Goiberri 220. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

220. zenbakia. 2017ko urtarrilaren 13a

Elkarteak Zumarragan duen egoitzan ematen die arreta Sierrak minbiziak jotako eriei eta haien senideei. MIRIAM LUKI

Maider Sierra

Minbiziaren aurkako elkarteko psikologoa

ÂŤPertsona bezainbeste gaixotasun dago, hortik doaz tratamenduakÂť 8-9

Gotzon Ansoleaga 3 Iritzia 4-5 Maddalen Castejon 6 Artileak badu etorkizunik 7 Kalera Kalera dinamika 10-11 Txotx garaia hasi da 13 Egoitz Mendinueta 14

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAN

MIKEL ALBISU

Gotzon Ansoleaga Iraupen luzeko lasterkaria

«Beti korrika ibiltzea monotonoa da eta horregatik hasi nintzen triatloietan» Mikel Albisu Mutiloa Kirolari amorratua da Aralarko Parke Naturaleko teknikari Gotzon Ansoleaga (Getxo, Bizkaia, 1970). Iraupen luzeko lasterketak egiten ditu batik bat; ironmanak, mendiko eskia, ultra trail lasterketak... «Entrenatzeko beti korrika ibiltzea monotonoa egiten da eta horregatik hasi nintzen triatloietan».

Mendiko hainbat iraupen luzeko lasterketetan lehiatua da eta urtero 2 edo 3 triatloi eta ironman bat egiten ditu. «Proba hauek kirola egiteko motibazioa dira, eta familiarekin joanda, leku desberdinak ezagutzeko pizgarri ere bai».

Bateragarriak al dira ironmana eta ultra trailak?

Janari bat.

Ez dut uste bateragarriak direnik, baina mendiko ultrak ez ditut utzi nahi.

Edari bat.

Indabak.

Sagardoa.

Oporretarako leku bat.

Zaletasun bat.

Dolomitak.

Kirola egitea, errugbia ikustea eta musika klasikoa entzutea.

Amets bat.

Pelikula bat.

Dances with wolves.

Liburu bat.

John Le Carre-ren El jardinero fiel.

Abeslari bat.

Goierriko txoko bat.

Benito Lertxundi.

Abesti bat.

Aralarren egingo dutenarekin, Mana taldearen Cuando los angeles lloran datorkit burura.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Lazkao, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Euskal Herri independentea.

Aizpuruko haitza, Mutiloan.

Herriko alkate bazina...

«Nire zaletasunak kirola egitea, errugbia ikustea eta musika klasikoa entzutea dira»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Frontoi aurreko lekua oinezkoentzako soilik jarri, Liernira doan oinezkoen bidea egokitu eta Segurainoko bidegorria bultzatuko nuke.

Mutiloan biziko ez bazina Mutiloaren tamainako inguruko beste herri txikiren batean.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joxe Begiristain Euskara teknikaria

Euskalgintzarako hibridoak auzolanean

G

ure arteko eguneroko bizitzan zeri buruz ari garen ulertzen badugu ere, ez da erraza erakundeak eta gizarte mugimenduak nola bereizten ditugun hitz gutxitan adieraztea. Horretarako, adibideetara jo behar izaten dugu. Adibidez, Xabi Payak zera zioen elkarrizketa batean Donostia 2016 proiektuari buruz: «Erakundeen eta gizartearen arteko hibrido bat izan da».

Guztiok ulertzen dugu esaldi horretan erakundeak zein diren eta gizarte hitzaz zeini buruz ari den. Baina berdin ulertuko genioke «Instituzioen eta gizarte mugimenduen arteko hibrido bat izan da» esan izan balu.

Proba dezakegu bi hitz horien ordezko hamaika aldaerekin ere, batez ere bigarrena izendatzeko: eragile sozial, mugimendu sozial, mugimendu zibil, herri dinamika… eta giza eskubideen arloan lanean ari diren hainbat taldek (euskararen aldekoak, feministak, ekologistak, bakezaleak, nazioarteko elkartasunezkoak…) beren buruak kokatzeko erabiltzen dituzten izenak gehituz.

Kontua da, hibrido hitza gustatu zitzaidala elkarrizketa ho-

rretan. Baina, nire ustez, euskaraz badugu kasu honetarako oso egokia den hitza: auzolana.

Joseba Sarrionandiak Hitzen ondoeza bere liburuan auzolanaz diharduenean, auzokalte hitza erabiltzen du, juxtu auzolanaren kontrakoa adierazteko: «Auzokalteak, elkartasuna eta edozein proiektu kolektibo zikiratzen du», dio.

Hori ondo baino hobeto dakigu bizitza osoa era bateko nahiz besteko gizarte mugimendutan gabiltzan guztiok: luzaroan nozitu ditugu bakoitza bere aldetik ibiltzearen kalteak. Bai helburu amankomuneko gizarte mugimendu desberdinen artean, baita azken hauen eta instituzioen arteko elkarlana gauzatu ezinean ere.

Azken aldian, ordea, auzolanerako borondatea erruz ari da handitzen, zorionez, Euskal Herriko hainbat gizarte mugimendutan. Horietako lagin bat besterik ez da, euskalgintza alorrean urteak daramatzan Euskal Herrian Euskaraz taldearen jarrera. Arreta handiz irakurri dut «Euskal Herri euskaldunari ateak ireki!», izenburuz, Izan, Egin, Eragin barne-gogoetaren eztabaidarako idazkia: ezinbestekotzat jo du gizarte mugimendu honen eta institu-

«Azken aldian auzolanerako borondatea erruz ari da handitzen Euskal Herriko hainbat gizarte mugimendutan. Horietako lagin bat besterik ez da EHE taldearen jarrera»

zioen arteko elkarlana euskalgintzan. Instituzioen eta gizarte mugimenduen arteko hibridoa, kasu honetan euskalgintzarako.

Eguneko 24 ordutan euskaraz bizi nahian ari garen guztiontzat berri ona da: auzolanerako deia. Izango da bidean, noski, auzokaltean segi dezagun saiatuko denik, baina hauek geureganatzeko indar gehiago metatzeko ere balioko du EHEk eman nahi duen pausuak. Pausu bat gehiago; baina ez nolanahikoa. Ezinbestekoa, edozein eratako instituzio edo erakunde publiko nahiz pribatu guztiek, eta gizarte mugimendu guztiek, euren zereginetan euskarari berez dagokion lekua behin betiko ziurta diezaioten.

Euskal Herrian geure burua gobernatzeko, trenak fabrikatzeko, gizonezkoenganako emakumezkoen menpekotasuna akabatzeko, errepide bazterreko isunak jasotzeko, preso guztiak kaleratzeko… behar adina hitz egoki ditu gure hizkuntzak. Bi hitzetan esanda, demokraziazko elkarbizitzan, ordea, zeregin horiek guztiak euskaraz egiteko euskalgintza-hibrido asko eta auzolan gehiago behar dugu, estatu propioa noiz izan zain egon gabe. Areago, inoiz estaturik izango badugu.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

2017rako asmoak 2017rako egitekoen artean, erretzeari uztea izango dute askok eta horretan laguntzen aritzen da, besteak beste, Goiberri-ko gaurko gonbidatu Maider Sierra.

Asmo onez betetzen dugu ahoa askok egun hauetan. Urte berria izango da akaso, edo inguruan gailentzen den izpiritu baikorra.

Kontua da gertatzen dela batzuetan denbora pasa ahala urtarrilaren hasierako optimismo hori itzaltzen joaten dela, geure buruengan dugun konfiantza galtzeraino. Zer esanik ez besteenganako konfiantza, batzuekiko bereziki. Mundu hau hobea egin behar dutela dioten horiekiko. Aginte makila duten horiek. Konturatu orduko desbideratu naiz hasieran nekarren aura baikor horretatik... Baina azken asteetako albisteak ikusi besterik ez dago dekadentzia horren kontzientzia hartzeko. Ez gara urrunegi joan behar, aski da Euskal Herriaren iparraldera begiratzea. Askok ez genekien oso ongi Luhuso non kokatu ostiral gau batean Euskal Herritik kanpoko edonori surrealista irudituko litzaiokeen titular bat irakurri genuen arte: bost lagun atxilotu zituzten armak suntsitzen ari zirelako. Euskal Herritik kanpoko edonori esan dut, tamalez hemen asko konturatuak gaudelako zenbat traba jarri nahi zaizkion gatazkaren amaierari, bakearen eraikuntzari. Oztopo horien aurrean gizarte

zibilaren ekimena esnatzen hasi dela iradokitzen du Luhuson gertatutakoak. Euskal Herritik hegoaldera ere ikusi dugu horren adibiderik Greziatik zortzi errefuxiatu erreskatatu nahi zituzten bi euskal herritar atxilotu zituztenean. Eskuak burura eramateari utzi eta gobernuen pasibotasunaren aurrean aktibatzea erabaki zuten.

Luhusoko zein Greziako gertaerek erantzun eta babes herritar zabala jaso dute. Agian bada konfidantza berreskuratzeko arrazoirik, ezta?

Iraia Oiarzabal

bat eta

Urte berriarekin berreskuratuko dugu konfidantza neguko haize hotzarekin batera. Nostalgiko xamar jarri ohi naiz Gabonetan eta kontrako sentimenduak izaten ditut. Alde batetik maite ditudan asko falta direlako bihotzean mina daukat, baina bestetik maite ditudan beste askorekin egoteko aukera dudalako pozik nago. Janariz betetako mahai baten inguruan pentsatzeko unea izaten da. Gelditu minutu batez, begiratu ingurura eta aztertu gertatzen ari dena. Beharbada laster gehiago izango gara, edo gutxiago, baina beti izango dira barreak, edozein gai inozorengatik haserreak, azken langostinoarengatik borrokak, magia trukoak eta txisteak. Eta orduan abenduak 31 iristen da. Atzera begiratzeko eguna.

2016a ez da oso urte ona izan, orokorrean. Mundua gero eta okerrago dagoela dirudi eta gauza batzuk soluziorik ez dutela ematen du. Baina gauza onak ere bizi izan ditugu, gutxi badira ere. Luhuso aipatu duzu, Iraia, baina gertaera ilun horren atzean badago bakearen norabidean pausoak emateko prestutasun ausart bat,

bat

Nagore Belastegi nahiz eta beste batzuek zapuztu nahi izan duten. Eta errefuxiatuei buruz zer? Estatuen inmobilismoaren aurrean badago gelditu ezin daiteken elkartasun uholde bat, borondatez betetako milaka pertsona. Asmo onak dituztenen keinu horiek txalotu behar ditugu albiste txarrek ezkutatu ez ditzazten. 2017an ere irribarre egiteko aukerak faltako ez direlaz ziur nago.

06 GOIBERRI

gaZTeak

«egonaldi honek nire burua hobeto ezagutzen lagundu dit» Maddalen Castejon (Beasain, 1995) Erasmus programarekin Indian bizi izan da azken sei hilabeteotan.

Loinaz Agirre Beasain Enpresen Administrazio eta Zuzendaritzako gradua ikasten ari da Maddalen Castejon beasaindarra Donostiako Deustu unibertsitatean. Aurtengo ikasturteko lehenengo zatia Indian egin du, Erasmus programari esker. «Unibertsitateak destino eskaintza zabala du baina nik Erasmus desberdin bat nahi nuen, zerbait desberdina, akademikoaz gain pertsonalki ere ekarpenen bat egingo zidana».

Indian non zaude?

Bangaloren nago, hegoaldeko hiri batean, 11,5 milioi biztanle inguru ditu. Bizitzeko oso hiri interesgarria da, denetarik aurki daiteke. Sei hilabeterako etorri naiz eta graduko azken urteko lehen seihileko ikasketak burutzen dihardut, National School of Business unibertsitatean.

Babeslea

MADDALEN CASTEJON

Zer moduzko esperientzia ari zara bizi izaten?

Ederra, esperientziaz betea.

Hain da gure bizimodutik desberdina. Beste mundu bat da, beste errealitate bat. Nahiz eta egokitzea ez zen erraza izan, behin martxa hartuta nolabaiteko erakartasuna duela konturatu naiz eta asko disfrutatzen nabil.

Zerk harritu zaitu gehien?

Gauza askok. Alde batetik trafikoak. Eromena da. Hasiera batean araurik gabeko kaosa dela dirudi, eta hala da, baina denborarekin nolabaiteko kaos antolatua dela konturatzen zara.

Zaborrak ere harritu nau. Ka-

leetan aurki daitekeen zikinkeria, zaborra. Zabor artean bizi dira eta ez dute horren inguruko inolako kezkarik. Berdin zaie.

Duten pazientziak atentzioa eman dit baita ere. Trenaren zain zazpi ordu egon daitezke edo hiru ordu trafikoan harrapatuta. Ez dute presarik, momentua bizitzen dute. Arazoen aurrean ere ez dira haserretzen; osasunarentzat txarra dela diote eta haserretzeak ez omen du arazorik konpontzen.

Pozik bizi dira beraz.

Asko harritu eta gustatu zaidana jendearen irribarrea izan da.

Kaleetan pobrezia handia ikus daiteke, baina ikusten diren eta eskaintzen dizkizuten irribarreak ahaztezinak dira. Askoz ere gauza gutxiago daukate, baina beti dute irribarrea ahoan. Ez dituzte guk bezainbeste gauza behar pozik bizitzeko.

Bertako jendearekin harremanak izateko aukerarik baduzu?

Bai. Unibertsitatean neu izan

naiz ikasle kanpotar bakarra; beraz, egunerokotasunean bertakoekin ibili naiz. Atseginak dira eta taldean oso ondo hartu naute.

Noiz arte zaude Indian?

Dagoeneko kurtsoa amaitu dut hemen, baina urtarrilaren 23ra arte luzatuko dut egonaldia.

Herrialde handia da eta ikusteko asko dagoenez...

Turismorako aprobetxatu duzu.

Bai. Unibertsitatean jarduteaz gain herrialde guztian zehar bidaiatzeko aukera izan dut eta esperientzia oso aberasgarria izaten ari da. Errealitate oso desberdinak ikusi eta ezagutu ditut eta bidaiak, daukadana gehiago baloratzen erakutsi dit.

Pertsonalki zertarako balio izan dizu Indiako esperientziak?

Ezagutza gehitu dut motxilara.

Egonaldi honek, neure burua hobeto ezagutzen lagundu dit.

Hori daramat nirekin eta baita mundu osoko lagun piloa ere!

GOIBERRI 07

Gure lurra

Artileak badu etorkizunik Kalitatezko lehengaia da artilea eta ezaugarri bikainak ditu: hotz eta berotik isolatzen du, ez du elektrizitate estatikorik ia sortzen, hezetasuna xurgatzen du eta materia berriztagarria da. Iletegia proiektuak berriz balioan jarri nahi du.

Tere Madinabeitia Artilea da Aitor Zubillagak (Legazpi, 1977) Aña Andiazabalekin batera duela hiru urte sortu zuen Iletegia enpresaren lehengaia. Iletegia Saran (Lapurdi) kokatua dago eta bertako artilea balioan jartzea du helburu.

Zubillagak azaldu duenez, «arazo batetik abiatuz» jarri zuten martxan proiektua. Baserritarrek artilea bota edo erre egiten zuten. Euskal Herrian artilea lantzeko makina egokirik ez zegoen, eta inork ez zuen biltzen. Hala, diru sarrera izan beharrean, arazo bat zen. Baina arazoa aukera bilakatu zuten: «Ohartu ginen denak irabazi genezakeela: baserritarrak, diru gehigarri bat ateraz; gu geu, bizitzeko bide bat sortuz eta kontsumitzailea, bertan ekoiztzitako kalitatezko produktu bat aukeran izanez».

Oherako produktuak Hasiera «aski zaila» izan zuten.

Frantziako Ardeche, Auvernia, Alsazia eta Ariege herrietara jo zuten hango proiektuak ezagutzeko. Vasles herriko artile eskolara ere joan ziren formakuntza jasotzera eta Sarako garai bateko koltxoi egile artisauekin elkar lanean aritu ziren. Ikasitako guztia hemengo artileari egokitu behar izan zioten gero, artile guztiak desberdinak direlako.

Aña Andiazabal eta Aitor Zubillaga legazpiarra Iletegiaren egoitzan, artilea lantzen. GOIBERRI Froga ugari eta bilaketa lan handia egin eta gero, martxan jarri zuten azkenik Iletegia.

«Gure lana baserrietan hasten da. Ardi mozte garaian han izaten gara, eta moztu ahala sailkatzen dugu artilea. Xaboi biodegradablearekin garbitzeko lantegi espezializatu batera eramaten dugu eta gero gure makinetan landu (kardatu eta napatu) eta artisauki egiten ditugu produktuak».

Zubillagak azaldutako prozesu horren emaitza oherako produktuak dira gehienbat: koltxoiak, nordikoak eta burkoak.

Baita dekorazioko lumatxak eta haria ere. Facebook orrian dituzte ikusgai. Harremanetarako iletegia@gmail.com helbidera eta 00 33 670 054 470 telefonora ere jo daiteke.

Goierrin ere posible da Hegoaldean, orokorrean, artilea ez da profesionalki landu.

«Etxean ahal zen bezela lantzen zen; ahal zen bezela garbitu, harrotu eta egin. Beraz ospe txarra bildua du», dio Zubillagak. Baina beste lurralde batzuetan artilea lantzeko makinak garatu eta kalitatezko pro-

duktuak egin dituzte; «askozaz ere apreziatuagoa» da artilea.

Iletegia bezalako lantegi batek Goierrin ere merkatua izango lukeeka uste du, Karrantzako (Bizkaia) Mutur Beltz elkarteak bezalaxe. Artzainentzako diru iturri osagarria izango litzateke gainera: «guk 1,10 euro pagatzen dugu ardika».

Bertakoari, naturalari eta osasungarriari geroz eta garrantzia handiagoa ematen zaio gizartean Zubillagaren ustez, eta «artileak hori uztartzen du ingurugiroa zainduz eta konfiantzazko kontsumoa sortuz».

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

MIRIAM LUKI

Maider Sierra

Minbiziaren Aurkako Elkarteko psikologoa

«Minbizia ezkutatzetik banalizatzera igaro gara; mutur batetik bestera»

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

Miriam Luki Zumarraga Maider Sierra (Ibarra, 1978) Minbiziaren Aurkako Elkarteko psikologoa da. Goierrin elkarteak daukan egoitzan hartzen ditu minbizia duten gaixoak eta haien senideak. Bere jardunaren beste adar bat minbizia prebenitzeko bizi ohiturak sustatzea da; adibidez, erretzeari uzteko terapiak gidatuz.

Minarekin eta heriotzarekin lan egiten du. Terapeutak bere burua zaindu behar duela dio eta terapia egitea beraientzat ezinbestekoa dela gehitu ere; «batik bat, pazientearen eta norberaren sentipenak bereizteko, bestela ezingo genieke lagundu».

Bularreko minbiziaren kanpaina urrian, azaroa Movember bilakatuta eta gizonezkoek eurek nozitzen dituzten minbiziak biboteen bidez ikustarazten...

Gero eta gehiago hitz egiten al da minbiziaz?

Galderak ez dauka erantzun erraza. Gure apustua minbizia naturaltasunez bizi dadila da.

Nik zortzi urte daramatzat Minbiziaren Aurkako Elkartean lanean eta naturaltasun hori ezinezkoa dela uste dut. Egia da kanpaina horiekin guztiekin kontzeptu batzuk gero eta argiago ditugula. Esaterako, badakigu minbizia bizitzaren gaixotasun bat dela eta minbizi gehienek gure zelulekin zerikusia dutela. Gaia mahai gainean jarrita norberak bere gorputzaren gainean duen arduraz jabetu gara. Orain, minbizia diagnostikatu, hala helduei nola haurrei, eta aurrez badakigu hurrengo urratsak, gutxi asko, nondik joango diren.

Baina...

Bai, beti dago baina bat... Zalantza egiten dut normaltasun hori kudeatzen ote dakigun.

Izan ere, normaltasuna banalizazio bilakatu dezakegu. Movember kanpainarekin zenbait gizonezkok bibotea luze utzi dute. Baina, bibotearekin amaitzen al da kontua? Euren gorputzen kargu egingo al dira?

Medikura joango al dira? Gorputza zainduko al dute?

Bularreko minbiziaren harira kaleratzen ari garen irudia erreala da? Begizta arrosa paparhegalean daramaten pertsona famatuak nonahi agertzen dira.

Ongi. Baina dena ez da horren polita, minbiziaren atzean sufrimendu asko dago. Egia da medikuntza mailan asko aurreratu dela eta bularreko minbiziaren pronostikoa hobetu egin dela; ez beti, ordea. Gurera pronostiko ez hain onak dituztenak etortzen dira gehien eta guk euren haserrea jasotzen dugu.

«Begira nola nagoen ni», diote.

Izan ere, minbizia, pronostiko onena izanda ere, gogaikarria eta mingarria da.

Bai, baina gure gizarte honetan ez gaude hori entzuteko. Ezkutatzetik banalizatzera pasa gara. Mutur batetik bestera.

Ziurrenik minbizi batetik zer edo zer ona atera daiteke, baina minbizia ez da polita.

Edonola ere, minbizia bizitzeko modu asko dago, ezta?

Bai, esango nuke erabakigarria dela bizitzako zein unetan nozitzen duzun. Nik gurera etortzen diren pazienteei entzundakoa hartzen dut aintzat eta, batez ere, gaixotu diren pertsonek haserrea transmititzen digute.

Komunikabideek baikortasuna ezinbestekoa dela diote behin eta berriro. Ongi, baina baikortasunari ezin badiozu heldu?

Gaixotasunak ez dira bakarrik etortzen. Ez dira etortzen emozionalki indartsu zauden unetan, orduan indarra nondik aterako duzu? Pertsona bezainbeste gaixotasun dago eta tratamenduak, gero eta gehiago, ildo horretatik doaz.

Zuen elkarteak Goierrin Zumarragan dauka egoitza. Zeintzuk dira, nagusiki, goierritarren beharrak?

Goierritar gehienak arreta psikologikoa eskatzera etortzen dira. Gure lana zerbitzu publikoetan eskaintzen ez diren bitartekoak jartzea da eta arreta psikologikoa horietako bat da.

Material ortopediko eske ere etortzen zaizkigu, izan ere gaixotasunak beti bat-batean harrapatzen gaitu eta ohe artikulatuak edo gurpil-aulkiak ez dira etxean izaten ditugun gauzak. Aurreko udan, adibidez, dauzkagun ohe artikulatu guztiak utzita izan ditugu. Hori dena doan eskaintzen dugu.

Ez dira elkarteak eskaintzen dituen zerbitzu bakarrak.

Ez, Goierrin beste toki askotan bezala diru-bilketak egiten dituzte gure boluntarioek. Goierrin eta Gipuzkoan egindako azken diru-bilketarekin ikerketa beka bat eman dugu. Ikerketa bularreko minbiziaren ingurukoa da. Hain zuzen, erradioterapia jasotzen ari den pazienteak tumorea ezkerreko edo eskuineko bularrean izan ez da gau-

«Baikortasuna ezinbestekoa dela esaten diete gaixoei, baina ezin badiote heldu?»

«Pertsona bezainbeste gaixotasun dago, tratamenduak ildo horretatik doaz» «Goierritar gehienak arreta psikologikoa eskatzera etortzen dira gurera» «Euskal Herrian minbizi portzentajeak antzekoak dira lurralde guztietan»

za bera eta arnasa nola hartuko duen baldintzatuko du. Hori Goierrin jasotako diruarekin ikertzen ari dira.

Gure helburua elkarte bezala minbizia bere osotasunean lantzea da. Prebentzioa lantzen dugu erretzeari uzteko taldeekin, ikastetxeetan programak egiten ditugu haur zein nerabeekin, hitzaldiak ematen ditugu...

Goierrin gaixotasunari lotutako arreta psikologikoa da gehien eskatzen dizuetena. Nolakoa?

Bakarkakoa edo taldekoa, pazienteari zuzendutakoa ala senideei, diagnostikoa jaso berritan edo prozesuan, baita doluan ere.

Senideak itzal artean ikusezin geratzen al dira?

Guk ematen dugun arreta psikologikoaren erdia senideei eskaintzen diegu. Lehenengo prozesuan gaixoek arreta handia jasotzen dute ospitalean.

Familiak artatu gabe geratzen dira. Batzuetan senideek pentsatu ohi dute gaixorik dagoenak baino ez duela laguntzarik behar. Ez dute beti beraiek ere behar dutela onartzen. Minbiziaren kasuan, gaixotasunak familia egitura guztiari eragiten dio.

Doluan ere laguntzen duzue.

Dolu mota asko dago eta ez daude denak heriotzarekin zuzenean lotuta. Dolu bat aldaketa bat onartzea da.

Goierriko minbiziaren maparik ba al dago?

Berez ez dago. Donostiako Onkologikoan badago datuekin lan egiten duen arlo bat. Bertan minbizi motak eta pazienteen jatorriak aztertzen dituzte, besteak beste. Badaude teoriak zeintzuk dioten hainbat herritan, bertako industri jarduera dela-eta minbizi tasa altuagoak dituztela. Nik, Onkologikotik iristen zaigun informazioa baino ezin dut aintzat hartu eta bertatik Euskal Herrian minbizi portzentajeak lurralde guztietan antzekoak direla diote.

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Eskubideez harantzago Euskal presoak etxean nahi dituztela aldarrikatu dute errepresaliatu ohiek Kalera Kalera dinamikaren bidez.

tiboko bitartekarien eta abokatuen aurkako operazioak dira batik bat, Saez de Egilazen iritziz, presoen mezua gizartera ez iristearen arrazoi nagusi.

Iñaki Gurrutxaga Euskal preso eta iheslari ohiek orain urtebete egindako hausnarketa baten ondotik sortutako dinamikaren azken erakusgarria izan da Usurbilen egin den Kaleragunea. Imanol Urbieta zenak –iaz hila– eta Josu Txapartegik, biak zarauztarrak, orain lau hamarkada hitzez eta doinuz ondutako Kalera, Kalera abestia izan dute lema eta ipar.

Hainbat belaunalditako 60-70 preso eta iheslari ohi goierritarrek parte hartu dute hilabeteko mobilizazio sorta horretan.

Goierri mailako mobilizazio nagusia abenduaren 28an Ordizian egindako manifestazioa izan zen.

«Gu kalera, presoak kalera» da lema horren altzoan dagoen hitz jokoa, Kai Saez de Egilaz beasaindarrak nabarmendu duenez: «Gu presoengatik atera gara kalera, uste dugulako presoek kalean egon behar dutela. Hori da gure aldarrikapena, etxean nahi eta behar ditugula, eta ahalik eta azkarren gainera». Abenduaren 10ean, Giza Eskubideen Nazioarteko Egunean, abiatu zuten Kaleragunea eta urtarrilaren 8an bukatu dute, besteak beste, larunbat honetan Sarek deituta Bilbon egingo den manifestazioan parte hartzera deituz.

EPPK Euskal Preso Politikoen Kolektiboak 2013ko aben-

Presoen izaera politikoa

duan kaleratu zuen agiria izan zen hausnarketari bide eman ziona. «Dokumentu hori, hainbat arrazoi medio, ez zen iritsi hainbat eragileren agendatara eta gizartera orokorrean, eta orain urtebete, EPPKren dokumentu horren gizarteratzeaz arduratzeko agente aktibo bihurtzea erabaki genuen».

Herriraren ilegalizazioa, kolek-

«Gure buruari autoritate morala eman diogu presoen erabakiak gizarteratzeko» «Euskal Herriak preso politikorik gabeko herri bezala pentsatzen hasi behar du» Kai Saez de Egilaz Preso ohia

Iazko martxoaren 13an manifestu bat kaleratu zuten Usurbilen 700 preso eta iheslari ohi baino gehiagok –1.650ek sinatu zuten gerora–, eta presoen kolektiboa egiten ari zen urratsak babesteko konpromisoa hartu zuten, baita etorkizunean hartuko dituzten erabakiak babestekoa ere. Amnistiaren norabidean, preso eta iheslariak etxera goiburupean manifestazioa egin zuten apirilaren 17an Bilbon, eta udan zehar mobilizazioak egin zituzten hiriburuetan. Irailaren 11n Donostian lema berarekin egin zen manifestazioa izan zen azkena, eta egun horretan bertan EPPK-k beste agiri bat kaleratu zuen, barne eztabaida bat prestatzen ari zela esanez.

Hori ikusita, kale dinamikarekin jarraitu beharra sentitu zuten. «Gure borondatea ez da agente politiko eta sozial batean bihurtzea. Guk beharra ikusten dugu presoen errekonozimendu politikoa gizarteratzeko. Preso politikoen iragana, oraina eta etorkizuna partekatzen dugu eta partekatzen jarraituko dugu. Hortaz, gure buruari autoritate morala eman diogu presoek erabakitakoa gizarteratzeko».

ETA erakundeak borroka armatua utziko zuela iragarri zuenetik bost urte baino gehiago

Kalera Kalera dinamikan erabili duten ikurretako bat izan da kandeladun edalontzia. A.V.

pasa dira, «eta neurri batean, bost urte galdu izan dira», Saez de Egilazek dioenez: «Espainiako Gobernuaren itxikeriak Aieteko akordioan hartutako erabaki guztiak inbaditu ditu».

Presoen auzia desblokeatzeko eta ziklo politiko berri batera pasatzeko «jauzi kualitatibo bat emateko garaia» dela uste dute preso ohiek. «Guk planteatzen duguna da ziklo hori itxi egin behar dela, eta Euskal Herriak etorkizun hurbilean preso politikorik gabeko herri bezala pentsatzen hasi behar duela».

Ziklo bat ixteko premia Euskal Herriko alderdi eta eragileen gehiengoa euskal preso-

GOIBERRI 11

ASTEKO GAIA

Goierriko presoak

en eskubideen alde badago ere, Saez de Egilazek uste du presoen auzian ez dela aurrepausurik eman azken bost urteotan, ezta haiei dagozkien eskubideen alorrean ere. «Presoen bizi baldintzek okerrera egin dute, dispertsioa ez da amaitu, preso gaixoek kartzelan jarraitzen dute… Baina gu harantzago goaz, iruditzen zaigulako nahikoa denbora pasatu dela herri honek ziklo politiko hori ixteko, eta indarkeriazko enfrentamendu egoera batetik enfrentamendu demokratikora pasatzeko».

Eta ildo horretan kokatu du preso ohi beasaindarrak presooen kolektiboak abenduaren 27an kaleratu zuen azken agiria. «Hortik dator bide juridikoak esploratzeko eztabaida

txostena. Presoen gehiengoak hori hala egitea onartzen badu, orain arte esploratu ez den terreno bat esploratzera eramango gaitu». Espainiako Gobernua, aldiz, «beldur handia» sortzen dion egoera bat oztopatu nahian sumatzen du.

«Bahitu politiko gisa erabiltzen ditu presoak, eta gatazkaren eskeman kateatu nahi gaitu, bai baitaki behin presoen auzia konpontzen denean herri hau beste fase batean kokatuko dela».

Azken asteotan aldebiko bilerak egiten aritu da preso eta iheslari ohien ordezkaritza bat hainbat eragile politiko, sozial eta instituzionalekin. «Diskrezioz aritu gara, eta zubiak ireki ditugu. Askok guk diogun guztia partekatzen dute, beste batzuk

ez horrenbeste, baina denek ikusi dute garai politiko berri batean gaudela, eta atzera baino aurrera begiratu behar dela.

Eta denok garbi daukagu gertatu dena ezin dela errepikatu, eta horretarako oinarri sendoak jarri beharra dauzkagula, garaile-garaitu eskema alde batera utziz».

Gaur-gaurkoz 350 euskal preso daude Espainiako eta Frantziako espetxeetan sakabanatuta, eta horietatik 16 goierritarrak dira. Hiru espetxez aldatu dituzte 2016an zehar: Ismael Berasategi urretxuarra Moulins Yzeuretik (Frantzia) Villenara (Alacant); Rufino Arriaga ordiziarra Puerto Ietik (Cadiz) Sevilla IIra; eta Oskarbi Jauregi zaldibiarra Picassendik (Valentzia) Curtisera (Galizia).

Hamasei dira kartzelan jarraitzen duten preso goierritarrak, guztiak Espainiako kartzeletan sakabanatuta. Senideek ehunka kilometro egiten segitzen dute asteburuero.

Joseba Arregi (Legazpi). Villena (Alacant) 707 km.

Iban Apaolaza (Beasain). Albolote (Granada) 832 km.

Lierni Armendariz (Beasain).

A lama (Pontevedra) 720 km.

Rufino Arriaga (Ordizia). Sevilla II (Sevilla) 900 km.

Mikel Azurmendi (Beasain). Picassent (Valentzia) 598 km.

Ainhoa Barbarin (Urretxu). Picassent (Valentzia) 598 km.

Ismael Berasategi (Urretxu). Villena (Alacant) 707 km.

Aitor Esnaola (Legorreta). Ocaña I (Toledo) 487 km.

Oskarbi Jauregi (Zaldibia). Curtis (Galizia) 650 km.

Xabier Makazaga (Segura). A Lama (Galizia) 720 km.

Idoia Mendizabal * (Ordizia). Picassent (Valentzia) 598 km.

Pako Mujika (Ordizia). Zuera (Zaragoza) 311 km.

Mikel Otegi (Itsasondo). Ocaña I (Toledo) 487 km.

Joseba Segurola (Urretxu). Murtzia 793 km.

Xabier Zabalo (Zumarraga).

Puerto I (Cadiz) 1.132 km.

Belen Gonzalez (Lazkao). Etxean preso. *Umearekin batera dago kartzelan.

Iturria: Etxerat

12 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Legazpiko panoramika, 1948an ateratakoa. JOSE GARCIA GARRABELLA–MANIPEL/GORKA SALMERON MURGIONDO FUNTSA

Industria hazten Legazpin

Miriam Luki Legazpi Gorka Salmeron argazkilari legazpiarrak osatutako bilduman Jose Garcia Manipel argakilariaren argazkiak daude. Kalitate handiko egilea izan zela dio Salmeronek argitaratu berri duen Argitara altxor ezkutua: patricio Echeverria SA (PESA) lantegiaren argazkiak. 19181993 liburuan. Fabrikaren argazkiak atera zituen, asko eta

asko lantegia Legazpiko bailaran txertatuta dagoela.

Salmeronek argazkilariaren biografia arakatu du, izan ere, izen bereko argazkilari bat baino gehiago topatu ditu. Manipel Huescan 1898an jaiotako argazkilaria izan zen, Donostiako Manipel etxearen sortzailea, eta anaiarekin batera postatxartel ugari egin zituen postalen urrezko aroan.

GOIBERRI 13

MOTZEAN

Iaz Urbitarten egin zen irekiera ekitaldian ateratako irudia. I.G.

Txotx garai bete-betean Goierriko sagardo denboraldia abian da dagoeneko. Sagardotegi gehienak asteburuan zabalduko dituzte.

Iñaki Gurrutxaga Hedabide gehienek Astigarraga eta Hernaniko txotx irekierak hizpide izaten badituzte ere, Goierri gero eta leku nabarmenagoa ari da lortzen Gipuzkoako sagardogintzan. Abenduaren 8an Donostiako Sagardo Apuruan 2016ko uzta aurkezteko egin zen agerraldian emandako datuen arabera, guztira 12,5 milioi litro sagardo egin dira Euskal Herri osoan, horietatik 12 Gipuzkoan.

Sagarrari, orokorrean, heltzea kosta zaiola nabarmendu zuten, eta sagar biltzea azken urteetan baino beranduago egin dela. «Sagarrak asko irabazi du bildu aurreko azken egunetan, bai tamainan eta bai azukre, gazitasun eta polifenol kopuruaren ere, eta azkenerako izaera eta gorputz ederreko sagardoak izan dira».

Ohi bezala, Legorretako Aulia izan da denboraldiari ekiten lehena –Santa Lutzi egunez–,

eta gehien-gehienak asteburuan irekiko dituzte: Ordiziako Tximistan atzo -hilak 12– eman zion irekiera Aitor Furundarena soinu-jotzaileak; gaur, Iñaki Artola pilotari alegiarra izango da Zeraingo Otatzan, eta Unai Agirre, Aitor Mendiluze eta Iker Zubeldia bertsolariak Zeraingo Oiharten. Olaberriko Etxezuri ere gaur zabalduko dute, eta Ataungo Urbitarte bihar. Altzagako Olagik, berriz, San Sebastian egunez ekingo dio sasoiari.

Irekiera ofiziala 21ean Sagardotegi guztiak martxan izango badira ere, Goierriko sagardotegien irekiera ofiziala hilaren 21ean egingo dute Aulian Goiturren ekimenez –2015ean Olagin izan zen, eta iaz Urbitarten–. Han, Goiturreko bazkide diren Goierriko zazpi sagardotegietako ordezkariak –Etxezuri sartu da aurten– elkartuko dira. Irekiera ekitaldia eguerdian izango da, 12:00etan.

INGENIARITZA GRADUETAKO

ATE IREKIAK

GOIERRIKO GOIERRIK KO CAMPUSA U URTARRILAK RTARRILAK 19 Osteguna, 17:30 / Areto Nagusia

MARTXOAK MA RTXOAK 4 Larunbata, 10:30 / Areto Nagusia

MA MAIATZAK IATZAK 4 Osteguna, 17:30 / Areto Nagusia

ETORRIKO ET ORRIKO ZAREL ZARELA AJ JAKINARAZI AKINARAZI

902 110 436 www.mondragon.edu/prest

Arranomendia, Arr anomendia, 2. ORDIZIA tel. 943 88 00 62 / bulegoa@goierriesk bulegoa@goierrieskola.org ola.org

14 GOIBERRI

MOTZEAN

Egoitz Mendinueta legazpiarra, desagertzeko zorian dauden animalien marrazkiekin sortu duen egutegia eskuan duela. MIRIAM LUKI

Egoitz Mendinueta Diseinatzailea

ÂŤArkatzez, tintaz eta azken ukituak ordenagailuz egien dizkiet marrazkieiÂť

Elastikoak ere artisau baten eran serigrafiatzen dituzu?

Hariz egindako pantaila bat daukat, elastikoa ipini eta irudia plasmatzen dut, gero tinta pasata marrazkia elastikoan inprimatzen da. Etxean daukadan serigrafia sistemaren oinarria neuk asmatu dut.

Non ikasten da hori?

Miriam Luki Legazpi Emzirrimarra marka sortu du Egoitz Mendinuetak (Legazpi, 1980). Diseinu grafikoa eta ilustrazioa uztartzen ditu eta bere zigiluaren ezaugarri nabarmenena garai bateko artisauen modura lan egiten duela da: den-dena berak egiten du tailer bihurtutako bere etxean.

Koadernoak, serigrafiaz margotutako elastikoak, egutegiak...

Nondik sortu zen marka hau sortzeko ideia?

egoerak bultzatuta nire kabuz hastea pentsatu nuen.

2012an hasi nintzen. Geldi nengoen, diseinu grafikoaren esparruan lana ezin aurkituta, eta nire kasa aritzea erabaki nuen.

Sormenari nonbaitetik aterabidea eman behar nion. Aurretik, diseinu grafikoa ikasi nuen eta Zumarragako Zumardi diseinu enpresan praktikak egin nituen eta asko ikasi ere bai. Beti gustatu izan zait marraztea, eta

Egiten dituzun koadernoen lan prozesua zein den azalduko zenuke?

Gaur egun Interneten dena dago. Materiala zein egiteko erak aurkitu daitezke, baina ongi begiratu behar da eta ezin zara aurkitzen dituzun lehenengo azalpenekin konformatu, sarea arakatzea komeni da.

Ideia bat bururatu, eta marrazten hasten naiz. Marrazkia arkatzez egiten dut, gero tintaz eta azken ukituak ordenagailuz ematen dizkiot ongi definituta geratu dadin. Etxeko inprimagailuan inprimatzen ditut marrazkiak. Behin inprimatuta, gillotinarekin mozten dut; ez ditut oso formatu zailak aukeratzen etxean egingarriak izan daitezen. Azkeneko urratsa koadernaketa da.

Orain zure lana ezagutzera ematen ari zara azokaz azoka.

Koaderno hauetan ertz batzuk borobil-borobil moztuta daude, nola egiten duzu hori?

Patxadaz, cutter soil batekin.

Bai,neguko azokatan ibiliko naiz eta lanean jarraituko dut bien bitartean, ideia berriei bidea emanez.

Serigrafia papererako ere erabiltzen duzu.

Serigrafiaz egindako inprimazioek definizio gehiago dute, xehetasunak galtzen dira, baina marrazkien trazuak egiteko oso baliagarria da. Artisau ukitu handiagoa ematen dio marrazkiari.