Goiberri 224. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

224. zenbakia. 2017ko otsailaren 10a

Gorka Sasieta

Itsasoko Kudeaketa Batzordeko burua

ÂŤHerritarren babesa sentitzeak izugarri balio duÂť 8-9

Maddi Jauregi 3 Iritzia 4-5 Laida Ruiz Juarros 6 Zuhaitz landareak 7 Birzitek 10-11 Sinagoga bat Seguran 12 Olagizonaren eskultura 13 Iparragirre BHIk 50 urte 14-15

GOI B ERRI Gorka Sasieta Itsasoko Udalaren Kudeaketa Batzordeko lehendakaria, udaletxeko batzar mahai zaharrarekin. AIMAR MAIZ

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Maddi Jauregi Korrikaren Goierriko koordinatzailea

«Milaka lagun euskararen alde lanean ikusteak ileak tente jartzen dizkit» Mikel Albisu Legorreta Maddi Jauregi (Legorreta, 1993) Korrikaren Goierriko koordinatzaile lanean ari da.

«Herrietara Korrika iritsi dadin eta herrietan Korrikaren inguruko ekintzak egin daitezen, jende askok ezkutuko lan handia egiten du. Hori kudeatzea tokatzen zait niri».

Ze zaletasun dituzu?

gardoa ere ederki sartzen da momentu batzuetan.

Irakurtzea, herriko ekintzak antolatzea eta parte hartzea, eta lagunekin festatan ateratzea.

Oporretarako leku bat.

Ezagutzen ez dudan edozein.

Pelikula bat.

80 egunean.

Liburu bat.

Amets bat.

Angela Davisen Askatasuna, etengabeko borroka bat eta Lisipe bildumaren lehen alea.

Zeri diozu beldurra?

Zer da zuretzat Korrika?

Musika talde bat.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Oraintxe emozioa, urduritasuna eta ardura. Baina beste alde batetik gure herriaz, kulturaz eta jendeaz harro egoteko motibo bat. Milaka lagun euskararen alde elkarlanean ikusteak ileak tente jartzen dizkit.

Mursego.

Abesti bat.

Korrika 20ko Zirkorrika.

Janari bat.

Dena! Kar, kar .

Edari bat.

Infusio zalea naiz, baina gara-

Euskal Herri gorria, berdea eta morea, anitza eta askea.

Gauza askori eta aldi berean ezeri ere ez.

«Euskal Herri gorria, berdea eta morea, anitza eta askea amesten dut»

Gauza askok, oso irribera naiz!

Goierriko txoko bat.

Txindokiko mendi punta.

Legorretan biziko ez bazina.

Ez dut uste nire izaera aldatuko litzatekeenik. Baina oraingoz Legorretan pozik bizi naiz.

MIKEL ALBISU Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa:

GOI B ERRI

Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Garbiñe Etxaniz

Elikadura integratiboan aholkularia

Gripea eta emozioak

E

lkarrizketa hau Yago Abhelaar kazetariak egin zion Anthoy Millerri Life, Science and Evolution aldizkarirako.

Anthony Miller Stanfordeko unibertsitateko mikrobiologo ospetsua da, eta gripearen inguruko alertari buruz galdetuta, hauxe erantzun zuen: «Begira, danok dakigu Gabonak pasa eta gero gripe eta hotzeri gehiago izaten dela, urtea bereziki hotza izan, ohikoa baino epelagoa izan edo haizetsua izan. Ez ahaztu horrelako prozesuetan emozioek duten garrantziaz; Gabonak elkartzeko egunak dira, konpromisoz beteak, eta askotan, bestela egingo ez genukeena egitera behartuak sentitzen gara. Horrek guztiak gaizki sentiarazten gaitu, ultzerazioak sortzen ditu goiko arnasbideetako mukosetan, eta aipatu konpromiso horiek amaitzen direnean, sendatze prozesua has-

ten da: mukosa horiek handitu egiten dira bere onera etortzeko, eta orduan gripe, hotzeri eta antzekoak agertzen dira».

«Orduan –jarraitu zuen kazetariak– zer esan nahi duzu, zoriontsu izango bagina, maitasunetik urruti eta hipokrisi nahiz xantaia emozionaletik gertu dauden egoera horiek eragotziko bagenitu, ez genukeela gripe edo hotzeriarik izango?».

Miller: «Horrela da».

Kazetaria: «Baina, zer gertatzen da gripe hori sortzen duten birusekin? Zuk deskribatutako egoera horietan gure sistema inmunea ahuldu egiten al da?

Eta alderantziz, emozionalki indartsu gaudenean infekzioa eragozteko gai al da?».

Miller: «Egia esan ez da horrela… Horrelakoetan agertzen diren birus eta bakteriek egiten duten bakarra da mukosa horiei bere onera etortzen lagundu… Ez izan hainbesteko beldurrik mikrobioei, milioika urte da-

Gripearen inguruan galdetuta, «emozioek duten garrantzia» gogorarazi du Anthony Millerrek

ramate gurekin elkarbizitzen; gaizki transmititu den sinismena baino ez da, denboran zehar aldatu ez dena interes komertzialak tarteko… Ez ahaztu osasuna negozioa dela».

Kazetaria: «Zer esango zenieke sinisten ez dizutenei beren medikuek eta hedabideek kontrakoa esaten dietelako?»

Miller: «Ez dut inor konbentzitu nahi, hori ez da nire lana.

Nire lana da mikrobio bakoitzak ehun bakoitzean modu jakin batean eragiten duela eta gizakiaren bilakaeraren bidean, egokitze-errreakzioak eragiten dituztela aztertzea. Bakoitzaren sinismenak bakoitzarenak dira... Lurra laua zela ere pentsatzen zen... Lehenago edo geroago jendeak ulertuko du».

Kazetaria: «Eskerrik asko doktore».

Miller: «Plazerra izan da, eta ez ahaztu gure egiteko bakarra zoriontsu izatea dela, eta ez denei gustua egitea, orduan gu ere ez baikara zoriontsu izango».

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Aginte makila Itsasora itzuli da Itsaso udalerri bihurtu da berriz ere. Urtarrilaren 13an osatu zuten Itsasoko Udala, eta Gorka Sasietak jaso zuen aginte makila, orain arte Ezkio-Itsasoko alkate izan den Garikoitz Aiestaren eskutik. Kargua pasa den astean utzi zuen Aiestak.

Youtuberrek GoiBerri irakurtzen dute? Kafesnea ezkerrean, napolitana eskuinean eta Hitza erdian dutela gosaldu dute inoiz?

Ez dakit youtuberren mundua edo unibertsoa edo galaxia edo dena delako hori kokatzen. Mugaz bestaldeko biztanle sentitzen ditut. Youtuber baten izena emateko eskatuko balidate, Aiorarena baino ez nuke jakingo erantzuten, eta orain aste gutxi izan dut bere berri.

Duela zenbait gizaldi, posta elektronikoa erabiltzen ikasi nuen eta pentsatu nuen, tira, barruan nintzela. Gaur, baina, ikusten ditut Game Erauntsiak Argia saria jasotzen, ikusten ditut aparteko APPez betetako mugikorrak, Rocket League txapelketak... Kanpo nago, erabat.

80ko hamarkadan euskalgintzak herri aldizkariak egiten ikasi zuen. Eta, esango nuke, trebetasun dezentekoa lortu ere lortu zuela. Herri aldizkari haietako asko webgune ere badira gaur egun.

Olatua etorri ahala, hartzen asmatu da zenbaitetan. Lehen, olatu

batetik bestera tartea izaten zen. Orain, ordea, uhinetik uhinera ia ez da pentsatzeko ere tarterik, eta batzuk oharkabean ere joaten zaizkigu. Niri behintzat bai.

Youtuberrak hor nonbait dira, etorri-joan dabiltzan asteroide horietako batean eta, gutxi barru, desagertu beharko lukete. Hori gertatu aurretik, Aitor, youtuberren jarratzaileen belaunaldiko guraso, mundu, unibertso, galaxia horri buruzko pistaren batzuk emango dizkidazu? Pixka batean, barruan segi nahiko nuke.

Asier Iriondo

bat eta

Bada sentitzen dut Axier, ni ere jokoz kanpo harrapatu nauzu kontu hauetan. Eta ez pentsa, galdetu dut nire inguruan ea inork youtuberrik ezagutzen duen inor ezagutzen duen inguruan. Eta erantzuna baiezkoa izan arren ere, gehienek Agate Deunaren pareko jarri dizkidate fauna horretako kideak. Facebook, messenger‌ horietara arte iristen naiz ni, baina gehienetan horixe, iritsi bai baina askotan berandu! Eta ze demonio! Paperaren kulturakoak gara gu! Ba al da munduan plazer handiagorik goizean jaiki, Berria jada eskuetan eta komunetik buelta egitea bezalakorik? Eta bai, bai, ezagutzen dut jendea segapotoa hartu eta komunean orduak eta orduak pasatzen dituena. Baina, niretzat behintzat, ez da berdin!

Tira, hala ere XXI. mendean ezinbestean jakin beharreko kontuak jarri dizkidazu mahai gainean eta zer pentsa ere eman dit horrek. To, ez diat ba oraintxe irakurri egun ogirik merkeena APP baten bidez eskuratu dezakegula? Eta ez ogia bakarrik, baita beste edozein jaki ere! Aipatuko ez dudan enpresaren aplikazioa eskuko telefonora jaitsi, horrekin bat eginda dagoen supermerkatu batera

bat Aitor Calvillo

joan, eta ordaintzerako garaian deskontuak. Kutxazain automatikoa hurreratu eta momentuan eskura aplikazioa erabiltzeagatik aurreratutako dirua. Jada ez dakit nora iritsiko garen!

Amaitzeko, euskararen normalizazioa eta orain arteko kontu hauek tarteko, ezin aipatu gabe utzi egun merkatuan makina bat aplikazio baditugula sakelakoetara jaisteko moduan, euskaraz bai horixe! GPS, hiztegi, itzultzaile‌ Bilatzaile batean begiratu eta baietz sorpresa bat baino gehiagorekin topo egin!

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Ilustrazioarekin nabil azken aldian, betidanik gustatu izan zaidalako» Laida Ruiz Juarrosek (Lazkao, 1996) 2016ko Goiart lehiaketako eskualdeko artisten saria irabazi du.

Loinaz Agirre Lazkao Goierrin jaio edo bizi den artisten lana saritzen du Arte Plastikoen Goiart sarietako batek.

2016koa, Laida Ruiz Juarrosentzat izan da. Lazkaoko San Benito ikastolan ikasia da. 2014an Bilbora joan zen Arte Ederretako fakultatera, Sorkuntza eta Diseinuko gradua egitera. Hirugarren ikasketa urtean dabil: «Izugarri gustatzen zait egiten ari naizen karrera», dio lazkaotarrak.

Goiart sariketan Goierriko saria jaso zenuen Izenbururik gabe lanarekin. Zer jaso nahi izan zenuen zure koadroan?

Klasean egindako ariketekin aurrera egin nahi nuen. Irudigintzako klaseetan gorputzak marrazten ibiltzen gara ia beti, aurpegiaren espresioak alde batera utziz, beraz hori lantzea

Babeslea

LAIDA RUIZ JUARROS

pentsatu nuen. Bertan aurpegi bat ikusten da marra beltz trazu ezberdinekin, eta ondoren akuarelaz margotuta. Ez nuen ezer jaso nahi; marrazten hasi nintzen eta lan honetara iritsi nintzen.

nean gehiagotan parte hartzea espero dut. Orain arte irabazitako sariak diplomak edo antzeko gauzak izan dira, ilusioa mantentzeko sostengua, baina ez artea egiteko. Diru laguntza bat ez da inoiz gaizki etortzen.

Horrelako sariren bat jasota al zeunden aurretik?

Zein arte diziplinatan mugitzen zara?

Ez, lehenengo aldia izan da lehiaketa garrantzitsu batean parte hartu dudala, eta nahiko ondo atera denez, etorkizu-

Azkenaldian ilustrazioarekin, betidanik gustatu izan zaidalako. Umeen liburuetako marrazkiak asko miresten ditut, zeren ia testurik gabe, bertan gertatzen denarekin istorioa berdinberdin jarraitu ahal dezakezu.

Animaziorekin ere lan egin dut, pelikula txikiak eginez. Mundu oso polita dela iruditzen zait, pazientzia askokoa, eta artisten artean antzemate gutxikoa.

Estilo propioa aurkitu duzu,

edo oraindik bilakaeran ari zara?

Oraindik bilaka nabil. Uste dut artistok ez garela estilo batean bakarrik mugitzen, beti garatze prozesu batean gaudela. Marrazki mota bat beti berdin egiten baduzu, azkenean erronka berriei aurre egitea pixka bat zaila izan daiteke. Baina, hala ere, ondo dago zeure burua non dagoen eta zer egiteko gai den jakitea.

Erakusketarik egin izan duzu?

Nire lanarekin ez, baina lagunekin bai. Azaroan eta abenduan eskultura bat eduki genuen Coavn Bizkaia aretoan, Bilbon.

Orain eskultura bera unibertsitateko ikasleen erakusketan ikusteko gai egongo da, Nuffart-eko taldeak antolatua.

GOIBERRI 07

GURE LURRA

Zuhaitz landareen garaia da Goierrin garai honetan landatzen diren zuhaitz ohikoenak fruta arbolak dira. Negua da sasoirik aproposena.

Josune Zarandona Negua da zuhaitzak landatzeko garairik aproposena, gero, udaberriarekin batera bizi berria hartzen hasteko. Legazpiko Landare Haztegiko Jon Zabaletak esan duenez, «hotza hasten denean, zuhaitzek hosto guztiak botatzen dituzte, eta negu-egoeran sartzen dira».

Izerdia botatzeari uzten diote, zuhaitza «gelditu» egiten da, nolabait esatearren, eta horregatik da zuhaitz landare berriak landatzeko garai aproposa.

Zuhaitz landarea negu hasieran landatzen denean, lehenengo sustraiak botatzen hasten da. Horregatik, «udaberriko kolpea hasten denerako erreserba guztiak» izango dituela dio Zabaletak. Zuhaitzaren lehenen urteetan berebiziko garrantzia du alderdi honek, «sustraia bota eta lantzen hastea» izango baitu lanik nagusiena.

Zuhaitz landareak bi modutara landatu daitezke: sustrai hutsik edo sustrai lurrarekin.

Guztiarekin bezala zuhaitz motaren eta bere ezaugarrien ara-

bera aukeratuko da landaketa bat edo bestea. Orokorrean sustrai hutsik —edo sustraia lurrik gabe— landatzen dira landare gazteenak, enbor finekoak. «Sustraiak zuztar fin askokoa izan behar du kalitatezkoa izateko», dio Zabaletak. Sustrai lurrarekin landatzen dira, kontrara, enbor handiagoa dutenak, «2 edo 3 urte dituzten landareak izaten dira, oro har».

Landare mota hauetan ez da komeni izaten sustraiari lurra kentzea «zuztarrak asko hondatu» daitezke eta. Baina guztiarekin bezala, badira salbuespenak, «makalak edo platanoek ondo aguantatzen dute transplantea», esate baterako.

Sagarrondoa Gabiriako baserri batean; uda garaia izaten da fruituak jasotzen hasteko garaia.

JOXE MAIZ

«Hotza hastean zuhaitzek hostoak botatzen dituzte eta negu-egoeran sartzen dira»

Fruitu txikiak etxean Goierrin garai honetan gehien landatzen diren zuhaitzak fruta arbolak dira. Sagarrondoak, gereziondoak, madariondoak eta aranondoak dira ohikoenak Zabaletaren iritziz. Intxaurrondoak eta gaztainondoak ere sarri landatzen dira, «baita sail handietan ere».

«Sagarrondoak, gereziondoak eta madariondoak landatzen dira Goierrin gehien»

Josu Zabaleta

Legazpiko Haztegia

Zuhaitz landareak landatu aurretik, garrantzitsua da noski, lurra ondo prestatzea. Lurrak kalitatezkoa izateko «hezetasun gehiegirik gabea izan behar du, eta ondo aireztatuta egon behar da». Simaurra edo area erabiltzen dute askok lurra aireztatzeko, eta harriak ere sartzen dira lur azpian aireari pasatzen uzteko.

Landatutako zuhaitzak denboran irauteko zaintza ere garrantzitsua da, baita klima egokia izatea ere. Goierrin ohiko zuhaitz landareak landatzea da egokiena «daukagun klima ondoen aguantatzen dutenak» baitira. Fruitu txikiak landatzea ere modan jarri da. Lur sail txikietan landatzeko egokiak dira, baita «orientazio txarra edo lur azidoa duten sailetarako» ere.

Ohikoenak ahabiak, masustak, andere-mahatsak eta masusta-gorriak dira. Egokiak dira balkoietan jartzeko ere.

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Gorka Sasieta

Itsasoko Udalaren Kudeaketa Batzordeko lehendakaria

«Makila errekuperazio sinboloa da guretzat, Itsasora itzuli delako» Aimar Maiz Itsaso Itsaso udalerri beregain da berriz, 52 urtean Ezkiorekin batera egon eta bereizi ondoren. Gorka Sasieta Barrenetxeak (Urretxu, 1977) hartu du Kudeaketa Batzordearen lehendakari kargua. Herriaren antolaketa eta egitura martxan jartzeko lana egokitu zaie, eta hasiak dira.

Itsasoko Udalaren buru jarri zintuzten urtarrilaren 13an.

Zer sentitu zenuen makila jasotako unean?

Une hunkigarria izan zen. Makilarena beti sinbolo bat da, baina kasu honetan agintearena baino gehiago errekuperazioaren sinbolo da guretzat, hainbeste urteren ondoren itzuli delako Itsasora. Eta hunkigarria, batez ere, hainbeste herritar izan zirelako ekitaldian. Udaletxeak hiru areto ditu, eta erabat bete ziren, jendea kabitu ezinik.

Herritarren babesa sentitzen duzu, eta horrek izugarri balio du. Harrezkero, egia esan, nola sentitzen naizen pentsatzekoere asti gehiegi gabe.

Itsasoko errolda sortu genuen, aldundiaren enpresa publiko baten bidez, informatikoki. 166 herritar gara; lehen 165 ginen, baina jaiotza bat izan da.

Oinarrizko gauzak ere egin ditugu: kontu korronte bat ireki, edo Erregistro Zibila. Zigilua ere errekuperatu dugu; berez lehengo lili-lorea da, eta diseinu berria egin dugu. Lan horietan, eta, era berean, bilerak egiten ari gara. Mankomunitate askotan estatutuetan aldaketak egin beharko dituzte.

Karguan, zer nabaritu duzu aldartean, lehen asteotan?

Ilusioa, batez ere. Egia da karguak beti dakarrela berekin ardura eta kezka, baina beldurrik ez. Garbi dagoena da udal bat kudeatzeko talde lana ezinbestekoa dela, eta Batzordeko boston artean oso sintonia ona daukagu; eta inplikatzeko gogoa. Atzetik herritarren babesa sentitzea ere ezinbestekoa da, eta asko laguntzen digu. Hemendik aurrera, parte-hartze hori ondo bideratzen asmatzea izango da gure lana.

Nola hasi zarete berriz udalerria antolatzen? Zer prozesu egin duzue hilabete honetan?

Alkate izendatu eta lehenengo agindua zein eman duzu?

Udal egitura suposatzen duen guztian zerotik hasi gara. Lehenengo tramitea errolda egitea da, udal idazkariak gidatuta.

Herri berri bat nola sortzen den,

Hementxe, plenoa bukatu genuenean, idazkariak ekarri zuen prestatuta CIF txartela eskatzeko agiria, eta hura sinatzea izan nuen lehenengo lana. Enti-

tate bezala, urtarrilaren 16an lortu genuen jada zenbakia.

Zer suposatuko dio Itsasori atzera udalerri izateak?

Batetik, udalak hartzen dituen erabakietan herritarrek gertutasun gehiago edukitzea, eta parte-hartze handiagoa edukitzea udalean. Aurrera begira, gure ondare publikoa berreskuratzea, nolabait. Momentuz, udaletxea jarriko dugun aretoak egokitu ditugu, eta aurre-

«Lehen agindua CIF zenbakia eskatzeko eskaera sinatzea izan zen, batzar ondoren»

raxeago Goiko Ostatuari heldu beharko zaio.

Bestetik, ikuspegia ere aldatuko da. Udalerri ikuspegia nola aldatzen den, proiektua eta ekimenak egiten Itsasoko ikuspegitik joango gara.

Hausnarketa hori baduzue? Zer dagoen egiteko, zeri heldu...

Eginda daukagu. Lehenago ere, prozesuan bertan, landu dugu.

Lehentasun txosten bat eginda daukagu, erabat osatu gabe dagoen arren. Ikusten ditugun beharrak jasotzen ari gara.

Zerbaitekin hasteko astirik izan duzue?

Proiektu batzuk dagoeneko eskatuta ere badaude. Esate baterako, Goimeni azken landa garapen laguntzen deialdian, eskatu genion Alegiako jolas parkea berritzea. Zozkerek herri kaskora daukaten komunikazioari ere heldu nahi diogu, lehengo bide egitura berreskuratu eta kaskora joatea errazteko.

«Udal egitura suposatzen duen guztian zerotik hasi gara. Lehenik, errolda egin dugu»

Nola funtzionatuko du udalak?

Herritarrek parte hartzeko zer bide edo tresna izango dira?

«Garapen agentziek zer aportatzen duten ikusita erabakiko dugu non sartu»

Proposamen batzuk lantzen ari gara Kudeaketa Batzordekook.

Oraindik erabaki gabe dauzkagu, baina herri batzarrak egingo ditugu, noski. Informatiboak bakarrik ez, erabakiak hartzeko ere izango dira. Batzordeak ere izango dira, maiztasun batekin,

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

herritarrek parte hartzeko.

Udalbatzarrak, berriz, pentsatzen dut beharren arabera egingo ditugula.

Eraketa batzarretik beste bilkurarik egin duzue?

Ez, oraindik ez. Orain, udaleko funtzioak banatzeko, batzordeak sortzeko eta horien arduradunak izendatzeko hilabeteko epea daukagu, eratu zenetik.

Baita udalerriz gaindiko erakundeetako ordezkariak izendatzeko ere.

Goierrin bi garapen agentzia daude, Goieki eta Uggasa. Erabaki duzue non sartu?

Ez. Harremanetan gaude Goiekirekin ere, baina informazioa jasotzeko. Gero erabakiko dugu.

Goierri behealdearekin harremana estutu nahi zenutela esan zenuten, lehen. Nola bideratuko duzue arlo hori?

Orokorrean, bai. Gainera, hilabete batzuk badira Ormaiztegiko eta Gabiriako alkateekin ere bilerak egiten hasi ginela, gertutasunagatik eta zerbitzuak optimizatzeko, kultur eskaintza bateratu edo elkarlan bat egiteko. Joera, orokorrean, garbi dago behe aldera dela, Ormaiztegira eta. Baina, beste alde batetik, garrantzitsua da, noski, garapen agentziek-eta zer aportatzen duten jakitea, aukera ikustea, eta horren arabera erabakiko dugu.

Etorkizunerako, nolako Itsaso bideratzen hasi nahi duzue?

Gorka Sasieta, Itsasoko armarri historikoko lili-lorearen irudiarekin, udaletxeko balkoian. AIMAR MAIZ

Oso kontuan izan beharreko puntua da nekazaritzaren errekuperazioa ere. Zenbait urtetik hona, hainbat baserri txikitan aktibitatea utzi egin da, adinagatik. Horri buelta ematen saiatu beharra daukagu. Neuk, baserritar bezala, garbi dut potentzial handia daukagula, produkzio orekatuekin eta salmenta zuzena eginez badu etorkizuna baserriak. Lanpostu ugari sor litezke lehen sektorean. Azterketa lan bat eginda daukagu inguruko herriekin batera, eta bide horretatik segi beharra daukagu.

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

BIrzitek enpresa posible egin duten kideak, Beasaingo Igartza jauregian. A. VIERBÜCHER

Birzitek, 2017ko erronka Birziklapenaren bidez, produktu xurgatzaile higienikoei irtenbidea bilatu die Birzitek enpresa berriak,

A. Vierbücher Ordizia Goierrin biltzen den errefusaren % 60-70 inguru pixoihalak dira, Olaia Mendoza Birzitek enpresaren zuzendariak esandakoaren arabera. Pixoihalen birziklapena garrantzitsua da, beraz. Produktu xurgatzaile higienikoak (haurrentzako fardelak, heldunentzako xurgatzaileak eta abar) birziklatzeko eta balioan jartzeko garatutako berrikuntza eta ikerkuntza proiektutik sortu da Birzitek enpresa berria.

Urtebete baino gehiagoko lana izan da ideia garatzea eta horretarako Goierriko hiru enpresa elkartu dira Birzitek sortzeko, Goieki garapen agentziaren eta Get Goierri ekimenaren laguntzarekin. Lan horrek

Ecoembes erakundearen R saria jaso berri du, abenduan hain zuzen. «Pixoihalak txikitu, garbitu eta ondoren materialak banatzea da giltza.alde batetik plastikoa eta bestetik zelulosa», azaldu du Mendozak. Prozesuan erabili beharreko ura eta elektrizitate kantitatea murrizten saiatu dira, «ekologikoa eta bideragarria» izan dadin.

Birziteken arima Irteera izango luketen produktu posibleak bilatzen eta sektore interesgarriak identifikatzen urte bat pasa zutela aitortu du Mendozak eta arlo desberdinak ukitu ondoren, hondakinen sektorea «interesgarria» zela ikusi zuten Urte hartan, hondakinak gai-

GOIBERRI 11

ASTEKO GAIA

Birzitek enpresak, Ecoembes saria jaso zuen 2016ko abenduan irzitek Engineering enpresa Ecoembesen R sarietako berrikuntza proiektu hoberenen sailean aukeratua izan da, haurrentzako eta helduentzako fardelak birziklatzeko eta balioan jartzeko aurkeztutako irtenbide jasangarriarengatik.

Madrilgo Francisco Giner fundazioaren egoitzan egin zen sari banaketa abenduan, Ecoembes, Espainia mailan ontzien berreskuratzea eta bilketa selektiboa bultzatzen duen erakundeak antolatuta. Ekitaldian, ingurumenaren babesa sustatzen duten entitate guztien lana eskertzeaz gain, merkaturatzen diren produktu berrietan birziklapen eta jasangarritasun neurri berritzaileak bultzatzea eskertu zuen erakundeak.

Birzitek Engineering saritua izan zen produktu xurgatzaile higienikoak (haurrentzako fardelak, heldunetzako xurgatzaileak...) birziklatzeko eta balioan jartzeko garatutako berrikuntza eta ikerkuntza proiektuarengatik. Birzitek Goierriko hainbat enpresen arteko kolaborazioaren bitartez sortu da, eta eskualdeko garapen agentziaren (Goieki) eta Get Goierri estrategiaren laguntza izan du.

B

«Pixoihalak txikitu, garbitu eta ondoren materialak banatzea da giltza» Olaia Mendoza

Birziteken zuzendaria

«Negozio bide berriak bilatzeko asmoarekin sartu ginen Birzitek proiektu berrian»

Jose Agustin Urteaga Ogei

«Momentuz papel gainean dagoen proiektua da eta finantziazio bila gabiltza» Joseba Peralto Goilaser

ka biltzen hasiak ziren Goierriko eta Gipuzkoako hainbat herritan eta jasotzen ziren hondakin haiei «irtenbide bat ematea» bururatu zitzaien. Estrategia horretan, Goieki eta Get Goierriz aparte, eskualdeko 15 enpresa aritu ziren.

Egun, Goierriko hiru enpresa daude proiektu honetan sartuta.: Goilaser (Zegama), Ogei (Olaberria) eta Modube (Segura) dira Birzitek proiektuan elkarlanean ari diren Goierriko hiru enpresak. Sektore metalurgikoan aritzen diren enpresak dira. Hiru enpresa horiek I+G+B Ikerketa, Garapena eta Berrikuntza proiektu hau martxan jartzea erabaki zuten, beti ere Goieki eta Get Goierriren laguntzarekin.

Olaberriko Ogei da Birzitek osatzen duten enpresetako bat. Jose Agustin Urteaga gerenteak azaldu duenez, makinak eta estruktura metalikoak egiten dituzte, baina aitortu du metalurgiaren sektorean jatsiera bat nabaritu zutela eta «negozio bide berriak bilatzeko asmoarekin» sartu zirela Birzitek proiektu berritzailean.

Zegamako Goilaser ere Birzitek proiektuan sartuta dago.

Joseba Peralto bere gerenteak adierazitakoaren arabera, «horrelako dimentsioak dituen proiektu batean sartuko ginenik ez genuen imaginatuko sekula». Momentuz paper gainean dagoen proiektua da eta produktu xurgartzaile higienikoak birziklatzen hasteko finantziazio bila dabiltza.

Hondakina baino gehiago Botatzen diren errefusa hondakinen zati handiena produktu xurgatzaile higienikoak dira; baina botatako horiek hondakin bat baino zerbait gehiago izango balira?

Inori ez zitzaion bururatuko haurrentzako pixoihalak eta inkontinentziarako xurgatzaileak bigarren erabilera bat izango zutenik. Kontuan izan behar da urtero Espainian 900.000 tona sortzen direla eta horiek ingurumen inpaktu ugari sortzen dituztela zabortegien bidez eliminatzen direlako. Birzitek enpresa ikertzen hasi zen hondakin horiei irtenbide jasangarri, integrala eta berritzailea emateko eta berreskuratutako lehengaiei bizitza berri bat emateko.

Ikerketen emaitza Birzifar izeneko prozesu bakar, integral eta berritzailea da. Horri esker, higiene produktuen lehengaien % 100 berreskuratzen dira eta berriz merkaturatzen dira. Horrela, hondakinak lehengai bezala berreskuratuta, produktu

berriak sortzen dira eta zabortegietan hondakinak deuseztatzean sortzen dren ingurumen-inpaktua txikitzen da. Horren guztiaren ondorioz, ingurumenaren zaintza sustatzen da eta nplegu berdeak sortzen dira.

Etorkinzunera begira I+G+B proiektuak «luze joaten dira» Birziteken zuzendariak esandakoaren arabera, «ikerketa lan handia baitago atzean». Lehenengo ideia sortzen denetik egituratzen den arte «2-3 urte pasa daitezke».

Ikerketa lan hori guztia egina dagoela dio Mendozak eta 2017an produktu xurgatzaileak birziklatzen hastea espero du.

Bilketa sistemarekin ere koordinatu behar dute horretarako.

«Sistema konplexua da baina guztiz beharrezkoa» dela esan du zuzendariak. Baina produktu xurgatzaileei irtebidea bilatu izana «oso positiboa» izan dela gehitu du.

Automozioa eta eraikuntzaren sektorea izango dira BIrzitek enpresaren etorkizuneko erosleak eta dagoeneko egin dituzten harremanengatik «interesa badagoela» ikusi ahal izan dute, Olaia Mendozak esandakoaren arabera.

Gainera, laster beraien prozesuari buruzko zehaztasun gehiago ezagutu ahalko dira egiten ari diren web gune berrian: www.birzitek.com.

12 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Sinagoga bat Seguran XIV. eta XV. mendean judutarrak bizi izan ziren Seguran; Gebaratarren babespean iritsi ziren, zergak biltzeko, eta merkataritza eta ekonomia sustatzeko asmoarekin. Garai hartan, sinagoga izan zen Torre Zarra.

Loinaz Agirre Segura Rafael Berasategi Segurako historia berreskuratzeko lanean ari da azkeneko urteetan.

Historia aztertu, gertaerak elkarrekin josi eta transmisioa bermatu nahi du Berasategik.

Ikerketa horretatik atera du bi mendez, Seguran judutarrak bizi izan zirenaren arrastoa eta 1971. urte ingurura arte zutik izan zen Torre Zarra jauregia judutarren sinagoga izan zela, XIV. mendetik XV. mende bukaera arte.

Berasategiren esanetan, gaur egun Kutxaren bulegoa dagoen etxean zegoen Torre Zarra edo sinagoga: «Judutarrak XIV. mendean iritsi ziren Segurara Gebaratarren babespean, zergak biltzeko eta Gebaratarren merkataritza eta ekonomia sustatzeko asmoarekin». Berasategik nabarmedu duenez, Seguran «izugarrizko «boterea zegoen, merkataritza handia zegoen eta. «Judutarrak ez ziren zerga biltzaileak bakarrik, medikuak eta prestamistak ere bai», gaineratu du.

den, urte gehien dituzten segurarrek, «1960ra arte, erdiko kaleari judu kalea deitzen zioten».

Erraztiolatza museora bisitan joandako Valladolideko (Espainia) bisitari batek pasa zizkion hainbat agiriren erreferentziak: «Pleitoetako informazioa ateratzen da bertan. Ez da azaltzen zer jende egon den bizitzen, izenak... hortik atera ditugu hainbat pista».

Maketan jasoa

Rafael Berasategi, Torre Zarra jauregiaren maketarekin. LOINAZ AGIRRE Garai hartan Gipuzkoan, Arrasaten eta Seguran zeuden finkatuta judutarrak; Gasteizen, Orduñan eta Agurainen ere bai. Igor Santos Salazarrek egindako ikerketaren arabera, 1450 urtean 4.300 judutar egon ziren inguru horretan; 1453an 3.200, 1464an 4.000

eta 1479an 1.000. «1492an kanporatuak izan ziren».

Simancaseko agiriak Segurako udaletxean ez dago garai hartako agiririk; «1936ko gerrako zenbait dokumentu desagertu diren bezala, garai hartakoak ere falta dira». Dena

Berasategik maketan eta marrazkian jaso du Torre Zarraren irudia, 1971koa eta XIV. mendekoa. Eraikinari buruzko informazioa, 1971ko irudi batetik atera du: «Argazki bat zegoen, San Joan bigarrenean aterata, eta handik atera genuen». Horretaz gain, XVII. mendeko Segurako grabatuan ere oinarritu da, baita segurar batek eraikina bota aurretik egindako koadroan ere. «Grabatuan ikusten da harresiaren ondoan dagoela eta lau aldeko teilatua duela.

Koadroan, berriz, leihoak nolakoak zituen nabari daiteke».

GOIBERRI 13

MOTZEAN

Olagizona leku bila dabil Jose Luis Arzuaga arotz legazpiarrak hiru metrotik gorako kareharrizko olagizon bat zizelkatu du. Hiru urte luzeko lana izan da. Legazpiko herriari oparitu dio, baina ez du udalaren aldetik espero zuen harrerarik jaso.

Tere Madinabeitia Legazpi Olagizona da. Euskaldun petopetoaren aurpegia du: luzeka, sudur eta belarri handiekin, eta pentsakor ageri da. Kareharrizkoa da, zurizka, eta hiru metrotik gorako altuera du. Jose Luis Arzuagak zizelkatu du eta Legazpiko herriari oparitu eta gero, udal agintariekin noiz bildu zain dago, kokapena guztien artean adosteko. Bitartean, eta badira hiru urte, olagizona esperoan da Arzuagaren arotz tailerraren ondoan.

Izan ere, Jose Luis Arzuaga (Legazpi, 1940) arotza da, eta egurrarekin egin du lan 14 urte zituenetik. Baina arotz izanda ere, harriak erakarri du beti, eta barruan zuen arterako griña azaleratzeko material horixe aukeratu zuen.

Gaztetxoa zela Arantzazun Oteizaren apostoluak zizelkatzen zituzten harginak lanean ikustera joaten zen, eta askotan pentsatu ere haiekin «pintxe» gisa gustura geldituko zela. Aurrerago egin zuen, 28 bat urte zituenean, lehen harrizko eskultura: bere ama Julianaren bustoa, marmol italiarrean.

Herriari uzteko Jaiotzak eta herriko festetarako karrozak eginez asetu zuen tarte batean bere artista sena Arzuagak, arotz lanarekin batera.

«Arotzeria oso kreatiboa da, oso lan kuriosoa, proportzioak eta trikimailuak bilatu behar zaiona» dio. Baina hori guztia nahiko ez nonbait, eta lan handiago bati heltzea erabaki zuen.

Handiagoa, tamainaz eta asmoz. Legazpiko herriari uzteko zerbait egin nahi zuen, eta

Gaztetxoa zenean Arantzazura joaten zen Oteizaren eskulturak harginek nola zizelkatzen zituzten ikustera Jose Luis Arzuaga bere eskulturaren ondoan, eskuetan tenazak dituela. T. MADINABEITIA

olagizona iruditu zitzaion aproposena, legazpiarren historiarekin lotura handia duelako.

Buruari makina bat buelta eman eta prestaketa lan ugari egin ondoren, jarri zuen martxan proiektua 2010ean. Mirandaolara joan zen lehenik bere eskulturarentzako modelo bila.

Gaurko olagizonei argazkiak atera eta gero, egurrean landu zuen maketa txiki bat. Ideia handik harrira eramatea izan zen hurrengo pausoa.

Kareharria aukeratu zuen Ar-

zuagak bere olagizonerako, baina ez edonolakoa, ez zuen hemengo kareharri grisa nahi, baizik eta zurizka, olagizonek erabiltzen duten tunikaren kolorekoa, eta beta marroiduna.

Kataluniatik ekarri zuen 12 tona eta erdiko pieza, kamioia eta grua erabilita. Elbarrena auzoan duen aroztegian jarri zuen harri puska, etzanda lehenengo, alde batera eta bestera biratuta gero, eta zutik azkenik.

Arzuagak 2013ko abenduan amaitu zuen olagizona, pieza bakarreko 3,24 metroko eskultura –hankak erantsita, 3,36 metrokoa–. Herriko beste artista batek, Ricardo Mediavilla erremintariak egindako tenazak eramango ditu eskuetan.

Kokapen egokiaren bila Ia hiru urteko lana izan da, eta bidean makina bat Rotaflex erre ditu Arzuagak, baita buruhauste ugari izan ere. Eta buruhauste handiena gutxien espero zuen aldetik iritsi zaio, udal agintariengandik.

Arzuagaren hasiera-hasierako asmoa izan da olagizona herriari ematea, eta asmo hori gauzatzeko udaletxera jo du azken hiru alkateekin hitz egitera, Sotero Plazaola, Kepa Urtzelai eta Koldobike Olabide.

Mirandaola, Euskal Herria plaza industrialdeko errotonda, Latxartegi... kokapen bat baino gehiago proposatu dira alde batetik zein bestetik, elkarrizketa bat baino gehiago izan dira, baina agintariek ez dute aurrerapausorik ematen eta ez dute ezer erabaki oraindik. Bitartean, Arzuagak eta olagizonak zain jarraitzen dute.

14 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

50 urte irakasten Urretxu eta Zumarragako Joxe Mari Iparragirre institutuak 50 urte bete ditu.

Ikastetxe honi esker, gazte guztiek batxilergoa ikasteko aukera eduki zuten.

Lau irakaslek 50 urte hauetan osatutako ibilbideaz hitz egin dute.

Asier Zaldua Urretxu Joxe Mari Iparragirre institutua sortu aurretik, gazte asko Batxilergoa egin gabe gelditzen ziren. Institutuaren irekierari esker, Urretxu eta Zumarragako gazte guztiek bigarren mailako ikasketak herrian bertan eta doan egiteko aukera eduki zuten. Koro Badiola irakasle ohiak eta Mariaje Zabala, Miren Rodriguez eta Nerea Egiguren irakasleek institutuak 50 urte hauetan egindako ekarpenaz mintzatu dira.

Badiola institutua ireki eta gutxira hasi zen bertan lanean.

2005ean hartu zuen erretiroa.

Zabalak eta Egigurenek, berriz, Joxe Mari Iparragirre institutuan ikasi zuten eta egun bertan lan egiten dute. Zabalak 30 urte daramatza bertan lanean.

Rodriguez, berriz, zuzendaria da. Ordiziarra da eta 17 urte daramatza institutuan lanean.

Badiolak lehen eraikina (egungo lizeoa) berehala txiki gelditu zela gogoratzen du.

«Lursaila eraikuntza enpresa batek utzi zuen Urretxuko etxe orratza egiteko baimenaren truke eta eraikina Orbegozo enpresak ordaindu zuen. Bereha-

la txiki gelditu zen eta ministerioa handitzea ordaintzeko prest zegoen, baina horretarako eraikuntza enpresak lurra eman behar zuen eta ez zegoen horretarako prest: lehenago etxe orratzetik Zumarragara zubi bat egitea nahi zuen. Barrakoietan egon ginen, Santa Barbarara doan bidean egungo eraikina egin zen arte».

1.200 ikasle Garai hartan institutuak 1.200 ikasle inguru zituen. «Ikasgela bakoitzean 30 ikasle baino gehiago zeuden. Legazpiarrak

ere hona etortzen ziren. Institutuari esker, jende askok unibertsitatera joateko aukera eduki zuen», aipatu du Badiolak.

Ondoren, lizeoa, Legazpiko institutua... ireki zituzten. Pixkanaka ikasle kopuruak behera egin zuen. Egun, 350 ikasle dituzte. 50 urte hauetan 8.000 ikasle inguru pasa dira institututik.

Badiolak azken mende erdian irakaskuntza asko aldatu dela dio. «Ikasgela bakoitzean 40 ikasle egon bazitezkeen, irakasleon autoritatea zalantzan jartzen ez zelako da. Egun, 40

GOIBERRI 15

ERREPORTAJEA

ikasleri eskola ematea ezinezkoa izango litzateke».

Rodriguezek hezkuntza bera aldatu dela uste du. «Lehen irakasleari eduki batzuk emateko eskatzen zitzaion. Arau batzuk zeuden eta inork ez zituen zalantzan jartzen. Egun, irakaslea psikologoa izan behar da mota guztietako ikasleekin lan egin ahal izateko. Bestalde, legedia ere oso ondo ezagutu behar da, hanka sartze bat garesti ordain bailiteke. Gainera, aniztasuna kontuan izan behar da. Aniztasuna oso aberasgarria da, baina lana zailtzen du. Hori da gaur egungo erronka handiena, informazio eta komunikazio teknologietan heztearekin eta ikasleen konpetentzia garatzearekin batera».

Badiolak derrigorrezko hezkuntza 16 urteetara luzatzeak gauzak asko aldatu dituela uste du. «Lehen selekzio natural bat zegoen. Orain institutuetan ikasi nahi ez duen jendea dago eta horrek lana zailtzen du». Zuzendariak arrazoia ematen dio. «Lehen hona etor-

tzen zenak unibertsitatera joateko asmoa zuen».

Rodriguezek ikastetxeetan gizarte osoko arazoak islatzen direla dio. «Hezkuntzari gizarteak konpondu ezin dituen arazo asko konpontzea eskatzen zaio. Gizartean eta familian dauden arazoak hemen islatzen dira».

Ikasleek institutuko patioan egindako 50 erraldoia eta Badiola, Zabalo, Rodriguez eta Egiguren irakasleak. ASIER ZALDUA/GATTIKEN

Gizartearen aldaketa Badiolak lehen gauzak sinpleagoak zirela uste du. «Arauak oso zorrotzak ziren eta egun ez.

Balore katolikoak pikutara joan ziren, baina etxe askotan ez da ordezko balorerik sartu. Eta hori ikastetxeetan nabaritzen da.

Familietan gertatzen dena, ikastetxeetara heltzen da. Baina hori gizarte osoaren arazoa da, ez ikastetxeena bakarrik.

Bestalde, lehen etxeetan ikastea sustatzen zen, gizartean gora egiteko modu bat zelako.

Etorkinak ziren ahalegin handiena egiten zutenak».

Gainera, teknologiek irakasleen eta ikasleen arteko aldea handitu dute. «Sakelako tele-

«Institutuari esker jende askok unibertsitatera joateko aukera eduki zuen» Koro Badiola Irakasle ohia

«Aniztasuna, teknologiak eta ikasleen gaitasuna garatzea dira erronka nagusiak» Miren Rodriguez

Institutuko zuzendaria

fonoak sortu aurreko garaiaz hitz egiten diezunean, arraro begiratzen dizute. Guk ere sakelako telefonoak ditugu, baina beraiek dagoeneko horiekin jaio dira eta gure eta beraien arteko aldea oso handia egin da.

Azken urteetan gauzak oso azkar joan dira», azaldu du Zabalok. Rodriguezek Batxilergoan dagoen eskaintza lehen baino askoz ere zabalagoa izateak ere euren lana asko zaildu duela dio.

Dena den, ofizioak merezi du oraindik. «Ikasleek asko ematen dute», aipatu du Egigurenek. «Ikasle ohi batek bere lanbidean arrakasta duela ikustea oso pozgarria da», gehitu dute gainontzekoek.

Ofizioak eta urteurrenak horrenbeste merezi dutenez, hainbat ekitaldi antolatu dituzte datozen hilabeteetarako: hitzaldiak, erromeria, zine emanaldia, liburu aurkezpena eta herri bazkaria egongo dira, besteak beste.

Zorionak eta urte askotarako!