Goiberri 203. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

203. zenbakia. 2016ko irailaren 9a

Mikel Sarriegi Dantzaria

ÂŤIgartzakoarekin berriz plazara atera nahi izan dugu dantzaÂť 8-9

Iban Zunzunegi 3 Iritzia 4-5 Arcelor-Mittal: eta orain zer? 6-7 Go!azen-eko goierritarrak 10 Gure lurra: basolanak 11 36ko gerra Goierrin (V) 12-13 Saretik 14 Igartza auzoko jaiak 15 Aurtzakako Mikel Sarriegi beasaindar dantzaria, Igartzako Dantzarien X. edizioa ospatuko duten eremuan. LOINAZ AGIRRE

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Iban Zunzunegi Kamera operadorea

«Herriko historia herrikideengandik zuzenean jasotzea oso aberasgarria da» Mikel Albisu Legorreta Iaz Hurrengo geltokia Legorretako oroimen historikoaren dokumentala zuzendu zuen Iban Zunzunegik (Legorreta, 1976).

Ordurarte bi-hiru minutuko bideo txikiak egiten zituen «eta lan horrek beldur pixka bat ematen zidan. Baina lehen elkarrizketa egin genuenean segituan kateatu nintzen. Herriko historia herrikideengandik zuzenean jasotzea oso aberasgarria izan da. Beti eskertuko diet kamera aurrean jarri izana. Batzuk gainera oso kontakizun gordinak izan dira, batik bat ti-

roketak eta torturak jasotzen dituztenak».

Txipiroiak tintan, arrozarekin.

Oporretarako leku bat.

Itsasoa edo mendia, baina jende gutxirekin.

Zaletasun bat.

Kameraren atzean begia jartzea.

Amets bat.

Danny Boyle-ren Trainspotting.

Bakea, sozialismoa eta independentzia. Ordena horretan.

Liburu bat.

Zeri diozu beldurra?

George Orwell-en 1984.

Bakarrik egotea gustatzen zait, baina denbora luzerako bakardadeak beldurra ematen du.

Pelikula bat.

Musika talde bat.

El Bicho.

Abesti bat.

Manic Street Preachers-en Motorcycle Emptiness.

Edari bat.

Ura.

Janari bat.

«Lan asko eta esker gutxi, nahiago sekretarioa izatea alkatea baino»

Goierriko txoko bat.

Legorretako Pikondo taberna.

Herriko alkate bazina...

Lan asko eta esker gutxi, nahiago sekretarioa izatea alkatea baino.

MIKEL ALBISU Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Ione Berasategi Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joseba Imaz Kazetaria

Udako argazkirik onena ogoan dut Goierriko Hitza -k egin izan duela halako deialdiren bat irakurleen artean. Bidali zure udako argazkirik onena edo halako gonbiteren bat luzatzen diote jendeari, oporretako estanparik ederrenak konpartitzeko eskatuz. Ondoren irudi politenak argitaratu eta guztien artean argazki onenak, orijinalenak, saritzea dute helburu horrelako lehiaketek.

Ariketa ederra iruditu zait ikasturte hasiera honetarako.

Iritsi delako ikasturte berriaren hasiera eta guztiok, nahita ala nahi gabe, karpeta berriak zabaldu aurretik uda sasoiko albuma ixten dugulako. Dagoeneko errepasatuak izango dira makina bat aldiz azken hilabeteetako gozamen-argazkiak.

Ez zait asko kostatu nire argazkia aukeratzea. Aurten Rio de Janeiron izan dira Olinpiar Jokoak eta aitortu behar dut denbora dezente pasa dudala tele-

G

bistaren aurrean, bateko karrera, besteko partida eta igerisaio, parean jarritakoa jakin-minez begiratuz. Argazki bitxi ugari utzi dituzte Olinpiar Jokoek, baina niri buruan bakarra gelditu zait iltzatuta.

Irudi horretan ageri da Maialen Chorraut kayakista lasartearra, Slalom K-1 probako finalean lehen postua lortu ondoren, uretatik irten berritan. Urrezko Domina lortu berri du eta, pozez hunkituta, parean daukan ume koxkorrarengana ari da gerturatzen. Neskatoak, berriz, hatz erakuslea erakusten dio; «Ama, lehenengo geratu zara», esaten ariko balitz bezala.

Aspaldian ez bezala gozatu nuen kayakistak ur bizietan barrena ikusten, korronte, harkaitz eta olatuekin borrokan. Euskaldun bat dominen lehian ikusteak eta gainontzeko arerioek haren denbora gainditzeko zailtasunak zituztela jabetzeak emozio gehiago eman zion probari.

Chorrauten garaipenak eta Rio de Janeiron erakutsitako in-

darrak beste behin erakutsi digu –oraindik ere inork zalantzan jartzen badu–, emakumezkoen kirolaren erakargarritasuna eta maila izugarria. Badaukat susmoa, gainera, azken urteotan jauzi handia ematen ari dela gizartea arlo honetan.

Gero eta jarraipen handiagoa egiten zaie –komunikabide publikoek, batez ere– emakumezkoen probei. Leire Olaberria ikaztegietarraren irudia datorkit gogora, baina ingurura begiratzen jarrita, Bera-Bera eskubaloi taldea, Reala eta Athleticeko neskak eta abar ere bai. Zerrenda luzea da.

Eta hala ere, zeinen urrun geratzen den kirolari horiek sortzen duten arreta mediatikoa gizonezkoek beren arlo berean sortzen dutenetik. Soldatez eta

sariez hitz egiten hasiko bagina, berriz, zer esanik ez.

Baina Chorrauten argazkiak badu indar berezi bat. Izan ere, alaba Olinpiar Jokoetara eraman du, familiako bizitza eta lan bizitza bateragarri egiteko edo. Ez da gauza berria, bere lana eta amatasuna uztartzeko egiten duen ahalegina beste zenbaitetan ere azaldu izan baitu kayakista lasartearrak.

Dominaren ondoren eskainitako elkarrizketa batean, hala zioen Chorrautek berak. Kirolariek zailtasun izugarriak izaten dituztela amatasuna eta goimailako kirola uztartzeko. Ez zait oraindik halakorik tokatu, baina ingurukoei begiratuta konturatzen da bat zenbat buruko-min ekartzen dituen familia batean lan mundua eta seme-alaben edo senide baten zaintza uztartzeak. Ez da ur bizietan slalom egitearen esperientziatik oso urruti ibiliko.

Gizarte moduan asko daukagu egiteko kontziliazioaren arloan. Erakundeek eta enpresek, batetik, baina baita gizon-emakumeok ere. Gizonezkook, bereziki, badugu zereginik eta zer pentsaturik, erantzunkidetasunean eta berdintasunean aurrera egin ahal izateko.

Gizonezko batek bere semetxo edo alabatxoa Olinpiar Jokoetara eramaten ez duen bitartean, esate baterako, asko geratuko da egiteko. Azken hori ere, argazki txarra ez litzateke.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Goazen!

Goierritar ugari Go!azen telesailean!

Horien artean da Barbara Rivas zumarragarra.

Opor amaierako pregoia idatziko al dinagu, Joxepa? Oporraldia joan dela eta, aurten badun neurriz gora asaldatu nauen gai bat: sexu erasoena. Zorionez, eta biktima izandako emakume horien ausardiari esker batez ere, zerbait aldatzen ari dun. Ez guk nahi bezainbeste, egia. Baina, ez ditzagun bakarrik utzi.

Errefuxiatuen etorreraren gaia ere gordin-gordin ageri zaigun.

Hau idazten ari naizen egunean urtebete omen dun Turkiako hondartza batean Aylan Kurdi haur siriarra hilik agertu zenetik. Nor gogoratzen gaitun? Bien bitartean oraindik ere egunean 10 errefuxiatutik gora hil ohi dun Meditarreneoan. Halere, Europa eta europarrok eguzkia hartzen.

Aurrera begira ere jarri beharra dugunez, ikasturte politiko berrian barneratu garela iragarri ziguten hedabideek. Aizan, ikasle ginela, aurreko ikasturtean ez bahituen hire gaiak behar bezala gainditu errepikatzea izan ohi huen errezeta. Nire galdera: Madrilgo kongresuan dabiltzan politikariak (alderdi nagusietakoak, behinik

behin!) abenduan eta ekainean ez zutela gainditu eta nola hasiko ditun ikasturte politiko berrian? Horiek errepikatzea merezi diten.

Beldur naun Eguberriak iritsi eta hauteskundeak errepikatzen ez ote dugun ibili beharko… Argi ilunpean!

Amaitzeko, hemen ere hauteskunde saltsa dun nagusi: Eusko Legebiltzarrekoak izango ditinagu irailaren 25ean. Hor ere, eta ez gaitun biktimista jarriko, arren, ez ziguten uzten denoi nahi ditugun hautagaiak hautatzen.

Inazio Usarralde

bat eta

«Bando, bando!, alkateak esan do!!!», atabal erredobleekin; horrela hasten hituen garai batean pregoiak. Aipatzen dituan gaiak, sexu erasoak, beren herrian itotzea baino Europan errefuxiatu izatea nahiago duten pertsonen ibilerak, hauteskundeak …

Saltsa ugari eta ogirik ez dena biltzeko!

Generoaren gaia: mugimendu feminista izugarrizko lana egiten ari duk, kontzientziak lantzen, pertsonak errespetuan hezten, gizartea (jendartea?) orekatzen … eta emaitzak ikusten hasiak gaituk. Eraso batzuk salatzen dizkiagu behintzat, salaketen berri jakiten ari gaituk. Zer egin asko diagu oraindik, baina lorpenak ez dituk txikiak.

Errefuxiatuak: bakoitzak geure herrian bizitzeko baldintza egokiak izango ditugun eguna, ihes egin beharrik gabe, nor bere herrian libre, urruti zagok oraindik. Bitartean hemen ibiliko gaituk gosetik, zapalkuntzatik, gerratik ihesi. Horrela dabilenak, erbestean ongi hartua izatea merezi dik, merezi duenez.

Hauteskundeak: garbi zagok, politikoak ez direla beren lana egi-

bat

Joxepa Madariaga

teko gai. Gai izan ez eta lortutako aulkia utzi nahi ez, lapurretan ari zaizkiguk lotsagabe. Irudi polita! Politikoen esku uzteko gai garrantzitsuegiak dizkiagu mahai gainean eta horiei buruz erabakitzeko galdeketak antolatzea, herritarroi galdetzea, ez duk sistema partehartzaile txarra. Gero, galdeketen emaitzak bideratzeko, teknikariak eta gai diren pertsona profesionalak jarri beharko genitizkek lanean. Ondo funtziona zezakek. Zer ari nauk, ametsetan? Ametsak egia bihurtzea ere gerta zitekek bada, eta …

06 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Arcelor Mittal enpresaren Zumarragako lantegia, Goiburu baserri ondotik. ASIER ZALDUA

Arcelor gabe, zer egin?

Urretxu eta Zumarragako alkateak, Uggasako kudeatzailea eta UGLEko zuzendaria etorkizunaz aritu dira.

Asier Zaldua Zumarraga Udaberrian Arcelor Mittal enpresak Zumarragako lantegia itxi zuen –txatarra parkea bakarrik dago martxan– eta langileei bi aukera eman zizkien: Asturiasera joatea edo enpresa uztea eta kalte-ordaina eskatzea. 85 bat lagun Asturiasera joango dira eta 200 inguruk enpresa uztea erabaki dute. Horren guztiaren ondorioz, Zumarragak eta Urretxuk langabetu gehiago dituzte eta enpresa bat gutxiago. Mikel Serrano eta Jon Luqui alkateek, Itziar Salaberria Uggasa garapen agentziako kudeatzaileak eta Xabier Arratibel UGLE fundazioko zuzendariak etorkizunari buruz hitz egin dute. Guztiak baikor ageri dira.

Udalei dagokienez, kaltetuena Zumarragakoa da. Izan ere, Arcelor Mittalek bere lurretan ditu instalazio ia guztiak (%84 Zumarragan, %13,5 Urretxun eta %2,5 Legazpin) eta, ondorioz, zerga ia guztiak Zumarragako Udalari ordaintzen dizkio.

Hala, udalaren aurrekontuaren %10 pasatxo Arcelorren eskutik heltzen zen. Hori dela eta, Zumarragak 2016ko aurrekontuan aldaketak egin beharko ditu. «Batzorde guztiek baliabideak optimizatu beharko dituzte eta 2016rako aurreikusitako obra batzuk 2017an egin beharko ditugu», esan du alkateak.

Serranok inbertsioak egiteko aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren laguntza lortzen saiatu-

GOIBERRI 07

ASTEKO GAIA

ke eta horretarako prest egotea espero dugu».

Jon Luqui Urretxuko alkateak akordio politiko bat behar dela dio. «Hauteskundeak ahaztu, alderdikeriak utzi eta guztiok batera lan egin behar dugu industria erakartzeko. Azken urteetan enpresa asko itxi dira eta horri aurre egin behar diogu.

Inguru honek industria desertu bat zirudien eta, Arcelor Mittalen itxieraren ondoren, gehiago».

Ez du uste bertan sartuko den inbertitzaile bat lortzea erraza izango denik. «Nor sartuko da berea ez den toki batera lan egitera? Horrek guztiak gauza on bakarra du: orain arte bezala ezin dela jarraitu ikusi dugu. Gai honek garrantzia handiagoa hartu behar du gure agendetan eta enplegua sortzeari buru-belarri ekin behar diogu. Gainera, gure langabezia datuak ez dira negargarriak eta tailer txiki asko ditugu. Baina erakarri behar ditugun enpresak gure ingurukoak izan behar dira».

Berrindartzeko plana Arcelor Mittaleko langileek lantegiaren aurrean utzitako buzo eta kaskoak. ASIER ZALDUA ko direla gehitu du. «Gipuzkoako Foru Aldundiarekin GI-632 zaharraren bulebarizazioa negoziatu beharko dugu, adibidez. Ondo negoziatzen badugu, inbertsioak egongo dira. Ez orain arteko erritmoan, noski».

Lasai ageri da, egin beharreko lan garrantzitsuenak eginda daudelako. «Lan handienak eginda ditugunez, ez da diru iturri bat galtzeko garairik txarrena. Gainera, Zumarragako Udalaren egoera ekonomikoa ona da».

Beste arazo bat, pabilioiekin lotutakoa da: zer egin horrekin guztiarekin? «Arcelor Mittaleko buruekin hitz egin nahi dut horri buruz. Beste enpresa batzuk instalazio horiek erabili ahal izatea gustatuko litzaigu-

Arcelor Mittalek Zumarragako Udalaren aurrekontuaren %10 jartzen zuen Goierri garaiko udalek aktibitate industriala berrindartzeko plan bat onartu dute

Goierri garaiko udalak lanean hasi dira dagoeneko; Uggasa garapen agentziak eta mankomunitateak aktibitate industriala berrindartzeko plan bat onartu dute. Plan honek hainbat helburu ditu: instituzioen arteko lankidetza bultzatzea hutsik gelditu diren industria eremuak berreskuratzeko, industria arloan suntsitutako lanpostuak berreskuratzea, industria ekonomiaren motore izan dadin egindako apustua indartzea eta parte hartze mahai bat eratzea. Mahai honen helburua industria sustatzeko planeko ekintzak garatzea eta beraien jarraipena egitea izango da.

Itziar Salaberria Uggasako kudeatzaileak urteko azken hilabete hauetarako hiru ekintza aurreikusi dituztela esan du: hutsik gelditu diren industria eremuak berreskuratzeko ma-

haia abian jarri, UGLEren eskaintza indartu langabezian gelditu direnei irtenbide bat emateko eta enpresen arteko lankidetza sustatzeko foroa sortu.

Langabezian gelditu diren Urretxu eta Zumarragako bizilagunei dagokienez, UGLE lanbide eskolakoak dagoeneko lanean jarri dira eta enpresa utzi dutenentzat ikastaroak antolatu dituzte. «Ekainean hasi ginen langileekin lanean. Aldundiak formazio planak abian jartzeko ahalmena du eta Ainhoa Aizpuru diputatua gurekin harremanetan jarri zen langileen beharrei erantzuna emateko.

Eusko Jaurlaritzarekin ere hitz egin dugu. Langileei formazio diagnostikoa egiten diegu eta ondoren komeni zaien alorrera bideratu», aipatu du Arratibelek.

Arcelor Mittaleko langile ohiek hiru aukera dituzte. Titulurik ez dutenek Lanbidek langabetuentzat eta titulaziorik ez dutenentzat dituen ikastaroak (mekanizatu, soldatze eta mantenu ikastaroak) egin ditzakete. Ikasketak dituztenek, berriz, bi aukera dituzte: goi mailako beste ziklo bat egin edo Hobetuzen ikastaroak egin.

Langileen jarrera ona Arratibelek langileen jarrera ona azpimarratu du. «Oso jarrera onarekin etorri dira eta oso esker oneko azaldu dira.

Etorri diren guztiak hartu ditugu eta beraiekin bilerak egin ditugu. Gu ere oso gustura gaude», azaldu du.

Baikor ageri da. «60 bat lagunek Lanbideren ikastaroak egin behar dituzte eta 20 inguruk Hobetuzenak. Beste 8-10ek goi mailako zikloak egiteko asmoa azaldu dute. Ez da ikaragarrizko kopurua eta denak ez dira Goierri garaikoak. Nire ustez, goi mailako eta erdi mailako zikloak dituztenek lana aurkitzeko aukera handia dute birziklatuz gero».

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Mikel Sarriegi Dantzaria

«Aldaketak zentzuz egin behar dira dantzan, ezagupenarekin» Loinaz Agirre Beasain Mikel Sarriegi (Beasain, 1965), Beasain Loinatz jaietako plazako soka dantzan hasi zen dantzan ume-umetan. Harrezkeroztik, dantzan dabil beasaindarra: batetik, hankak dantzatuz, eta bestetik, artxiboak dantzatuz. Aurtzaka dantza taldeko kidea da Sarriegi.

Herriko jaietan plazan dantza egin zuen mutiko txiki hura, Euskal Herriko aurresku txapelduna izan zen zazpi aldiz.

18 urterekin parte hartu nuen lehenengo aldiz eta 1984an irabazi nuen lehenengo aldiz Euskal Herriko txapela, Pasaian.

Beasaingo udaletxean daude zuk irabazitako sariak.

Bai. Hiru urte segidan irabaziz gero dantzariaren herriko udaletxean geratzen zen eskultura.

Beasainen bi daude, sei segidan irabazi nituen eta. Nestor Basterretxearena eta Ricardo Ugarterena dira.

Garai batean kalean ikasten eta egiten zen dantza, erromeriak ziren horren adibide.

Bai. Lehen dantza sueltoa, adibidez, modu naturalean ikasten zen, ikusiz. Hor transmisioan eten bat egon da. Azkenengo 40 urteetan, dantzak eskenatokira igo direnetik, beste era batera lantzen dira. Eskenatokiak dituen exigentziak

desberdinak dira; dantza espezializatu egin da eta konplexuak hartu ditu jendeak. Igartzako dantzarekin [bihar, 12:00etan, Beasainen] berriz kalera edo plazara atera nahi izan dugu dantza.

Dantzatzeaz gain, dantza ikertzen eta berreskuratzen lan handia egiten ari zara.

Momentu batean galderak edo zalantzak sortzen zaizkizu: hau zergatik egiten da horrela, zergatik daude kontraesan hauek... Horrezaz gain, Aranzadiko etnografia saileko Joxe Alberto Andres Zurutuza Goierriko folklorea biltzen ari da, eta folklorearen barruan dantza.

Berak dantza ezagupen mugatua duenez, proposatu zidan ea hori landu genezakeen. 15 urte daramagu materiala biltzen.

Dantza maisu zaharren informazioa jasotzen ari gara, eta ondorioak ateratzen.

Zaldibiako Juan Inazio Iztuetaren izena aipatu beharra dago euskal dantzaren historian.

Iztuetak garai hartan egiten zen dantza oso ondo dauka jasota; oso zorrotz deskribatu zituen gauza asko. Hutsuneak badauzka, kontraesanak ere bai...

Baina ikusi dugu, guri iritsi zaigun dantza estandar horretan kontraesanak daudela Iztuetarekin. Hor dauden kontraesa-

nak dantzak eboluzionatu egin dutelako izan daitezke.

horrela izan da; gauzak aldatzen joan direla.

Zein kontraesan dira horiek?

Zer esan nahi duzu dantzaren estandarizazioarekin?

Zirkunstantzia soziokulturalagatik-edo, dantzak finkatzeko behar bat egon da. Ondare bat mantendu behar dela eta dantzak fidel mantentzeko behar bat badagoela ikusi da. Baina daukazun ibilbideagatik konturatzen zara aldaketak egon direla. Konturatzen zara ez dela existitzen dogmarik, hau beti

«Igartzako dantzarekin berriz kalera edo plazara atera nahi izan dugu dantza» «Zirkunstantzia soziokulturalagatik edo, dantzak finkatzeko behar bat egon da» «Erritozkoak diren dantzetan ez dago genero bereizketarik egiteko arrazoirik»

Gipuzkoako dantzen estandarizazioa gertatu da; Donostiako dantza taldeekin etorri zen estandarizazio hori; Goizaldi izan da adierazgarriena. Baina dantza talde horiek Ordiziatik joan zen dantza maisu Jose Lorentxo Pujanaren (Iztuetaren segida jaso zuena) dantza jaso zuten. Euskararen adibidea jartzen dut hori azaltzeko, euskara batuarena eta euskalkiena.

Dantza taldeen eredu horretan dantza akademizatu egin zen, baletizatu. Dantza talde horiek oso maila handia izan zuten; orain dela 50 urte asko mugitu ziren, baita Europa osoan ere.

Ia-ia profesionalak izan ziren dantzari haiek. Orduan horiek exijentzia maila bat bazuten eta dantza bat eszenara eramaten denean, gauza asko galdu egiten dira. Dantzakera jasoago bat egiten da, estetikoki beste zerbait eskatzen du.

Estandarizazio hori zertan oinarritu zen?

Donostialdeko estandar horrek erreibindikatu du Iztuetaren ondarea beraiek jaso zutela.

Denok sinestu egin dugu hori, dantza komunitate guztiak hori ontzat eman du. Baina gu Goie-

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

rriko dantza maisu zaharrak elkarrizketatzen hasi ginenean, Pujana aitarekin ikasi zutenak, ikusi dugu kontraesan horietan gauza asko ez direla iritsi zaizkigun bezala izan; dantza maisu horien erdibideko dantzakera hori Iztuetarengandik gertuago dago. Arau orokor batzuk oso zorrotz eta finko mantendu dira, baina dantza maisu bakoitzak bereak zituen matiz pilo bat. Dantza maisu bakoitzak bere eskuliburua zuen eta ez ziren berdinak, eta kontraesanak zeuden tartean.

Gehienetan herriko gazteak edo umeak formatzen zituzten.

Urte batean baino gehiagotan lortzen bazuten herri batean kontratatzea, kuadrilla on bat lortzen zuten. Iztuetak bere garaian Zaldibian eta Olanok Ordizian lortu zuten, eta Gipuzkoatik kanpo joan izan ziren ikuskizunak ematera. IruĂąera, Bilboko zezen plazara...

Genero aldetik ere ari zarete ondoriorik ateratzen eta eraldatzen?

Erritozkoak diren dantzatan ez dago genero bereizketarik egiteko inolako zentzuzko arrazoirik. Gainditu behar izan den oztopo larriena, arropa izan da.

Dantza jakin bati arropa klase bat izendatu zaio eta prakak baziren mutilen dantza zen, eta gona baldin bazen neskena.

Aditu batzuk diote, Oier Araolazak adibidez, poxpolin arropak kalte handia egin diola generoaren gaiari. Poxpolin arropa nesken dantza arropa zen eta arropa horrek dantza egiteko izugarri mugatzen zaitu; gona horrekin ezin dira zenbait dantza egin. Behin arroparena gaindituta, ez dago arazorik, Igartzan ikusi den bezala.

Goierriko dantza maisuen informazio garrantzitsua izango da beraz.

Elkarrizketatu ditugun dantza maisu horiek emandako informazioaren arabera, eraldaketa batzuk egon dira bai; zein aldaketa egon diren identifikatzen eta zergatik gertatu diren aztertzen ari gara orain. Ez da lehengoa berreskuratzeagatik, baizik eta jakiteagatik eta jasotzeagatik. Oso gauza politak eta interesgarriak azaltzen ari dira. Aurtzaka dantza taldean bertan ildo hori erabiltzen ari gara, gauza aberatsagoak egiteko.

Ezjakintasun handia dago zergatik egiten diren gauzak. Jendea hezi egin behar da, edozein arte diziplinatan bezala.

Eta dantza sozialetan?

Goierri da euskal dantzaren sehaska?

Iztuetaren eraginez Zaldibia da gutxienez abiapuntua. Muin hori Ordiziara zabaldu zen Olano zaldibiarra Ordiziara bizitzera joan zenean. Bere eskola sortu zuen Ordizian. Pujanatarrak, Irastortza... dantzari sorta handi bat atera zen eskola horretatik eta gero Gipuzkoa osoan hedatu ziren. Diputazioak ere asko bultzatu zuen.

Dantza maisuen funtzioa zein izaten zen?

Dantza maisu batzuk profesionalak ziren eta batzuen artean bazegoen konpetentzia bat.

Garai batean festen barruan dantza egotea oso garrantzitsua zen, gaur egun festetan su artifizialak egotearen pare.

LOINAZ AGIRRE

Desberdina da. Gizarte dantzetan eta plaza dantzetan rolak sartzen dira. Gizarte dantzetan gizartearen isla gara eta gizarte batek konpondu gabe daukan gauza batean gu abanguardia izatea.... oso zaila da. Eta neurri batean izaten ari gara. Formulak bilatu egin behar dira. Ikusten ari garen bezala, beti ez dira gauza finkoak egin, gauzak aldatzen joan dira. Momentu batean emakumea plaza publikotik desagertu zen bezala, esate baterako, elizak egurra eman zuelako, orain sartzeko ez dago arazorik. Formulekin asmatu behar da, eta oinarri sendo bat dagoenean, aldaketa drastikoagoak egiten saiatzen gara.

Neskatxen esku dantzarekin konpentsatze lan bat egin genuen. Zentzuz egin behar dira aldaketak, ezagupenarekin.

10 GOIBERRI

GAZTEAK

Go!azen telesaileko lau aktore goierritarrak Iñaki Gurrutxaga Goierri Urrian hasiko da ETB Go!azen telesailaren aro berriko atalak emititzen. 2008an ETB1eko filmarik ikusiena izan zen, eta 2010ean hamabi ataleko telesaila ekoitzi zuen Pausokak.

Go!azenek Espainiako Telebista Akademiaren saria jaso zuen haur eta gazteentzako saio onenaren sailean, eta Rose D’Or sari entzutetsuetarako izendatu zuten. Aro berri honetako grabazioak uztailaren 26an hasi ziren, eta hamar atal izango ditu guztira. Gaur Gasteizko FesTVal jaialdian egingo dute lehen atalaren aurre-estreinaldia, 19:30ean.

Basakabi udalekuetako gazteen gora-beherak kontatuko ditu oraingoan ere telesailak, umorea, musika eta maitasun istorioak uztartuz. Gatibu, Ken Zazpi, Zea Mays, Esne Beltza, Vendetta eta Hesian taldeen bertsioak entzun ahal izango dira, besteak beste, eta abesti horiei ahotsa jartzen lau neska goierritar ariko dira: Barbara Rivas (Zumarraga, 1987), Inma Fernandez (Lazkao, 1991) eta Aitana eta Paula Etxeberria ahizpa bikiak (Ordizia, 1997).

Lehen biek Go!azen telesailaren lehen edizioan parte hartu zuten, eta eskarmentua pilatzen ari dira antzerkigintzan, zinean eta telebistan. Rivasek Irati-ren rola beteko du orain-

Babeslea

goan ere, baina lehen aldi horretan Basakabiko ikaslea bazen, orain irakasle gisara itzuliko da. Goenkale -n eta Vaya Semanita-n aritu izan da, eta GI-631 Urretxu-Zumarragako herri operako protagonista ere izan zen Jon Plazaolarekin.

Fernandezek, berriz, aurrekoan edizioan bezala Desi -ren papera beteko du. Lazkaotarra Goenkale-n aritutakoa da, eta Aitaren Etxea produkzioan ere lan egin zuen.

Esperientzia berria Twin Melody izenpean ezagunak diren Etxeberria ahizpa bikiek eskarmentua badute kantagintzan –330.000 jarratzaile dituzte Youtuben–, eta ETBko A ze Banda lehiaketa irabazitakoak dira, baina aktore lanetan lehenengoz ariko dira. Aitanak adierazi du «gustura eta oso pozik» aritu dela errodajeetan, eta harrituta geratu da eszena labur bat grabatzeko egin behar izaten diren toma ugarirekin. Paulari «oso esperientzia polita» iruditu zaio, eta grabazioetan egoten den pertsona kopuruak piztu dio arreta.

Goian, Paula eta Aitana Etxeberria ahizpa ordiziarrak errodajearen une batean; erdian, taldeko argazkia; behean, Barbara Rivas zumarragarra eta Inma Fernandez lazkaotarra.

GOIBERRI 11

GURE LURRA

Josune Zarandona Urretxu Urretxuko Santa Anastasia jaien barruan, urteak daramatzate goizeko Euskal Jaia antolatzen. 1981ean lehenengo aldiz artisauen erakusketa antolatu zenetik, ez du etenik izan.

Azken urteetan landa eremuko gai ezberdinen monografikoak egin dituzte, alderdi etnografiako landu eta transmisioa bultzatu asmoz.

Aurtengo goizeko Euskal Jaia iazkoaren jarraipena izango da.

Basoko lanak izango ditu oinarri. Iaz, garai bateko baserritarrek su egurrak basotik ateratzeko egiten zuten prozesua landu zuten, aurten, aldiz, eraikuntzaren adarrari heldu diote.

Lekaio kultur elkartea eta Urretxuko eta Zumarragako baserritar talde bat dira goizeko Euskal Jaia antolatzeaz arduratzen direnak.

Ertzillegi basoko altxorra Basogintzaren gaia lantzeko «baso berezia» hartu dute aintzat, Lekaioko Xabi Lasak esan duenez. Gerra eta Beain baserrien artean dagoen Ertzillegi basoa, hain zuzen. «Gipuzkoan dauden zuhaitz mota ia guztien laginak aurkitu daitezke bertan.

Berez etorritakoa da, gizakiak ez du eskurik sartu bertan», zehaztu du.

Garai batean basoarekin zegoen harremana gaurkoa baino «estuagoa» zen, eta ezagutza maila ere handiagoa zen.

«Zuhaitzak negu inguruan botatzen ziren, izerdirik botatzen ez dutenean. Dena den, abuztuaren amaiera aldera izerdiak beherantz egiten duenean ere botatzen hastea komeni izaten zen». Batzuetan, arbolak osorik beharrean adarrak mozten

Basogintza ondare bihurtuta Urretxuko Santa Anastasia festetako goizeko Euskal Jaian basoko lanak izango dira aurten landuko duten gaia. zitzaizkien, eta horretarako garrantzia handia zuen ilargiak: «Hosto zabal eta handikoak ilbeheran mozten ziren, eta hosto biribilekoak ilberrian».

Pagoa izaten zen su egurretarako zuhaitz preziatuena, «surik goxoena egiten duelako». Su egurren errautsa arropa

zuritzeko ere erabiltzen zen.

Eraikuntzarako, berriz, gaztaina eta haritza ziren erabilienak, baita «lizarra, urkia, hurritza eta pagoa ere».

Zuhaitzak botatzea Eraikuntzarako hezurduretako habeak «aizkora eta opa-ai-

Urretxuko eta Zumarragako baserritarrak basoan zuhaitzak bota, zatitu eta gero emango zaien erabilerarako garraiatzeko prest. LEKAIO KULTUR ELKARTEA

tzurra» erabiliz egiten ziren; eskuz lantzen ziren. Ezinbestekoa zen arbola zegokion garaian botatzea «hala egin ez balute ez lukete eraikin horiek gaur egunera arte iraungo. Ondo aztertutako lanaren emaitza zen eraikinen gainean egiten zena».

Helburuak agintzen zuen basoan. Egurrari eman behar zitzaioen erabilpenaren arabera, zuhaitz mota bat edo bestea aukeratzen zen. Botatzerako orduan «epaiak —aizkorarekin emandako lehenago kolpeak— erabakitzen zuen norantz eroriko zen». Gero, gurdiz edo nardaia edo txinga erabiliz ateratzen zituzten egur zatiak basotik. Hilaren 18an erakusketa izango da Gernikako Arbolan.

12 GOIBERRI

1936KO GERRA GOIERRIN (V) IRAILAREN 12TIK 18RA

Ormaiztegiko tren zubiaren Zumarraga aldeko begia, moztuta eta eraitsita. Atzean, Sagastiberri Goikoa baserria. GOIBERRI

Aimar Maiz Frankisten begiak eta atzaparrak Goierrirantz zuzendu dira, berriz ere. Abuztuaren hasieran eskualdearen behea erabat menperatu ondoren, eta Donostia hiriburua hartuta, mendebalerako erasoaldiari ekingo diote. Errepublikak bi defentsa lerro antolatu ditu Goierri garaian. Erauntsia ahuldu nahian, Ormaiztegiko zubia bota dute.

1936-9-12, larunbata. Tiro eta bonba hotsak Donostialdean ari dira. Hernani eta inguruko mendietako gotorlekuak hartu nahi dituzte frankistek. Errepublikaren abiazioak bonbakatu ditu airetik, baina kalte handirik eragin gabe. Donostiaren defendatzaileen artean, lehen Irunen borrokatu ziren miliziar boluntario asturiarrak ere badabiltza. Giltzarria da hiriburua.

Bigarren oldarra badator Donostia erori ondoren, Gipuzkoa ekialdea eta kostaldea galdu ditu Errepublikak. Mendebalaren aurkako erasoa hasi dute frankistek, Goierrin.

1936-9-13, igandea. Donostia konkistatu dute frankistek.

Eguerdian hartu dute Gipuzkoako hiriburua, Miracruzetik sartuta Diputazioan bi koloreko Espainiako bandera jarrita.

Hernani, Pasaia eta Errenteria hartu dituzte lehenengo. Baita San Markoko eta Santiagomendiko gotorlekuak ere; bezperan huts egin zuten haren aurka, eta 20 soldadu hil ziren.

Donostia hartuta —suntsitu gabe, gainera—, probintziaren erdialde eta ekialde osoa bereganatu dute frankistek. Kostaldetik aurrera egiteko, aise dute bidea. Errepublikar eremuan zeudenen artean, kolpistek hartu duten lehen hiriburua da Donostia. Kemenezko goxokia haientzat, moral kolpe mingarria errepublikarrentzat.

Bien bitartean, Goierrin barealdia dago, militarki behintzat.

GOIBERRI 13

1936KO GERRA GOIERRIN (V)

1936-9-14, astelehena. Gipuzkoako Defentsa Batzorde errepublikarra Zumaian elkartu da. Munizio falta eta defendatzaileen animo baxua islatzen du hango aktak. Ebakuazioa justifikatu dute, hargatik.

1936-9-15, asteartea. Gipuzkoako Kanpainako azkeneko erasoaldia abiatu dute frankistek. Bien bitartean, errepublikarrek Beasaindik Brinkolara antolatu dute defentsa-frentea. Mandubia oraindik euren esku dago, baita Ormaiztegi, Gabiria eta Legazpi ere; eta hortik atzera Ezkio-Itsaso, Zumarraga eta Urretxu. Frankisten alderdian daude, berriz, Zerain, Mutiloa, Segura, Zegama eta Idiazabal.

Frente horretan, Beasainekin lotzen dituen bi errepideak moztuta daude. Ormaiztegitik aurrera, Beasaingo Katea auzoan bukatzen da.

Errepublikarren lerroan, anfiteatro erako posizio abantailatsuak dituzte. Baina defendituak baino gehiago, zainduak daude: «Defendatu ahal izateko armarik ez daukagu, eta etsaiaren edozein saiakera iaiorekin, kito», dio errepublikarren txosten batek.

Lehen lerro horretatik atzerago, bigarren defentsa ilara bat antolatu dute: Beloki eta Irimo mendietatik artileriak Zumarraga defendatzen du. Lubakiak eraiki dituzte, baina gaur-gaurkoz ez dago inor han.

1936-9-16, asteazkena. Molak tropa frankista berrantolatu du. Beorlegi koronelak Gipuzkoako frentea utzi du, Huescara joateko. Los Arcos teniente koronela jarri du buru. Lehen Beorlegi zutabea zena, Los Arcos zutabea izendatu du.

Tejero taldea (America errejimentua), Perez-Salas taldea (erreketeen Montejurra Tertzioa), Montoya taldea (Lakargo Tertzio erreketea, Mendiko Batailoia eta Falange Española), Becerra taldea (Nafarroako

Tertzioa, America errejimentua), Otxoa taldea (Lesakako Tertzioa), Sanchez Molina taldea (America), Troncoso taldea (Falangea), Ramos taldea (Mendiko Batailoia), Mendiko Artileria Taldea eta Errejimentua, eta Metrailadore konpainia bat ditu bere esanetara. 6.000 soldadu inguru.

Indar horiek hirutan bereizita joko dute Gipuzkoako mendebalaren aurkako erasoa, hiru aldetatik: Goierritik (Tejero), Azpeitia aldera Mandubiatik eta Tolosatik (Los Arcos), eta kostaldetik aurrera (Iruretagoiena). Alonso Vegaren taldea, berriz, Arlabandik saiatuko da Deba ibarrera sartzen, Arrasate hartu nahian.

1936-9-17, osteguna. Tejero kapitainaren taldea —aurrerantzean taldea izango da frankisten armadan unitate operatiboa— Donostiatik Beasainera iritsi da, trenez. Berehala, Or-

maiztegirantz jo dute. Hastera doaz borrokak, mendebaleko frentean.

Errepubikarrek Ormaiztegiko zubia behera bota dute, gaur goizean. Frankisten aurrerabidea oztopatu nahi dute.

Ormaiztegin, Tejeroren taldeak Beasain aldetik jo du, eta Seguran bildutako beste zutabe batek goialdetik, Liernin behera etorrita. Tiroketak izan dira, baina errepublikarrek Ormaiztegi utzi behar izan dute.

Bainuetxean zeukaten, gaur arte, koartel nagusia.

Ihesean, Alegia eta Santa Lutzia ibarrean gora alde egin dute batzuek; Gabirian gora beste batzuek.

Ormaiztegi hartuta, geratu gabe aurrera jo du Tejeroren taldeak. Errepidez Gabiriara igo dira, eta erresistentziarik gabe hartu dute, jada gaututa, herria.

Kanpai joaldia egin dute, ospatzeko. Beste soldadu frankista multzo batek Itsaso eta Ezkio

kaskoak hartu ditu, mendiz. Tejerok Ezkion jarri du basea.

1936-9-18, ostirala. Borroka bortitzak izan dira Gabirian. Herrigunea atzo hartu arren, Ardantza eta Madariaga gainetatik Legazpi eta Zumarragarantz abiatu direnean, errepublikarrek frente egin diete. Hainbeste, ezen atzerarazi ere egin dituzten, une batean. Hilerriko gaineraino hurbildu arren, su indar nahikorik ez, eta frankistek tiroka bidali dituzte, berriz.

Egun osoa iraun dute borrokek. Errepublikar miliziano batzuk hil dira, tartean Pablo Silanes gazte ordiziarra (21 urte), JSUren Dragones batailoikoa.

Emilio Molak, bere aldetik, Donostia hartu ondoren, Bilbori ultimatuma eman dio. Airetik paperezko oharrak bota ditu, hiria errenditzeko aginduz. Bizkaia osoa txikitzeko ahalmena zuela ohartarazi die bilbotarrei.

Mehatxua aurki beteko du.

Ormaiztegiko Zubi Handia behera, sopletez moztuta spainola mendian dago frentea, Ormaiztegin. Frankistek handik tirabidean dute herria. Haiei aurrerabidea oztopatzeko, agintari errepublikarrek tren zubia, 72 urte dituen Zubi Handia botatzea erabaki dute, frankistei trenbidez garraioa eragozteko, puska baterako.

Meatzari asturiar bat bidali dute, dinamita mordo batekin. Lehertzea du asmoa. Ormaiztegiko Frente Popularreko buru Juan Mari Intxaustik uko egin dio, «herria txikitzeko adina» badelako lehergaia. Loiolako santutegiko koartel nagusira joan, eta, ormaiztegiar bezala, zubia botatzea sakrilegioa dela esan die agintariei. Gipuzkoako Defentsa Batzordeko presidente Miguel Amilibiak, ordea, mozteko agindu du. Irailaren 15ean, asteartea, ekin diote lanari.

Eraisketa Eibarko udal arkitekto Urbano Manchobasek zuzendu du, bi ingeniarirekin. Bergarako Labe Garaietako eta Union Cerrajerako bost sopletista ekarri dituzte. Inguruko beste batzuk ere bai, eta Diputazioko obra publikoetako langileak.

Lehenengo aldian ez dute lortu lurreratzea, nahiz eta goitik behera ebaki dute altzairuzko eta errematxezko piztia. Zuzenean moztu dute, eta pieza piezarekin katigatuta, trabatuta goian geratu

E

da. Bigarren saiakeran zeharretara, diagonalean egin dizkiote bi mozketa.

Libratu eta behera erori denean, lurpean sartuta zeuden uraren hodiak lehertu ditu zubi pusketak.

Irailaren 17an, frankistak herrian sartu aurretxoan, justu-justuan bukatu dute eraisten. Lierni aldetik erreketeak datoz, Beasaingo Salbatore auzotik, America 1 eta 2 errejimenduetako sei konpainia.

Zubiaren burdinaren kontra kankateko hotsa ateratzen dute haien tiroek. Errepublikarrek, Zumarraga gainetik, tren bagoi batzuei jare egin diete, aldapan behera, trenbidetik gora zihoazen frankisten kamioiak harrapatuko ote dituzten.

Ormaiztegi egun hartan hartu, eta berehala ekingo diote frankistek Zubi Handia erabilgarri jartzeari. Lehenik, urriaren 15ean, Mola jeneralak aginduta hiru lagun fusilatu dituzte, hilerriko horman, mozketan aritu izana leporatuta: Antonio Galdos (30 urte) eta Guillermo Martinez (77) oñatiarrak, eta izenik gorde ez den gazte bat. Gau eta egun ariko dira lanean. Mola jeneralak 1937ko otsailaren 1ean inauguratuko du. Ordukoak ditu hormigoi enkofratuzko bost zutoin gehigarriak.

(Elixabete Garmendiaren ‘Ormaiztegiko zubiaren eraisketa 1936an’ lanetik. Oarso 2013)

14 GOIBERRI

INTERNET

saretik Albisteak

Sarean ikusia

Librecon 2016 azoka Bilbon Facebookek zure telefono zenbakia nahi du gamerauntsia.eus Facebook konpainia erraldoiak WhatsApp mezularitza zerbitzua erosi zuenetik, asko mesfidati agertu ziren Mark Zuckerbergen taldeak sakelekorako aplikazioari eman ziezaiokeen norabidearen inguruan. Abuztuan, WhatsAppek ordura arteko politika aldatu eta erabiltzaileen telefono zenbakiak Facebookekin elkarbanatzen hasiko zela jakinarazi zuen. Horren atzean interes publizitarioak egon litezkeela eta pribatutasunaren aurkako erasoa dela salatu dute askok. Norberaren zenbakia sekretupean mantendu nahi dutenek, hemen ikus dezakete nola egin: xataka.com

Bideojoko ezagunak euskaraz gozatzeko ame Erauntsia euskal bideojoko zaleen komunitatea hainbat bideojoko ezagun euskaratzen hasi da. Lehen kolpe batean, bideojoko klasikoak edo retro motakoak euskaratzeari ekin zioten. Horien artean, titulu asko daude: Super Mario Bros, Legend of Zelda edota Metroid Zero Mission .

Orain ordea, aktualitateko eta jokozaleen artean estimu handiko jokoak itzultzen hasi dira.

Game Erauntsia taldeko kideen arabera, «euskarak hor hutsu-

G

ne handi bat» duela ikusten zuten, eta «joko zaharrak euskaratzearen kutixia, joko berriekin ere» egin zezaketeela pentsatu zuten. Horietako batzuk dira Ark, Braid edota The vanishing of Ethan Carter.

Itzulpen horiek guztiak egitea «sekulako lana» izan dela diote, eta ez da ahaztu behar, komunitate moduan eta boluntarioki egindako lana dela.

Joko guztien itzulpen fitxategiak gamerauntsia.eus webgunean zintzilikatu dituzte, nahi duenak doan deskargatzeko moduan.

Software askearen arloan mundu mailan egiten den topaketarik handiena da Librecon azoka, eta aurten, Bilbon egingo dute.

Azaroaren 22tik 23ra bitartean izango da seigarren edizioa, eta nazioarte mailako 120 aditu eta sektoreko 600 enpresa inguru etorriko dira. Azokako arduradunen arabera, egun horietan 1.500 lagunetik gora biltzea espero dute azoka horretan.

Telefonoen 943 kodea bukatzear Gipuzkoako telefonoen ezaugarri nagusia da 943 kodea. Baina laister, beste aurrizki bat erabiltzen has gintezke, telefono finkoentzako gordetako zenbaki kopurua agortzen ari baita.

Merkatuen eta Lehiaren Espainiarko Batzordearen arabera, 943 zenbakien %91 emanda dago, eta 843 zenbakia erabiltzen hastea proposatu dute.

GOIBERRI 15

IGARTZA-LOINATZ AUZOKO JAIAK

Igartza auzoko jaiak Irailak 9, ostirala 17:00: Barraken irekiera.

18:00: Danbatekoa.

18:15: Buruhandiak.

18:45: Umeen karaoke lehiaketa.

19:30: Igartza-Loinazko VIII. ardo dastaketa.

22:30: Helduen karaoke lehiaketa.

Irailak 10, larunbata 11:00: Haur jolasak.

12:30: Igartzako dantzariak.

13:00: Poteoa Ezk txarangarekin.

16:00: Igartza-Loinazko 26. Mus txapelketa.

16:00: Apar festa.

16:45: Igartza-Loinazko VIII. Patata tortilla lehiaketa.

19:30: Entzierro txikia Ezk txarangarekin.

20:00: Poteoa txarangarekin.

21:00: Herri afaria mozorroak jantzita eta mozorro lehiaketa.

22:30: Dantzaldia Miranda de Ebroko The Song taldearekin.

Irailak 11, igandea 11:00: Puzgarriak.

12:30: Laguntasuna errondailaren irteera.

13:00: Entzierro txikia Loinazpetik Florentzio Axpe plazara.

14:30: Paella erraldoia eta herri bazkaria.

17:00: Bakarrizketa Geleterekin.

17:30an hasita: Kontzertu sorta gaztetxean, 12. urteurrena ospatzeko.

18:30: Buruhandiak.

19:00: Trikipoteoa.

20:30: Festen amaiera.