Goiberri 217. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

217. zenbakia. 2016ko abenduaren 16a

Lehenaren eta orainaren arteko zubi Joxe Migel Barandiaran ikerlaria hil zela 25 urte beteko dira abenduaren 21ean 8-11

Arantza Imaz 3 Iritzia 4-5 David Nieto historialaria 6 Urolako burdinbideko langile eta senideen bila dabil Aldundia 7 Gabonak Lazkaon elkartearen eskutik 13 Joxe Migel Barandiaran Aierbe (Ataun, 1889-1991) ikertzailea, San Gregorion ateratako irudi batean. BARANDIARARAN FUNDAZIOA

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Arantza Imaz Arrain saltzailea

«Zalantzarik gabe, legatza da gehien saltzen dugun arraina»

GOI B ERRI

Zein zaletasun dituzu?

Zein arrain saltzen duzue gehien?

Oporretarako leku bat.

Zalantzarik gabe, legatza.

Goierriko txoko bat.

Gabonak gertu dira. Lan asko izaten duzue?

Aizkorri ikusten den edozein leku.

Lan askoko egunak dira, baina jendea azaroan hasten da jada arraina erosten. Merkeagoa da, eta kalitatez hobea.

Amets bat.

«Alkate banintz adin guztietako jendearekin egoten saiatuko nintzateke»

JOSUNE ZARANDONA

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

Josune Zarandona Idiazabal Arantza Imazek (Idiazabal, 1965) 1993ko Santo Tomas egunean ireki zuen Arantzazu arrandegia. Oso gustuko du bere lana, batez ere bezeroekin duten harremanarengatik: «Gozatu egiten dut jendearekin». Ofizioko alderik txarrena ordutegia da, 03:30ean jaiki behar izaten dutelako arraina erostera joateko.

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Ione Berasategi Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Hondartzan paseatzea.

Liburu bat.

Silencios.

Musika talde bat.

Ken 7.

Abesti bat.

Zapalduen olerkia.

Janari bat.

Legatzaren kokotxak.

Edari bat.

Txakolina.

Andaluzia.

Euskal Herri independentea.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Bi umek arrandegira ekarri zidaten arrosa parea.

Zeri diozu beldurra?

Minari.

Idiazabalgo alkate bazina?

Adin guztietako jendearekin egoten saiatuko nintzateke.

Idiazabalen biziko ez bazina.

Hondarribian.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

GarbiĂąe Etxaniz

Elikadura integratiboan aholkularia

Gaixotasuna ariman sortzen da sasuna termometro batean bezala mugitzen da, 0tik 10era, gune txuritik (osasun ona) gune beltzera (osasunik gabe), gune grisetik igaroz (tarteko gunea).

Mugimendua bi norabideetan izan daiteke. Baina nola jakin 010 eskala horretan non gauden?

Ondo sentitzen ez garenean medikuarengana joaten gara.

Hainbat azterketa egin ondoren, ondo gaudela esaten digu, nahiz eta gu ez sentitu ondo. Gezurra esan digu? Ez, berak atera duen ondorioa bat dator osasunaren definizio zientifikoarekin.

Gaixotasuna gorputzaren hizkuntza da, fisikoki eta moralki zoritxarrekoa sentitzen dela esaten digu. Emozio/pentsamenduen eta gorputzaren arteko harremana oso estua da; sentitzen dugunak gaixotzera eraman gaitzake; adibidez, tristura handia minbiziaren jatorria izan daiteke. Gaixotasuna arazo fisiko, emozional, mental edo izpiritual baten manifestazioa da; gaixotasunak informazioa ema-

O

ten digu, alarma seinalea da.

Gaixotasunaren aurrean bi gauza egin ditzakegu. Gure etsaia dela erabaki: madarikatu eta ixilarazi egiten dugu botikekin. Edo aliatua dela: helarazi nahi digun mezu hori dekodifikatzen saiatzen gara gertatzen ari denaren hondora heldu arte, benetako arrazoia aurkitu arte.

Gaixotasuna arimaren gorabehera da, eta onura lortzeko gure aliatutzat hartu behar dugu. Horrek esan nahi du: -Gaixotasunaren arduradunak garela, gaixotasuna sortzeko bidea egin dugula; egoera horren jabeak gara, eta ez kanpoko egoera edo baldintzen biktimak.

-Nonbaiten galdu garela eta bidea aurkitu behar dugula, gure izatearen arrazoia, dimentsio honetan egotearen arrazoia.

Osasunaren alderdi izpirituala da. Oso gutxitan hartzen dugu kontuan eta ezinbestekoa da.

Gorputz emozionala, mentala eta izpirituala ezin ditugu ikusi, eta horiek osasunean duten eraginaz jabetzea ezinbestekoa da gorputz ikustezinak eta arima bera sendatu ahal izateko.

Arimaren gaitz handiena sumisioa da. Sumisioa kontzientziaren kartzela da. Biktima ahul eta tristeak sortzen ditu, beste pertsona edo egoeren menpe daudenak; ekonomia, klima, guraso, nagusi, sistemaren biktimak. Gure kabuz pentsatzeari uzten diogu, beste batzuen erabakiak gure eginez. Autosuntsipeneko gaixotasunak elikatzen ditu: drogazaletasuna, alkoholismoa, gaixotasun degeneratiboak. Gure esentziatik deskonektatu eta kontzientzia eta borondatea lapurtzen dizkigu.

Gorputz ikustezinen gaitz handiena beldurra da. Daukaguna galtzekoa; nahi duguna ez lortzeak sortzen diguna. Beldurra ematen digu iraganak, orainak, etorkizunak. Beldurrak kon-

tzientzia paralizatzen du, itsu eta indargabe bihurtzen gaitu.

Arima osasuntsu egiten duena subiranotasuna da. Pertsona burujabea bere bizitzako autoritate gorena da. Bere kabuz pentsatu, sentitu eta ekiten du, ez besteen arabera. Bere burua errespetatzen du, baita besteak ere. Bere buruan sinesten du eta besteengan fedea du. Bere pentsamendu eta emozioen kontrola du. Autonomoa eta arduratsua da.

Gorputz ikustezinen osasunerako maitasuna ezinbestekoa da. Segurtasun eta babes beharraz hitz egiteari utzitakoan, beldurrak indarra galtzen du.

Gizakion artean loturak sortzean, elkar ezagutza, estimua eta elkar laguntza bultzatuz, maitasuna pizten dugu. Maitasuna beroa da, izozmendiak ere urtu ditzakeena. Maitasunari esker sintomak desagertuz doaz. Ez da harritzekoa Bernie Siegel medikuaren Amor, medicina milagrosa liburuak hainbesteko arrakasta izatea. Mezu eraldatzailea ematen du: guztiok dugu gure burua sendatzeko gaitasuna; baina gure buruarekiko eta ingurunearekiko maitasuna ezinbestekoa da. Gaixotasun larri baten diagnostikoa jasotzean, Siegelek dio lehenengo egin beharrekoa gure bizitzaren kontrola berreskuratzea dela, kontrol mentala eta izpirituala.

Izpiritua jainkotiarra da, eta beraz, gizakiak izaera jainkotiarra du. Izpiritua ahalguztiduna da, osasuna da, gaztetasuna, bizitza. Izpirituak ezin du gaixotu, osasun betierekoa da.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Barandiaran eta mitologia Joxe Migel Barandiaran hil zela 25 urte betetzean, inspirazio iturri bilakatu zaio Marotori Ezkio-Itsasoko Igartubeiti baserri museoan bihar emango duten txontxongilo mitologikoen tailerra.

Zer gertatzen zaigu maite dugun norbait hiltzen denean? Zer gertatzen zaigu heriotza hori gainera bat-batean denean? Hiru negu luze izango dira urtarrilean gure aita hil zela eta lehen negu luzean murgiltzen ari gara Xabi gabe. Zein zaurgarria eta gordina den bizitza! Zein ahulak garen! Bizitzaz ustez bagenekien zerbait, baina okerrera joan daitekeela ohartzea zaplasteko handiegia da. Berriro lanbroa.

Dolua norberarena da eta norberak eramaten du ahal duen bezala, baina izan daitezke lagungarri aurretik bizitakoak. Ez zaitezte gaizki sentitu amorrua sentitzeagatik, eskatu laguntza nahi duzuenean eta eskatu bakarrik egotea nahi duzuenean. Zaindu zuen burua, eta maite duzuna gogoratu, egiten edo gustuko zituen gauzak eginez. Niri balio izan dit.

Eta gogoratu dut nola aitari eskua emanda pasa nuen gaua nire urtebetetzeetako egunean ospitalean eta gogoratu dut elkarrekin egon ginen azken aldietako batean, Xabik bizikleta konpontzera zihoala nire alabekin egin zituen barreak. Xabiren algara berezi hori...

Gogoratzeak lanbro artean eguzki printzak ere ekarri dizkit, eta itsasoa ere lanbro egon arren hasi naiz imaginatzen, nola datorren olatu bat itsas ertzera eta nola elkartu den beste olatu batekin, eta nola doan beste olatuak besarkatzera itsas barrura: urrutira, oso urrutira; eta aldi berean ondora, gure ondora, ondo-ondora.

Lanbroa eta argia betazaletan. Bagoaz eta bagatoz olatuak bezala. Minak eta barreak. Geure bizitzetan daude eta beraiekin bizitzea gure erronka.

Josu Aztiria

bat eta

Ez gabiltza tabuen faltan gaur hemengo ingurumarian Josu adiskidea; baina, akaso, tabuetan tabuena ez ote heriotzarena?

Erlijioek eman diote erantzunik heriotzari, nork bere talaiatik, bere sinismenetik. Eta ez dut auzitan jarriko erlijioak babesa, baretasuna eta aurrera egiteko indarra eman dion sinesdunaren jarrera, baina nago, sinesdun ez garenok ere erlijioaren ukendu mirarizkoen eskuetan utzi izan dugula sarriegi heriotzaren inguruko lanketa, gogoeta, dolua. Hain ditu atzapar luzeak tradizio judeokristauak gurean...

Filosofiak eta arteak ere maiz jorratu dute gaia, eta ez gutxitan sentitu gara identifikatuak, kantu edo liburu batekin, esaterako; baina... Baina ezintasun handi batek harrapatuak gauzka. Ez heriotzari berari aurre egiteko ezintasunak, egin egiten baitugu aurrera, baizik eta haren inguruan beste sosegu batekin hitz egiteko ezintasunak. ÂŤHil artean biziÂť, ÂŤaurrera egin behar da, ez dago besterikÂť , eta gisakoak esaten ditugu hurbileko norbaiten heriotzak kolpatzen gaituenean. Ez dute egiaren faltarik ohiko esaldiok, baina iruditzen zait ezkutatzen dutela gaiaz beste molde batez hitz egiteko

bat

Gorka Erostarbe

ezintasuna, bai norbaiten heriotzaren ondorenean, eta are gehiago, aurretik ere. Zenbat aldiz hitz egiten dugu heriotzaz, morbotik aldenduta, hark sortzen dizkigun beldur, kontraesan, min, bizigogo, maitasun aitorpen eta abarrez? Gutxitan. Pribatutasunaren estalpean gordetzen ditugu gaiok, sexuarekin, bizi baldintza ekonomikoekin eta beste kontu garrantzitsuenekin egin ohi dugun bezala...

Ariketa zintzo ederra egin duzu, adiskidea; barne-gogoeta pertsonaletik abiatuta pribatutasun ditxosozkoaren mitoa hautsi eta dolua partekatu, kolektibizatu... Guretzat ere lagungarri.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Historia ipuin bat bezala kontatu behar da arreta erakartzeko» David Nieto (Beasain, 1995) Historiako ikaslea da; asteburuetan, berriz, Beasaingo Igartzan lan egiten du.

Loinaz Agirre Beasain Gasteizko EHUn Historiako laugarren mailan dabil David Nieto beasaindarra. Astea Gasteizen pasatzen du ikasten, eta asteburuan, berriz, bere herriko Igartzako Monumentu Multzoan lan egiten du. Denetik egiten du: bisita gidatuetan azalpenak eman, eta bertan antolatzen diren hainbat eta hainbat ekintza prestatzen lagundu.

Ikasitakoa praktikan jartzen ari zara, beraz.

Bai, niretzat oso baliagarria da, lan mundua nola funtzionatzen duen ikusten duzulako. Esperientzia hau bizi izateko zortea daukat herrian bertan. Oso pozik nago.

Aurten bukatuko duzu Historiako karrera. Zein garai edo arlotan espezializatzeko asmoa daukazu?

Babeslea

LOINAZ AGIRRE

Lehenik eta behin, CAP edo irakasle izateko espezialitatea atera nahi dut. Horretaz gain, historiaren inguruko espezialitate edo arlo bati begira, Asiako historiak asko erakartzen nau.

Zergatik Asia?

Eskoletan askotan historia ikuspuntu europar batetik azaltzen da. Hau da, historian azaltzen diguten guztia da, historiaurrea, antzina aroa, erromatarrak, erdi aroa eta nola hedatzen den aro berria mundura, Kolonen aurkikuntza…

Baina ez digute esaten munduan garai haietan zer aurkitzen den; adibidez, Asian edo Amerikan. Baina ikusten duzu munduko beste esparru horiek Europa bezain garatuta agertzen direla. Zergatik ezin ditugu eskoletan biak azaldu? Antzina aroan esate baterako, zergatik ez azaldu Txinako edo Indiako egoera? Bertan ere inperio handiak agertzen ziren. Horregatik erakartzen nau hainbeste, misteriotsua edo ezezaguna delako.

Historia askotan ez da ikasleen ikasgairik gogokoena izaten.

Nola erakutsi beharko litzateke Historia?

Irakasgai guztietan berdina gertatzen dela iruditzen zait.

Nola edo zerekin erakarri gazteak? Pixka bat da, irakaslearen eta ikaslearen arteko gauza bat

da. Irakasle onak izan ditut, gertukoak egiten direnak. Baina badaude beste irakasle batzuk, asko dakitenak, baina hotzak direnak…. Ondo transmititzeak lortzen du bestearen arreta erakartzea. Lortu behar duguna da, sentimendu hori ateratzea. Azkenean historia ipuin bat bezala kontatu behar da arreta hori lortzeko. Eta ez bakarrik historiako gauzarik politenak azalduz. Interesa piztu egin behar da moduren batera; interesa piztea lortzen denean, dena eginda dago.

Horrelako irakaslea izan nahi duzu orduan.

Bai, asmoa hori da. Bisita gidatuetan sentimendu hori transmititzen saiatzen naiz Igartzan, jendeari historia gertutasun horrekin azalduz. Eta jendeak hori baloratzen du.

GOIBERRI 07

MOTZEAN

Urolako errepresaliatuak Gipuzkoako Foru Aldundiak omenaldia egingo die datorren asteartean, hilaren 20an, frankismoak errepresaliatutako Urolako treneko langileei. Aitortza egin nahi die 1936ko garbiketa prozesuan enplegua galdu eta jazarriak izan zirelako.

Tere Madinabeitia Donostiako Tabakaleran bilduko ditu aldundiak 1936ko gerran errepresaliatuak izan ziren Urolako burdinbideko langileak eta senideak datorren asteartean, 19:00etan. Zumarraga eta Zumaia lotzen zituen trenbide hartako 123 langilek jasan zituzten errepresioaren ondorioak eta garbiketa prozesuan enplegua galdu eta jazarriak izan ziren.

Langile haiek trenak zeharkatzen zituen herrietakoak ziren batez ere. Hala, Zumarraga-

koak 19 ziren eta Urretxukoa zen beste bat. Gainerakoetatik, 40 azpeitiarrak ziren, 30 zumaiarrak, 18 azkoitiarrak eta 13 zestoarrak. Bi donostiar ere baziren. Aldundiak aitortza egin nahi die langile haiei eta bere senitartekoei, eta ekitaldian parte hartzera gonbidatzen ditu.

Urolako trena 1926ko otsailaren 22an inauguratu zuen Espainiako Alfonso XIII.ak.

1986ko udazkenean zerbitzua eten egin zuen, eta 1988an behin betiko itxi zuten.

1926an jarri zen martxan Urolako trena; irudian Urretxuko geltokia.

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Zubia etorkizunera Mende laurdena da euskal kulturak eta zientziak aitabitxia galdu zuela. Joxe Migel Barandiaran ataundarra jakintza biltzaile eta zabaltzaile nekaezina izan zen. Lehenaren eta orainaren zubi, gerora ere luzatu zuen bizi-misioaren bidea.

Barandiaranen biografia kronologikoki 1889-12-31. Perunezar baserrian jaio zen, Murkondo auzoan.

1903. Baliarraingo Prezeptorian sartu zen. Bi kurtso urte batean.

1912-1914. Kezka eta zalantza esistentzial asko, apaiz izateko bidean. Wundt-en teoria lagungarri.

1913. Irrati-telefono aparailua egin zuen atzerriko albisteak aditzeko.

1914. Apaiz egin zen, Burgosen.

1915. Burgosko Eliza Unibertsitatean Teologian lizentziatu zen.

1916 uda. Lehenengo indusketa egin zuen Jentilbaratzan (Ataun),

eta Argarbin (Aralar) trikuharriak aurkitu zituen.

1917. Barandiaran, Telesforo Aranzadi eta Enrique Eguren hirukoak Aralarren lehen indusketa arkeologikoa egin zuten.

1917-1936. Barandiaran-AranzadiEguren hirukoak ikerketa asko egin zituen elkarrekin, gerrak betiko banatu arte. Euskal Herrian indusketa arkeologikoen plan sistematiko bat egin zuten: Aralarko trikuharriak (1917), Aizkorriko trikuharriak (1918), Ataun-Burunda

(1919), Altzania (1920), Entzia eta Elosu-Plazentzia (1921), Belabieta, Urbasa eta SantimamiĂąe (1924, 1925 eta 1931), Lumentxa (1925), Ermittia koba eta Gipuzkoako hainbat (1924 eta 1927), Bolinkoba (1933), Urtiaga-Itziar (1936)...

1918. Eusko Ikaskuntzaren sorrera biltzarrean izan zuen, OĂąatin, historiaurreaz bi hitzaldi eginez.

1920. Eusko-Folklore: Materiales y Cuestionarios aldizkaria sortu zuen. Herrietako sineskera,

esaunda, ipuin, ohitura eta mitoak biltzen hasi zen han.

1921. Eusko Folklore urtekaria sortu zuen. Herri arkitektura, bizimodu, ohitura... Euskal etnologiaren ikertzaile taldea antolatu zuen.

1922. Aranzadirekin Europan bira egin zuen, museoak ikusiz.

1924. Gasteizko Apaiztegiko erretorea kontra, ikerketengatik eta politizazioagatik. Baina mundu akademikoan aitortza jaso zuen.

1926. Gasteizko Apaiztegiko erretore izendatu zuten.

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

Aimar Maiz Ataun Txapela, sotana eta betaurreko lodiak geratu dira Joxe Migel Barandiaran irudikatzeko ikur, oroiterian. Baina bazekien buzoa eta katiuskak janzten ere, buztinez belaunburuak narrasten, edo galenarekin irrati-aparailua muntatzeko eskuak zikintzen. 25 urte beteko dira Joxe Migel Barandiaran (Ataun, 1889 – 1991) hil zela.

Diziplina askotan saiatu zen,

eta aparteko jakintza jaso zuen.

Zabalkundea izan zuen obsesio, eta ezin konta ahala liburu, aldizkari eta artikulu idatzi zituen. Baita egunerokoak ere, bizitza pertsonalaz, inguruko gertakariez edo ikerketez.

Apaiza, Gasteizko apaiztegian Fisika irakasle eta errektore gero, hizkuntzak bere kasa ikasten iaioa. Baina historiaurreak katigatu zuen gehien.

Wundt-en esanei kasu egin, eta

1927. Real Academia de la Lengua Española (RAE) kide egin zuten.

1927. Gimnasyum aldizkaria sortu zuen, gai erlijiosoak lantzeko.

1928. Euskaltzain urgazle.

1929. Europan bigarren bira Aranzadirekin, elkarte eta erakunde antropologikoak ezagutzeko.

1930. Madrilgo Museo del Pueblo Españolen eskualdeko buru.

1934. Euskalerriko leen gizona liburua atera zuen, askoren iritziz bizitza osoko goi mailako liburua.

1934. Idearium aldizkaria sortu

zuen, gai erlijiosoak lantzeko.

1935. Antropologia-Etnologiako Nazioarteko Biltzarreko kide iraunkor izendatua, Londresen.

1936. Gerratik ihesi, Lapurdin babestu zen. Mutrikutik Sokoara itsasontziz igaro, eta Baionako apaiztegira iritsi zen. 1936tik 1941era Biarritzen bizi izan zen, eta 1941etik 1953ra Saran, Pilar Barandiaran ilobarekin.

1946. Ikuska–Institut Basque de Recherches eta Ikuska aldizkaria sortu zituen, Saran. Hegoaldeko

Joxe Migel Barandiaran, Sara etxeko idazmahaian, megalito baten xehetasunak jasotzen, eta 1980ko Korrikan Hiazinto Fernandorenarekin. GOIBERRI

etxetik hasi zen ikertzen. Ipuin zaharrek, mitoek eta Ataungo kontakizunek ireki zioten fantasiazko —ez derrigorrez asmatuzko— mundurako atea.

Euskaltasuna egituratu Barandiaranen dohain handiena zubigile izatea dela diote aditu askok. Mundu zaharra eta garaikidea lotu zituen, galtzear zen jakintzaren parte bat ahanzturan hondoratzetik sal-

Eusko-Folklore-ren hutsa betetzeko. 1951ra arte iraun zuen.

1946-1950. Nazioarteko kongresu askotan ibili zen: Londres eta Oxford (1946), Paris (1947, 1948), Bruselas (1948, 1949)...

1947. Eusko-Jakintza aldizkaria sortu zuen, Société Internationale des Etudes Basques erakundearen ardurapean.

1947. Eusko Ikaskuntza elkartearen lehendakari izendatu zuten.

1953-10-21. Ataunera itzuli zen.

1953-11-3. Salamancako Unibertsi-

tatean euskal ikasketen Larramendi Katedra ireki zuen, Antonio Tovar errektoreak eskatuta.

1954. Indusketa arkeologikoei berrekin zien Urtiaga koban, 1936an utzi zuten leku berean.

1956. Lezetxikin (Arrasate) indusketa hasi zuen.

1960. Aitzbitarte IV koban (Errenteria) indusketa hasi zuen.

1960. Eusko-Folklore urtekaria berrargitaratzen hasi zen, Aranzadi elkarteak babestuta. Arkeologo gazteen taldeak antolatu zituen.

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Joxe Migel Barandiaran etxeko lantokian, eta eskubian, idatzi ohi zituen eguneroko batetik ateratako pasarte bat. GOIBERRI

batu zuen. Baina, hori gutxi ez, eta geroagoko belaunaldiek ere lan bera egiten jarrai zezaten egiturak sortu zituen. Zubia iraganetik mantentzeaz gain, etorkizunera ere luzatu zuen.

Horren adibide dira Eusko Ikaskuntza, Eusko-Folklore edo Euskal Herriko arkeologia indusketen plangintza sistematikoak, gerra aurretik. Ikuska eta Eusko-Jakintza Lapurdiko babesaldian, eta atzera Eusko-

Folkloreren birjaiotza, Gran Enciclopedia Vasca proiektua eta, batez ere, Etniker programa.

Bizitza guztiko «ametsa» Etnikerrekin gauzaturik ikusi zuela idatzia du Jexux Aizpurua ataundarrak. 1991ko azaroan eraman zioten lehen lana, argitaratuta, etxera. Ordurako osasunez apal, «erabat hunkituta, pozik eta esker oneko» hartu zuen liburukia. 102 urteko lana bukatuta ikustearen sosegua,

eta gizaldi bat lehenago hasitako lanak jarraipena izango zuen satisfazioarekin, hilabetera hilko zen.

1916an jentilen aztarnen bila hasi zen, Ataunen bertan. Baina, izaki mitologikoekin amesten zuten benetako gizonemakumeen zantzuak aurkitu zituen. Hala, alegiazko mundua —antropologia, etnologia— eta

errealitateko testigantzak —arkeologia, etnografia bilketa— uztartu zituen. Bi izarak ohe berarenak ulertzen zituen.

Eta, guztiaren estalgarri, euskara. 1964ko otsailean, Nafarroako Unibertsitatean euskara eta euskal kultura irakasle hasi zen. Txikitan gaztelaniaz tutik ez zekien Barandiaran handiak, baina euskaraz erakutsi zioten eta aurkitu zuen euskaldunen sehaska zaharra.

1965. Euskaltzain oso izendatua.

1964-1977. Nafarroako Unibertsitateko Euskal Etnologia katedraren buru. Etniker plangintza sortu zuen, etnografia lanak biltzeko Euskal Herri osoko plan sistematikoa. Baskoniako Atlas Etnografikoa zuen helburua.

1970-1971. Indusketak Ataungo Limurita, Pikandieta eta Usategin.

1972. Gran Enciclopedia Vasca argitaratzen hasi ziren, Bilbon. 22 liburuki aterako zituzten.

1976 iraila. Eusko Ikaskuntza

berriz martxan jarri zuen, Manuel Lekuona, Irigarai, Garate, Manuel Irujo eta Zumalaberekin. Lehendakari izendatua, aho batez.

1977-10-16. Lehenengo Kilometroak festa ireki zuen, Beasain-Lazkaon, euskara-ikastolen alde.

1978. Euskal Herriko Unibertsitateak honoris causa doktore.

1984. Ataungo Udalak herriko seme kutun. Eskolari haren izena.

1987. Eusko Jaurlaritzak Gernikako Arbolaren Gurutzea saria.

1988. Euskal Herriko mitoak argi-

taratu zuen, euskal mitologiako pertsonaien berri zehatz emanez.

1989. Nafarroako Gobernuak Nafarroako Urrezko Domina.

1989-5-29. Eusko Ikaskuntzak Jose Miguel Barandiaran Fundazioa eratu zuen, Hego Euskal Herriko lau diputazioekin eta Ataungo Udalarekin batera.

1991. Sari ugari eta garrantzitsuak eman zizkioten Euskal Herrian eta Espainian: Carlos III.aren Gurutze Handia, Asturiasko Printzea saria, Bizkaiko Urrezko Luma, Bizkaiko

Liburuzaleen Zilarrezko Luma...

1991 azaroa. Etniker-en lehenengo liburukia aurkeztu zioten, Sara etxean. Hunkituta, pozik eta esker oneko azaldu zen, bere bizitza guztian amestutako lanaren emaitza nagusiena zelako.

1991-12-21. Ataunen hil zen, 102 urte egiteko 10 egunen faltan. Hiletara eta gorputz eramate sekitura Hego Euskal Herriko bi lehendakariak, unibertsitate eta zientzia munduko pertsonalitateak eta herritar asko joan ziren.

Bi mundu, bakarrean

GOIBERRI 11

ASTEKO GAIA

Joxetxo Zufiaurre Joxe Migel Barandiaranekin, Arabako Aizkomendiko trikuharrian. JOSETXO ZUFIAURRE

mainako pertsonei. Hainbesterainokoa izan eta hain umila nola izan zitekeen…

Aurrerakoia ere bazen.

Oso, mundu honetako aurreratuenetakoa, ikaragarria zen.

Lagunak ere halakoak eduki zituen: Telesforo Aranzadi, Enrique Eguren... Bere kasa ikasi zituen ingelesa eta alemaniera ere. Alemaniako aldizkari bat jasotzen zuen. Han ikusi zuen nola egiten zen galena irratia.

Euskal antropologiaren aita izan zen.

Josetxo Zufiaurre Etnografo ikertzailea

«Oso umila zen, pertsonekiko izugarrizko errespetua zuen» Loinaz Agirre Beasain Josetxo Zufiaurrek (Beasain, 1935) harreman estua izan zuen Joxe Migel Barandiaranekin. Hil bezperan ere, 1991ko abenduaren 20ko arratsaldea berarekin pasatu zuen. Hurrengo eguneko 05:15ean jaso zuen «On Joxe Migel» hil zen berria.

Noiz eta nola ezagutu zenuen Joxe Migel Barandiaran?

Aitarekin asko joaten ginen mendira, eta Aralarko planoa osatu nahian hasi nintzen.

Mendi tontorren izenaz gain, saroien, iturrien, artzainak nongoak ziren informazioa ere jarri nahi nuen. Dolmenak non dauden kokatzeko, Joxe Mielengana joan nintzen galdezka. 1974. urtea izango zen. Orduan esan zidan pilotalekuen berri ere jasotzeko, eta planoa bukatutakoan berari erakusteko. Erakutsi nion, eta ondo zegoela esan zidan. Plano hura argitaratu egin behar nuela esan zidan.

Nik ezetz esan nion, niretzako egin nuela.

Barandiaranen lehenengo irakasgaia orduan jaso zenuen.

Hori ezin nuela egin esan zidan, herriarengandik jasotako informazioa landuta berriro ere herriari itzuli egin behar zitzaiola.

Horrela, Eusko-Folklore urtekarian argitaratu genuen Aralarko plano osoa. Lehenengo hartu-eman hartatik, larunbat arratsaldero Ataungo bere etxera joaten nintzen. Berak

sortutako Etniker taldean sartu nahi nuen ere galdetu zidan.

Bere etnografiarako galdekizuna eman zidan, 800 galderaz osatua. Poliki-poliki horrekin lanean hasteko proposatu zidan. Hasi nintzen, eta 20 urte pasatu nituen Beasaingo hainbat baserritan galdeketak egiten.

Emandako lezioa ondo bete duzu.

Lezio ona izan zen hura. Ahalegina egiten dut betetzen. 16 liburutan eta 60 bat artikulutan gordeta dago nik jakin dudana.

Nolakoa zen Barandiaran?

«Larunbat arratsaldero Ataungo bere etxera joaten nintzen»

Oso umila zen, pertsonekiko izugarrizko errespetua zuen.

Nik beti esan dut Joxemielek bi jakinduria zeuzkala. Bat, berak zekiena, berak bere bizitzan ikasitako jakinduria. Eta bestea, jakinduria hura besteei transmititzeko zuen gaitasuna.

On Joxemiel gai zen edozein gai azaltzeko, edozein kultura ta-

On Joxemielik gabe gaur egun ez genuen jakingo euskaldunok zer izan ginen. Euskal antropologiaren aita izateaz gain, munduko antropologorik onena ere bazen. Salamancako Unibertsitateko errektoreak horrela zioen. Antropologiako katedra jarri zutenean, 1952an, katedrako lehenengo bi klase magistralak munduko antropologorik onenak ematea nahi zuela esan zion ministroak erretoreari. Errektoreak esan omen zion: «Munduko antropologorik onena Espainian dago, baina ezin ekarriko dugu, Frantzian dago-eta ihes eginda. Joxemiel Barandiaran apaiza da». Joan, hitz egin eta Salamancara ekartzeko agindu zion ministroak errektoreari.

Lortu al zuen Barandiaranek Salamancara joatea?

Errektorea Sarara joan zen, eta On Joxemieli esan zion ministroak zer nahi zuen. Bera gustura joango litzatekeela, baina Guardia Zibilak bere fitxa zeukala eta ezingo zela joan esan zion. Fitxarekin ez kezkatzeko erantzun zion errektoreak, bera arduratuko zela. Hala, fitxa kendu eta Salamancara joan zen. Lehenengo klaseak berak eman zituen, munduko antropologo onena bezala.

12 GOIBERRI

PUBLIERREPORTAJEA

Kalean grabatutako erreportajeak emitituko ditu hilero ‘Goierrira GHiltza’ telebista saioak. GITB

Aktualitatearen ‘ghiltza’ ‘Goierriko Hitza’ eta Goierri Telebista saio berria prestatzen ari dira elkarlanean. ‘Goierrira GHiltza’ izango du izena eta abenduaren 21ean eskainiko dute aurreneko saioa, kalean grabatutako erreportajeekin.

A. Apalategi Goierri Txikien arteko elkarlanetik gauza handiak sortzen direla esan ohi da. Hori da Goierriko bi komunikabide nagusiek, Goierriko Hitzak eta Goierri Telebistak egin nahi dutena, elkarlanean, proiektu berri bat jarri baitute martxan. Aktualitateko gaiak eta erreportajeak landuko dituen telebista saioa izango da, Internet bidez ere ikusi ahal izango dena. Elkarlan hori fruituak ematen hasi da dagoeneko, eta datorren astean ikusgai izango da aurreneko saioa.

GiTB eta Hitza marken bategitetik sortu da GHiltza, Goierriko aktualitatearen giltza izan

Goierrira GHiltza elkarlana. Goierriko Hitzak eta Goierri Telebistak elkarlanean egindako saioa. emisioa. Abenduaren 21ean emitituko dau aurreneko saioa.

Handik aurrera hilero, hirugarren asteazkenean. formatoa. Magazinea, kaleko erreportajeekin. ikusleen txokoa. Ikusleek bidalitako Goierriko txokoen argazkiekin osatutako atala.

Bidali zure argazkiak twitterrez, #goierriraghiltza traola erabilita.

nahian. Izan ere, albisteen zurrunbilotik kanpo egonagatik, egunerokoak eta gertukoak diren gaiak landuko ditu, jendearekin aurrez aurre egonda. Era berean, Goierriren izaera ere erakusten saiatuko da, saio berria.

Elkarlanetik sortutako proiektua izaki, Goierri Telebistako kamera eta teknikariak, Goierriko Hitza-ko kazetariekin batera arituko dira lanean. Formatoari dagokionean, magazine motako saioa izango da. Kalean grabatutako bi erreportaje nagusi sartuko dituzte, hamar bat minutukoak. Horrekin batera, platoko aurkezpenak eta

ikusleen atal bat izango ditu saioak. Aurkezle lanak, Nagore Arozenak egingo ditu. Mikrofonoarekin berriz, Hitza-ko kazetariak ariko dira.

Ikusleen argazkiak Programa berrian, kazetariek eta teknikariek ez ezik, irakurleek ere izango dute parte hartzeko aukera. Izan ere, Goierriko txokoen atal bat izango du, irakurleek bidalitako argazkiekin.

Onenen artean, sariak zozkatuko dira 2017. urtea bukatzerako.

Argazkiak twitter bidez bidali behar dira, #goierriraghiltza traolla erabilita eta @GITBinfo eta @goierriHitza etiketatuta.

GOIBERRI 13

MOTZEAN

Eguberriak alaiago Lazkaon Kaleak eta erakusleihoak apainduta daude eta merkatariak irudi zaharrez osatutako egutegia oparitzen ari dira.

Tere Madinabeitia Lazkao Kaleak argiztatuta eta apainduta, erakusleihoak lehiaketarako prestatuta, erosketetarako giro paregabea, datorren urteko egutegia... Dena prest dago Lazkaon Eguberriei harrera egiteko. Aurten, gainera, udalaren eta Lazkaon merkataritza elkartearen arteko elkarlanari esker, inoiz baino erakargarriagoak izango dira egun berezi horiek.

Aurreko astean agertu ziren aurtengo Gabonen lehen zantzuak Lazkaon, kaleko argiztapena aste honetara arte piztu bada ere. Erakusleiho lehiaketa ere martxan jarri zen. Herriko merkatari guztiei zabaldu zieten Lazkaon elkarteak parte hartzeko gonbidapena, eta erantzuna ona izan da. Arropa

dendak, harategiak, jostailu dendak, liburu dendak, okindegiak... denetik dago parte hartzaileen artean. Hiru sari banatuko dituzte, eta irabazleen aukeraketan herritarrek ere izango dute zer esana, gehien gustatzen zaien erakusleihoari bozka emanez. Bozkatzen duten guztien artean 400 euroko erosketa bono bat eta 150 euroko lau erosketa bono zozkatuko dituzte.

Egutegia opari Ez dira horiek Lazkaon merkatari elkarteak Eguberrien harira emango dituen opari bakarrak.

Hala, joan den astetik bezeroen artean 2017ko horma egutegia ari dira banatzen. Garai bateko Lazkao erretratatzen duten irudiez hornitutako egutegia da,

Joan den mende erdialdeko irudiz osatutako egutegia ari da banatzen Lazkaon merkatari elkartea. HITZA

eta oso harrera ona ari da izaten herritarren artean. 1.200 ale kaleratu dira guztira. Udal artxibategiak utzitako irudiak erabili dituzte, duela 50, 60 eta 70 urteko herria nolakoa zen erakusten dutenak: eliza, udaletxe ingurua, plaza...

Egutegiak Lazkaon bizi, Laz-

kaon erosi leloa darama azalean. Merkatari elkartearen xedea ederki laburbiltzen du.

14 GOIBERRI

INTERNET

saretik gipuzkoapps.eus

Sarean ikusia

Gipuzkoako APP onenak Gipuzkoako Foru Aldundiak lurralde horretan garatutako aplikaziorik onenak saritu ditu beste behin, GipuzkoAPPs lehiaketaren bidez. Sakelako telefonoetarako eta gailu eramangarrietarako diseinatutako aplikazioak dira denak, erabilera anitzetakoak. Sari nagusia, AT Points geolokalizazio aplikazioak jaso zuen.

Aurten guztira 25 enpresak eta profesionalek garatutako 26 aplikazio aurkeztu dituzte lehiaketara. Horietatik 5 aukeratu zituzten finalerako. Dinycon Sistemas etxeak sortutako

AT Points izan zen 10.000 euroko sari nagusia jaso zuena. Bigarrena, Berria egunkariaren online prentsarako aplikazioa izan da, eta hirugarrena, GazteAPP aplikazioa. Tokikomek eta OlaberriAPP aplikazioak ere akzesit sari bana jaso zuten ekitaldian.

Teknologia

Gaikako beste PuntuEus-en zortzi hiztegi lan tresna berriak Eusko Jaurlaritzaren HIzkuntza Politikarako Sailburuordetzak zortzi hiztegi terminologiko berri argitaratu ditu, «euskararen erabilera areagotu eta sustatzeko» asmoz.

Elektronika, energia berriztagarriak, zegamika, biblioteknologia, museologia, zigor arloa, erregistro zibila eta prozedura zibila dira jorratutako gaiak. Euskalterm terminologia bankuan eta PDF formatoan ere aurki daitezke.

PuntuEus fundazioak bi tresna berri garatu ditu: labur.eus helbide laburtzailea eta whois.eus domeinuen kontsultarako gunea. Euskararen Nazioarteko Egunaren harira aurkeztu zituzten tresna berriak; biak ere, doakoak eta irekiak dira, edonork erabil ditzan. «Euskara ingurune digitalean baliagarri, erabilgarri eta ikusgarri» egiteko helburuarekin sortu zuten PuntuEus fundazioa, eta aurten, bigarren urteurrena ospatzen ari dira, emaitza onekin.