Goiberri 216. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

Xabier Aranburu ‘Guzta’ Harrijasotzailea

«Plazan etxean baino hobeto ibiltzen naiz.

Hori ona da» 10-11

216. zenbakia. 2016ko abenduaren 9a

Iban Ugartemendia hernialdarraren aurka desafioa jokatuko du igandean Guzta idiazabaldarrak Azpeitiko Izarraitz pilotalekuan. MIKEL ALBISU

Julen Telleria 3 Iritzia 4-5 Beñat Torres bertsolari gaztea 6 Gure Lurra: Jon Urkiola okina 7 2016ko kultur ekoizpena 8-9 Tatuajearen artea 12-13 Santa Lutzi Urretxu-Zumarragan 14-19

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Julen Telleria

Segurako koruko zuzendaria

«Lotsa ematen digu jendaurrean abesteak» Mikel Albisu Segura Ez da geldi egoteko gizona Julen Telleria (Segura, 1967): Segurako abesbatzako zuzendaria, txistularia, korrikalaria, mendizalea… Kantu-jiraren antolatzailea ere bada, «bazkal ondorengo kantu saioak lekua galtzen ari dira, kantu zaharrak abestea helduei bakarrik balegokie bezala. Lotsa ematen digu jendaurrean abesteak».

Korrika egitea eta mendia ere gustuko ditu Telleriak, «gustuz korrika egiten denean eguneroko arazoen ihesbidea da, oso osasungarria. Aldiz, bere buruari helburuak jartzeak askotan beharra bihurtzen du, eta hori arriskutsua da».

Liburu bat.

Pijama marradunaz jantzitako mutikoa.

Musika talde bat.

Zaletasun bat.

Lehenengo gitarra, 14 urte nituela.

Musika egitea.

Pelikula bat.

Ghost.

Dire Straits.

Abesti bat.

Benito Lertxundiren Urrundik heldu.

Janari bat.

Arroza edozein eratan prestatua.

Edari bat.

Adinean aurrera noan heinean ardoa geroz eta gehiago.

Oporretarako leku bat.

Vieux Boucau (Landak).

Amets bat.

Jubilatu ondoren emaztearekin munduan zehar ibiltzea.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Zeri diozu beldurra?

Gaixotasun larriei.

Goierriko txoko bat.

«Seguran biziko ez banintza, Zegama edo Zerain aldean, aldiro Seguratik pasatzeko»

MIKEL ALBISU

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Ione Berasategi Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Aizkorriko mendilerroa.

Herriko alkate bazina.

Hilean behin herri mailako kantu afaria antolatuko nuke.

Seguran biziko ez bazina.

Zegama edo Zerain aldean, aldiro Seguratik pasatzeko.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joseba Imaz Ganzarain Kazetaria

Gurea denona izan dadin

ekula erreparatu gabeko gauza bat, xehetasun linguistiko eder bat, erakutsi berri dit gertuko lagun batek. Euskara ikasten dabil azken zortzi urteotan eta gogotik saiatzen da –dakienarekin– bereganatzen ari den hizkuntza erabiltzen. Bide horretan xehetasun txiki baina eder askoak deskubritzen ditu.

Kontatzera noan hauxe da kontatu didan azkena.

«Aizu, nola esango zenuke mi abuela euskaraz?», bota dit, eta segituan konturatu naiz galderak baduela tranparen bat, lagunaren begitarte jolastiari erreparatuta. Izan ere, aspaldi ikasi zuen euskaltegian nire amona dela bi hitz horien itzulpen hitzez-hitzezkoa. Galderaren zentzuaz jabetu naizela ikusita, aurre hartu dit zera kontatzeko: «Euskaldunzahar batek kontatu dit gure amona, gure anaia edo gure jaiotetxea erabiltzen dela euskaraz, eta gaztelaniaz esaldi horiek lehen pertsona singularrean esaten direla, aldiz. Oso polita iruditu zait!».

Polita eta adierazgarria, bai horixe!

Ez daukat jakinduria handirik

S

antropologian, ezta soziologian ere, baina imajinatzen dut euskaldunok hainbestetan erabiltzen dugun gure horrek izango duela esanahi historikoren bat. Euskal kulturari egotzi izan zaion izaera kolektibistaren sintoma linguistikoren bat izango dela, ziur asko.

Pentsatzen jarrita, gizarte bizitzako eremu askotara zabaltzen da, modu natural askoan eta ia-ia oharkabean, gure hitza erabiltzeko ohitura. Gure herria, gure hizkuntza, Gure Aita, gure ekonomia, gure kultura, gure fabrika, gure elkartea, gure eskola... eta beste hainbat eta hainbat gure gauza. Norberaren interesaren gainetik guztionak –edo gutxienez kolektibo batenak– direla sentitzen ditugun errealitateak izendatzeko erabili ohi dugu.

Ez gara azaleko kontu batez ari. Jarrera indibidualistak alor guztietan gailentzen diren garai hauetan, zeinetan bizilagunen zorionarekin poztea hainbeste kostatzen zaigun, borroka politikoak eta biolentziak hainbeste min eta ezinikusi sortu dituen gizarte honetan, izugarrizko garrantzia du konpartitutako jomuga eta balioei eusteak. Denon onerako positiboak diren errealitateak identifikatu eta

«Eztabaida eta xextren gainetik egongo diren helburuak finkatu eta horiek gauzatzeko elkarrekin lan egiteak batzen eta aberasten du giza talde bat»

gure egitea, alegia. Momentuko eztabaida eta xestren gainetik egongo diren helburuak finkatu eta horiek gauzatzeko elkarrekin lan egiteak batzen eta aberasten baitu giza-talde bat, azken finean. Hori da diferentzia; norbanako edo indibiduo sorta bat izatetik gizarte bat izatera dagoen salto ikustezina.

Adibide batzuk lehenago aipatu ditugu, baina Euskararen Nazioarteko Eguna ospatu berria dugun honetan, gure hizkuntzaren errealitateari begiratzea tokatzen da. Kasu horretan, beldur naiz ez ote dagoen gure gizartean oraindik ere jende askotxo euskal hizkuntzarengandik urrun bizi dena. Euskararen geroak batere kezkatzen ez duena. Bere egin beharrean, oraindik elementu arrotz gisara ikusten duena.

Ez naiz euskara jakin edo ez jakiteaz ari. Iruditzen zait okerragoa dela euskarara gerturatzeko esfortzu zipitzik ere ez egitea. Horretan ere aurrerapausoak ematea komeni zaigula iruditzen zait. Orain arte euskal hizkuntzaren erabilera besteen gauza dela sentitu duten horiek erakarri eta gizarte osoaren ardura dela jabearaztea. Hortxe diferentzia, euskara gure izatetik denona izatera.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

‘Harriak’ jasotzen Datorren igandean, hilak 11, Azpeitian apustua du Xabier Aranburu Guzta idiazabaldar harrijasotzaileak. Antzinako Greziako mitologiako pertsonaiak dakarzkio gogora Marotori: Hercules, Atlas...

Ate joka ditugu Gabonak. Ez naiz gaur, ordea, Gabonetako mahai bueltako solasez arituko edota egunero gogoratzen ditugun eta data hauetan nabarmenduko zaizkigun hutsuneez arituko.

Akaso nire sentimentua da, baina aurten sekulako oihartzuna eskaini zaio Gabonetako erosketak egiten hasteko egunari: Black friday-ari. Eta horrek, zer pentsatua eman dit. Ingelesez egin behar al dugu guztia? Euskaraz esanda ez al du balio?

Hizkuntzaren kontua ez bada, zer ote, jatorri kontua? Estatu Batuetatik datozen ohiturak ote dira gurean oso denbora gutxian zabaldu eta barneratzen ditugunak? (Hor dugu Haloween, baita Gau baltza edota Arimen gaua ere, baina lehena entzunagoa da...). Ba ote datorkizu burura beste nonbaitetik jaso dugun ohitura hain zabaldurik?

Ingelesez, frantsesez, errumanieraz, gazteleraz, euskaraz, ki-

txuaz edota wolofez, azkenean maite duzun horri egin nahi diozun keinuak du esanahia, dena delako hizkuntzan eginda ere. Eskerrak oraindik badiren gure alboan, hizkuntza batean edo bestean hitz egin, gure intentzioa jaso eta irribarrea itzultzen dizuten pertsona txikiak. Hauek izango dira pixkanaka Gabonetako egun petraletan irribarrea ahoan zintzilikatzen lagunduko digutenak.

Io.

Eneritz Gorrotxategi

bat eta

Inpresioa dut, neurri handi batean, euskaltzaleok alerta eta agonia konstantean bizi garela. Kartel bat gaztelania hutsez ikusi dugula, egun, eraikin edo ekimen bati ingelesezko izena jarri diotela, euskaraz idatzitako aldrebeskeriaren bat irakurri dugula, eta abar. Konstanteki ditugu motiboak eta aukerak indignatzeko, mintzeko eta injustizia salatzeko. Bai! Argi dago tentsio-egoera hau zerbaitegatik bizi dugula, euskal hiztunok eskubide asko falta ditugula eta gure hizkuntza etengabe zapaltzen ikusten dugula.

Hori dena horrela da, eta tentsio hori euskaltzaleen artean egon ez balitz, ziurrenik euskara desagertzear ere egongo litzateke. Alabaina, esango nuke alerta linguistiko konstante horrek neurri batean, gauza askorekin patxadan gozatzea eragozten digula.

Antzeko zerbait gertatzen da aipatzen dituzun beste bi gaiekin ere: inportatutako ohiturekin eta Gabonen bueltako kontsumo ohiturekin. Ikuspegi kritikoa eduki nahiak, kontsumismoa sustatzen duten joerak, egoerak eta ohiturak teorian baztertzera garamatzate. Are gehiago, ohitura horiek guztiz arrotzak badira. Baina gero nor ez erori %40ko deskontua duten kapritxo horiek erostera? Beti aurkituko dugu azalpen edo justifikazioren bat: «Urtarrile-

bat Ion Muñoa

ko merkealdiari itxaron ordez, behar nuen horren erosketa aurreratu eta Gaboneratarako gastu bat gutxiago!». Ondo asko dakigu gizakiok berezko dugula norbere burua eta ekintzak justifikatzeko gaitasun infinitua.

Alerta, tentsio eta kontraesan hauek beste egoera, irrifar txiki eta handi, giza-harreman oparo eta abar behar bezala patxadaz gozatzeko ez dira ziurrenik bidelagun onenak. Baina hauek gabe ere ezin bizi! Justizia-grina, euskaltzaletasuna eta ikuspegi kritikoa beharrezko ditugu, baina bakoitzak ahal duen modu eta neurrian, ondo pasatzea ere ez dezagula ahaztu! Eguberri on!

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Egundoko plazera izango da gaurko bertso jaialdian kantatzea» Beñat Torresek Luzio Gabiriaren omenezkoan bertso jaialdian kantatuko du. UZ Bertso Eskolako irakaslea da.

Miriam Luki Zumarraga Beñat Torres (Urretxu, 1995) Urretxu-Zumarragako Bertso Eskolako irakaslea, bertsozalea, euskaltzalea eta euskal filologiakoa ikaslea da Gasteizen (Araba). Torresek gaurko Luzio Gabiriaren omenezko bertso jaialdian kantatuko du Alaia Martin, Andoni Egaña eta Aitor Mendiluzerekin batera.

GOIBERRI

ditugu eta ikasleak puntuak kantatzera atera dira.

Aurten gutako norbait ateratzea erabaki genuen eta niri egokitu zitzaidan. Akaso, eskolako beste kide batzuek eskarmentu gehiago daukate taula gainean, baina ni ateratzea erabaki genuen eta kideei eskuzabaltasuna eskertzen diet.

Ez da nolanahiko kartela.

Orain arte saio honetara beti etorri dira punta-puntako bertsolariak. Azken urteotan herriko jendea kartelean sartu edo ez eztabaida izan dugu bertso eskolan. Umeentzat irakasle batek kantatzea, irakasle bat oholtza gainean horren izen potoloa duten bertsolariekin kantatzen ikustea, eredugarria izan daitekeela iruditu zaigu.

Aurretik gai-jartzaile lanak egin

Babeslea

«Bertso eskolako kideei, nik kantatu dezadan izan duten eskuzabaltasuna eskertzen diet»

Nola ikusten zara Zelai Ariztiko oholtza gainean?

Niretzako egundoko plazera izango da bertsolariokin aritzea, sekula ez dut halako jaialdi batean kantatu eta zorte onekoa sentitzen naiz. Presioa ere badut, jakina. Baina nik erronka baten moduan hartu dut.

UZ Bertso Eskolako irakasle izan aurretik ikasle izan zinen.

Bai, noiztik ez naiz akordatzen.

10-11 urte nituela hasiko nintzen.

Zergatik harrapatu zaitu ber-

tsoak? Zer ekartzen du zure bizitzara?

Niretzat bizitza ulertzeko modu bat da. Bertsolaria izateko teknika ikas daiteke, baina bertsozalea ere izan behar da. Gustuko dut atzetik daukana; jaialdi batera joan zaitezke edo bikaintasuna nahiz zuzentasuna saritzen den txapelketa batera joan, eta bertso txute bat jaso.

Bertso afari batean lagunekin ongi pasa dezakezu eta barre egin bertso artean. Niri bietatik hartzea gustatzen zait.

Bertsolari bezala, bertsoak hizkuntzarekin jolasten uzten dizu, sormena lantzen.

Nola ikusten duzu bertso mundua gaur-gaurkoz?

Oso sano. Nire ustez, gizartean badauka jarraipen bat. Interesa sortzen du. Bertsolaritzaz asko jakin gabe, bertsolaritzaz gozatu daiteke. Jende gazteari interesatzen zaiolakoan nago.

GOIBERRI 07

GURE LURRA

Bai, gustura nabil. Jende askorekin harremanak egiteko aukera ematen du lan honek eta gustura aritzen naiz. Baina baditu alde txarrak ere. Neguan eguraldiak ez du gehiegi laguntzen. Hotza egiten du eta nahiz eta aterpean egon hezetasuna nabaritzen da. Uda nahiago dut azokan egoteko.

Asko saltzen duzu azoketan?

Bezero finkoak ditugu eta nahikoa ondo saltzen dugu. Gehienak adinekoak dira, baina gazte jende asko ere etortzen da erostera. Gazte jende asko mugitzen da azoketan, egia da, dena den, lanagatik edo gehienak azken orduan etortzen direla. Azokara joateko ohiturarik ez da galdu, oraindik behintzat.

Zein da azoken egoera gaur egun?

Jon Urkiola gaztea Urretxun ostegunero egiten den azokako postuan. JOSUNE ZARANDONA

Jon Urkiola

Azoketako saltzaile gaztea

«Azokara joateko ohiturarik ez da galdu; gazte jende asko mugitzen da» J. Zarandona Ezkio-Itsaso Jon Urkiola (Ezkio, 1990) Goierri inguruko azoka saltzaile gazteenetakoa da. Orain 9 urte hasi zen ofizioan, amonari erreleboa hartuta. Berroeta baserriko semea da Urkiola eta etxean egindako ogia eta gazta saltzen ditu Urretxuko, Legazpiko eta Zumarragako azoketan. Igandero, Arantzazun (Oñati, Gipuzkoa) ere jartzen du postua.

Nolatan hasi zinen azoketan saltzaile?

«Azoketako janari saltzaileok ez dugu salmentetan beherakada handirik nabaritu»

Azoketan jateko produktuak saltzen dira gehien. Guk beti saltzen dugu nahikoa ondo, batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago. Arropa eta horrelako produktuen salmenta da jaitsi dena. Guk janari saltzaileok ez dugu beherakada handirik nabaritu.

Santa Lutzitako azokan izango zara?

Bai, bi postu jartzen ditugu, bat Urretxun eta bestea Zumarragan. Normalean eguna ondo joaten da, egindako ogi dena saltzen dugu, gazta gutxixeago.

Amona aritu izan da beti azoketan etxean egindako ogia eta gazta saltzen. Nik ikasketak utzi nituenean hasi nintzen lan honetan, orain 9 bat urte. Gurasoak ez dira normalean azokan aritzen, etxean egiten dute lan, ogia eta gazta egiten.

Gabonak ere gerturatzen ari dira. Lan asko izaten duzu?

Hamazazpi urte zenituela hasi zinen orduan. Gustuko duzu lana?

Bai. Gustuko dut lan hau, eta momentuz behintzat ez dut bestelakorik pentsatu.

Lan askoko egunak izaten dira.

Normalean baino ogi gehiago saltzen da, bikoitza eta gehiago.

Etorkizunean hemen lanean ikusten duzu zure burua?

08 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Ataunen, Beasainen, Lazkaon, Ordizian eta Seguran abenduaren 16tik 18ra izango dira aurten liburu eta disko azokak. AIMAR MAIZ

Aimar Maiz Goierri Hogeita hiru liburu argitalpen, bederatzi disko, eta lau ikusentzunezko. Uzta horixe eman du 2016ak Goierriko letretan, musikan eta dokumentalgintzan. Denetariko ekoizpenak sartzen dira hor, hasi literaturatik, eta tokiko historia, gida edo argazkigintza liburuetaraino.

Liburugintzaren arloan, euskaraz atera dituzte 13 titulu, gaztelaniaz 8, eta beste bi bi hizkuntzetan. Idazle beteranoen saiakerek eta fikziozko lanek ez dute hutsik egin, literaturan.

Xabier Mendiguren Elizegik, Patxi Zubizarretak edo Pello Lizarraldek narratibaren aztarnari segitu diote, helduentzako irakurgai bana aterata.

Kopuruari dagokionez, aipagarria da Zubizarretaren urtea.

Hiru titulu kaleratu ditu, horietatik bi haur eta gazte literaturako liburuxkak.

Itzulpenen atalean, Garazi

Urteko hitzak, irudiak eta notak Goierriko idazleen, musikarien eta ekoizleen urteak 36 tituluko uzta eman du 2016an, hiru euskarritan.

Goiak Naomi Wooden Mrs. Hemingway euskaratu du. Aipagarria izan da, baita ere, lehenbiziko aldiz duela 26 urte argia ikusi zuen Txaro Idiakez ezkiotarraren itzulpen baten berrargitarapena ere: Joyce Barkhouseren Port Lajoyeko sorgina atera du Elkarrek, berriz.

Dibulgazioa eta ikerlana Dibulgazioko lanen artean, musikari lotutako bi liburu berri aurkitu ahalko dira Goierrin, aurten. Jon Eskisabel lasartearrak —Ataunen bizi da— Bide Ertzean talde tolosarraren historia bildu du liburu batean.

Bi lazkaotarrek, aldiz, —Mario Oiarbide eta Iker Altuna— musika kontzertuetan ikusi, entzun eta sentitutakoa papereratu dute, gaztelaniaz, kontzertu kronika bilduma batean.

Saiakeran, Joseba Gabilondo aipatu behar da. AEBetan bizi den idazle eta irakasle urre-

GOIBERRI 09

ERREPORTAJEA

txuarrak —Michigango estatu unibertsitateko irakaslea da— globalizazioa Erdi Aro modernotzat jo du.

Tokiko historia arakatu duten ikertzaileek ere hiru emaitza aipagarri utzi dituzte. Jose Antonio Azpiazu historialari legazpiarrak euskaldunen eta itsasoaren arteko loturan sakondu du; Jose Mari Urtzelai herkideak Legazpiren XX. mendeko historiaren hirugarren eta azken liburukia ondu du, 1975-2000 epeari dagokiona. Eta, Beasai-

nen, CAFen bagoi fabrikak XX. mende hasieran eragin zuena aztertu du Olaizola-Garcia bikoak, Beasaingo Paperetan.

Urretxuar bat ere atal horretan txertatu beharrekoa da, nahiz gaia kanpokoa den: Pedro Berriotxoa. Aieteko (Donostia) baserriei eta familiei buruz historia lana egin du.

Bertsogintzak ere utzi du altxor txiki bat. Berriki kaleratu dute, Ataunen, Sabino Auzmendiren bertso jarrien liburua.

Urtetan jarritako bertsoak dira,

Saiakera, bertsoak, tokiko historia, larrien eta umeen literatura... Denetik atera da 2016an

90 urteko gizonaren begietatik jasotako sentipen, gertaera eta bizipenenak.

Karlos Gimenez musikaria ere nobedade da, baina ez diskoagatik. La voz rendida poesia liburua argitaratu du.

Gaztelaniazko narratiban, Aixa Vizuete zumarragarra, Pedro Zirauki erriberriar-legazpiarra eta Koldo Gutierrez poeta beasaindarra izan dira izen berezi batzuk. Kontuan hartzekoa da, aurten, poesia gaztelaniaz bakarrik argitaratu dela.

Liburuak, diskoak eta ikus-entzunezkoak. Goierri, 2016 2016. urtean Goierrin argitaratu eta ekoitzi diren lanak dira ondorengoak.

LIBURUAK Ataun.

‘Zutaz kantatzeko’, Ataunen bizi den Jon Eskisabel kazetariak (Lasarte-Oria, 1970) egina, Bide Ertzean musika talde tolosarraren bideaz (1998-2016).

Ataun.

Sabino Auzmendiren bertsopaper bilduma, Ataunikerrek argitaratua eta abenduaren 1ean aurkeztua.

Beasain.

Karlos Gimenezen ‘La voz rendida’ poesia liburua (Aliar Ediciones), 2016 ekainean aurkeztua.

Beasain.

‘Bagoi fabrika eta haren eragina Beasainen eta Ordizian (19011925)’. Juanjo Olaizola eta Martin Garcia. Beasaingo Paperak 24, Beasaingo Udala. 2016 urria.

Beasain.

‘Alsina’ (Elkar), Xabier Mendiguren, helduentzat eleberria. Urria.

Beasain.

‘Todo recogido entre piel’, Koldo Gutierrez. Poesia. 2016 abuztua.

Ezkio-Itsaso.

‘Port Lajoyeko sorgina’ (Elkar), Txaro Idiakez Kortak itzulia (Joyce Barkhouse) 1990ean. Berrargitalpena. Haur eta gazte literatura.

Gabiria.

‘Gabiria eta inguruko esaerak eta hitzak, Julian Alustiza aztiriarrak bilduak’. Paulo Agirrebaltzategiren edizioa, Gabiriako Udala.

2016ko apirila.

Goierri.

‘Arantzazu y parque natural de Aizkorri-Aratz’ (Sua Edizioak), Argiñe Areitio.

Lazkao.

‘Lehertu da festa’ (Erein), Eneko Aizpurua. Eleberria, genero beltza. 2016ko ekaina.

Lazkao.

‘Directos al Rock’n’Roll’, Mario Oiarbide eta Iker Altuna. Musika kontzertuen kronikak.

Legazpi.

‘Hielo y oceanos. Vascos por el mundo’ (Ttarttalo), Jose Antonio Azpiazu (Legazpi, 1944). Historia. 2016ko abuztua.

Legazpi.

‘Legazpi XX. mendea, 19752000. Ziklo industrial baten amaiera’. Jose Mari Urtzelai. Historia. 2016-11-30ean aurkeztua.

Legazpi. ‘¡UG!’ (Katakali Ediciones), Pedro Ziraukiren hirugarren eleberria.

Ordizia.

‘Erantzuna haizean dabil’ (Txalaparta), Patxi Zubizarreta. Narratiba. 1987an egindako HendaiaBartzelona bidaiaren eguneroko nobelatua. 2016-11-17an atera.

‘Beroki gorria’ (Ibaizabal), Patxi Zubizarreta. Haur literatura.

‘Urrezko giltza’ (Elkar), Patxi Zubizarreta. Haur literatura.

Ordizia.

‘Artzaintza’ (Hazi), Gema Arrugaeta. Argazkiak. 2016-2-12an aurkeztua, Zegamako Anduetzan.

Segura.

‘Mrs. Hemingway’ (Txalaparta), Garazi Goia, itzulpena. 2016 iraila Urretxu.

‘Globalizazioak eta Erdi Aro berria’ (Erein), Joseba Gabilondo (Urretxu, 1963). 2016ko urria.

Urretxu.

‘Aiete: caserios y familias’ (Donostia), Pedro Berriotxoa urretxuarra. 2016-11-11n aurkeztua.

Zumarraga.

‘Elus bustia’ (Erein), Pello Lizarralde (Zumarraga, 1956). 2016ko maiatza.

Zumarraga.

‘Lirio de sangre. Odisea’, Aixa Vizuete (Zumarraga, 1989). 201611-9an aurkeztua Zelai Ariztin.

DISKOAK Ataun.

‘Ertzetatik’, Huntza taldearen lehen lana. Higain estudioa (Usurbil). Aitzol eta Inhar Eskisabel ataundarrak taldekide dira.

Beasain.

‘Ladridos de pájaro’, Jimmy Muelles. 2016ko azaroa.

Beasain.

‘Hasi’, Sukarra37.

Lazkao.

‘Fumut’, Fumut taldearen lehen diskoa. Bonberenea Studio (Tolosa). 2016ko iraila.

Legazpi.

‘Estutu’, Gari eta Maldanbera.

2016-11-10ean aurkeztua.

Legazpi.

‘Subeltza’, Legazpiko Subeltza

kolektiboaren bilduma. 2016ko azaroa.

Legazpi.

‘John Dealer’, John Dealer and The Coconuts taldearen lehen diskoa. 2016-12-3an aurkeztua Legazpiko gaztetxean.

Legorreta.

‘Om’, Izaro. 2016-11-11n aurkeztua, Herri Antzokian.

Ordizia.

‘Ni neu’, Starblues. 2016ko urria.

IKUS-ENTZUNEZKOAK Beasain.

‘Euskal baleazaleen triskantza’, Gogoan ekoiztetxea eta Suhar arkeologia taldea. Islandian 1615ean hildako 32 euskal baleazaleen inguruko dokumentala.

Beasain.

‘Kontrasteak’. Ikuskan 1979-1984 bitartean grabatutako dokumentalen berredizioa. EKHE eta Naiz.

Iñaki Eizmendik grabatua Beasaingo Aranburu baserrian. 21 dokumentaleko bilduma denera, 15 zinema zuzendarik grabatuak, Antxon Ezeizak koordinatuta. Liburua: ‘Ikuska, ezina ekinez egina. Los cimientos para una cinematografía vasca’ eta 3 DVD. Legazpi.

‘Kalebegiak’, Jorge Gilek (Legazpi, 1981) zuzendua. 2016-11-4an aurkeztua Latxartegin.

Urretxu.

‘Iparregarri, Urretxuko azken bardoaren kondaira’, Gattiken ekoiztetxea. Film laburra. 2016 azaroa.

10 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Xabier Aranburu ‘Guzta’ Harri-jasotzailea

«Harri handi samarrekin harri txikiekin baino hobeto moldatzen naiz» Asier Zaldua Azkoitia Abenduaren 11n Xabier Aranburu Guzta (Idiazabal, 1984) harri-jasotzaileak desafioa jokatuko du Azpeitiako Izarraitz pilotalekuan Iban Ugartemendia hernialdearraren aurka.

200 kiloko harriarekin sei minutuko hiru tanda egingo dituzte. Aranburu Urrestillan bizi da eta Goenatxo II.aren eskolako kidea da. Goenatxoren aginduetara entrenatzen du, hark Azkoitiko Urrategi auzoan duen baserrian, Xabier Lizarralde, Martin Mendizabal eta Jon Unanue (Goenatxo II.aren semea) azkoitiarrekin eta Elias Perez hondurarrarekin. Astean bitan elkartzen dira.

Ze kirol probatu zenituen harriak jasotzen hasi aurretik?

Lastoa altxatzen hasi nintzen, herriarteko Xiba txapelketan.

Ondoren, Mikel Garmendia zenarekin aizkoran hasi nintzen.

Lagunarteko apustu bat ere egin nuen. Martin Mendizabalekin prestatu nintzen. Ondoren, harri mundura pasa nintzen. Familia izan nuenean herri kirol mundua utzi nuen, baina ondoren denbora librean harriak jasotzen hasi nintzen. Lagun giroan, ea nork gehiago jaso.

Herri kirol mundua betidanik gustatzen zaizu, beraz.

Bai, txiki-txikitatik gustatzen zait. Aizkora izan da beti gehien gustatu zaidana. Baina aizkoran aritzeko dohainik ez nuela ikusi nuen eta poliki-poliki, Martin Mendizabalekin, harriak jasotzen hasi nintzen. Berak zituen harri zahar batzuekin hasi nintzen. Hasieran lagunarteko jolas bat zen: ea jasoko genuen ala ez. Eta honaino iritsi gara.

Mendizabal oso garrantzitsua izan da zure kirol ibilbidean.

Nola ezagutu zenuen?

Bera ere herri kirol munduan ibiltzen zen, apustu bat egin zuen aizkoran eta segan... Hala ezagutu genuen elkar eta ordutik makina bat erakustaldi egin ditugu elkarrekin. Egun biok harriak jasotzen ditugu eta elkarrekin entrenatzen dugu.

Urrestillan bizi zara. Goierrin gelditu izan bazina, beharbada ez zinen harri-jasotzailea izango.

Nik dakidala behintzat, han ez dago harri-jasotzaile eskolarik.

Ezta harriak jasotzen dituen inor ere. Beharbada baserriren batean harriren bat edo beste egongo da, baina hori da dena.

Han ez dago Azkoitia aldean dagoen zaletasuna.

Nolatan heldu zinen Goenatxoren eskolara?

Ezkontza batean 130 kiloko harri bat zegoen eta jasotzeari

ekin genion. Trago batzuk jo ondoren, berotuta nengoen eta sanjoanetarako 200 kiloko harria altxatuko nuela esan nuen.

2011ko urria zen. Jendeak erotuta nengoela esan zidan. Mendizabalengana jo nuen eta lagunduko zidala esan zidan.

Duela bi urte, berriz, poliki-poliki, Goenatxorengana etortzen hasi nintzen teknika hobetzeko asmoarekin. Hasieran hamabostean behin etortzen nin-

«Aizkoran aritzeko dohainik ez nuela ikusi nuen eta harriak jasotzen hasi nintzen» «200 kiloko harria altxatzea erabaki aurretik, lagun giroan bakarrik aritzen nintzen» «Gustura ari naiz entrenatzen, nahiz eta batzuetan egun txarrak tokatzen diren»

tzen, gero astean behin eta egun hemen bakarrik entrenatzen dut.

200 kiloko harria altxatzea erabaki aurretik, ez zinen serio aritu, beraz.

Ez. Lagun giroan aritzen ginen: txabolara afaltzera joan eta harriak jaso.

Zenbat kilo altxatzen zenituen Goenatxorengana etorri aurretik?

2012ko saiakera hartan ez nuen 200 kilokoa altxatzea lortu.

2013ko otsailean jaso nuen, Idiazabalgo jaietan. Martxoan berriro altxatu nuen, Goenatxoren semearekin, eta ondoren hona etorri nintzen 213koa altxatzera. Jaso egin nuen. Ordutik hona etortzen naiz.

Ondo hartu al zintuzten Goenatxoren eskolan?

Oso ondo. Asko irakatsi didate eta heldu naizen tokira beraiei esker heldu naiz. Nik berezko pixka bat badudala uste dut eta beraiek, ordea, indarra hemen hartu dudala esaten didate, jaten ondo eman didatelako.

Kilotan behintzat hobekuntza nabaritu dut! Hemen jateko afizio handia dago! Izerdi pixka bat atera ondoren, Urrategiko elkartean edo Martinen erretegian afaltzen dugu askotan.

Normalean, entsalada eta txuleta jaten ditugu.

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

Plaza asko al dituzu?

Azken urteetan erakustaldi asko egin ditut. Iaz parte hartu nuen lehenengoz txapelketa batean: Igeldoko Harriaren txapelketan txapeldunorde izan nintzen. Ondoren, Idiazabalgo Baserritarren Egunean erakustaldi bat egin nuen eta ekitaldi haren ondoren alkateak festetan zer edo zer berezia egitea proposatu zidan. Harri handi bat altxatzea gustatuko litzaidakeela esan nion eta udalak horretarako bidea ireki zidan.

213koa altxatu nuen. Ondoren, 225ekoa altxatu nuen Urrestillan. Horren ondoren, Martineketa apustu bat egiteko garaia heldu zela esan zidaten. Ibani kontra egin diezaiokedala pentsatu genuen eta berari bota genion desafioa.

Nola ikusten duzu desafioa?

Desafio egunera ahalik eta ondoen heltzen saiatuko gara.

Bide onetik goaz. Gustura ari naiz entrenatzen, nahiz eta batzuetan egun txarrak tokatzen diren. Ea desafioaren egunean gorputzaldi ona dudan. Etxean egindako lana egitea lortzen badut, konforme. Ez diot besterik eskatzen neure buruari. Galdu edo irabazi, beste kontu bat.

Bestea gehiago bada...

Zuk bost minutuko hiru tanda nahi zenituen eta sei minutukoak egingo dituzue.

Hala da. Nik bost minutuko hiru tanda egin nahi nituen, sanmartinetan. Berak sei minutuko hiru tanda nahi zituen, urtarrilean, Aiako pilotalekuan. Azkenean, tokia guk aukeratu genuen eta tanden iraupena beraiek.

Non dago zure muga?

Ez dago jakiterik. Apustua pasatakoan ikusiko dugu.

Nolako harri-jasotzailea zara?

MIKEL ALBISU

Zilindroarekin oso gaizki moldatzen naiz eta kubikoarekin ikasten ari naiz. Bola ere oso gutxi jaso dut. Plazan etxean baino hobeto ibiltzen naiz. Hori ona da. Bestalde, harri handi samarrekin txikiekin baino hobeto moldatzen naiz. Ez dut horrenbesteko hausporik.

12 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Hector Rey Beasainen duen Eki Tatto estudioan bezero bati tatuaje bat egiten. A.V.

Tatuajea, artea azalean Hector Reyk hogei urte baino gehiago daramatza tatuatzen. Beasainen du Eki Tattoo izeneko estudioa.

A. Vierbücher Beasain Tatuatzailea artearekin lotura zuzena duen norbait dela esan daiteke. Tatuatzailea artista baita azken batean, baina oinarritzat mihisea, egurra edo metala erabili beharrean, bizirik dagoen gai bat erabiltzen du, giza gorputza.

Badira azalean kuadroak egiteko gai diren artistak eta horietako bat da Hector Rey beasaindarra. Orain dela 20 bat urte hasi zen tatuajeak egiten. Diseinu grafikoa ikasten ari zen, eta garai hartan Irunen zegoen tatuaje estudio batean bere marrazkiak utzi zituen; «Hilabete batzuen bueltan deitu zidaten, bertan tatuatzaile moduan lanean hasteko».

Oraindik gogoan du Irungo es-

tudioan egindako lehenengo tatuajea: «Dragoi txiki bat izan zen» argitu du. Ordundik, makina bat tatuaje egin ditu. Bere estudio propioa du, Eki Tattoo izenekoa, eta baita bi denda ere: bata Donostian eta Beasainen bestea. Orain arte Goierrin izan den tatuaje estudio bakarra da Eki Tattoo.

Marrazkiaren perfekzioa Txikitatik asko marraztu izan du Reyk, artea oso gustuko du eta betidanik izan du harremana irudiarekin. Orain, pintura klaseak hartzen ditu, eta pintatzearekin batera, tatuajeak egiten ditu. Azken horiek marrazketaren garapen moduan uler daitezke. «Tatuaje batean marrazkia oso garrantzitsua da, eta

GOIBERRI 13

ERREPORTAJEA

simetrikoa den edo kurbatua den ikusita, «ondo pentsatu behar da zein den tokirik egokiena irudi horrentzat». Horretaz gain, lehenengo tatuajea bada, «eskuetan edo aurpegian ez tatuatzea» gomendatzen du, «gehien ikusten diren gorputz atalak direlako».

Hector Reyk tatuatu daitezkeen estilo ezberdinak egin ditzaketen tatuatzaileak ditu estudioan: «Sei tatuatzaile gaude gaur egun Eki Tattoon; errealismoa, errealismo iluna, japonesa, puntillismoa, tradizionala, mandalak...» Horietaz gain, piercingak jartzen ditu Alaia Mujikak eta tatuatzaile gonbidatuak ere izaten dituzte noizbehinka.

Tatuatzeko arrazoiak

Reyk egindako lanetako bat. EKI TATTOO

horretan ez dago akatserako aukerarik», nabarmendu du Eki Tattoko buruak. «Tatuatzaileen munduan, denbora guztian marrazten zabiltza eta hori gustoko du».

Bestalde, tatuajea egiterakoan, «bezeroaren nahiak» baldintzatzen zuela adierazi du. Batzuek nahi dutena oso argi daukate, eta beste batzuek, aldiz, ideia batetik abiatuta, nahi duena egitea uzten

diote artistari eta horrela askeago sentitzen da tatuatzailea.

«Lehen aldizkariak izaten genituen dendan eta batik bat, horietan agertzen ziren diseinuak tatuatzen zituen jendeak».

Gaur egun, ordea, «pieza pertsonalizatuak egin ohi» ditu.

Tatuatzaile bezala gomendioak ere eman ohi ditu, «azal motaren arabera edo tatuajea egin nahi duten tokiaren inguruan». Marrazkiaren arabera,

Azken urteetan gorakada izan du tatuajeen eskariak. «Gaur egun pertsonen bizimoduetan aldaketa asko gertatu ohi dira, eta hori tatuajeak egiteko bultzada izan», nabarmendu du alde batetik. Bestalde, «itxura balioen gorenean dagoen garai honetan», jende askok moda kontuagatik eta itxuragatik egiten duela ere argitu du. «Tatuaje bat egiten duenak gainera, askotan, errepikatu egiten du».

Euskal Herrian orokorrean tatuajegintzak ere izan du aldaketa, eta oso nabarmena izan da bilakaera, baita Goierrin ere.

Duela hamar urte ez zen batere ohikoa nornahi tatuaje denda batean sartu, eta azala borratu ezin den tintarekin margotzea.

Gaur egun, moda ere bada.

«Orain dela hamar urte ia inork ez zuen tatuajerik, bakarrik tribu urbano batzuek eta makarrek; ez zegoen egun bezala, modan». Bere gorputza tatua-

Tatuajeak, gaur egungo moda bat baino gehiago atuajeak gaur egungo moda direla pentsatzen duten pertsonak daude, baina XXI. mendean moda bezala nagusitu badira ere, duela milaka urte existitzen dira. Zibilizazioen arabera tatuajeek helburu desberdinak izan dituzte. Tatuajeen jatorria Polinesiako eskualdean izan zela pentsatzen da. Han, apaindura gisa erabiltzen ziren haien erkidego zentzua galdu gabe. Tatuatuen zeudenek errespetu gehiago merezi zuten, eta gainera, tatuajeak gerretan aurkariak beldurtzeko erabiltzen zituzten. Antzinako Egipton erritual edo sinbolo gisa egiten zituzten, gehienbat emakumeek, funtzio babeslea eta magikoa zutela sinesten zutelako. Amerikako indigenak, Egipton bezala, erritual moduan apaintzen ziren, baina horiek haurtzarotik heldutasunerako trantsizio bidea zehazteko jartzen zituzten. Grezian eta Erroman kriminalak markatzeko eta begi–bistaz nortzuk ziren jakiteko erabiltzen ziren. Ekialdeko kulturan, gaur egun bezala, gorputza edertzeko soilik.

T

tzeko prest dagoen jende kopuruak gora egin duela azkar antzeman daiteke, ingurura, urruti izan gabe begiratu bat emanda.

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Santa Lutzi, betiko feria Ez dago Urretxun eta Zumarragan Santa Lutzi azokako oroitzapenik ez duen inor. Feria Urretxun soilik egiten zeneko garaia akorduan izango du batek baino gehiagok. 1966tik geroztik Zumarragarekin batera antolatzen da.

Miriam Luki Urretxu Urretxura eta Zumarragara igo aurretik Santa Lutzi feria Ezkioko Anduaga auzoan egiten zen.

Noiztik? Ez dago data zehatzik, baina feria Urretxun 1727. urtean egiten hasi zirela dokumentatuta dago. IruĂąeko gotzainaren ekimenez azoka tokiz aldatu zuten. Izan ere, gizonek eta emakumeek elkarrekin ermitan ostatu hartzen zutela jakin omen zuen eta bekatu hori ekiditeko Urretxuri eman zioten feria antolatzeko eskumena.

Orduz geroztik Santa Lutzi feria Urretxun egin zen, baina Urretxuren eta Zumarragaren arteko muga lausoa da, eta 1966. urtetik, bi herriek hartzen dituzte salerosketa postuak.

Hori da, hain zuzen, feriaren arima: zuzeneko salerosketa.

Garai batean tratanteak iristen ziren handik eta hemendik.

Orain, tratanteak gutxiago dira baina zuzeneko salmenta azokaren muinean jarraitzen du.

Aurtengoan ere bertako ekoizleek nahiz bisitariek bi herrietako kaleak beteko dituzte.

Santa Lutzi feria Urretxuko aldapan XX. mendeko bigarren hamarraldi inguruan. URRETXUKO AGIRITEGIA

GOIBERRI 15

MOTZEAN

ASIER ZALDUA

Jose Luis Zabalo

agindu, gora-beherak, zenbatean jarri eztabaidatu eta tratua itxi. Lehen bakarrik ez, orain ere hala egiten da.

Ganaduzalea

ÂŤSanta Lutziko feriak, gastatzen ari den arren, eusten dio oraindik ereÂť Miriam Luki Zumarraga Jose Luis Zabalok (Ezkio, 1941), hamar urte zituela, aitari laguntzen zion Santa Lutzi feriara ganaduarekin. Orduz geroztik eta orain bi urtera arte, urtero eraman ditu behorrak eta moxalak azokara.

Nola gogoratzen duzu garai hartako feria?

Urretxuko aldapa Altamiraraino bete-bete eginda gogoratzen dut. Zelai Ariztiko parkean eta goialdean ere denean zeuden abereak.

Kanpotar asko etortzen zen orduan? Tratanteak?

Bai, valentziarrak ziren gehienak. Asko estimatu dituzte hemengo behorrak. Lanerako eramaten zituzten. Hemengoak baxuak dira eta laranjondo-

en azpian lanean aritzeko zaldi onak dira. Orain, erosleek loditegietara eramateko erosten dituzte; loditu eta haragitarako erabiltzeko. Garai batean, valentziarrek behorrak erosi, eta abereak gordetzeko bertako ukuiluak alokatzen zituzten, feriak ez baitzuen egun bakarrez irauten.

Santa Lutzi eguneko feria ez al zen egun bakarrean ospatzen?

Ez. Abenduaren 14ko eguna 13koa bezain inportantea zen, eta beste egun batez ere luzatzen zen. Ganadua bertako ukuiluetan gordetzen zuten eta Renfek jarritako bagoietan eramaten zuten. Orduan ez zen kamioirik erabiltzen. Bizpahiru bagoi ateratzen zen Zumarragatik.

Nolakoa zen feria giroa?

Ona. Ez zegoen bestelako produktuak saltzeko postu askorik. Sagarren eta kapoien guneak gerora ipini zituzten.

Ez al zegoen postu askorik?

Abere ez bestelako postuak denbora gutxitik hona jarri zituzten. Garai batean Santa Lutzikoa abere feria zen soilik.

Behi eta idi gutxi zegoen. Zumarraga-Urretxukoa zaldi azoka zen. Tratante askorentzat oraindik ere la feria de Villarreal izango da.

Luzaroan urtero eraman duzu ganadua.

Bai, behorrak. Lehen ez zegoen erakusketarik, ez eta sariketarik ere. Traturako feria izaten zen.

Zein zen traturako prozedura?

Zer zegoen ikusi, zer eskatu, zer

Asko aldatu al da feria?

Aldatu ez, gastatu. Egun produkzio txikia dago, prezioak ere txikiak dira eta bete beharreko izapideak, asko. Gazteek ez dute jarraitu nahi. Lehengo zahar batzuk bukatu, eta amaitu egingo da. Santa Lutzikoak, gastatzen ari den arren, eusten dio oraindik. IruĂąekoa, Altsasukoa, Aguraingoa... Gastatu dira.

16 GOIBERRI

SANTA LUTZI FERIA

Abenduak 13, Santa Lutzi 08:00-14:00: Abere feria eta sariketa. Zumarragako Urdaneta hiribidean.

08:00-14:00: Nekazaritza tresnen feria. Zumarragako La SalleLegazpi ikastetxeko patioan.

09:00-14:00: Azoka bereziak: errezil sagar, fruta eta barazki sariketak; landare salmenta, esku-

lan erakusketa eta Euskal Herriko jakiak salgai: eztia, ogia, gazta, taloak... Zumarragako Euskadi plazan eta Urretxuko Gernikako Arbola plazan.

09:00-14:00: Eskulanen erakusketa eta salmenta Urretxuko Iparragirre kalean, Zumarragako Euskadi plazan eta trenbidearen

gaineko zabalgunean.

09:00-14:00: Oilasko eta kapoi sariketak. Areizaga-Kalebarren plazan.

09:00-14:00: Eskualdeko ezti sariketa. Urretxuko Areizaga plazan.

09:00-16:30: Arabako Errioxako 25. Ardo azoka. Urretxuko

Iparragirre plazan. 15 upategik hartuko dute parte eta ardoa dastatzeko naiz erosteko aukera izango da.

13:30: Oilasko, kapoi, fruta, barazki, errezil sagar, ezti, ardo eta ganadu sariketetako sari banaketak. Areizaga-Kalebarren plazan.

GOIBERRI 17

SANTA LUTZI FERIA

Argazki rallya 24. argazki rally digitala egingo dute Santa Lutzi egunean Abenduak 13, 09:00-10:00: Santa Lutzi feriako Argazki rally digitalean parte hartzeko izen ematea, Urretxuko Aizpurunea kultur etxean.

Lehiaketaren epaia hilaren 19an, astelehena, 18:30ean, emango dute.

Sari-banaketa ostiralean, abenduak 23, iluntzeko 19:00etan izango da Zumarragako Zelai Arizti kultur etxean.

18 GOIBERRI

SANTA LUTZI FERIA

Feriaren osagarri 09:00: Urretxuko Lizarriturri Txistulari Elkartea eta Iratzarri Dultzaineroak Urretxuko kaleetan zehar.

10:00: Tolosako Dultzaineroak Zumarragako kaleetan zehar.

10:30 - 12:30: Secundino Esnaola Musika Eskolako Trikitilari Taldea Zumarraga eta Urretxuko kaleetan zehar.

11:00 - 14:00: Non dago Wally? lehiaketa, bikoteka edo taldeka, azokan zehar Wally eta bere hiru lagunak aurkitu eta argazki bana ateratzea da helburua. Argazkiak Areizaga-Kalebarren plazako Wally karpan aurkeztu behar dira.

Sariak 14:00etan banatuko dira.

11:30: Zumarragako Musika Banda, eta AntxiĂąako Ama Txistulari

Taldea Zumarragako kaleetan zehar.

Eguerdira arte: Zumarraga-Urretxuko trikitilariak bi herriotan zehar arituko dira.

12:30: Herri kirolak, Urretxuko Ederrena pilotalekuan.

Aizkolariak: Larretxea-Mugertza III.a, Jon Irazu-Mugertza II.a eta IĂąaki Azurmendi-Xabier Zaldua.

Harrijasotzaileak: Izeta II.a, Izeta III.a eta Urra harri ezberdinekin jardungo dira.

17:00: Profesionalen arteko pilota partidak. Urretxuko Ederrena pilotalekuan.

18:00: Idi probak: Pablo Aranberri, Antonio Zabaleta eta Patxi Aranberri. Zumarragako Euskadi plazan.

GOIBERRI 19

PUBLIZITATEA