Goiberri 194. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

194. zenbakia. 2016ko ekainaren 10a

GOI B ERRI Imanol Gartziandia Eskubaloi jokalaria

ÂŤLigan bigarrenak gelditzera behartuta gaudeÂť 6-7

Imanol Gartziandia eskubaloi jokalari zumarragarra Txapeldunen Ligan aritu da. ASIER ZALDUA

Eneko Araiztegi 3 Iritzia 4-5 Irizarreko langile brasildarrak 8-9 Aizpea Garmendia 10 Artxabalgo Pottoka Gunea 11 Galdeketaren emaitzak 12-13 Ormaiztegiko zubiko ikurrina 14

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Eneko Araiztegi Bertsolaria

«Osinalden sortzen den giroa nik behintzat ez dut beste inon ere ikusi» Mikel Albisu Segura Erosoena umorezko gaietan sentitzen da Eneko Araiztegi bertsolaria (Segura, 1996). Txikitatik gustatu izan zaio bertsoak entzutea eta «lagun batek ere afizioa bazuenez, bertso eskolan apuntatu ginen biok».

Aurten Osinalde bertso sariketako finala jokatu du Gabirian, «bertan sortzen den giroa nik behintzat ez dut beste inon ere ikusi. Gainera, entzuleek arreta handia jartzen die bertsoei eta errespetu handia erakusten dute bertsolariekiko».

Bertsolari bat.

Iker Zubeldia.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Zaletasun bat.

Pilota.

Jaunartzea egin nuenean Irujoren izena zuen kamiseta bat.

Liburu bat.

Zeri diozu beldurra?

Lazkao Txikiren Irriz eta malkoz.

Etorkizunari.

Musika talde bat.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Kupela.

Janari bat.

Ostiralean lanetik ateratzeko orduak.

Txuleta.

Goierriko txoko bat.

Edari bat.

Barbari ingurua.

Gure etxeko ura.

Herriko alkate bazina...

Oporretarako leku bat.

Cambrils.

Amets bat.

Orain bizi naizen auzoan, Kortaberrin, bizitzea bizitza guztian.

«Jaunartzea egin nuenean Irujoren izena zuen kamiseta bat oparitu zidaten»

Herritik aparte dauden auzo eta baserrietako biztanleei kaso gehixeago egiten saiatuko nintzateke.

Seguran biziko ez bazina?

Inguruko herri txikiren batean.

MIKEL ALBISU Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Ione Berasategi Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Antxiñe Mendizabal Aranburu Idazlea

Oporretan, lugorri egin porretan p e n t s at z e n hasita nago, ez bereziki inorako gogorik dudalako, atseden hartu nahi dudalako baizik. Eta horretarako, lehenengo eta behin, saiatuko naiz nire egunerokotasunean dauden beharrizan guztiak alde batera uzten.

Ez dakit inork erreparatuko zion; nik aspalditxoan etengabe entzuten diot jendeari «hau egin behar dut, bestea egin behar dut…». Euskaldunok etengabe erabiltzen dugu

O

behar aditza, eta gehienetan desegoki, gainera. Hau da, hitz egiteko orduan, bereizi beharko genituzke beharrak, nahiak eta bestelakoak; esate baterako, «bihar lanera joan behar dut», «bihar lanera joan nahi dut» eta «bihar lanera joango naiz». Oso gauza ezberdina adierazten dute hiruek, eta guk berdin-berdin erabiltzen ditugu. Izan ere, esanahi bera al dute «hurrengo astean opo-

rretara joan behar dut», «hurrengo astean oporretara joan nahi dut» edota «hurrengo astean oporretara joango naiz»?

«Oporretara joan behar dut» esaten duten horiek pentsatzen hasi beharko lukete benetan oporretara joan nahi duten edo ezarrita dagoen ezinbesteko joera bati jarraituz antolatzen dituzten euren jaiegunak.

Edozein modutan, jakin nahiko nuke euskaldunok nolatan iritsi garen egiten dugun gauza guztiei betebehar kutsua ematera. Antropologo eta soziologoen esku utziko dut auzia; halere, argi dago hizkuntzak salatu egiten gaituela.

Opor hitzak ere eman dit zer pentsa, eta hitzaren esanahi etimologikoa ikertzen hasi naiz. Oso litekeena da opor hitza gopor hitzetik etortzea.

Gopor hitzak badu esanahi nagusi bat: katilu txikiari esaten zaio gopor. Garai batean, artzain giroan, esnea edateko erabiltzen zen katilu txikiari,

baita mezetan eukaristian ostia gordetzen den kopari ere.

Halere, gopor hitzak badu horren ezaguna ez den beste adiera bat: behe-nafarreraz eta lapurteraz erabiltzen da

gopor utzi esaera. Hutsik utzi esan nahi du eta nekazal munduan erabili izan da batez ere.

Lurra gopor utzi eta lugorri utzi gauza bera dira. Lugorria, erein gabe uzten den lur sailari esaten zaio. Honela dio Euskaltzaindiko Orotariko hiztegiak: «Sarritan landu den lurrak indar berriak har ditzan egiten da lugorria. Hala, lurrak berriro

eskuratzen ditu laboreek kendu dizkioten osagaiak eta batez ere, ura hartzen du. Lugorria urtebetez, bi urtez edo hiru urtez luza daiteke; hala ere, gehienetan urtebetez uzten da erein gabe lurra».

Ez dakit Euskaltzaindiak onartuko didan neuretzako asmatu dudan adiera berri hau: nik aurten opor egin beharren; gopor edo lugorri egingo dut, urtebete ez bada ere.

Atseden hartzen ari den lurra bezala, geldi-geldi egongo naiz, zeruari begira egotea beste eginkizunik gabe, betebeharrik gabe. Zorionez, gainera, gurean, uda izan arren, euri zaparradarik ez da faltako, eta lehorte handirik ez badago behintzat, gertuko hondartzaren batean arratsalde partean bainuren bat hartzea nahikoa izango dut hezetasunik ez galtzeko.

Nire aholku txikia opor hauetarako: utzi lugorri zeuon burua eta gorputza, bizkaitarrek dioten moduan, oporrak ez dira eta behar-egunak.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Eskubaloiaren elitean Imanol Gartziandia zumarragarrak goi-mailan jokatzen du eskubaloian.

Txapeldunen Liga jokatu du Naturhouse La Rioja taldearekin.

Joan den asteburuan eskubide bat bageneukala jakitetik, eskubide hori gauzatzera pasa ginen. Goierriko herritar askok eta askok, Debagoiena, Azpeitia eta Ispasterrekin batera gure iritzia emateko aukera izan dugu. Geure etorkizunaz geuk erabaki nahi genuela adierazi izan dugu giza-kate, mosaiko, kantu edo bestelako keinuen bidez, baina azkenean eman dugu lehen pausua. 34 herritako olatuaren atzetik ordea, badirudi beste olatu are eta handiago bat datorrela: Tolosaldea, Donostia... 60 herri baino gehiago behintzat bai.

Ea pixkanaka Euskal Herri osora zabaltzen den olatu handi hau.

Gipuzkoako herriak izan dira lehen pausu honetan zutik jarri diren gehienak. Baina bada garaia zutik eutsi eta bigarren pausua emateko ere. Badira beste hamaika gai, galdetzea komeni direnak, are gehiago herritarron osasunean eta poltsikuan eragiten baldin bada eta ahal bada, zaborrak ke bihurtu baino lehen.

Bilbon hautsak harrotu dituen albistea ere izan dugu: Athleticeko neskek liga irabazi dute. Lehen mailako kirolariei omenaldia egitea zilegi egiten zaigu, baina gizonezkoei bakarrik? Non geratu da Gabarra ateratzeko gogoa? Emakumezkoen tituluak gizonezkoenak baino gutxiago balio ote du? Non da parekidetasuna?

Eneritz Gorrotxategi

bat eta

Galdera ona. Non da? Nonbait ba al da? Futbolean argi dago ezetz. Eta badirudi Athletic-ek erabaki duela Gabarra ez duela aterako emakumezkoek irabazi duten Liga ospatzeko. Justua den ez dakit; pauso handi bat emateko aukera galdu ote duten ere ez dakit.

Baina Bizkaiko futbol federazioaren datuek erakusketan dute Bizkaian 1.000 emakumezkok jokatzen dutela futbolean federatuta (adin eta maila ezberdinetan), eta aldiz, ia 11.000 direla futbolean federatuta aritzen diren gizonezkoak. Futbol profesionalean ere nabarmenak dira emakumezkoen eta gizonezkoen taldeek eta ligek dituzten eragin ekonomiko eta sozial ezberdinak. Parekidetasun eta berdintasun gutxi dago hor. Aldeak ere, hamaika oraindik!

Igandeko galdeketen gainean ere, hamaika dira irakurketak eta balorazioak. Ez naiz ni gai esateko olatua ote den, eta are gutxiago olatu horren tamaina zer nolakoa den. Baina irakurketa zintzoa egin nahiko bagenu, uste dut testuinguruko beste hainbat datu ere kontuan hartu beharko genituzkeela. Adibidez, zenbat boto lortu dituzten alderdi abertzaleek gure herrietan aurreko hauteskundeetan eta ea atzoko datuekin nola erkatzen diren; edota adibidez, igande gauean Euskal Autonomia Erkidegoan La Sextan eman zuten Rivera eta Iglesiasen arteko eztabaida ikusten galdeketan parte hartu

bat Ion MuĂąoa

genuenak baino lau aldiz euskaldun gehiago zeudela; edota igande goizean bertan Errenterian Extremaduraren eguneko ospakizunetan zirela Gipuzkoako alderdi sozialistaren liderrak; edota Podemos-ek erabakitzeko eskubidea arlo guztietara eraman nahi omen duelarik, aukera izan duenean zein jarrera izan duen... Ez dakit! Irakurketa testuinguru zabalarekin egin beharko genuke eta galdeketak sakralizatu eta demonizatu gabe. Modu naturalean herritarroi galdetzea ondo dago, beharrezkoa da, demokratikoa da; baina ez dezagun pentsa galdeketen bitartez dena soluzionatuko dugunik.

Hamaika kolore dituen gure herri honetan, zertarako gai ote ginateke hogeita hamaika eskutik bagenu bezala jokatuko (ez) bagenu?

06 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

ASIER ZALDUA

Imanol Gartziandia Naturhouse La Rioja eskubaloi taldeko jokalaria

«Hirugarren mailatik Asobal ligara pasatzea, sekulako saltoa izan da»

GOIBERRI 07

ELKARRIZKETA

Asier Zaldua Zumarraga Imanol Gartziandia (Zumarraga, 1995) Urola eskubaloi taldearen harrobi agortezineko azken harribitxia da. Naturhouse La Rioja taldean jokatzen du: Asobal ligako talde onena, Bartzelona ahalguztidunaren ondoren, eta Txapeldunen Ligan jokatu du.

modu bakarra baita. Izan ere, Bartzelonak urtero irabazten du liga. Txapeldunen Ligan gure helburua taldekako fasera pasatzea zen, eta lortu genuen.

Hurrengo fasean kalera joan ginen. Asobal kopako finalean oso lan ona egin genuen, galdu arren, baina Kopan porrot egin genuen.

Nolatan eskubaloi zaletasuna?

Pertsonalki zer moduz joan da denboraldia?

Eskolako lagunekin batera hasi nintzen, Urolan. Gainera, nire anaiak ere eskubaloian jokatzen zuen.

Noiz arte egon zinen Urolan?

Gazte mailako azken urtera arte. Ordurako lehen taldearekin jokatzen nuen. Senior mailara heldu nintzenean, Elgoibarrera joan nintzen: eskubaloiko hirugarren mailara. Zalantzak izan nituen, ez bainuen Asobal ligara iristeko itxaropen handirik. Elgoibarren dena goitik behera aldatu zen. Bi entrenatzaileak Asobal ligako jokalari ohiak ziren eta liga horretan ezagunak zituzten. Ezagun horiei deitzen hasi ziren, ni ikustera etor zitezen. Elgoibarko entrenatzaileek Logroñora proba bat egitera joan behar nuela esan zidatenean, ezin nuen sinetsi.

Hirugarren mailatik maila nagusira salto egin zenuen. Ligako bigarren talde onenera, gainera.

Sekulako saltoa izan zen. Nire taldean inork ez du halako saltorik eman. Asko kostatu zitzaidan moldatzea. Hasieran izarrak ikusi nituen. Ordura arte egiten nituen hiru entrenamendu, bakar batean egiten zituzten. Eta arratsaldean, berriro.

Zer espero zuten zugandik?

Lasai hasteko esan zidaten. Ez obsesionatzeko. Izan ere, taldekideek baino maila fisiko eskasagoa duzula ikusten baduzu, zoro moduan entrenatzen has zaitezke eta lesionatu.

Zer moduz joan da denboraldia?

Ondo. Ligan bigarrenak gelditzera behartuta gaude eta lortu dugu. Hori negozia ezina da, Txapeldunen Liga jokatzeko

Hasieran ez nuen asko jokatzen, baina banekien hori gertatuko zela. Gure jokoa oso taktikoa da eta jokaldi asko ikasi behar izan nituen. Pixkanaka jokatzen hasi nintzen, ordea. Bigarren itzulian asko jokatu dut.

Gol batzuk sartzen ditut, baina Urolan eta Elgoibarren baino askoz ere gutxiago. Hasieran bi edo hiru aldiz pentsatzen nuen edozer egin aurretik.

Lehenengo aldiz autografo bat sinatzeko eskatu zidatenean, txundituta gelditu nintzen.

Gurasoak ere pozik egongo dira...

Noski. Egia esan, oraindik ez dugula asimilatu iruditzen zait.

Jauzia ematea kosta egin zaizula esan al daiteke?

Baliteke. Elgoibarren salto handia eman nuen. Egia esan, nire kasua nahiko arraroa da. Izan ere, sekula ez dut selekzioekin jokatu.

Zergatik uste duzu eman zenuela halako saltoa Elgoibarrera joan zinenean?

Maila altuagoko jokalariekin jokatzen hasi nintzen eta horrek zure maila hobetzera behartzen zaitu. Ordura arte, Gipuzkoa mailan jokatzen nuen. Herrian jokatzen nuen, nire lagu-

Logroño toki ona al da bizitzeko?

Bai. Bizimodua hemengoaren antzekoa da. Han ere poteatzea gustatzen zaie. Gainera, hiri txikia eta lasaia da. Bakarrik bizi naiz, pisu txiki batean, baina askotan taldekideen etxean bazkaltzen dut. Dena den, behar dudanean, nik neuk prestatzen dut bazkaria. Nik prestatutakoak ez dit inoiz kalterik egin!

«Ordura arte egiten nituen hiru entrenamendu, bakar batean egiten zituzten» «Hasieran bi edo hiru aldiz pentsatzen nuen edozer egin aurretik» «Albert Rocas eta Ruben Garabaya taldekideak munduko txapeldunak dira!»

Zaletu asko al dituzue?

Bai. Jende asko etortzen da gure partidak ikustera. Zale gehien dituen taldeen artean gaude. Kalean ezagutu egiten naute eta kuadrillakoak harrituta gelditu ziren jendeak zortea opa zidala ikusi zutenean.

2,01 metro neurtzen duzu. Beti mutil altua izan al zara?

Bai. Logroñora joan nintzen arte, beti taldeko altuena izan nintzen. Dena den, 16 urte bete ondoren hazi nintzen gehien.

20 urterekin utzi nion hazteari.

Gurasoei umea nintzela bi metrora helduko nintzela esan zieten eta asmatu egin zuten.

Urolakoek gustura hartuko zuten zu bezalako mutil altu bat.

Eskubaloian altuera oso baliagarria da. Talde guztiek ahalik eta jokalari altuenak nahi dituzte.

Nolakoa da Txapeldunen Ligan jokatzen ari den talde baten aldagela?

Heldu nintzenean, ez nekien zer aurkituko nuen. Albert Rocas eta Garabaya munduko txapeldunak izan dira! Hasieran, arropa aldatzea, isilik egotea eta begiratzea ziren nire kontsignak. Berehala, denak lagunak direla eta sekulako harremana dutela ikusi nuen. Beti ondokoari laguntzeko prest daude. Kalera denok elkarrekin ateratzen gara, afari asko egiten ditugu...

nekin, eta eskubaloia ez nuen orain bezain serio hartzen. Nire helburua gure liga irabaztea zen eta nire pentsamenduen artean ez zegoen helburu handiagoengatik borrokatzea. Elgoibarren fisikoki hobeto prestatzen hasi behar izan nintzen: gimnasiora joan, korrika egin, ordu gehiago entrenatu... Orain, askotan, egunean bi aldiz entrenatzen dut.

«Altuera oso baliagarria da eta taldeek ahalik eta jokalari altuenak nahi dituzte»

Beti postu berean jokatu al duzu?

Albokoa naiz, baina Urolan hegaleko postuan jokatzen nuen postu horretan ezkertia behar zutelako. Orduan 1,87 inguru neurtzen nuen. Gehiago hazi nintzenean, alboko postura pasa nintzen.

Zenbat urterako sinatu zenuen Naturhouse taldearekin?

Hiru urterako sinatu nuen. Bi urte gelditzen zaizkit, beraz.

Epe ertainera, non ikusten duzu zure burua?

Naturhouse taldean. Izan ere, Asobal ligan gorago egitea oso zaila da. Bartzelonan munduko onenek bakarrik jokatzen dute.

Naturhouse taldeak orain arte bezala jarraitzea eta ni bertan egotea espero dut. Dena den, nire mailak behera egiten badu beste nonbaitera joan beharko dut eta gora egiten badu, beharbada atzerrira.

Ikasten ari al zara?

Enpresa-ikasketak egiten ari naiz. Egia esan, ez da batere erraza eskubaloia eta ikasketak uztartzea.

08 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Hegazkinez, autobus artera Irizarreko langile brasildarrak ederki integratu dira Ormaiztegiko lantegian zein herrian. Uztailean joango dira.

Maialen Igartua Ormaiztegi Ostegun arratsaldea. Goierriko beste hainbat herritan bezalaxe, azken urteetan hain modan jarri den pintxopotea Ormaiztegin. Zipotzen, kuadrilla gazteak, astebururako planak egiten.

Txistun, senar-emazteak, ardoaren eta pintxoen kalitateaz hitz egiten. Muruako terrazan, adin eta kolore guztietako jendea. Eta, hara! Brasildar kuadrilla bat. Abileziaz mugitzen dira taberna batetik bestera, bata eta bestea agurtuz. Ez dira bisitari soilak: Irizarren lanean ari diren 120 brasildarretako batzuk dira.

Azken hilabeteetan Brasiletik iristen diren berriei erreparatuz gero, laster ohartuko da jendea herrialdeko egoera ez dela

idealena. Krisi politiko sakonean murgilduta dago Brasil, eta krisi horrek zuzen-zuzenean eragin dio Irizarrek Botucatu hirian duen lantegiari. Egoera politikoa baretu artean, enpresariak ez dira inbertsio handiak egitera ausartzen. Ondorioz, Irizarren salmentak nabarmen jaitsi dira Hegoamerikan.

Botucatuko lantegian 330 brasildarrek lan egiten dute.

Krisiaren ondorioz, eguneko ibilgailu erdi bat egiten ari dira azken hilabeteetan: 70 lagun ingururentzako lana baino ez da hori. Ormaiztegiko lantegian, berriz, produkzio gorakada bat izan dute azken urtebetean. Horregatik, iazko maiatzetik, Botucatuko langile asko Ormaiztegin ari dira lanean:

Brasildarrek eta ormaiztegiarrek kulturarteko festa egingo dute bihar rmaiztegiarrek brasildarren kultura gertuagotik ezagutu dezaten, bihar, kulturarteko festa antolatu dute herrian.

12:00etatik 18:00etara, brasildar txurraskoa dastatzeko aukera izango da Muxika egurastokian. 12:00etan, herri kirolak ere egingo dituzte plazan. Sokatiran, txingatan eta tokan ariko dira, baita harrikalari proban ere. Ormaiztegiarrek zein brasildarrek parte hartuko dute. 12:30ean, bost kilometroko kross herrikoia egingo dute.

Izen ematea egunean bertan egin beharko da, 11:30ean, udaletxeko atarian. Azkenik, 12:00etatik 19:00etara zuzeneko musika izango da plazan. Decalcky talde brasildarrak eta GuriBost! talde goierritarrak joko dute musika.

O

180 egotera iritsi dira. Martxoan alde egin zuten 60 brasildarrek, eta orain geratzen diren 120 langileak uztailean itzuliko dira.

Ormaiztegira lanera etorri dira, noski, baina horrek ez du esan nahi herria eta herritarrak ezagutzeko aukera izan ez dutenik. Dagoeneko, lagunak ere egin dituzte Goierrin, eta euskarazko oinarrizko hitz batzuk ere ikasi dituzte. Haietako hirurekin egon da GOIBERRI: William Fogasa, Everton Cristiano Finati eta Marcelo Ghiraldi. Ghiraldi iazko maiatzetik dago Ormaiztegin, Fogasa irailetik, eta Finati abendutik.

Zailena, familia uztea Hiruak bat datoz gauza batean: Ormaiztegira lanera etortzearen okerrena, familia eta lagunak Brasilen utzi beharra izan zen. Fogasak neskalaguna du Brasilen, Finatik lau urteko semea, eta Ghiraldik hamabost urteko alaba. «Haientzat ere gogorra da, baina ulertzen dute egoera honetan lana dela garrantzitsuena, eta onartzen dute gu hona etortzea, badakitelako familiaren onerako dela», esan du Fogasak. Gainera, uneoro komunikaturik mantentzen dira. Irizarrek ordaintzen dizkie telefono dei guztiak.

Gainontzekoan, oso gustura daude goierritarren artean.

«Hasieran zaila izan zen hona egokitzea: kultura ezberdina da eta lanerako modua ere bai», adierazi du Fogasak. «Baina orain oso gustura gaude: lagun asko egin ditugu hemen», gehitu du Finatik. Ormaiztegiarren

GOIBERRI 09

FRREPORTAJEA

artean ederki integratu direnaren seinale, hainbat brasildar herritarrekin batera mozorrotu ziren San Andres jaietan. «Ni mojaz jantzi nintzen, beste hamalau brasildar eta Ormaiztegiko kuadrilla batekin», esan du Fogasak.

Astean zehar lanean pasatzen dute egunaren zati handiena. Asteburuak, ordea, Goierri eta Euskal Herria ezagutzeko baliatzen dituzte. Dagoeneko izan dira Gaztelugatxen, Donostian, Bilbon, Oñatiko kobazuloetan… Mendia gustuko dutenek, berriz, Irizarreko lankideekin inguruko mendiak ezagutzeko baliatzen dituzte asteburuak. «Lankideekin oso ha-

«Hasieran zaila izan zen hona egokitzea; kultura eta lan dinamika ezberdinak dira» William Fogasa

Irailetik Ormaiztegin

«Orain oso gustura gaude: lagun asko egin ditugu Irizarren eta Ormaiztegin» Everton C. Finati

Abendutik Ormaiztegin

«Brasilgo gure etxeetako ateak beti irekita izango dituzte, eta gu ere etorriko gara» Marcelo Ghiraldi

Urtebete Ormaiztegin

rreman estua egin dugu». Batzuek musika talde bat ere badute (Decalcky), eta dagoeneko hainbat kontzertu eman dituzte Zumarragako Alaska tabernan.

Izaera desberdina Goierrin daramatzaten hilabeteetan, dagoeneko eduki dute euskaldunok apur bat ezagutzeko aukera. «Brasildarrok baino hotzagoak dira, eta kontaktu fisikoa, esaterako, ez zaie asko gustatzen», esan du Fogasak. «Baina oso edukatuak dira, oso langileak, eta erraza da haiekin tratatzea».

Brasilera itzultzeko hilabete eskas geratzen zaien honetan, sentsazio gazi-gozoa dute: pozik daude, familiara itzuliko direlako berriro, baina pena ematen die hemen egindako lagunak uzteak. «Brasileko gure etxeetako ateak beti irekita izango dituzte, eta gu ere etorriko gara bisitan», esan du Ghiraldik. Lankideekin ez ezik, Irizar enpresarekin ere oso eskertuta daude brasildarrak: «Oso ondo portatu dira gurekin eta, batez ere, eskerrak eman nahi dizkiegu Gorkari, Rafaeli, Robertori eta Txema Marcosi; lan handia egin dute».

Brasilgo egoera politikoa kolokan dago oraindik. Irizarreko langileak, ordea, baikor ageri dira, eta haiek bueltatzen direnerako egoera hobea izatea espero dute. «Enpresa negoziatzen ari da beste herrialdeekin, esportazioak haz daitezen, eta produkzioak gora egitea espero dugu». Ormaiztegiko pintxopotea ez da berdina izango udatik aurrera, baina brasildarrak gogoan izango dituzte ormaiztegiarrek. Bidaia on!

10 GOIBERRI

GAZTEAK

«Bertsotan bakarrik ez, ikasketetan ere fase bat bukatuko dut orain» Aizpea Garmendia (Lazkao, 1998) Euskal Herriko Eskolarteko bertsolari txapelketako finalista izan da.

Loinaz Agirrei Lazkao Euskal Herriko Eskolarteko Bertsolari txapelketako finalaren ondoren, eta selektibitatea egin atarian, Aizpea Garmendia lazkaotarrak tarte bat hartu du GOIBERRI-ko galderei erantzuteko.

LOINAZ AGIRRE

esan nion ez nintzela sailkatuko. Ez nengoen batere gustura egindakoarekin. Baina bertsoak entzun ondoren, konturatu nintzen uste baino hobeto aritu nintzela. Bigarren fasera sailkatu nintzela esan zidatenean, lasaiago aritu nintzen.

Gipuzkoako Eskolarteko txapelketan bigarren eginda, Euskal Herriko txapelketarako sailkatu zinen. Zer moduz joan zen larunbatean finala?

Oso urduri jarri nintzen. Hasierako saioan hamabi ginen eta bi ariketa, bi ofizio, egin genituen eta hortik sei sailkatu ginen. Txeber Altubek irabazi zuen.

Espero zenuen finaleko finalera sailkatzea?

Ez. Lehenengo saioa egin genuenean Gemma Urteaga irakaslearekin hitz egin nuen eta

Babeslea

Plazan kantatzen ere ohitu egin beharko da.

«Oso urduri jarri nintzen, ez gaude ohituta hainbeste jenderen aurrean kantatzen»

atera nintzen. 14 urte nituenean irabazi genuen taldekakoa. Harrezkeroztik parte hartu gabe nengoen. Aurten ere, hasieran ez nuen aurkeztu nahi, baina azkenean, begira.

Fase bat, eskolartekoa bukatu duzu. Aurrera begira zein asmo duzu?

Bai, ikasteko daukagu hori. Baina hainbeste jende zegoen Ereñotzun... Ez gaude ohituta hainbeste jenderen aurrean kantatzen. Gipuzkoako finala Eibarren izan zen, zinema batean eta ilunago zegoen. Ereñotzun pilotalekuan zen eta dena ikusten zen. Inpakto handia egin zidan.

Bertsotan bakarrik ez, ikasketetan ere fase bat bukatuko dut orain, irailean unibertsitatera joango naiz eta. Ikusiko dugu bertsotan jarraitu ala ez. Momentuz, ikasketek dute lehentasuna. Gainera, ez naiz bertso eskolan bakarrik aritzen, gauza gehiagotan ere banabil. Ea datorren ikasturtetik aurrera nola antolatzen naizen.

Aurretik txapelketatan parte hartua zara?

Gustatuko litzaizuke bertsotan jarraitzea?

Gaztetxoetan, taldeka jokatzen zen eta bi urtetan parte hartu nuen Goierriko taldearekin. 13 eta 14 urte nituenean

Bai! Bertso eskolara joaten behintzat bai, gero ikusiko da.

Oraingoz gustura nabil eta jarraituko dut.

GOIBERRI 11

GURE LURRA

Pottokak bertatik bertara Zaldibia Aralar Pottoka Elkarteak Artxabal izeneko parajean duen pottoka gunea egokitu eta informazio panel berriak jarri ditu. Eremurako sarrera librea da, beti ere animaliekin eta ingurumenarekin errespetatuz jokatzen bada.

Iñaki Gurrutxaga Zaldibia Badira hamar dozena bat urte Zaldibia Aralar Pottoka Elkarteak (ZAPE) Artxabalgo Pottoka Gunea martxan jarri zuela, Aralarko Parke Naturalean.

Orain gutxi, udalarekin beste hamar urterako kontzesioa berritu du –udal jabetzakoa da eremua–, eta horren harira, inguruari txukundu lege bat eman eta informazio panel berriak jarri dituzte elkartekoek, hiru hizkuntzatan. Goierriko hainbat entitatek diruz lagundu dute berritze hau.

Elkartearen eta erreserba horren helburuak berberak dira: galtzeko arriskuan dagoen euskal arrazako zaldi hori mantendu eta berreskuratzea, eta era berean, jendarteari gerturatu eta ezagutzera ematea. Gunean pottokak gertutik behatu eta haien haziera fase ezberdinak ezagutzeko aukera dago, hasi moxaletatik eta helduetara arte. Gaur-gaurkoz 25 bat buru ditu elkarteak Artxabalen.

Aintzina-antzinatik Euskal Herriko mendien orografia malkartsuetara egokitu den zaldi arraza da pottoka, Pirinioen bi aldeetan garatua. Ez da garaia –gurutzea 1,15 eta 1,30 metro artean–, kolorez beltza edo gaztaina iluna da, hanka fin baina indartsuak ditu, eta lepo sendoa eta atze estua. Propor-

Aitor Iraeta ZAPE elkarteko kidea, pottoka gunera sartu aurretik jarritako panel batean aurrean. I.G. tzio oneko animalia da. Zaldibiako pottokak Ausa-Gazteluko herri lurretan larratzen dira hilabete luzetan, egoera erdi basatian.

Errespetuz, libre

Euskal pottokak Artxabal guneko itxitura barrenean. I. GURRUTXAGA

Pottoka gunerako sarrera librea da, betiere animaliak eta ingurua errespetatzen badira.

Itxitura nagusira iritsi aurretik topatuko ditu bisitariak lehen bi informazio panelak, eta barrenean pottokaren ezaugarri morfologikoak azaltzen dituen hirugarren bat dago. Olariagako saroitik bertan dago Artxabal, Zaldibiako Egileor auzoan.

Webgunea: www.pottoka.org.

12 GOIBERRI

2016: GALDEKETAREN URTEA (ETA VIII)

Erabakiari bide berriak zabaltzen Galdeketak kontuan hartzeko moduko emaitzak utzi ditu. Datuez harago, emandako pausoa nabarmendu dute.

Arkaitz Apalategi Goierri «Euskal herritarrak hautetsontzien aurrean, papeleta eskuan, borondatea bihotzean eta erabakitzen». Hori izan zen igandeko galdeketak utzi zuen irudia, eta hala deskribatu zuen Angel Oiarbide Gure Esku Dago mugimenduaren bozeramaileak. Galdeketa horrekin, «erabakiaren aroa» hasi dela eta atzera bueltarik ez duen garaia dela ere adierazi zuen.

Galdeketak antolatutako 34 herritan, 36.884 lagunek (%29,3ko partehartzea)eman zuten botoa, eta gehiengo nabarmenak (%95,3) baiezkoa eman zion euskal estatu burujabe bateko herritarra izatearen aukerari. Goierrin berriz, 15.724 izan ziren parte hartu zutenak, herritarren %27,8a, hain justu.

Datuak herriz herri aztertuta, nabarmena da herri txikien eta handien arteko aldea ere. Herririk txikienetan (Zerain, Gaintza edota Mutiloa), %70etik gorakoa izan zen parte-hartzea. Herri ertainetan, %40 eta %60 artekoa izan zen. Daturik apalenak, 5.000 biztanletik gorako herrietan izan zituzten: Ordizian %22,95, Beasainen %21,14, Legazpin %20,96 eta Urretxun %20,62. Daturik kaskarrenak Zumarragakoak izan ziren, %13,43rekin.

Asko, gutxi ala nahikoa?

Lehen egunetako beroaldiaren eta datu zaparradaren ondoren, ordea, analisi hotzagoa egiteko aukera ematen dute datu horiek. Parte-hartzea ikusita, nola baloratu daiteke igan-

Emaitzak herriz herri Herria

Zentsoa

Parte (%) BAI hartzea Altzaga 154 76 49,35 75 Arama 164 88 53,65 82 Ataun 1.365 811 59,41 776 Beasain 11.478 2.425 21,14 2.329 Ezkio 350 188 53,71 185 Gabiria 404 197 48,76 193 Gaintza 106 77 72,64 67 Idiazabal 1.856 871 46,93 825 Itsaso 140 83 59,29 72 Itsasondo 527 193 36,62 183 Lazkao 4.552 1.463 32,21 1.415 Legazpi 7.290 1.528 20,96 1.476 Legorreta 1.201 468 38,97 440 Mutiloa 200 143 71,50 132 Olaberria 818 173 21,15 171 Ordizia 8.252 1.894 22,95 1.786 Ormaiztegi 1.171 485 41,42 466 Segura 1.212 686 56,60 644 Urretxu 5.675 1.177 20,62 1.127 Zaldibia 1.187 786 66,22 764 Zegama 1.267 621 49,01 594 Zerain 210 153 72,86 149 Zumarraga 8.487 1.144 13,43 1.108 GOIERRI 58.066 15.730 27,08 15.059 *Boto baliogabeak 70 izan dira guztira

EZ Zuriak 0 6 25 80 2 4 4 33 7 6 28 41 18 10 2 84 12 33 42 14 27 2 30 510

1 0 6 7 0 0 5 9 3 2 11 5 5 0 0 14 4 3 7 3 0 1.

5 9

GOIBERRI 13

2016: GALDEKETAREN URTEA (ETA VIII)

deko deialdiak izan zuen erantzuna? Asko, gutxi ala nahikoa izan zen?

Zenbat buru, hainbat aburu dio esaera zaharrak. Batzuek kopuru handiagoak esperoko zituzten agian; besteak gustura daude lortutako emaitzekin.

Igandekoa bezalako galdeketetarako erreferentziak hartzea ez da erraza. Hemendik gertu, Katalunian 2009an egin ziren independentziaren inguruko aurreneko kontsulta ez ofizialak. Arenys de Munt herrikoaren ondoren, abenduan 170 herritan antolatu zituzten galdeketak, eta %27,4koa izan zen parte-hartzea. 2010eko bigarren olatuan, beste 80 herritan galdetu zuten, %21,1eko partehartzearekin. Horien gainetik legoke igandean Euskal Herriko 34 herritan egindakoa.

Datua

%95,3

Baiezkoaren alde. Igandean galdeketak antolatu zituzten 34 herrietan 36.884 lagunek eman zuten botoa (%29,3ko parte-hartzea). Horietatik %95,3k baiezkoa eman zion euskal estatu burujabe bateko herritar izatearen aukerari.

Goierri mailan, 15.730 lagunek parte hartu zuten, eta baiezkoak %95,7 izan ziren.

Kontsulta edo erreferendum ofizialei begiratuta ere, datuak ez dira asko aldatzen. 1978an Espainiako Konstituzioa onartu ala ez erabakitzeko galdeketa egin zen. Igandean galdeketak egin zituzten 34 herriak kontuan hartuta, %38,5eko parte-hartzea izan zen. Konstituzioak jasotako aldeko botoak (35.174), ordea, gutxiago izan ziren igandean estatu burujabearen aldeko aukerak lortutakoak baino (25.434). Datu horiek kontuan hartuta ere, ezin esan igandeko emaitzak txarrak direnik.

Balorazio ona Datuak datu, Gure Esku Dago egitasmoko kideek balorazio positiboa egin dute galdeketaren inguruan, «erabakiaren bidean urrats eraginkorra» eman dela uste baitute. Gainera, 34 herri horietan bizi izan den «demokraziaren festa» olatu bihurtu nahi dute, herri gehiagotara zabalduz. Udazkenean Diman eta Baikaikun egingo dituzte galdeketak, eta datorren urtean beste 60 herri baino gehiago batuko zaizkie. Horien artean leudeke Sakana, Tolosaldea, Oiartzualdea, Busturia edota Uribe Kosta eskualdeak.

Igandeko galdeketa eta ekitaldiak antolatzen aritutako lagunak Zegaman, Idiazabalen eta Legazpin. GOIBERRI

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Ikurrina zailena, zubian Ormaiztegiko tren zubi zaharrean, erdi-erdian eta barreneko habean, ikurrina dago margotuta. 1980ko hamarkadaren hasieran egina da, pintore asturiarrek.

Eta, xehetasun guztien artean bitxiena agian, zubiaren erdi-erdian, barreneko habean margotuta dagoen ikurrina. 35 bat urte badarama euskal ikurrak zubian, Ormaiztegiko herri gunerantz begira. Ikurrina jartzeak gaur baino zailtasun eta arrisku gehiago zeukan garaian egina da.

Asturiar margolariek

Aimar Maiz Ormaiztegi Ormaiztegiko tren zubi zaharra, bere horretan, ikuskizun paregabea da, begi kolpe batera.

Daukan handitasun, historia eta zailtasun teknikoen xarmak monumentu oso bihurtzen du.

Hainbesteraino, ezen ikusgarritasun orokor horrek ia estalita uzten baititu xehetasun txikiagoak. Basoak zuhaitzak ezkutatzea bezala da, hein batean.

Zeren, begirada zoliagoarekin begiratuta, tren zubi handian ikus litezke beste ezaugarri batzuk ere: 1936ko irailean, gerran faxisten aurrerabidea zailtzeko errepublikazaleek nondik moztu zuten nabarmen du, burdin-hesia estuagoa delako atzera soldatu zuten guneetan.

Edo garai berean eraikitako hormigoi enkofratuzko zutoinen eta jatorrizko harrizkoen arteko diferentzia. Edo zutabe erraldoiek lurpean daukaketen bolumen eta sakonera oraindik erraldoiagoa, iceberg-en eran, handiagoa baitu ezkutukoa.

Oso jende gutxik daki, Ormaiztegin bertan ere, nork egina den ikurrina hori. Nahitaez, zubi erdian zintzilika jarri beharra zeukaten hura margotzeko.

GOIBERRI astekari honek eta Angel Elortza argazki-kazetari ormaiztegiarrak egindako ikerketan jaso denez, ikurrina hori 1980ko hamarkadaren hasieran margotu zuten; Renfek zubia osorik pintatu zuten azken aldian, hain zuzen. ÂŤLan hori egiteko asturiar talde bat kontratatu zuen Renfek. Lanak iraun zuen bitartean, margolariak Fausto Tabernan ibiltzen ziren. Herritarrek animatuta eta okasioa aprobetxatuz margotu zuten ikurrina, asturiarrekÂť, jaso du Angel Elortzak.

Margolari-artisten eran, euren sinadura uzteko modu bat izan zela diote, beste batzuek.

Zubia, erakusteko moduko monumentu izateaz gain, erakusleiho aparta ere izan da, urtetan, Ormaiztegin. 1975ean, frankismo garaian artean, ikurrina bat —oihalezkoa, kasu hartan— jarri zuten, goiz batean. Makina bat aldarrikapen pankartaren zintzilikagailu izan da, harrezkero.

Fausto Taberna, goian. Zubiko ikurrina, erdian. Pankarta 1991n, behean. A.ELORTZA /A.MAIZ

GOIBERRI 15

MOTZEAN

Ibilian egiten da kultura Donostia 2016ko ‘Ibilian egiten da kultura’ egitasmoak, Goierrin zazpi etapa egingo ditu uztailaren 31ra arte.

Loinaz Agirre Euskal Herriak berezkoak dituen mendizaletasunak eta kulturzaletasunak bat egiten dute Ibilian egiten da kultura proiektuan. Martxotik urrira bitartean, astebururo, 32 etapatan eta 600 kilometrotan, Euskal Herriko zazpi herrialdeak zeharkatuko dituzte ibiltariek, hiria eta mendia tartekatuz. Era berean, natur eta arte balio esanguratsua duen tokiak ezagutzeko aukera izango dute ibiltariek, DSS2016EUren lekukoa Euskal Herri guztian zabalduz.

Goierrira 13. etapa iritsiko da ekainaren 19an, Azpeitia-Zumarraga artekoa, eta uztailaren 31ra arte, astebururo, beste sei ibilbide egingo dituzte ibiltariek Goierrin barrena: ekainaren 26an Zumarraga-Beasain, uztailaren 3an Beasain-Legazpi; uztailaren 10ean LegazpiArantzazu; uztailaren 17an Arantzazu-Zegama, uztailaren 24an Zegama-Altsasu, eta uztailaren 31n, Altsasu-Ataun.

Egitasmo horri esker,

DSS2016EU GR Sarea sortu dute Gipuzkoako Foru Aldundiarekin elkarlanean, Gipuzkoako zazpi GR nagusiak lotuta.

Ondorioz, Gipuzkoan dauden natur gune babestu guztietan, etenik egin gabe, oinez egiteko aukera ematen du. Ireki diren bide berriei esker, bizimodu osasuntsua eta ingurunearekiko errespetua sustatuz, ondare naturala aberastuko dela diote antolatzaileek.

Izena emateko aukera Etapetan parte hartu ahal izateko, izena eman behar da aurrez, http://dss2016.eu/eu/ dss2016eu/bizitza/2016bidea/2016bidea webgunean.

Programa guztiaren berri ere aurki daiteke webgunean.

Gatzaga eta Arrasate artean egin zen 9. etapa. J. FERNANDEZ VARONA

Goierriko zazpi etapak Goierrin barrena zazpi etapa antolatu dituzte ekainaren 19tik uztailaren 31ra bitartean: 13. etapa: azpeitia-zumarraga.

Ekainaren 19an. Luzera: 14,9 km.

Zailtasuna: ertaina.

14. etapa: zumarraga-beasain.

Ekainaren 26an. Luzera: 17 km.

Zailtasuna: ertaina.

15. etapa: beasain-legazpi.

Uztailaren 3an. Luzera: 19,6 km.

Zailtasuna: ertaina.

16. etapa: legazpi-arantzazu.

Uztailaren 10ean. Luzera: 13,3 km. Zailtasuna: ertaina.

17. etapa: arantzazu-zegama.

Uztailaren 17an. Luzera: 16,5 km.

Zailtasuna: ertaina.

18. etapa: zegama-altsasu.

Uztailaren 24an. Luzera: 17,2 km.

Zailtasuna: ertaina.

19. etapa: altsasu-ataun.

Uztailaren 31n. Luzera: 12 km.

Zailtasuna: txikia.

Horren arabera, sariak jasotzeko aukera izango dute. Bost zigilu pilatuz gero, 2016 bidearen kamiseta eskuratuko dute; 10 zigilurekin, bi sarrera Elkarrizketak lerroko emanaldi bat ikusi eta, nahi izanez gero, ber-

tan parte hartzeko. 20 zigilurekin, Elkarrizketak lerroko emanaldiaz gain, Donostia 2016ren oparia jasoko dute. Etapa guztiak egiten dituzten ibiltariarentzat, berriz, ezusteko saria daukate gordeta.

Parte hartzeak oparia du Ibilian egiten da kultura-n parte hartzeak saria du. Partaide guztiei pasaportea banatuko zaie eta etapa bakoitzaren amaieran pasaporte horretan zigilua jartzeko aukera izango dute ibiltariek.