berandu nabilen, baina Proust bezala denbora galduaren bila hasi nahi nuke. Edo hobe denbora galtzen. Denbora nire egin nahi nuke eta ez ni denboraren. Igaro nahi nuke denbora ametsetan, leun zein lizunetan; igaro nahi nuke zeruari, balkoiko armiarmari edo kalekantoiko saltzaileari begira; eman nahi nioke denbora lagunarteko hitzaspertuari, ardoaren dastaketari, gaztetxe eta Motzeko kontzertuei, Izazpin orru egiteari, edota Zarauzko hondartzan bilutsik dantza egiteari. Animatzen?

Gorka Erostarbe

bat eta

Ongi diozun bezala, zoro itxurako ile urdindun hark kaztigatu zigun erlatiboa dela denbora. Berriki gainera, grabitazio-uhinak antzematea lortu dute eta Einsteinek 1915ean argitaratu zuen Erlatibitatearen Teoria berretsi. Jon Urrestillak Zientzia.eus-en dio beste zentzumen bat izatea bezala dela: Galileoren teleskopioak unibertsoa ikusteko begiak ireki zizkigun bezala, honek belarriak.

Aurkikuntza handia izan da, baina Einsteinen itzalpean gogor lanean aritu zen Mileva Maric emakume zientzialaria oharkabean pasatu da. Paradoxikoki gainera grabitazio-uhinen aurkikuntzaren berri eman zen egun berean ospatzen zen emakume zientzialarien nazioarteko eguna. Ezkonduta egon zirenean Einsteinek klaseak, hitzaldiak eta aisialdiaz gozatzen zuen bitartean, Mileva Maric etxeko ekonomia kudeatzen du, seme-alaben zaintza bere gain hartzen du eta Einsteini bere hitzaldi eta klaseen prestaketan laguntzen dio.

Eisnteinek zientziarako zuen denbora Mileva Maricek zaintzarako ardura bere gain hartzen zuelako zen.

Grabitazio-uhinen aurkikuntzak ikusteko eta entzuteko beste mol-

bat

Josu Aztiria

de bat ekarri du, baina jarraitzen dugu betaurreko moreak erantzita, ni lehenengoa. Denbora banatzea bezain inportantea da lan guztiak banatzea, ohiko lanari lotutakoak eta bizitzaren zaintzarekin lotutakoak. Izan ere, lana eta denbora sobera dago; falta dena da, justiziaz banatzea. Eta, bide batez, norberarentzat eta ingurukoen bizitza eramangarriagoa egiteko denbora pixka bat ere denok gordeko bagenu ere bai Eros kalegorrikide eta lagun alproja maitea. Aste honetan aspaldian ikusi ez dudan adiskideari deitzeko denbora hartuko dut.

06 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Ahotsa dutelako Emakumeen Nazioarteko Eguna gertu den honetan, Goierriko lau emakumeri ahotsa eman die GOIBERRIK. Lau emakume, lau belaunaldi, lau lanbide, eta ikuspegiak, beste hainbeste. Emakumeen egoeraz aritu dira, besteak beste.

Izaro Rubio Ostalaria eta korrikalaria

«Lilatoia emakumeak maila berean lehiatzen diren lasterketa bakarra da» M. Aranburu Ordizia Txikitatik gustuko izan du korrikan ibiltzea Izaro Rubiok (Ordizia, 1974). Ama izan ostean berriz ere serio heldu zion korrikari –alaba eta semea ditu–, eta ohikoa da lasterketetako lehenengo postuetan ikustea.

Zein izan zen egindako lehenengo lasterketa?

Lilatoia izan zen. 5 kilometroko lasterketa da, eta mundu honetan sartu eta segitzeko bide bat dela uste dut. Gero luzexeagoak egin nituen: 10 kilometrokoa, Josetxo Imaz memoriala... eta iaz, Maratoia egin nuen lehenengo aldiz Bartzelonan.

Askok esaten dute lasterketa matxista bat dela Lilatoia. Zuri zer iruditzen zaizu?

Ez zait hala iruditzen. Emakumeak maila berean lehiatzen

Lehiakorra zara, beraz.

Oso lehiakorra naiz , baina korrikan eta beste edozein arlotan ere bai. Orokorrean, hobetzeko beharrezkoa da lehiakorra izatea. Hala ere, lehiakortasunak ez dut uste generoarekin zerikusirik duenik.

Zer ematen dizu korrikak?

Noiz hasi zinen korrika?

Betidanik egin dut kirola, baina 2009. urtean hasi nintzen lasterketen munduan. Aitak beti egin du korrika, maratoi ugari egindakoa da eta ia 70 urterekin oraindik korrikan jarraitzen du. Txikitatik bizi izan dut lasterketen mundu hau, anaia eta ni aita animatzera joaten ginen amarekin.

baino, hor ikusten da bakoitzak duen maila zein den.

M.ARANBURU

diren lasterketa bakarra da.

Mundu honetan hasten diren emakume askori kosta egiten zaie lasterketetara joatea, eta Lilatoia horretarako hasiera ona da. Gainera, Euskal Herrian emakumeen egoera ona da arlo gehienetan, baina ez da

berdina gertatzen munduko beste hainbat tokitan. Ni aurten ez naiz irtengo, hurrengo astean lasterketa bat dudalako.

Aurten 5.000 emakume irtengo dira, eta datu pozgarria da.

Duela bi urte irabazi zenuen Lilatoia.

«Izugarrizko askatasuna ematen dit korrika egiteak; norberaren momentua da»

Bai, Lilatoriaren 25. urteurrena izan zen. Sorpresa izan zen, ez nuen espero. Hala ere, podiumak baino gehiago poztu ninduen denborak: inoiz ez nuen 5 kilometro 18 minutu baino azkarrago egin. Niretzat garrantzitsuagoa da denbora postua

Gauza asko; batetik izugarrizko askatasuna, eta gainera norberaren momentua da, bakoitzarena. Bestetik, osasunarentzat ere ona da. Guk talde bat dugu: Bolitas anaiak. Lagun arte polita izaten dugu, eta afariak ere egin ohi ditugu. Korrika egiteko zapatila parea eta gogoa besterik ez da behar, eta bukatu ondoren sortutako endorfinek datorrenari indartsuago aurre egiten laguntzen didate.

Ama izan ostean hasi zinen korrika egiten.

Bai, ia haurrak koskortutakoan hasi nintzen. Txikiak direnean ez dugu denbora asko hartzen gure gauzetarako, baina handitzen direnean aldatu egiten da kontua. Nire seme-alaba Unax eta Sarak ia 12 eta 10 urte dituzte, eta orain entrenatzeko denbora gehiago dut; hori emaitzetan nabaritzen da. Uste dut hori dela herri lasterketetan beterano asko lehen postuetan egotearen arrazoia.

GOIBERRI 07

ASTEKO GAIA

Maialen Igartua Martxoaren 8a Emakumeen Nazioarteko Eguna da. Eta jakina da zer esan nahi duen nazioarteko egun bat izateak: aldarrikatzeko asko dagoela. Martxoaren 8an, emakumeak gizartean parte hartzea eta gizonezkoekiko aukera berdintasuna aldarrikatzen dira, besteak beste. Goierrin ere, hainbat ekitaldi egingo dira.

Dena den, emakumeek ahotsa eta zer esana dutela aldarrikatzeko, zer hoberik beraiei hitz egiten uztea baino? Martxoaren 8aren atarian, Goierriko lau emakume elkarrizketatu ditu GOIBERRIK : Izaro Rubio, Jaione Garate, Martina Urbistondo eta Kloti Corrales. Hurrenez hurren, korrikalaria, autobus gidaria, artzaina eta matxera lanetan aritua. Eta hori baino askoz

gehiago ere bai: amak, emazteak, gizarteko subjektuak...

Lau emakume, lau lanbide ezberdinekin, eta lau garai desberdinetan jaiotakoak. 34 urte ditu gazteenak, eta 61 zaharrenak. Garai ezberdinak bizitzea tokatu zaie, eta bakoitzak bere esperientziatik hitz egin du.

Eta, noski, emakume izate hutsagatik gainditu behar izan dituzten oztopoez ere aritu dira.

Fabrikako gizonen mespretxuak jasan behar izan zituen Corralesek, jendearen deskonfiantzari aurre egin Garatek, emakume artzainen lekua aldarrikatu Urbistondok eta emakume kirolarien gaitasunak frogatu Rubiok.

Ahotsa dutelako, eta, batez ere, zer esan asko dutelako, hona hemen lau emakumeren bizipenak paperera ekarriak.

Jaione Garate

Goierri Buseko jabea eta gidaria

«Autobusak gidatzen hasi nintzenean deskonfiantza nabari nuen; orain ez» M. Igartua Urretxu Jaione Garate (Legazpi, 1966) Goierri Bus enpresako jabeetako bat da, baita autobus gidaria ere. Hasi zenean, jendea harritu egiten zela dio, baina dagoeneko ohitu direla.

Zein kargu daukazu Goierri Busen?

Jabeetako bat naiz. Antolaketaz arduratzen naiz gehienbat, gidariak koordinatzeaz. Aurretik aitarekin eta anaiarekin lan egiten nuen autobus enpresa batean, eta gero enpresa hau sortu genuen beste kide batzuekin, 1989an. Ardura handia dut, agian gehiegi.

Duela 25 urte ohikoa zen emakume batek halako ardura postu bat izatea?

Enpresa barruan agian bai, baina ni gidatzen ere ibiltzen naiz.

Ni hasi nintzenerako bazeuden beste emakume gidari batzuk, baina herri barruan eta ibiltzen ziren gehiago, ibilbide laburrak egiten. Ni gehiago irtetzen nintzen kanpora.

Jendeak zer esaten zizun?

Gehienek animatu egiten ninduten, baina deskonfiantza

apur bat nabari nuen. Orain jendea dagoeneko ohituta dago. Gure enpresan, esaterako, emakume pila bat ditugu.

Eta enpresa barruan nolakoa da egoera?

Enpresa barruan ez dut inoiz nabaritu nirekiko tratu desberdina emakumea izateagatik. Ez dut errespetu faltarik edo obedientzia faltarik sumatu.

Ama ere bazara. Arazorik izan duzu lanarekin kontziliatzeko orduan?

Bi seme ditut, hamalau eta hemeretzi urtekoak. Senarraren eta bion artean antolatzen gara etxeko lanez eta haurrez ardurtatzeko, eta pisua erdibana banatzen dugu. Bestalde, enpresa nirea denez, errazagoa da niretzat nire beharren arabera antolatzea. Egia da etxean denbora gutxi egoten naizela,

«Etxetik kanpo lan egiteak askatasuna ematen dio emakumeari; oso garrantzitsua da»

MAIALEN IGARTUA

lan honek ordu asko kentzen dizkidalako. Baina haurrak ohituta daude. Garrantzitsuena da etxean norbait egotea, egun guztian kanpoko norbaitekin egon ez daitezen.

Gizartean orokorrean nola ikusten duzu emakumeen egoera?

Lehen baino egoera hobea dela iruditzen zait. Hala ere, etxetik kanpo lan egin arren, oraindik emakumeen gain erortzen da etxeko ardura gehienetan. Hori oso estresantea da, ezin delako leku guztietara iritsi. Ez da nire

kasua, nik zortea izan dut. Lana egiteak askatasuna eta bizitza soziala egiteko aukera ematen dizkio emakumeari, eta hori oso garrantzitsua da. Bestetik, entzuten dut enpresa batzuetan emakumeek gutxiago kobratzen dutela, baina ez da gure kasua. Erasoei dagokienez, ia egunero entzuten da kasuren bat; penagarria da.

Martxoaren 8a nola bizi duzu?

Ez dut inoiz ospatzen. Niretzat ez da egun berezi bat, beste edozein egun bezalakoa baizik.

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Martina Urbistondo Artzaina

«Emakumea baserriko ardatza eta euskarria izan da, eta oraindik ere bada. Parte-hartze handia du» M.Aranburu Zerain Duela hamar urtetik Zerainen bizi da Martina Urbistondo (Sara, 1982). Usurbilen hasi zen sukaldean lanean, baina ondoren, ofizioz aldatu zuen: ordutik artzaina da.

Orain Zerainen zaudete.

Guretzako leku bat nahi genuen, eta jakin genuenean baserri hau salgai zegoela, hona etortzea erabaki genuen.

Errentan zaudelarik beti nagusia gainean duzu, eta leku lasaiagoa nahi genuen. Hori bai, salerosketa asko izan ziren momentu hartan eta prezioak oso goian zeuden. Baina behin erabakia hartuta aurrera egin behar da. Bion artean erosi genuen, eta orduan gauzak asko aldatzen dira, enpresa txiki bat edukitzea bezala da. Buelta eman behar zaio. Gogoarekin ginen gu, ia 10 urte daramatzagu hemen, eta oso pozik gaude.

Gazteak eta baserria. Posiblea al da?

Nik uste geroz eta gazte gehiago ari direla bueltatzen baserrira, poliki baina bai. Etorkizuna ere ikusten dut baserrian, agian oso positibo ikusiko nauzu, baina hori uste dut.

Badakizu zer gertatzen den?

Nire ustez negar asko egiten da.

Askotan, baserrian bizi diren helduek ez zaituzte animatzen baserriko lana egitera, nik hori ikusten dut hemen, eta pena ematen dit. ‘Segi industriara, fabrikara’, esaten dizute, ‘hemen ez da ezer’. Eta hori ez da horrela, azkenean, nola animatuko da ba jendea horrela? Begira gu, zerotik hasi ginen. Eta dena atera behar dugu aurrera, eta ondo bizi gara. Gogor lan

eginda, noski, baina badaude aukerak, eta etorkizuna ere bai.

Baserri mundua ez da animalia bakarrik; badaude hainbat gauza eta proiektu; ogigintza eta baratza, esaterako.

Emakumeak presentzia handia izan du baserrian, baina presentzia hori agerian al dago?

Emakumeak lan asko egin du baserrian, eta hala egiten du orain ere. Emakumea izan da baserriko ardatza eta euskarria. Horrekin ez dut gutxietsi nahi gizonek egindako lana, baina emakumeak parte hartu behar izan du ukuiluan, garbiketa lanetan, ume zaintzan, otorduetan... parte-hartze handia izan du emakumeak baserrian.

Nik bi mutiko dauzkat, emakume bakarra naiz etxean. Nik uste bikotearekin, bakoitzak bilatu behar dituela lanak nola banatu, nola partekatu. Baserri bat mundu bat da, denak ez dira berdinak. Bakoitzak bere lan metodoak ditu. Gu bi gara, eta lanak banatuta ditugu: goizetan haurrak nik prestatzen ditut, baina senarrak iluntzean oheratzen ditu.

Garrantzitsua da zuen haurrek lanak banatzen dituzuela ikustea, ezta?

Bai, umeak dauzkagunok erakutsi egin behar dugu. Haurrak adi egoten dira, ikusten dute

«Emakumeak baserriko motorrak dira gehienetan, eta merezi dute aitortza hori»

M.ARANBURU

bakoitzak zein lan egiten duen.

Ikusten badute lan bat ez duela batek egiten, galdezka hasten dira. Eta hor dator rola, ikusten badute emakumeak gauza batzuk egiten dituela, eta gizonezkoak beste batzuk, hori ikasiko dute. Guk erakusten diegu hori ez dela hola, laurok bizi gara etxean eta lanak banatzen ditugu, gerora begira beraientzako ere balio izango duelako, eta gauzak ere aldatu direlako.

Lehen etxeko gauzak beti neskek egin behar zituzten, oraindik ere egongo da, baina nik uste galtzen ari dela, eta gure

konpromisoa da datozen belaunaldiei hori erakustea.

Baserrian emakumeak baztertuta daude?

Oraindik ere arrastoak badaude. Artzaina adibidez, gizonarekin lotzen da, ez ofizioarekin.

Baina pixkanaka aldatzen ari da. Baserria beti lotzen da jende helduarekin, eta emakumea askotan bigarren ilara horretan dago. Askotan ez dira kontuan hartzen emakumeak, nahiz eta lana erruz egin. Niretzako emakumeak baserriko motorrak dira leku gehienetan. Merezi dute aitortza hori emakumeek.

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

Kloti Corrales

Orbegozon matxera lanetan ibilia, eta orain garbitzailea

«Gure garaian emakumeek fabrikan lan egitea ez zegoen ongi ikusita; sekulakoak entzuten genituen» M. Igartua Urretxu Kloti Corralesek (1955) zazpi urtez lan egin zuen Orbegozon, matxera modura. Emakumeentzat fabrikako giroa «matxista» eta «bortitza» zela gogoratzen du.

Noiz eta nolatan hasi zinen lanean Orbegozon?

Hamalau urterekin ikasketak amaitu nituen. Aitak eta bi ahizpak Orbegozon lan egiten zuten, eta aitak ni ere han sartu ninduen. Zazpi urtez lan egin nuen han matxera postuan, atal hori Gasteizera pasa zuten arte. Batzuek Gasteizera lanera joatea onartu zuten, baina nik eta nire lankide batek utzi egin genuen lana. Eta ongi egin genuen, besteek gaizki amaitu baitzuten: pentsio txar batean lo eginez, hilabete batzuk kobratu gabe...

Zein lan egiten zenuten matxerek?

Gizonezkoek fundizioan lan egiten zuten, eta guk haientzako moldeak prestatzen genituen. Hau da, piezen matxoak edo arrak. Gero gizonek burdin salda botatzen zuten molde haien barruan, eta horrela egiten ziren piezak. Gure lana ondo egitea ezinbestekoa zen piezak ongi ateratzeko.

Zergatik egiten zuten lan hori emakumeek?

Oso lan delikatua zelako. Pieza oso txikiak eta hauskorrak era-

«Gizonezko garbitzaileek beste kategoria bat dute, eta askoz gehiago kobratzen dute»

M. IGARTUA

biltzen genituen esku artean.

Gizonezkoek ezingo zuketen; hautsi egingo zituzketen piezak.

Lan gogorra al zen?

Oso gogorra. Ni eta nire lankidea gazteenak ginen, eta makinarik handiena maneiatzen genuen. Hamalau urte besterik ez genituen, eta oso pieza pisutsuak erabili behar izaten genituen. Gainera, area beltzarekin lan egiten genuen, eta oso itsaskorra zen. Horrez gain, izugarrizko gasoil usaina egoten zen han, eta euria egiten zuenean ura sartzen zen. Ez ziren baldintza onak.

dea, ez zegoen ongi ikusita, eta sekulakoak aditu behar izaten genituen. Matxerek fama txarra genuen herrian, eta kalean batzuetan iseka egiten ziguten.

Bestalde, fabrikako giroa oso bortitza zen emakumeontzat.

Gizonezkoengana piezak eramatera joan behar izaten genuenean, begira geratzen ziren, txistu egiten ziguten, gure janzkerari buruzko komentarioak egiten zituzten... Matxismo handia zegoen. Orbegozotik ateratzea izugarrizko liberazioa izan zen niretzat.

Gogorrena, hala ere, gizonezkoen begirada...

Gaur egun garbitzaile lanetan zabiltza. Egoera asko aldatu da?

Matxera lana 21 urterekin utzi

Garai hartan ongi ikusita zegoen emakumeek etxetik kanpo lan egitea, baina etxeko lanetan: garbitu, haurrak zaindu...

Fabrika batean lan egitea, or-

nuen. Segituan ezkondu egin nintzen, eta 22 urterekin lehenengo haurra izan nuen. Orduan horixe zen tokatzen zena, eta kitto. Ezkondu eta haurrik ez

izateak zeresana ematen zuen.

Handik urte batzuetara bigarrena izan nuen. Haurrak txikiak zirela ez nuen etxetik kanpo lanik egin. Gerora, adinekoak eta haurrak zaintzen egin nuen lan.

Azken hamar urteetan, berriz, garbiketa enpresa batean nago. Egoera asko aldatu da: orain errespetu osoz tratatzen naute. Etxetik kanpo lan egiteak, gainera, erabilgarri sentiarazten nau eta independentzia ematen dit. Hala ere, lotsagarria da emakumeon eta gizonezkoen arteko soldata ezberdintasuna. Gizonezko garbitzaileak gainazalen mantenurako teknikoak dira; beste kategoria bat dute, eta, ondorioz, askoz gehiago kobratzen dute.

Martxoaren 8a ospatzen duzu?

Afaltzera joan izan naiz lankide batzuekin.

10 GOIBERRI

GAZTEAK

Parte hartzeko ipuzkoarrak izan edo Gipuzkoan helbideratuta dauden 13 eta 17 urte bitarteko gazteek har dezakete parte. Parte hartzaile bakoitzak nahi adina argazki aurkez ditzake.

Nola parte hartu? Instagram sare sozialean norberaren profilaren bitartez. Instagramen @gipuzkoangazte erabiltzailea jarraitu behar da. Lehiaketan parte hartuko duen argazkiak #Instant1ean traola erabiliko du. Irudia deskribatu behar da, zertan ari zaren azaldu.

Traolak. Azpimarratu nahi den jarreraren traola gehitu: #ErrespetuaSarean, #SegurtasunaSarean, #SextingEz, #pribatutasuna, #identitatea, #AskatasunaSarean.

Sariak. Bidaiak, 300 euro gailuetan gastatzeko eta 150 euro gailuetan gastatzeko. Zozketa egingo da parte-hartzaile guztien artean.

Zer saritzen da? Originaltasuna, balio on bat azaltzea, zenbat atsegite lortu dituen eta kalitatea.Ez da onartuko mezu iraingarriak, sexistak edo diskriminatzaileak dituen irudirik.

Informazio gehiago gipuzkoangazte.eus web gunean.

G

Gipuzkoako 13 eta 17 urte bitarteko gazteei zuzendutako lehiaketa antolatu du aldundiak. MAIALEN IGARTUA

Jarrera egokiak bermatzeko lehiaketa martxan Josune Zarandona Goierri Gipuzkoako Foru Aldundiko Haur, Nerabe eta Gazteen Sustapen sailak, Gipuzkoako hainbat gazteleku eta nerabeentzako zerbitzu eta udalekin elkarlanean jarri du martxan Instant1ean lehiaketa . Goierrin Ordizia, Legazpi eta Urretxu-

Zumarragako nerabe zerbitzuek bat egin dute egitasmoarekin. Instant1ean informazio eta komunikazio teknologien arriskuak prebenitzeko programa bat da.

Oinarri pedagogikoa duen proiektua da, eta gazteek teknologiaren erabilerari dagoz-

kion portaera eta jarrera egokiak barneratzea du helburu nagusia: Interneten nola jokatu ikastea, eta sarean beren eskubideak eta betebeharrak zein diren argitzea, besteak beste.

Atal teoriko honi praktikotasuna emateko sustatu dute izen bereko lehiaketa.

Parte hartzea eta balioak Babeslea

Lehiaketa pasa den otsailean hasi zen eta datorren apirilaren 3ra arte egongo da indarrean.

Lehiaketaren helburua, Instagram sare sozialean argitaratutako irudi baten bitartez, gaztetxoek beren bizitzako une bat

azaltzea da: zer duten gustuko, nola bizi diren... Irudiak partekatzerakoan lehiaketan oinarrizkoak diren balioak zabaldu beharko dituzte parte-hartzaileek, eskura izango dituzten traola ezberdinen bitartez, teknologiak egoki erabiltzearen eta gai honekin lotuta ohitura eta balio onak sustatzearen alde daudela erakutsiz.

Sextina, ziberbullyna, groomina edo genero-ziberindarkeria bezalako jarreren gainean kontzientzia sortu nahi da. Bide batez, baita nerabeei identitatearen sorreran eta erabilera egokian laguntza eskaini ere.

12 GOIBERRI

2016: GALDEKETAREN URTEA (V)

Maialen Castejon eta Andoni Mikelarena. LOINAZ AGIRRE

Gazteen etorkizuna Martxoaren 11n Goierriko gazteen bigarren batzarra egingo dute Beasaingo Gure Esku Dagoren Elkargunean. Erabakitzeko eskubidearen garatze bidean gazteak ere protagonista izan behar dutela uste dute, «etorkizuna gu garelako».

Loinaz Agirre Salbuespenak beti egoten badira ere, kostatzen ari da Gure Esku Dago dinamikaren antolaketara gazteak erakartzea.

Gure Esku Dagokoak horren jakitun dira eta saiakera berezia egin nahi dute gazteengana gerturatzeko eta gazteak erakartzeko: «Herrien araberakoa da, baina egia da orokorrean Gure Esku Dagoren fenomenoa dela gazte gutxi egotea», diote Beasaingo Andoni Mikelarenak eta Maialen Castejonek.

Mikelarena Beasaingo talde-

an dabil 16 urte zituenetik, «giza katearen garaitik». Castejon Lazkaoko taldean dabil lanean eta Galdera Batzordeko kidea ere bada. «Bertan parte hartzeko proposatu zidaten eta onartu egin nuen. Prozesu osoa gertu-gertutik ezagutzeko aukera daukat», dio Castejonek.

Gazteak ez gerturatzearen arrazoiak aztertzen hasita, «gazteei espazio propio bat ez eman izana» izan daiteke horren arrazoietako bat, Mikelarenaren ustez.

Goierriko gazteen batzarra

egin zuten urtarrilaren 23an, eta bigarrena datorren ostiralean, martxoaren 11n egingo dute, 17:00etan, Beasaingo Gure Esku Dagoren Elkargunean.

Gazteen batzordea sortzea da batzar horren helburua, herri galdeketaren prozesuan gazteek ere parte hartzea beharrezkoa dela uste dutelako. «Gu, gara etorkizuna, eta gu izango gara ondorengo gizartea eraikiko dugunak», diote Castejonek.

Garai bateko kooperatiben eta ikastolen mugimenduak jarri dituzte adibidetzat: «Gaur

egungo gizartea orduan egin zen lan hartatik jaten ari dela esaten da. Oraingo gizarte honek erabakitzeko eskubidearen kontzeptua garatzen badu, eta eskubide hori bermatzen badu, hori guretzako geldituko da, gu izango gara eskubide horretaz benetan gozatuko dugunak», gaineratu dute.

Etorkizunaren gidari 16 urtetik gorakoek izango dute ekainaren 19ko galdeketan parte hartzeko aukera. Zentzu horretan, etorkizunaren gidaritza

GOIBERRI 13

2016: GALDEKETAREN URTEA (V)

«Gu gara etorkizuna, eta gu izango gara ondorengo gizartea eraikiko dugunak»

«Gazteok izango gara erabakitzeko eskubide horretaz benetan gozatuko dugunak»

Lazkaoko Gure Esku Dago

Beasaingo Gure Esku Dago

gazteek hartu behar dutela uste dute: «Gazteok ezin dugu helduek guregandik zer egingo duten zain, gazteok heldu behar diogu. Azkenean, guk erabiliko dugu erabakitzeko eskubidea, guk daukagu lortu beharra, ez digu inork emango». Horrekin batera, «gazteak erakarriko dituen formula berriak asmatu beharrean gaude, eta hori gazteok egin beharra daukagu».

Dena den, Gure Esku Dagoren dinamikan gazteek ere ateak zabal-zabalik dituzte. «Askotan aurreiritziak dauzkagu.

Jende heldua ikusten dugu, baina denok pertsonak gara. Desberdin hitz egingo dugu, desberdin pentsatuko dugu baina denok elkarrekin ederki asko egiten dugu lana». Gure Esku Dago adin, sexu, sentsibilitate eta jatorri desberdinetako herritarren bilgunea da.

Maialen Castejon

Andoni Mikelarena

INGENIARITZA GRADUETAKO

ATE IREKIAK

Erantzun ona Zuzenean gazteengana joateak, dena den, erantzun onak ematen dituela onartzen dute: «Gazteengana joaten garenean erantzun oso ona jasotzen dugu. Beasaingo Institutuan, adibidez, 200 sinadura bildu zituzten», argitu du Castejonek, «baina talde batean sartzeko konpromisoa hartzea kosta egiten da».

Haurrak ere garrantzitsu Mikelarenaren ustez, haurrak ere erabakitzeko eskubidearen gaian heztea garrantzitsua da.

«Ez dut esaten bozkatu egin behar dutenik, baina erabakitzeko eskubidea, subjektu erabakitzailea kontzeptuak... landu egin behar dira, hemendik 15-20 urtera beraiek izango baitira gazteak».

Legorretan gazteek hartu dute lan taldearen gidaritza egorretan alderantzizko fenomenoa bizi dute: «30 urtetik beherako gazteak ari gara lanean eta arazoa helduengana iristen daukagu. Herriko helduek gutxiago parte hartzen dute», dio Ekhi Zugastik. Zerbaitek huts egiten duela uste du: «Belaunaldi arteko komunikazioaren akatsa izan daiteke agian».

Herri galdeketaren prozesua goierritar guztien artean egin beharrekoa dela dio Zugastik, baina gazteek gehiago inplikatu beharko luketeela uste du legorretarrak: «Gazteek biziko dugu herri galdeketaren aroa eta horregatik gazteen inplikazio handiagoa beharrezkoa ikusten dut. Horrelako prozesu bat barrenetik bizitzea ohorea da niretzat, oso aberasgarria da».

L

GOIERRIKO CAMPUSA

MARTXOAK 12 Larunbata, 10:30 / Areto Nagusia

MAIATZAK 19 Osteguna, 17:30 / Areto Nagusia

ETORRIKO ZARELA JAKINARAZI

902 110 436 www.mondragon.edu/prest

Arranomendia, 2. ORDIZIA tel. 943 88 00 62 / bulegoa@goierrieskola.org

14 GOIBERRI

INTERNET

saretik Albisteak

Sarean ikusia

Euspot lehiaketa, turismoari begira

‘Blogak.eus’: 10 urte eta indaberrituta 2005. urtearen hondarrean sortu zuten Blogak.com euskarazko komunitatea. Blogak modan zeuden garaia zen, eta «edozein blogari euskalduni ziberespazioko bere txokoa» eskaintzea zen helburua. Harrezkero, 3.000 blog eta 40.000 artikulu baino gehiago sortu dira komunitate horren bidez. Orain, 10 urte bete ditu proiektuak, eta indarberrituta dator. Webaren diseinua berritu eta azpiegitura teknologikoa hobetu dute. Gainera, ‘.eus’ luzapenarekin dator, «euskal blogarion plataformak behar duen abizen egokia».

Hekimen

Herri informazioa, gero eta gehiago sakelekotik ekimen euskal hedabideen elkarteak urteko datuen balantzea egin du, eta bertan parte hartzen duten hedabideek –tartean Goierriko Hitza– hazkunde nabarmena izan dute, webguneetako datuei begira. Hala, taldeko kide diren 46 webguneen artean 18 milioi bisitatik gora izan dituzte 2015ean; 2011tik hona, igoera %73,4koa izan da.

H

Bisiten kopuruaz gain, ordea, erabiltzaileen ohiturak ere aldatzen ari dira. Hala, 2011n kontsumitzaileen %3 baino ez zen iristen sakelakoen bidez Hekimeneko hedabideetara; iaz aldiz, bisiten %32 iritsi zen gailu horien bidez. Tokiko hedabideen kasuan aldiz, sakelekoa erabiltzeko joera gero eta handiagoa da, %38,29, hain zuzen ere; tableta %7,55ek erabiltzen dute eta ordenagailua, berriz, %54,16k.

Mondragon Unibertsitatearen egoitzan aurkeztu dute euskarazko spotak egiteko Euspot 2016 lehiaketa, Foru Aldundiaren babesarekin. Aurtengo edizioan, Gipuzkoa barnealdeko turismoa bultzatu nahi dute.

Spotak apirilaren 28a baino lehen aurkeztu beharko dira (oinarriak euspot.eus webgunean). Saritan 2.250 euro banatuko dituzte guztira.

Blackberry-etan WhatsAppik ez WhatsApp aplikazioak hainbat telefono modelotan funtzionatzeari utziko dio urte bukaerarako. Blackberry ezaguna da modelo horietako bat, baina baita Nokia S40 edota Windows 7.1 gailuak eta Android 2.1 eta 2.2 sistema eragilea dutenak ere.

Kasu horietan, dispositiboz aldatzeko gomendioa egin du WhatsAppek, baldin eta zerbitzua erabiltzen segi nahi bada.

GOIBERRI 15

MOTZEAN

Segurak Katalunian du begirada Iparra-Hegoa kultur topaketak martxoaren 7tik 13ra bitartean jarri du aurten hitzordu nagusia Seguran.

Tere Madinabeitia Segura Euskal Herria eta Katalunia elkarri begira jarri ditu aurten Iparra-Hegoa kultur topaketak, 21. edizioa betetzearekin batera.

Euskal Herri osoko kultura, hizkuntza, arazoak, ondasunak eta ohiturak ezagutzeko eta trukatzeko abagunea izango da berriz ere Seguran. Egitarau zabala osatu dute edizio honetarako, eta otsailaren hasieran martxan jarri bazen ere, martxoaren 7tik 13ra egingo da kultur astea. Udaberriko lore eta landare azokarekin eta Euskal Herriko elikagaien merkatu bereziarekin emango zaio amaiera, hilaren 20an.

Seguran ez ezik, Urru単an (Lapurdi) ere izango du isla Iparra-Hegoak, asteburu honetan bertan. Gaur, Anje Duhal-

derekin afari-kontzertua egingo da, eta bihar, Euskal Herriko mus txapelketaren finala jokatuko da Urdi単arben (Zuberoa).

Finalean, Goierriko hamar bikote izango dira.

Kataluniari lekua Aurten, Iparra-Hegoak badu berezitasun bat, Euskal Herriari Katalunia erantsi zaiolako kultur topaketa horretan. Hala, Kataluniak independentziaren bidean daraman prozesua bertatik bertara ezagutzeko aukera izango da hango alderdi politiko, mugimendu sozial eta kultur adierazpenen eskutik.

Gonbidatuen artean, politiko eta eragile sozialez gain, musikariak, dantzariak eta San Vicens del Hors herriko castellers-ak izango dira.

Egitaraua parra Hegoaren ekitaldi nagusiak martxoaren 7tik 13ra bitartean izango dira. Lore eta landare azokarekin amaituko da, hilaren 20an.

Independentzia prozesua Katalunian gaiaren inguruan, hitzaldiak, martxoak 7, 8,9. Kultur etxean 19:00etan. Astelehena 7, Victor Terradellas (CDC), Joan Tarda (ERC) eta David Fernandez (CUP), Martxelo Otamendik moderatuta; arteartea 8, ANC, OMNIUM eta SUMATE mugimenduetako ordezkariak, Kristina Berasainek moderatuta; asteazkena 9, EAJ, Sortu, Euskal Herria Bai eta Gure Esku Dago, Enekoitz Telleriak moderatuta.

Nafarroa Behereko eta Segurako haurrak elkarrekin, 7- 8. Ortzibarre eta Arberoako ikastolak eta Segurako Herri Eskola.

Bertsolariak, 10ean. Kantu-poteoa, 19:30ean, Amets Arzallus eta Alaia Martinekin, eta Kuxkuxtu txarangarekin. Gero bertso-afaria plazako karpan.

Afaria eta musika, 11n. Arkume errea eta sagardoa plazan, Polekeleke eta Kuxkuxtu txarangekin.

Gauerdian, Xutik eta DJ Bull.

Egun osoko festa, 12an. Mendi irteera 09:30ean; eguerdian, kataluniarrei ongi etorria; bazkaria 14:00etan; 17:30ean, castell-a eta herri kirolak; taloak, ardoa, butifarra, Kuxkuxtu txaranga... 19:00etan; dantzaldia

I

Lapurdiko I単azki taldearekin, 23:00etan.

Ekitaldi instituzionala, 13an.

10:00etan, sukalki lehiaketaren hasiera; 11:30ean, Goierriko, Iparraldeko eta Kataluniako hautetsiekin ekitaldi instituzionala udaletxean; 12:00etan Iru単eko Mutiko Alaiak dantza taldea eta fanfarrea eta Kataluniako dantzak; 13:00etan castell erraldoia; 14:00etan, Gereziondoko ekitalida; 14:30ean herri bazkaria eta lehiaketaren sari banaketa; amaitzeko, Mutxiko dantzak.

Animazioa: txistulariak, trikitilariak, dultzaina jotzaileak, albokariak. joaldunak, musikari kataluniarrak, Kuxkuxtu txaranga, txakolin dastateka.

Lore eta landareak, eta merkatu berezia, 20an. Azokarekin batera, Euskal Herriko zazpi herrialdeetako elikagaiak.