Goiberri 227. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

227. zenbakia. 2017ko martxoaren 3a

Legez eta bidez, Aralar Enirio-Aralarko pisten proiektuak mendiaren kudeaketa ulertzeko dauden ikuspegi anitzak azaleratu ditu 6-9

Maitane Salsamendi 3 Iritzia 4-5 Miren Elgarresta aldundiko Berdintasun zuzendaria 10-11 Iker Arizti rally gidaria 12 Saretik 13 Antxinako Ama eta Irrintzi urrezko ezteietan 14-15

GOI B ERRI Mendibil, Esnaurreta eta Intzensaoko saroiak, Goroskintxu txabolara arte iazko udazkenean eraikitako bidetik hartutako irudian. I.G.

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Maitane Salsamendi Kimikan doktorea eta EHUko ikertzailea

«Goizean jaiki eta Txindoki ikusteak ez dauka preziorik» Josune Zarandona Zerain Maitane Salsamendi (Zerain, 1982) Kimikan doktorea da, eta gaur egun Euskal Herriko Unibertsitatean (EHU) egiten du lan ikertzaile bezala, POLYMAT institutuan. Duela urte betetik Donostian bizi da, lanaren eraginez. Batez ere, Zeraingo jendea, paisaia eta bertako lasaitasuna ematen ditu faltan: «Goizean jaiki eta Txindoki ikusteak ez dauka preziorik», dio. Donostian bizitzeak, ordea, badituela bere alde onak uste du, erosotasuna batez ere, dena eskura edukitzea eta lanetik gertu egotea.

Antzerkia eta dantza.

lortzea, horrek dakartzan ondorio guztiekin.

Liburu bat.

Jaso duzun oparirik bereziena.

John Steinbeck-en Las uvas de la ira.

Zeri diozu beldurra?

Zein zaletasun dituzu?

Arrosa bat.

Musika talde bat.

Bakardadeari.

Ez dut faboritorik.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Abesti bat.

Nire alabak.

John Denver-en Take me home, country roads.

Gorroto duzuna.

Janari bat.

Goierriko txoko bat.

Gure amaren piper beteak.

Edari bat.

Kafea.

Oporretarako leku bat.

Grezia.

Amets bat.

Lanpostu iraunkor eta duin bat

Jende harroa.

«Hirian bizitzeak baditu alde onak, erosotasuna eta lanetik gertu egotea, batez ere»

Zeraingo Aizpea auzoa.

Herriko alkate bazina...

Alkate makilarekin paseatuko nintzateke je, je.

Zerainen biziko ez bazina?

Leku gehienek dute bere xarma aurkitzen jakinez gero.

GOIBERRI Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa:

GOI B ERRI

Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joxe Begiristain Euskara teknikaria

Orrialde zuriaren xarma

Z

er da orrialde zuri bat? Beldurgarria ala liluragarria?

Zer eragiten die orrialde zuriak ikasleei, idazleei, marrazkigileei, ikertzaileei…? Betiere zeren arabera, ezta? Ez baita gauza bera orrialde zuria derrigorrez zer-

baitekin betetzea, lanak horretara behartzen duelako, edo norberak bere borondatez, plazer hutsez nahiz ez preseski plazerez baina barruak hala agintzen duenean horretara jartzen garenean.

Nork ez du jasan bertigorik orrialde zuri baten aurrean?

Baina orain, dagoeneko ez dago horren arriskurik: gero eta gutxiago abiatzen gara ezertan orrialde zuri batean; copy paste da aipatutako bertigoaren kontrako botika. Baina ez bakarrik bere zentzu fisiko hertsian, dagoenetik kopiatu eta gurea balitz bezala itsaste jarreran, baizik eta ustez zerbait berria eskainiz gatozelakoan ere (orrialde zuritik abiatu garelako) ia guztiok gauza bera esaten gabiltza jo eta ke, tematuta, azken ordukoari sukarra

hartzeko denborarik gabe ere sendabidearen jabe bagina bezala…

Ia-ia irakurle baino idazle gehiago eta iritziak baino iritziemaile gehiago dituen gizartean, non geratu da, beraz, orrialde zuriaren xarma? Ba, nik ez dut inoiz etsiko: orrialde zurian gauzatzen baititut egunero-egunero gure atentzioa bahitu nahi dutenenganako oldarraldia, bizitza mikazten digutenenganako sabotajea eta hitz politak esateko pausagunerik gabeko 24 orduko joanari esku-frenua eman eta poesia egiteko abagunea.

Aspaldi ikasi nuen zer aukera ditudan aztertzeaz haratago, nik zer nahiko nukeen gogoetatan murgiltzen. Beranduxeago, baina ikasi nuen baita ere, pentsatzea entzuten ikastea dela.

Eta entzutea konpromisoak hartzen ikastea dela. Baina entzuteko isiltzen jakitea nahitaezkoa dela: jaso, irakurri, ikertu… Eta konprometitu, busti!!

Gainontzeko pertsonekin elkarbizitzarako portaeraarauak adostu…

Baina ez daukagu egin nahi dugun guztirako denborarik:

«Nork ez du jasan bertigorik orrialde zuri baten aurrean?

Orain, ez dago horren arriskurik: gero eta gutxiago abiatzen gara ezertan orrialde zuri batean»

lanerako bizi gara; soldatapeko lan-bizitzarako (bizitza deitu dakiokeen heinean…) esan nahi da. Benetan egitea merezi duenerako ezina, lan-bizitzak eragiten (omen) digun esklusibitateaz mozorrotuz. Bizitza, lan-bizitzara mugatu dugu.

Lantegitik kanpo ez dago bizitzarik. Lantegian bai, ala? Ez al gara ba, bizi, erretiroa noiz hartuko zain? Ez al dakigu ba, jakin, dirua dela behar duguna, eta ez, lana?

Gaurko zutabe hau pertsona jakin batzuei eskaini nahi diet: edozein gaixotasunez ezinduak daudenei eta horiek zaintzen dituztenei. Eritasunak orrialde zuri fisikoa idaztea galarazten dienei eta orrialde zuri pila idatziko lituzketen baina horretarako inongo premiarik ez duten zaintzaileei. Batzuek eta besteek badutelako nahiko lan, eguneroko bizitza adorez moldatzen. Jabetzen naiz, horiek bizi direla benetan, beharrezko zereginetan.

Inoren bozgorailu izateko intentziorik gabe, baina bizitza horiek adina maite badugu behintzat, segitu beharko dugu orrialde zuriari orrialde zuri, hitzekin jolasean, gure mundualdia duintasunez bizitzeaz zer ulertzen dugun eta gutako bakoitza horretarako zer emateko prest gauden hausnartzen.

Orrialde zuri asko bete beharko baditugu ere, zera zuritzeko: soldata izatea beste meriturik ez duen hamaika alferrikako lan (zeregin hutsal) egiten (edo horren bila) segituko dugula, eraldatu nahiko genukeen oraingo gizartearen aurrean, prestigioa horrexek duelako.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Berdintasun oihartzunak Martxoaren 8a gertu dagoela eta, Gipuzkoako Foru Aldundiko Berdintasun zuzendari Miren Elgarresta eta bere aldarriak ekarri ditu Josu Marotok aste honetan irudiaren txokora.

Donald Trump txerif-aren mozorro gehiago ikustea espero nuen, egia esan, Josu. Zomorroak ematen baitu jokorik parodiaren zirika jolas transgresoreetarako. Zer dira bada inauteriak, bestearen larruazalean sartuta, gure barneko mozorro eta mamuak exorzizatzeko askapen jolasak ez badira! Zumarraga-Urretxuko inaute larunbatean Trumpez zomorroturiko bakarra ikusi nuela uste dut, baina ezin zehatz esan, oroitu ere ez baitut ondo oroitzen. Exorzizaziorako bide anitzetan ohikoena den horretan trabatu ez ote nintzen... Eta, gainera, betaurreko berde arraiadun batzuk neramatzan aurpegian jantzita, Astoa ikusi nuen kantuko animalia maitakorraren bidez iaz hildako Imanol Urbietari omenalditxo egitea nuen asmoa-eta.

Urtero pentsatzen dut hobeto pasako dudala taldean mozorrotuz gero, lagun guztion artean istorioren bat kontatzen badugu, edo istorio horri bi buelta eta erdi ematen badizkiogu, edo hankaz gora jartzen badugu... edo merezi duenari satira formako errepasotxoren bat ematen badiogu, are hobeto! Baina, nago, kosta egi-

ten zaigula izpiritu chirigotero-a (urteren batean Cadizen amaituko dugu Orma!) geure egin eta ondo pasatzeaz bat, gertutik gerturako kritika sozial edo politikoa egitea; errazago jartzen dugula mira Trump edo gisako kanpoko fenomeno ia paranormaletan, gertuago gertatzen zaizkigunak alboratuta. Arraioa! Espainiako erret etxean sartutako zumarragatarrak justiziarekin izandako ezarazoak ez al du ematen mozorro nahiz chirigoteorako mauka aproposik!

Gorka Erostarbe

bat eta

Ostirala eta larunbata arratsaldean atera nintzen ni ere eta ez nuen erret etxeko zumarragarraz mozorrotutako bakar bat ere ikusi. Arrakastarako baldintza guztiak lituzkeen disfraza litzateke ezbairik gabe, baina agian badago zumarragarron barruan bere garaian Pello Lizarralde idazleak esan zuen señoritoen giroa oraindik eta ondorioz, hierarkiaren kritika politikorako kamuts gabiltza.

Zumarragako alkate ohi batek 1997ko apririlaren 4an El Pais egunkariari egindako adierazpenak gogoan izan Gorka: «Paseó con honor el nombre de Zumarraga y Euskal Herria cuando consiguió la medalla de bronce y lo sigue haciendo ahora» eta «Un joven sensible, humanista, solidario y de elevado nivel cultural» bezala adjektibatu zuen; El orgullo de Zumarraga zen albistearen lerro-burua. Are gehiago, 1996ko uztailaren 28an Zumarragako Udalak omenaldia egina zion Iñaki Urdangarini (ikus Otamotzeko 19. alea). Beno, ulertzeko da omenaldia egitea: orduan kirolari, gazte, eder, solidario, sentibera, humanista eta arrakastatsua zen, eta gainera zurrumurruek ziotenez erret etxeko Infanta Cristinarekin ezkontzera zihoan.

bat Josu Aztiria

Gaur, aldiz, chirigoteo-rako mauka ederra izan arren, ez kritika sozialik eta ez adierazpen nahiz omenaldiekin atzera egiteko asmo txikiena ere. Bere jarduera ilegalen berri jakin zenean egunkari batek bi zumarragarrek egindako honako adierazpenak jaso zituen: batak zioen «Azken pezeta ere itzuli dezala!» eta besteak, aldiz, esan zuen «Amorrua baino pena ematen dit egoera honek». Iraultzeko grina edo konformismo epela; Zumarragaren etorkizuna ere dilema horretan jokatzen da.

06 GOIBERRI

ERREPORTAJEA ENIRIO-ARALAR 2017AN

Aralar bera da bidea Enirio-Aralar zer izan den, zer den eta nolakoa izan behar duen, elkarri estu loturik daude. Historiak utzi du gaur egungo mendi-jitea. Orain hartzen diren erabakiek itxuratuko dute geroa. Baina orain dituen balioek badute zeresana.

Aimar Maiz Enirio-Aralar Hautsak harrotu ez ezik, zauriak ireki ditu Enirio-Aralarko Mankomunitatearen 20152019 aldirako kudeaketa planak. Parke natural ere baden artzaintza-abeltzaintza eremuan ganadu hazleen «beharren zerrenda» osatu, eta Gipuzkoako Foru Aldundiak onespena eman dio. Gizarteko sektore askotan ezinegona, are haserrea, sortu duena pisten eraikuntza izan da, baita gaia aurrera eramateko prozedura.

Pisten eskakizuna ez da berria. 1995eko azterketa batean

aurreikusten ziren, eta artzainak eta ganaduzaleak 1999an kexua ozenago plazaratzen hasi ziren. 2002an Mankomunitateak onartutako Ekintzen Egitamuak ez zituen asebete; ezta gutxiago ere: EHNEk eta artzainek aurka iritzi zioten.

Eusko Legebiltzarrean, ordea, eta Aranzadi zientzia elkarteari iritzia eskatu eta entzun ondoren, alderdi guztiek aho batez alboratu zuten pista gehiago eraikitzea Aralarren.

Egoera guztiz irauli da orain.

2016ko urtarrilean, ezohiko bilkuran, Mankomunitateak bata-

Naturaren zaindari aurkeztu dute beren burua abere hazleek, baina Aralar beti ez da izan orain bezala Pisten proiektua funtsean 2002koa da; gauzatzeko era aldatu du —zatika— administrazioak

suna irudikatu nahi izan zuen aktibitate ekonomikoa mendian burutzen dutenen alde: artzain/ganaduzaleen eskariei «behingoz» erantzungo zien.

Harrezkero, batik bat pistak bihurtu dira auziaren ardatza.

Bai Mankomunitateko batzarrean gehiengoak, bai diputazioak, une oro, eta beste ezeren gainetik, artzaintzak eta abeltzaintzak Aralarren izatean duten garrantzia nabarmendu dute. 2015-2019 kudeaketa plana bera, sektore horren defentsarako tresna da: «Ganaduzaleak beharrezko» direla

GOIBERRI 07

ENIRIO-ARALAR 2017AN ERREPORTAJEA

Parke natural 1994tik, kontserbazio bereziko eremu iaztik ralarrek 1994ko apirilaren 26tik babes izaera berezia du, parke natural izendapenak emandakoa. Bost helburu zeuzkan parke natural bihurtzeko erabakiak: a) flora, fauna, gea, paisaia eta ekosistemak babestu, artatu eta, behar denean lehengo egoerara itzularazi; b) gizarte eta ekonomia alderdiak sustatu, natura-baliabideen arrazoizko erabileran oinarriturik; c) ingurune fisikoa zaintzen eta babesten laguntzen duten ekoizpen jarduera tradizionalak hobetu, berreskuratu eta ezarri (nekazaritza, abeltzaintza eta basogintza); d) natura balioen ezagutza eta gozamena suspertu; eta e) ikerketa zientifikoaren eta oinarrizko prozesu ekologikoen azterketa suspertu.

Berriki, 2016ko maiatzaren 31n, Eusko Jaurlaritzak dekretuz KBE Kontserbazio Bereziko Eremu izendatu zuen Aralar. Europako Batzordeak 2015ean erabaki zuen lehen BGL Batasunaren Garrantzizko Leku zirenak KBE bihurtzea. «Kontserbaziorako behar diren neurriak jarriko dira, habitat naturalen eta eremu horietan dauden espezieen beharrizan ekologikoei erantzungo dienak», dio iaz-

A

Esnaurretako txabolak, Enirio-Aralarren, Mendibildik ateratako irudian. I.G.

dio sarreran bertan, eta «abeltzainen presentzia beharrezko» dela, geroxeago.

1994ko dekretutik ere —Aralar parke natural izendatu zuena— bereziki gizakiaren jarduera ekonomikoa ahalbidetzen duten helburuei jarri zaie arreta, beltzez horiek bakarrik markatuta, eta dekretuan lehenengo tokian aipatzen den helburua isilarazita (fauna, flora, gea, paisaia eta ekosistemak babesteari buruzkoa).

Proiektua, zatika Aralarko pisten egitasmoa aurrera eramateko, proiektua funtsean duela 15 urte Ekos etxeak aldundiarentzat egin zuenaren oso antzekoa da. Iaz, jaurlaritzaren menpeko Hazi erakundeak osatu zuen diseinua, kilometro kopuru berbera eraikitzea proposatuz (15).

Ekinbidea aldatu egin du administrazioak, hala ere. Proiektua osotasunean aurkeztu eta

garatu beharrean, zatika heldu dio. Intzesarotik Goroskintxurako pista bakarrik zen lehenengo. Geroago, handik gora Elutsetako txaboletatik Saltarriraino luzatzea proposatu zen.

Beste fase batean, Aralarko

V-a deritzona osatzea aurreikusten da, 2015-19 epean: Saltarri-Igaratza, eta Ariñate (Amezketa aldea)-Igaratza adarrak. Aste honetan, EnirioDoniturrieta bitarteko oinezko xenda zabaltzea eta ibilgailuentzat egokitzeko plana onartzekotan zen Mankomunitateko batzorde iraunkorra, horrekin Enirio eta Igaratza lotuz.

Bien bitartean, aldundiak onartua Saltarrirainoko pistaren ingurumen inpaktuaren txostena soilik dago (webgunean lau agiri daude). Modu sinplifikatuan egin da txostena.

Mankomunitatearen plangintzaren arabera, Saltarriraino pista eraikita, gaur egun 4x4en gurpilek sortutako errodadura kalteak ekidingo lirateke. Baita bost txabolatako irisgarritasun mekanikoa hobetu —bostetan

ko dekretuak. «Kontserbazio neurriek kudeaketa planak edo tresnak, eta araubidezko, administraziozko edo egungo neurriak hartzea ekarriko du».

KBE izendatzeak, nolabait, parke naturalaren dekretuan orekagarri gisa aurreikusten ziren bi alderdien artean —ekologikoagoa bat, gizakiaren jarduerara bideratutakoa bestea—, naturaren kontserbazioari eman dio pisu gehiago.

Aralarren, gutxienez 18 habitat mota katalogatu dira Europa mailako interesekoak. Bostek lehentasuna dute, «bereziki harkaiztiek, basoek, landa eta larre zabalen eremuek eta hezeguneren batek. Europako Batzordearen zuzentarauan sartutako bi landare espezie eta 13 animalia mota ere badaude.

Goi mendiko espezie jakinak ere badira, Euskal Herriko mendietan soilik daudenak.

Aralarri, hein berean, Kantauri aldeko mendizerren eta Pirinioen lokailu izaera ere aitortzen dio KBE izateak, babesgune biogeografikoa baita hainbat animalia espezierentzat. «Aralarren egoera bereziarengatik, mendi honentzat berezia izango den dekretu proiektu bat egitea komeni da», dio legeak.

dauzkate artaldeak—, eta Alotza gainean (Saltarri, Irazustako lepoa eta Uzkuiti artean) goiko larre gune zabalean larratzen diren «ganadu larriaren beste 1.000 buru» gobernatzeko erraztasuna jartzea ere.

Aldundiak, bere aldetik, agintaldirako 2 milioi euro agindu ditu Aralarren azpiegiturak egiteko, urteko 400.000 euro: nagusiki pistak, baina baita bi txabola, Ariñate-Elordin ur depositua, 12 txabolatan konponketak, hainbat aska berri, Enirioko langan pasabide kanadarra, Baiarrateko harrapalekua konpondu, eta ote, garo nahiz astalar garbiketak egiteko ere.

Abeltzaintzaren pisua Nekazaritza sindikatuek, artzainek eta erakunde gehienek azpiegituren aldeko aldarria egin dute. Talde ekologistek, mendizale elkarteek eta udal batzuek, beste eragile zenbait tarteko —Aranzadi, esaterako—, kaltegarritzat jo dituzte bide azpiegitura berriak. Aldekoek abeltzaintzaren eta ar-

tzaintzaren lan «duintasuna» eta bizi baldintzak hobetzeko direla argudiatu dute. Aurkakoek, naturari «erasoa».

Aralarren beste zenbait arlo ahaztuta uztea egotzi diote kritikoek administrazioari. Artzain/ganaduzaleek naturaren zaintzailetzat eta mendiaren mantentzailetzat aurkeztu dute beren burua.

Historiak denei ematen die arrazoi, eta inori ez. Aralar ez da beti artzaintzaren sehaska izan. Historikoki, azienda garrantzitsuena behiena izan zen, gero txerriena, eta hirugarrenik ardiena. Eta basogintzak (ikazkintzak batik bat) Aralarko basoa erdira murriztu zuen arte, ez zen hainbeste larre.

Baina gaur egungo Aralar ez litzateke halakoa izango, bere balio eta aberastasun guztiekin, gizakiak erabiliko ez balu ere. Oreka da Aralarren etorkizuna, erdibidea bide.

OHARRA. Aralarri buruzko serieak hurrengo zenbakietan jarraituko du GoiBerrin

08 GOIBERRI

ERREPORTAJEA ENIRIO-ARALAR 2017AN

Eraikitako pistak gaur egun (2017) nirio-Aralarko parke naturalaren mugen barruan, 8 kilometro pista eginda daude: Errekabeltz-Enirio (2,51 km), Jentilarri-Mendibil (Esnaurreta) (1,70 km), Intzentsao-Goroskintxu (1,44 km), Nafarroako muga-Doniturrieta Azpikoa (2,95 km), eta Amezketako muga-Ariñate (0,87 km).

E

Pistak

26,5

Kilometro. Mankomunitateak proiektatutako pistak guztiak eginez gero, Aralarren 26,48 kilometroko luzera izango lukete pistek. Gaur egun 8 kilometro daude jada eraikita, parke naturalaren barruan. Distantzia hori, lerro zuzenean, Beasaindik Kantauri itsasoraino iritsiko litzateke.

Proiektatutakoak: 18,5 km gehiago

E

torkizun hurbilean, parke naturalean 18,48 km pista gehiago eraikitzea da Mankomunitatearen asmoa.

– Enirio-Doniturrieta Azpikoa (2017an) 2,33 km -Goroskintxu-Elutseta-Saltarri (2017an) 1,9 km -Igaratza-Ariñate 4,89 km -Saltarri-Igaratza 5 km -Txaboletara besoak 4,36 km

Kronologia. Enirio-Aralarren historia Duela 50.000 urte. Ordukoa da Goierrin aurkitutako giza aztarna zaharrena, Ondarreko silex pieza bat, 2013an aterea.

Duela 12.000 urte. Azkeneko glaziazioa. 1.100 metrotik gora elur iraunkorrak; glaziarrak.

Duela 5.300 urte. Gizakiak ehorzteko hilobi zaharrenak.

Duela 4.200 urte. Metalurgian lehen aztarnak.

Duela 2.100 urte. Erromaren garaiko denarioak Usategin.

1025. Gipuzkoaren lehen aipamen dokumentalean Aralarko mendiak ageri dira: «Haralarre Heziza zaval, alia hezi caray».

1199. Gaztelak Aussam (Ausa) eta Athavit (Ataun, Jentilbaratza)

gazteluak konkistatu, Nafarroari.

Aralar, gatazkaren erdigune.

1312. Aralar ustiatzeaz lehenengo berri idatziak.

1340. Oñatiko jaun Beltran Ibañez Gebarak arreba Estefaniari utzi zizkion 23 saroi, baina hura hildakoan Orreagako Kolegiatari ematekotan.

1400-10-27. Gaztelako errege Henrike III.ak Joan Amezketakoa basailuari Enirio eta Aralar mendi larreak eman zizkion.

1409-11-14. Enirio-Aralar mendien eta jabetzen salmenta sinatu zen, Berasibian (Tolosa). Batetik, Ordizia eta hari lotutako herrien (Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Gaintza,

Lazkao, Legorreta, Ordizia eta Zaldibia) Villafrancako Batasunak %50 erosi zuen. Beste erdia, Amezketako Batasunak (Amezketa, Abaltzisketa, Baliarrain, Ikaztegieta, Orendain).

Mankomunitatea sortu zuten bi batasunek, Enirio-Aralarko Batasuna izenarekin.

1410-9-14. Epai batek bakoitzari jabetzan zein saroi zegozkion ebatzi zuen: Amezketak 18 saroi, Abaltzisketak 16, Amezketako Jaunak 11, Lazkaoko Jaunak 14 —une hartan Oger de Amezketa zen Amezketako eta Lazkaoko oinetxeen jabea—, Garcia Lopez Urtesabel ordiziarrak 5.

1413-10-26. Intsustiko Batasuna

eratu zuten Ataun, Lazkao eta Zaldibia herriek.

1452. Zaldi azienda libre bazkatzen uzteko eskubidea onartu zen.

1457. Larreen araudia egin zuten.

1505. Epai batek herri bakoitzari zegokion jabetza-portzentajea zehaztu zuen: Amezketako Batasunak %50 (Amezketa eta Abaltzisketa 16,6; Orendain 8,3; Ikaztegieta 4,1; Baliarrain 4,1) eta Villafrancako Batasunak %50 (Lazkao 7,1; Ordizia, Ataun, Beasain, Gaintza, Itsasondo, Legorreta eta Zaldibia 5,35; Altzaga 3,6; Arama 1,8).

1566. Minerala ustiatzen zen.

1598. Kanpoko urdaldeei (txerri

GOIBERRI 09

ENIRIO-ARALAR 2017AN ERREPORTAJEA

Abeltzainak

120

Abereak

Artzain eta ganaduzale. 2016an Aralarren 120 pertsonak garatzen zuten jarduera ekonomikoa, animaliekin. 1995ean 201 ziren, 2005ean 193, eta 2007an 170.

Horietatik, artzainak 35 dira (1975ean 63).

34.000

Abelburu. Iaz Aralarren larratu zen ganadu buru kopurua. Ardiak 17.000, behorrak 850 eta behiak 750. Ganadu larriak (behi eta behor), 10 ardiren adinako karga eragiten du larrean.

1988ko Ekintza Planean onarturiko gehieneko kopurua 20.000-25.000 buru da.

Mendizaleak

42.271

Urtean. Enirio-Aralarren urtean ibiltzen den mendizale kopurua. Gehienak (%38 Igaratza aldetik sartzen dira, gero Larraiztik (%26), Lizarrustitik (%13), Amezketatik eta Ataundik (%10na), eta Zaldibiatik (%3).

Saltarriko pistaren zerbitzua zkena egin den Intzentsaro-Goroskintxu pistak, eta handik Saltarriraino luzatu nahi denak (denera 3,5 km), bost txabola aurretara eramango du bidea: Kobaurre, Orabiel, Goroskintxu, Eultseta Azpikoa eta Elutseta Goikoa. Guztira, 2.950 ardi, MIKEL ALBISU / 22 behi eta 153 behor dauzkate txabola horietan.

A

GOOGLE MAPS

taldeak) bazkatzeko sartzen uzten hasi ziren, etekinengatik.

1609. Elurzulo bat ustiatzen zen.

1615. Mankomunitatearen barne antolaketa eta egitura aldatu zen, herriak hiribildu eginda. Berdintasun gehiago eskatu zuten.

1662. Mugarriak sartu zituzten Gipuzkoa-Nafarroa artean.

1663. Artzaintza librea arautu zen 1688. Arraunak egiteko, Allekoko 666 zuhaitz saldu ziren.

1708. Kobre ustiapena hasi zen.

1717. Orreagak 23 saroiak Amezketari saldu zizkion. Bi batasunen artean gatazka piztu zuen horrek, eta liskarrak 1797ra arte.

1726. Aralarko artzainak kostara transhumantzian hasi ziren.

1734-10-1. Aralarko Kobre Meategien Konpainia eratuta, meatzaritzaren loraldia hasi zen.

1738. Bilera-lekuari buruz lehen liskarrak sortu ziren. Suegin (Abaltzisketa-Zaldibia mugan) egin ohi ziren batzarrak 1409tik.

1739. Saroien jabetza herriena eta lurra Mankomunitatearena zela ebatzi zuten, agiri batean.

1750. Kanpoko artaldeak ekartzen hasi ziren. Trukean, diru sarrera.

1767. Basoak ikazkintzarako ustiatzen hasi ziren. Basoak asko murriztu ziren 1820ra arte. Oreka lortu nahian, landare-mintegi eta landaketek porrot egin zuten.

1772. Arritzagako kobre meategiaren sabaia: 128 langile.

1774. Abere izurrite larria. Behi asko hil ziren. Historikoki, Aralarren behi azienda izan da nagusi, bigarren txerri-azienda, eta gero ardi-azienda.

1777. Urteko batzarra egun batean finkatu zuten: Andre Mariaren jaiotzaren (irailak 8) ondorengo astelehenean. 1911n aldatu zen.

1777. Mugarriak sartu zituzten Enirio-Aralarko eta Intsustiko batasunen artean.

1779. Basozaintza araudia: bi basozain izendatu zituzten, batasun bakoitzeko bat.

1790-11-25. Basoa berreskuratzeko ahaleginean, araudia onartua.

1792-9-3. Bi batasunen arteko liskarrek (1717an hasiak) goia jo

zuten: Amezketakoek Villafranca batasuneko 14 bizilagun jo eta preso hartu zituzten, mendia ikuskatzen ari zirela. Tartean, Ataungo eta Beasaingo alkateak.

1797an sinatu zuten bakea.

1801. Akaiz errekatik hegoaldera, etxola guztiak eraisteko agindua.

1810. Mankomunitatea banatu eta lurrak herrien artean zatitzeko lehen proposamena, diru beharrez.

1821. Basoak zatitzea erabaki zen batzarrean, bueloa banatzea.

Aralarrek zeuzkan basoen %45 galdu zituen, haren ondorioz.

XIX. bukaeran basoa 1.223 Ha. bazen, 2009an 677 Ha. zen.

(Hurrengo Goiberri-n jarraituko du)

10 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

ASIER ZALDUA

Miren Elgarresta Gipuzkoako Foru Aldundiko Berdintasun zuzendaria

«Kontziliazioa eta erantzunkidetasuna batera etorri behar dira»

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

Asier Zaldua Donostia Miren Elgarresta (Zumarraga, 1965) Aldundiko Berdintasun zuzendaria da 2015eko irailetik.

Albaitaritza ikasi zuen eta alor horretan lan egin du. Emakume eta gizonen arteko berdintasunak beti kezkatu du.

Politikan esperientzia luzea al duzu?

Politika beti gustatu zait eta 2007an EAJ alderdiko kide egin nintzen, baina behin bakarrik izan naiz hautagai: 2015eko udal hauteskundeetan Oñatiko alkategaia izan nintzen.

Zergatik uste duzu eskaini zizutela Berdintasun zuzendari kargua?

Ezagutzen nautenek ongi dakite zein den nire ikuskera gai honen inguruan, eta horrek pisua izango zuen ardura hau eskaintzea erabaki zutenengan, nik uste. Anekdota modura esan dut noizbait hauteskunde kanpainan galdera bat egin zidatela hedabide batean: ea historiako zein pertsonaia aukeratuko nuen. Eta erantzun nuen gailendu diren emakumeen artean bilatuko nukeela, zeren eta oso emakume gutxik lortu ohi du jendearen aintzatespena. Aldarrikapen horrek ere zerikusia izango zuen, agian.

Nola jaso zenuen proposamena?

Proposamena harridura handiarekin jaso nuen, noski. Berdintasunak eta emakumearen paperak duten garrantziagatik eta pertsonalki dudan sentsibilitateagatik, aurrera egitea erabaki nuen. Gainera, zer emana banuela pentsatu nuen.

Zeintzuk dira zure buruari jarri zenizkion helburuak?

Gipuzkoa oso lurralde aurreratua da eta askorentzat berdintasun arloan ez dago zeregin handirik. Gazte jendearen artean, batez ere, iritzi hori oso hedatuta dago. Baina errealitateak beste gauza bat erakusten digu. Indarkeria matxista hortxe dugu, adibidez. Gainera, esparru ekonomikoan, emakumearen presentzia oso ahula

da. Zeregin handia dago. Egia da lau urtetan ezin dela gauza asko aldatu, batez ere gure gizartearen egituran oso txertatuta dauden pentsamoldeak eta egiteko moduak aldatzeaz ari bagara. Baina bidea egiteko estrategiak bilatu behar dira.

Lan-talde tekniko sendoa dugu eta sostengu politiko eta ezagutza teknikoaren uztarketa on batekin, bidea egingo dugu.

Zer moduz joan da lehen urtebete pasatxo?

Ziztu bizian pasa da. Oso urte intentsoa izan da, hemen lan erritmoa handia baita. Balantze bat egin behar badut, ardatz estrategikoak finkatu eta ekintzak prestatu ditugula esan behar dut.

Zeintzuk dira ardatz estrategiko horiek?

Bi zutabe garrantzitsuak indarkeria matxistari aurre egiteko aurre plana eta esparru ekonomikoan emakumearen presentzia indartzeko planak dira. Zeregin askoz gehiago daude, baina lehentasunak horiek dira.

Indarkeria matxistaren aurkako plana azaroaren 25ean eman genuen ezagutzera. Plangintza horretan, prebentzioa da atal garrantzitsuena. Eta batez ere, gazteei zuzenduriko ekintzak.

Indarkeria matxista jasan duten emakumeekin ere lan egitea ezinbestekoa da eta hala jasotzen da planean.

Arlo ekonomikoari dagokionez, hainbat sektoretan emakumearen presentzia oso ahula da eta horrek asko kezkatzen gaitu. Sektore horietako batzuk estrategikoak dira Gipuzkoan.

Industria, adibidez. Emakumeek zailtasun handiak dituzte ekonomian dagokien tokian, gizonen pare, egoteko. Hori emakumeon kaltetan doa, jakina, baina baita lurralde osoaren kaltetan ere. Kontziliazio neurriak landuko ditugu, baina erantzunkidetasun kontzeptua txertatuta. Emakumezkoen eta gizonezkoen erantzunkidetasuna, bai alor pribatuan eta bai publikoan. Gizarte-eraldaketa

eskatzen du berdintasunak, eta ekonomiak paper garrantzitsua jokatzen du horretan, bera bakarra ez bada ere.

Kontziliazioa ez dela emakumeen kontua bakarrik, alegia.

Dudarik gabe. Ezin da emakumeentzat bakarrik prestatzen den estrategia bat izan. Kontziliazio neurriak gizonezkoentzat eta emakumezkoentzat izan behar dira. Baina horretarako, erantzunkidetasuna ere landu behar da. Datuek eta esperientziak esaten digute emakumeen bizkar gelditzen dela zaintza, dela seme-alabena edo adineko senitartekoena. Enpresak kontziliazioa erraztera bideratu behar ditugu, baina horrekin batera gizartean ere aldaketak sustatu behar ditugu, geure eguneroko zeregine-

tan erantzunkide izan behar dugu.

Gaur egun, kontziliazio neurrien onuradunen artean %95 emakumeak dira. Hor desoreka handia dago eta horrek argi esaten digu bi bideak, kontziliazioa eta erantzunkidetasuna, batera etorri behar direla. Lanak den-dena arautzen du gure gizartean. Emakumeak lana errazago uzten du gizonak baino, erantzunkidetasunik ezarengatik neurri handian. Gaineratu horri aldi-baterako lanen proportzioa eta soldata aldea ere emakumearen kontra doazela. Horrek bere garapen profesionala oztopatzen du eta horren ondorioz erretirorako gutxiago kotizatzen du. Soka luzeko prekarietatea dago berdintasunik ezaren atzean. Pobreziak emakume aurpegia du.

Arlo ekonomikoan asko ari da kostatzen berdintasuna lortzea.

«Lehen urtebete honetan ardatzak finkatu eta ekintzak prestatu ditugu» «Emakumeek zailtasun handiak dituzte ekonomian dagokien tokian egoteko» «Kontziliazio neurrien onuradunen artean %95 emakumeak dira» «Soka luzeko prekaritatea dago berdintasun ezaren atzean; emakume aurpegia du»

Esparru politikoan, kuotei esker, zorionez, badago oreka bat, formala bada ere. Kuotek berdintasunik ez dagoen tokian bidea egiten laguntzen dute, kontra-pisua ezartzen baitute gizarte patriarkalaren dinamiken kontra. Emakumeen prestakuntza mailak ez du zalantzarik gaur egun. Lizentziatura gehiago lortzen dituzte eta gizonak bezain ondo prestatuta daude, baina hori ez da lan-merkatuan islatzen. Arazoa ez da prestakuntza. Kuotek sektore publikoak parekidetasunera hurbiltzea eragin dute, baina sektore pribatuan hori ere falta da.

Asteazkenean martxoaren 8a da. Zeintzuk izango dira aurtengo ekintza nagusiak?

Kontziliazioari emango diogu garrantzia. Gipuzkoa gai horri buruz hausnartzen eta eztabaidatzen jarri nahi dugu. Horretarako, ekitaldia antolatuko dugu Donostian. Talde eta pertsona asko jarri nahi ditugu World Cafe ereduan gogoeta egiten.

Hortik aterako denak, kontziliazio plangintzaren kontrastea egiteko balioko digu.

12 GOIBERRI

GAZTEAK

«Etziko lasterketa berezia izango da etxe ondoan izango delako» Iker Arizti pilotu legazpiarrak etzi jokatuko den XIX. Gabiria-Legazpi rallysprintean parte hartuko du bigarrenez.

Josune Zarandona Legazpi Iker Ariztik (Legazpi, 1994) rally eta rallysprint modalitateetan 2016ko Euskal Herriko pilotu onenaren saria irabazi du junior mailan. Lehenengo aldiz parte hartu zuen iaz Euskal Herriko automobilismo txapelketan, eta emaitzak ikusita, hasiera ezin hobea eman dio automobilen munduan hasi nahi duen ibilbideari. Aurten errepikatu egingo du, eta etzi izango du denboraldiko lehendabiziko lasterketa XIX. Gabiria-Legazpi rallysprintean.

Pilotu onenaren saria jaso duzu 2016an, junior mailan. Espero zenuen?

Ez, sorpresa handia izan da, ez genuen saria jasotzerik espero.

Iaz, lasterketa guztietan ondo ibili ginen, 14 egin genituen guztira: 10 rallysprint eta 4 rally.

Babeslea

Iker Arizti, mono gorriarekin, eta Joseba Astondoa kopilotua, autoaren ondoan. GOIBERRI Igoera bat ere egin nuen, Udanakoa. Lasterketa bakarra utzi behar izan genuen, motorreko matxura batengatik. Guztietan joan ginen, poliki-poliki puntuak batzen eta hortik saria.

Noiztik datorkizu zaletasuna?

Etxean haurra nintzenetik bizi izan dut mundu hau. Aitak moto lasterketetan parte hartzen zuen eta osaba txapelketetako mekanikoa izan da. Beti izan dut gustuko mundu hau.

Goitibeheretan ere ibili izan naiz, Euskadiko txapelduna

izan nintzen. Baina lanean hasi eta zerbait aurreztu nuenean kotxea erosi eta auto lasterketetan hasi nintzen zuzenean.

Zer kotxerekin aritzen zara?

Citröen Saxo VTS batekin, 16 balbuladun motorra du eta N taldekoa da. Serieko kotxea da, sinplea. Behar beharrezko segurtasun neurriak jarri dizkiot, oinarrizkoena lasterketetan parte hartu ahal izateko.

Joseba Astondoa oñatiarra da zure kopilotua.

Kopilotuaren papera oso garrantzitsua da lasterketetan, bera gabe ez nuke ezer egitetik izango. Kopilotuak esaten dizu zer egin eta zer ez egin lasterketan zehar. Horregatik, bion arteko harremanean konfiantza izatea da oinarrizkoena.

Etzi izango duzu denboraldiko lehendabiziko lasterketa, etxe-

an, XIX. Gabiria-Legazpi rallysprinta.

Bai, etziko lasterketa berezia izango da gauza askorengatik.

Etxe ondoan parte hartuko dugulako batetik. Urduritasun puntu bat ematen dit horrek, familia guztia egongo da ikusten. Bestetik, bidea oso ondo ezagutzen dut, eta hori beti ez da oso ona izaten. Lehenengo lasterketa ere bada, emozioa handiagoa da.

Zein helburu dituzue aurtengo Euskal Herriko txapelketarako?

Aurtengo helburua lasterketa guztiak amaitzea da. Rally eta rallysprint guztietan parte hartu nahi dugu. Hiru igoera ere egin nahi ditut. Kotxe berdinarekin hartuko dugu parte, hobekuntza txiki batzuk egin dizkiogu.

GOIBERRI 13

INERNET

saretik Albisteak

Sarean ikusia

Kirolzaleentzako APPa euskaraz

Emakumeen pisua ingurune digitalean PuntuEus fundazioaren Behatokiak urtean zehar egiten dituen neurketen artean, emakumezkoek ingurune digitalean duten tokia aztertu dute. 2016ko datuen arabera, ‘.eus’ domeinu bat erregistratzen dutenen lautik bat (%25) dira emakumezkoak.

Gaia sakonago aztertzeko, Non dago emakumea ingurune digitalean? mahai-ingurua antolatu dute. Martxoaren 6an izango da, Martin Ugalde kultur parkean (Andoain), 18:00etan. Eli Pombo, Lorea Argarate, Edurne Larraza eta Lore Martinez Axpe izango dira hizlariak. domeinuak.eus/behatokia

hekimen.eus

Hekimeneko hedabideek 20 milioi bisitatik gora ekimen, herri hekimenetik sortutako euskarazko hedabideen elkarteak urteko datuen balantzea eta azterketa egin du. Taldea osatzen duten hedabideetako (tartean Hitza , GoiBerri eta Otamotz ) 48 webguneen artean 20 milioi saiotik gora izan dituzte beraien webguneetan. Iazko datuekin alderatuta, %10,8 egin dute gora, eta lau urtean, bi-

H

koiztu egin dute bisitari kopurua. Bataz beste, hilean 1,6 milioi saio eta 4 milioi orrialdeko trafikoa dute webgune horiek.

Hekimen elkartea pozik agertu da emaitzekin, sektoreak goranzko joera duela ikusita.

Gailu eramangarriek (batez ere sakelakoak) gero eta garrantzia handiagoa dute. Orokorrean bisiten erdia baino gehiago (%55) dator gailu horietatik; tokiko hedabideetan berriz, %62 dira.

Gero eta gehiago dira inguruan korrika aritzen direnak. Horientzako aplikazioa sortu du Arteman enpresak, euskaraz. KirolAPP du izena eta korrikalariei beraien kirol-jarduena monitorizatzeko aukera ematen die.

Hala, entrenamenduen nahiz lasterketen jarraipena egiteko, mapetan ibilbideak ikusteko edota egindako kilometroen berri jakiteko balio du.

Androiden teklatu euskaldun librea Android gailurik gehienak ez daude konfiguratuta euskaraz idazteko, eta aukera ematen dutenek, arazo ugari izaten dituzte. Hori ikusita, Librezale komunitateak AnySoft Keyboard aplikazioa sortu du; «teklatu euskaldun librea» deitu diote eta idatzi ahala proposamenak euskaraz egiten dituen hiztegi bat du. Doan jaits daiteke.

14 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

50 urte elkarrekin Irrintzi dantza taldea eta Antxiñako Ama txistulari taldea 50. urteurrena ospatzen ari dira aurten. Hasiera-hasieratik elkarrekin lan egin dute, bai Zumarragako ezpata-dantzan eta baita beste hamaika ekitalditan ere.

Asier Zaldua Zumarraga Irrintzi dantza taldeak eta Antxiñako Ama txistulari taldeak bikote sendoa osatzen dute. Bi elkarte horiek 1967an sortu ziren eta ordutik elkarrekin lan egin dute. 50 urte daramatzate batak bestearekin eta elkarrekin ospatuko dituzte 50. urteurreneko ekitaldi asko. Euskalduntasunak, ezpata-dantzak eta Antioko amatxok elkartu dutena, ez dezala gizakiak banandu!

Endika Altzelai, Joanes Jaka, Sara Bidarte eta Uxue Kerejeta aritu dira bi taldeei buruz hizke-

tan. Altzelai txistularia da, Bidarte eta Kerejeta dantzariak dira, eta Jakak batzuetan txistua jotzen du eta besteetan dantza egiten du.

Irrintzi dantza taldea La Salle-Legazpi ikastetxeko ikasle ohien elkarteak sortu zuen. Lehen irakasleak Tomas Sadaba eta Sebe Egiguren izan ziren eta La Sallek utzitako lokal txiki batean entseatzen zuten.

Txistulari taldea, berriz, udalarentzat lan egiten zuten hiru txistulariek utzi zutenean sortu zen. «Udalak Esteban Barrena, Joxe Perez eta Iñaki Garmen-

diari erreleboa hartzea proposatu zien, baina hauek txistulari taldea osatu nahi zutela erantzun zuten», esan du Altzelaik.

Ezpata-dantza Antxiñako Amakoak berehala ezpata-dantza jotzen hasi ziren. Irrintzi dantza taldekoek, berriz, urte batzuk itxaron behar izan zituzten urteko egun handian parte hartzeko. «Ezpata-dantza ezagutzen eta irakasten zuen taldetxo bat zegoen eta talde hori arduratzen zen. Handik gutxira Irrintzik hartu zuen ezpata-dantzaren ar-

dura. Irrintziren sorrerak ezpata-dantzaren biziraupena ziurtatu zuen». 1970ean dantzatu zuten ezpata-dantza lehenengoz. Handik urte pare batera, ezpata-dantzaren ardura hartu zuten.

Bi taldeak urte berean sortzea kasualitatea izan zen, baina hasieratik elkarrekin lan egin dute. Jakak Irrintziren transmisio lana azpimarratu du. «Haur asko ditugu eta euskal dantza tradizionalak mantentzen saiatzen gara. Baina egun, hori baino gehiago egiten dugu: beste dantza batzuk lantzen

GOIBERRI 15

ERREPORTAJEA

ditugu, herrian dantza giroa sortzen saiatzen gara, herritarrei dantza egiteko aukera ematen diegu...».

Altzelaik 50 urte hauetan gizartea asko aldatu dela dio.

«Egoera politikoa, gizartea, dantza taldeak... dena aldatu da. Lehen dantza tradizionalak bakarrik egiten genituen eta egun berritasunak ere sartzen ditugu. Dena uztartzen dugu. Ez dugu lo hartu».

Jakak «zorionez» Euskal Herriak beste giro bat bizi duela eta horrek gauza berriak probatzeko aukera eskaintzen duela dio. Taldea erronka berriei aurre egiteko prest ikusten dute.

«Irrintzin gaudenoi dantza asko gustatzen zaigu eta indartsu sentitzen gara. Helduen taldean 30 bat lagun gaude eta 80 haur inguru ditugu».

Dantzariek beraien ekitaldiak ikustea besterik ez dagoela diote. «Saio horietan indarra transmititzen dugu: urtean zehar ekitaldi asko antolatzen ditugu eta horien atzean lan asko dagoela ikusten da».

Txistulari taldeentzat zailagoa da horrenbeste haur lortzea. Izan ere, instrumentu asko daude eta, beraz, txistuak konpetentzia gogorra du. «Eskatzen zitzaigun lana egin dugu, baina gauzak asko aldatu dira.

Garai batean guk irakasten genien haurrei txistua jotzen eta egun ikasita etortzen dira, musika eskolatik. Horrek gure lana asko erraztu du. Egun, 20 bat txistulari gaude taldean».

Altzelaik txistuak merezi duela dio. «Ezin dut nire bizitza txisturik gabe nolakoa izango zen irudikatu. Bizitza osoa daramat entsegutik kalejirara eta kalejiratik entsegura. Gainera, Irrintzi taldearentzat jotzen dut.

Gutxi gaudenean tira egitea, igandero jotzeko jaikitzea... gogorra da, baina inork ez gaitu behartzen».

Zailtasunak zailtasun, Antxiñako Amaren etorkizuna ez du arriskutan ikusten. «Guretzat Irrintzirentzat baino zailagoa da gaztetxoak lortzea, baina baditugu batzuk. Dena den, gizartea aldatu egin da eta jen-

Txistulariak eta dantzariak Santa Isabel egunean eta erreportajean parte hartu duten Joanes Jaka, Sara Bidarte, Endika Altzelai eta Uxue Kerejeta. ASIER ZALDUA

dea ez da lehen bezainbeste inplikatzen. Gazteak txistua jotzera animatu nahi ditut. Ez da sekulako musikaria izan behar txistuaz gozatzeko», aipatu du Altzelaik.

Elkarlana

«Gazteak txistua jotzera animatu nahi ditut: ez da sekulakoa izan behar gozatzeko» Endika Altzelai Txistularia

«Herriko kultur elkarte guztion arteko harremana horrelakoa izan beharko litzateke» Joanes Jaka

Dantzaria eta txistularia

Eta txistuaz gozatzeak dantzaz gozatzea dakar, txistulariak ezinbestekoak baitira Irrintziren emanaldietan. «Bi taldeen arteko harremana oso estua da, hasieratik. Jende asko bi taldeetatik pasa da. Gure arteko harremana arlo profesionaletik harago doa, beharbada ezpata-dantzaren eraginagatik. Lagunak gara».

Dena den, Jakak bi taldeak elkartzen dituzten beste ekitaldi asko daudela argi utzi nahi du. «Elkarren beharra dugu.

Dantzariek txistulariak behar dituzte dantza egiteko, txistulariek beraien ekitaldiak aberastu ditzakete dantzariei esker... Herriko kultur elkarte guztien arteko harremana horrelakoa izan beharko litzateke beti».