Goiberri 230. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

230. zenbakia. 2017ko martxoaren 24a

GOI B ERRI Legazpiko Kimu-Berri ikastolako lehen andereñoa izan zen Nekane Arin. Gaur egun, Haztegi Ikastola izenez da ezaguna. M. LUKI

Nekane Arin Andereño izana

«Hezkuntzan bide berriak urratzeko ilusioa izan dut beti»

10-11

Manex Mendizabal 3 Iritzia 4-5 Ane Torres eta Joseba Berasain atleta gazteak 6-7 Herri oso bat korrika 8-9 Iparra-Hegoa Seguran 12-13 Azoken eragin ekonomikoa 14-15 Aralar, karta askoko jokoa 16-17

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Manex Mendizabal

Panda Raid 2017ko partaidea

«Traste zaharrekin eskuak zikintzea gustatzen zait» Mikel Albisu Zaldibia Gureran taldeko abeslaria da Manex Mendizabal (Zaldibia, 1986). Horrez gain autozalea ere bada. Panda Raid 2017 bukatu, eta Marrakechetik etxera itzuli berria da, bizitako esperientziarekin oso gustura itzuli ere: «Mugitzen zaren tokiengatik, ezagutzen duzun jendearengatik, egiten dituzun lagunengatik… berezia da. Eta zeure eskuekin prestatu duzun 20 urteko auto batean egiteak aparteko xarma dauka». Ibilbideko gogorrena ferria egin zaio Mendizabali, «zegoen itsaso txarrarengatik». Eta harritu, berriz, bertako jendeak, «baliabide gutxirekin nola bizi diren».

Imanol Uriberen Segoviako ihesa.

Liburu bat.

Xabier Silveiraren A las ocho en el Bule.

Musika talde bat.

RIP.

Abesti bat.

RIP taldearen Incorruptible.

Janari bat.

Amona zenak prestatzen zizkigun txerri hankak.

Edari bat.

Garagardoa.

Oporretarako leku bat.

Oporretarako edozein toki da ona.

Amets bat.

Bizitzan orain arte bezala jarraitzea.

Ze zaletasun dituzu?

Jaso duzun oparirik bereziena.

Traste zaharrekin eskuak zikintzea gustatzen zait.

Nire urtebetetze egunean sarreran nuen mezutxoa.

Pelikula bat.

Zeri diozu beldurra?

Heriotzari.

«Zeuk prestatu duzun 20 urteko auto batean Raida egiteak aparteko xarma dauka»

MIKEL ALBISU

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa:

GOI B ERRI

Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Inguruko jendea pozik ikusteak.

Goierriko txoko bat.

Oidui.

Zaldibian biziko ez bazina.

Euskal Herriko beste herri txiki batean biziko nintzateke.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – publi@goiberri.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joseba Imaz Ganzarain Kazetaria

Gauzen balioaz in dagizuet erabakia hartua nuela.

Beste askotan ez bezala, oraingoan argi eta garbi finkatu nuen helburua: etxea txukuntzeko premia genuenez, honetan ahalik eta traste zahar gehien botako nituela. Utikan alferrikako objektu eta arropak, dagoeneko erabilgarriak ez direnak eta bazter batean hautsa hartzeko besterik balio ez dutenak.

Askotan egin dut kontrakoa.

Etxean garbiketa sakon bat egin edo etxez aldatzea tokatuz gero gertatzen baita. Balio sentimental bat ikusita edo «batek daki agian noizbait berriro beharko dut» pentsatuta, beti izaten da aitzakiaren bat, estorbuan dagoen tramankulu horri bigarren aukera bat emateko. Caritasera, Emaus-era, birziklatzeko ontzira edo zuzenean zaborretara bota beharrean, hor geratzen da armairu zokoan. Edo trastelekuko itzalean.

Baina oraingoan ezin nuen halakorik egin. Motxila zahar baten barruan objektua ikusi nuen arte. Larruzko zorro batez ari naiz. Ikusi bezain pronto konturatu naiz zergatik dudan

Z

hainbeste maite. Koadernoa, grabagailua eta boligrafoa hartuta, makina bat joan-etorri egin dudalako zorro horrekin alde batetik bestera. Kazetaritza ofizioa ikasi nuen urte haietan bidelagun fidela izan nuen.

Prentsaurreko batean egindako lehen galdera lotsati eta urduria, injustizia baten aurrean sentitutako inpotentzia, elkarrizketa batean politikari batek emandako titular borobilak, guztiak bertatik bertara bizi izan ditu. Baita karrera amaitu ostean egindako bidaia eder haiek ere. Orduko libertatea eta lagunarte ederra. Hori guztia etorri zait burura zorroari begira jarri naizenean. Oraindik harekin zer egin erabaki gabe.

Eta pentsatu dut kuriosoa dela, gurea bezalako gizarte materialista batean, gauzek zenbateraino galdu duten balioa. Dena da erabili-eta-bota, dena da low cost, eta kontsumitzeko gose aseezinak objektuen balioa gutxiestera garamatza. Jada berdin zaigu apalategi bat lau urtez erabili eta botatzea –Ikeako merkealdietan erosi genuelako–, urtebete erabilitako kamisetak zaborretara bideratzea edo oraindik

puskatu gabeko zapatilak kanporatzea, modaz pasa direlako.

Baina objektuek, izaki bizidunak izan gabe ere, noiz-behinka aldaba jo eta hemen daudela esaten digute. Balio bat dutela, bere garaian kostu bat izan zutelako eta bizitzako gora-beherekin lotzen ditugulako. Atzean lan bat dutelako. Batzutan zalantzak sortzen dizkigute, pasatako bizipen mingotsen eztena berriz sartzen digutelako. Pentsa bikote-ohi baten argazkietan. Zaila da zer egin jakitea. Zakarretara bota ala ez. Bestetan zalantzarik ez da, oroitzapen pozgarriekin lotzen ditugu. Festetan jantzitako disfraz barre-

garria, esate baterako. Bizitzan zehar funtzio bat bete duten gauzek sentimenduak eragiten dizkigute. Zalantzarik ez da.

Oraindik gogoan dut Afrikara egindako bidaian lagun hark esan ziguna. Bere etxean lo egitera gonbidatu eta gaua heldu zenean, parafinazko lanpara metalikoa atera zuen. Artean berria zegoen. «Euskal Herrian asko ikusten dira horrelakoak, adornutarako eta», izan zen gure ateraldia. «Adornutarako?

Niri urtebeteko soldata kostatu zait. Ez daukat bestelako argirik», jaso genuen erantzuna.

Horregatik maite dut liburuak irakurri, gorde eta mimoz zaintzen dituen jendea, edo MP3aren aroan binilozko disko bildumak egin eta musika horrekin gozatzen dutenak. Edo aitona-amonen armairuak birziklatu eta bizi berri bat ematea erabakitzen dutenak, familiako ondaretzat jotzen dituztelako, edo objektuen erabilgarritasuna urte batzuetan luzatzeko.

Pentsamendu horietan nabilela, kazetari garaiko zorroa eskuetan hartu, bere azal arraildu eta lehorra ikutu, eta traste zaharren kaxara bidali beharrean, armairura eraman dut bueltan, beste behin. Agian beste 10 urtean hortxe jarraituko du, alferrikako tokia okupatzen. Baina halako batean berriz nire eskuetan erortzen denean, berriro erakutsiko dit baduela balio bat. Baduela istorio bat.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Zirkorrika!

Zirkorrika, horixe da Korrikaren 20. ediziorako aukeratutako abestia.

Hizkuntzaren malabaristak, akrobatak, trapezistak, herri honen ilusionistak... irudikatzen ditu abestiak Josu Marotoren iritziz.

Etorkizunean gehiegi pentsatu gabe oraina bizitzea aholkatzen zaigu maiz. Eta neurri batean ados nago. Zaila da, ordea, begiak erabat itxi eta gerora zer nahi dugun, zer amesten dugun ez pentsatzea. Zer nolako bizimodua izatea gustatuko litzaizuke zahartzaroan? Zer nolako herria nahi duzu? Zer nolako Euskal Herria? Burujabea edo aintzat hartzen ez duen estatu bati lotua? Nolakoa nahiko zenuke izatea bertako gobernantza? Galdera asko datozkit niri burura etorkizunean pentsatzen jarrita. Batzuk nire arlo pertsonalari dagozkionak eta beste asko nire sentitzen dudan komunitateari lotutakoak. Politikoagoak nahi bada. Izan ere, pertsonala politikoa dela esan ohi da. Eta nik ere hala sentitzen dut.

Ahalduntzeaz hitz egitea modan jarri da azken aldian. Orain urte batzuk Korrikarekin euskahaldundu egin ginen. Emakumeok ahaldundu beharraz jabetzen hasiak gara baita ere. Eta herria ere, Euskal Herria zehatz esateko, ahaldundu egin behar dela uste dut. Aitortu beharra daukat komodin bihurtzen diren hitz horien oso lagun ez naizela baina arestian bota ditudan galdera horiei guztiei

erantzuteko, eta hala egin nahi badugu bederen, herri honek bere burua ahaldundu behar du. Horretan hasiak gara, joan den urtean gure eskualdean egindako herri galdeketak erakutsi zuenez. Eta segida eman dioten beste hainbatek berretsi dutenez. Joan den asteburuan izan genuen azken adibidea eta, tira, emaitzak baten bati nolabaiteko desilusioa sortu badiezaioke ere, konparazioak egitearen zaleak baikara, ona litzateke anbizioa handitzeko erabiliko bagenu.

Iraia Oiartzabal

bat eta

Ba niri ahaldundu hitza asko gustatzen zait, komodina izanik gauza askotarako boterea ematen duten horietako bat delako.

Noizean behin ezkorra naiz baina ikasi dut bizitza ederragoa dela baikorrak bagara eta, horregatik, askok ameslari deituko badidate ere, uste dut Euskal Herria ahaldundua ikusteko biziko naizela. Larrabetzun 100 urteko LIbe Asuak eman zuen bozka, irribarrearekin aurpegiko zimurrak gehiago zimurtuz. Nik nire burua hala ikusten dut; adinaren zama azalean, iraganeko borrokak oroituz, oraingoan bai, loteslea izango den galdera bati ilusioz erantzuten. Nik badut argi zein emaitza ateratzea gustatuko litzaidakeen, baina hori ez da orain esku artean dugun eztabaida, gure herriak erabakitzeko eskubidea izate hutsa jada sekulako garaipena litzatekelako. Pasa den asteko partaidetza emaitzekin triste zeudenak ikusi nituen nik ere, baina Twitterri begirada azkar bat emanez adierazgarria den datu bat ikusi nuen: 2011an 39.060 biztanle dituen Blanes herri katalanean %8,47ak hartu zuen parte kontsultan;

bat

Nagore Belastegi

2017an 39.905 biztanle dituen Oreretan, %13,54ak. Katalanak kilometrotara ditugu prozesu honetan, baina ez dugu ahaztu behar beraiek aspaldian eman zituztela lehen pausoak, jendearen konzientziak piztuz, den-denak mobilizatzen, begiak tapatu nahiago duten horien zaurietan gatza botaz. Kataluniak zabaldu du bidea eta Euskal Herria atzetik joango da, harriak kenduz.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Urrearen jaurtiketa Espainiako txapelketatik urrezko domina lepoan dutela bueltatu dira Ane Torres eta Joseba Berasain A. Vierbücher Ordizia Lurrean marraztutako borobilaren barruan sartu, eta segundu gutxitan, azkeneko egun, aste eta hilabeteetan hainbat eta hainbat alditan errepikatutako jaurtiketa, beste behin ere egiteko unearen aurrean. «Barru-barrutik indar guztiak atera eta pisua ahalik eta urrutien jaurtitzea baino ez duzu buruan une horretan».Ane Torres (Ordizia, 1999) eta Joseba Berasainek (Legorreta, 1998)Ordiziako Txindoki Atletismo taldeko pisu jaurtitzaileen hitzak dira. Bi goierritar gazteak orain hiru aste Valentzian jokatutako pista estaliko junior mailako Espainiako txapelketan urrezko dominarrekin itzuli ziren biak etxera.

«Egin beharreko lana eginda dago eta jaurtiketa onena egiteko guztia ateratzea baino ez duzu pentsatzen horrelako momentu batean», adierazi du Berasainek. Eta baita lortu ere, nahiz eta «guztiz sinistea kostatu» zaien. Espainiako txapeldun dira bi goierritarrak. Gazte-

Babeslea

ak izan arren, urteak daramatzate lana gogotik egiten. Egunez egun, astez aste, hotz zein bero Altamiran entrenatzen dira urte osoan zehar, eta egindako lanaren emaitza da, orain aste gutxi Valentzian lortutakoa.

Motibazioaren bila Oso gazte hasi ziren Berasain eta Torres pisu jaurtiketan. Bide desberdinetatik heldu baziren ere, helburu beretsuak zituztela esan daiteke. «Norbera bere buruarekin gustora sentitzea, gustoko kirola praktikatzea, bizitzan motibazioa izan daitekena bilatzea, pozik egotea», arrazoi ugarik bultzatu zituen bai Torres eta baita Berasain ere pisua jaurtitzen hasteko.

Beste lagun asko bezala, futbolean aritzen zen Berasain.

Baina kirol horrekin «aspertuta» zegoen jada eta «motibazio falta» sentitzen zuen. Halako egun batean, Hodei Lopezekin egin zuen topo. Lopez Txindoki Atletismo Taldeko jaurtitzaileen arduraduna eta

entrenatzailea da. «Gurasoekin batera, Hodeiren tabernara joan nintzen afaltzera egun batean eta harekin topo» egin zuen. Hark, «pisu jaurtiketa probatzera animatu» zuen Legorretako gaztea. Mutil handia da Berasain eta horren aurrean, pisua jaurtitzen ona izan zitekeela pentsatu zuen entrenatzaileak. «Bitan pentsatu gabe», halaxe egin zuen eta Lopezen esanetara jarri zen.

Ane Torres ordiziarraren kasuan, bere ahizpa, Alba Torres, pisu jaurtitzailea da baita ere.

Alba, Ane baino lehenago hasi zen. «Ahizpa zein pozik zebilen ikusten nuen, eta niri ere, probatzeko grina sortu zitzaidan barruan», azaldu du Ordizian jaiotako txapeldunak. Alba, gaur-gaurkoz AEB Ameriketako Estatu Batuetan dago kirol beka bati esker, eta kirola eta ikasketak uztartuz, bere modalitatean hobekuntzak izatea du helburu.

Lanak badu saria Gipuzkoako txapelketan parte hartzen hasi zen Torres, pisu jaurtitzen hasi eta denbora gutxira, oso emaitza onekin gainera. Poliki-poliki eta lan asko eginda, Espainiako txapelketara lehenengo aldiz aurkeztu ze-

«Nire ahizpa horren pozik ikusten nuen, nik ere gauza bera sentitu nahi nuela» Ane Torres

Pisu jaurtitzailea

«Behin probatzera etorri eta orain Espainiako txapeldun naiz, ezin sinestu nago» Joseba Berasain Pisu jaurtitzailea

GOIBERRI 07

GAZTEAK

Ezkerreko irudian, Joseba Berasain eta Ane Torres. Goian, bi gazteak, Odei Lopez entrenatzailearekin A. VIERBÜCHER

nean, bosgarren egin zuen. Horrek «lana gogor egiten jarraitzeko animoak ematen» zizkion pisu jaurtitzaile gazteari.

Txapelketaz txapelketa, emaitza hobeak lortzen hasi zen, eta geroz eta indar handiagoa ematen zion horrek bide horri jarraitzeko. «Garbi nuen entrenatzen jarraitu nahi nuela, postu altuagoetara iritsi ahal izateko», argitu du Torresek.

Eta egindako lanari esker, hainbat domina eskuratu ditu da-

goeneko. Azkeneko domina, urrezkoa, Espainiako txapelketan lortutako da eta «pozez zoratzen» dago.

Pisu jaurtitzen hasi eta bigarren urtean lortu zuen Berasainek Espainiako txapelketara joan ahal izateko behar zuen gutxienekoa. Lehenengo hartan, zazpigarren egin zuen eta Torresi gertatu bezala, Berasaini ere, horrek «lanean jarraitzeko gogoz bete» zuen Legorretako atleta.

Espainiako txapelketa baten lehenengo domina orain dela bi denboraldi eskuratu zuen, bigarren mailako jubenila zenean. Orduko hartan, zilarrezko domina eraman zuen etxera.

Berasain eta Torresen taldekide batek –Ameriketako Estatu Batuetan dagoen Gari Garmendiak–, eskuratu zuen urrezko domina.

Markak hausten Pisu jaurtiketan orain dela 31 urte Beatriz Gonzalezek lortutako errekorra gainditu du Ane Torresek Valentzian jokatutatako txapelketan. Parte hartzaileen artean, bigarren markarik onena zuen, «12 metro eta 87 zentimetro». Marka hori oso gainetik gainditu eta 13 metro

eta 41 zentimetro jaurtitzea lortu zuen.

Astebete inguru behar izan zuen txapelduna izan dela «guztiz sinesteko». Gainera, denboraldiko zita garrantzitsuenera, lesionatuta joan zen Torres. «Bizkarra ukitua»zuen eta «minez» egon da. Berak esandakoaren arabera, «egoera horretan egonda, helburua ez zen domina lortzea, postu on bat lortzearekin pozik» etorriko zen. Baina beste behin, «borobilean sartu, jaurti eta oraingoan bai, harmailetan kriston zalaparta».

Orain lanean jarraitzeko txanda da; «oraindik sinestu ezinik, baina hankak lurrean jarri eta erronka berrien bila» segiko dute bi goierritarrek.

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

‘Euskahaldun’ lemapean egin zen 19. Korrika 2015. urtean. Irudian, lekukoa Legorretan sartzeko unea. GOIZTIRI AEK

Iñaki Gurrutxaga Euskararen aldeko ekintzarik handi eta parte-hartzaileenak, Korrikak, 20. edizioa du aurten.

1980an sortua, 37 urte dira Korrika jaio zela AEKko eta AEKtik kanpoko hainbat lagunen ekimenez. Korrika hark Euskal Herria euskalduntzea zuen helburu, eta nahi berari eusten dio, euskara ez baita oraindik egoera normalizatuan bizi. Hori dela eta, orain ia lau hamarkada Korrikaren lekukoa eskuz esku jarri zuten haiek izango dira Korrikaren omenduak.

Otxandion (Bizkaia) abiatuko da 20. edizioa eta Nafarroako hiriburuan, Iruñean, bukatuko da apirilaren 9an. BatZuk izango da aurtengo leloa. Asier Amondo Korrikaren arduradunak honela laburbiltzen du goiburuaren esanahia: «Hizkuntza, kultura, mundu ‘BAT’ sendotzeko bidean, ‘ZUK’ ere bat egin dezakezu, zuretik, zure hizkuntza-aberastasuna eta kultur aniztasun unibertsala bizi ditzazun».

Goierrin apirilaren 8ko goizaldean, 01:51n, sartuko da Ko-

Herri bat euskarari korrika Otxandiotik Iruñerako bidea egingo du 20. Korrikak ‘BatZuk’ lelopean.

Goierrira apirilaren 8an iritsiko da. rrika Urretxutik barrena eta 04:50ean irten Legorretatik.

Tarte labur batean Tolosaldean izango da, eta 06:30en jiran, Zaldibiara iritsiko da eta 11:00k arte Goierrin izango da atzera, Udanako gainean Debagoieneko herritarrei lekukoa emateko.

Eta ekitaldiro egiten duen legez, 20. Korrikak ere badu kanta: Zirkorrika. Doinu balkanikoak gogora dakartzan abestia da, bizia eta alaia. Xabier Zabalak konposatu du musika eta hitzak Uxue Alberdi bertsolariarenak dira. Izaro, Petti, Miren

Narbaiza (Napoka Iria), Jurgi Ekiza (Willis Drummond) eta Oihana Fernandez (Afu) dira abeslariak, eta musika, berriz, Jarauta 69 txarangak eta Oreka TX-k jarri diote.

Hasierako garai haiek Lehenengo Korrika, 1980an, Oñatin hasi eta Bilbon bukatu zen, Zuek ere esan bai euskarari lelopean. Bigarrena Iruñetik Donostiara egin zen 1982an; hirugarrena 1983an Baionatik Bilbora; eta laugarrena Atharratzetik Iruñera 1985ean. Lau edizio horien pasaera Goierriko Euskal Eskolaren bueltako jendarteak koordinatu zuen Goierri beheko kasuan, eta 1987koa izan zen Goiztiri AEK euskaltegi sortu berriak koordinatu zuen lehena. Hendaiatik Bilbora egin zen 5. Korrika, Euskara, zeurea goiburupean.

Rosa Arregi, Josune Mujika eta Karmele Santoyo Goiztiri AEKko lehen irakasle taldekoek gogoratu dituzte garai hartako ibilerak. «Gu sortu ginenean guk hartu genuen gure gain Korrikaren koordinazioa. Han ez

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

zegoen ez liberaturik, eta ez ezer. Eromena izaten zen, irakasle lanaz gain Korrikari zegozkion lan guztiak guk egin behar izaten genituen: eskolak eman, bilerak, diru bilketa...», adierazi du Arregik.

«Anabasa» da Santoyori lehen kolpean atera zaion hitza: «Lehen Gipuzkoako batzorderik ere ez zegoen! Orain Euskal Herri mailako arduradun bat dago, herrialde bakoitzak ere badu, eta gero eskualde bakoitzak bere koordinatzailea dauka. Lehen ez zegoen horrelakorik». Mujikak hitz gutxitan laburbildu orduko giroa: «Hura militantzia zen».

Hiru batzorde nagusi Beasainen, Ordizian eta Lazkaon Korrika batzordeak bazeudela gogoratu du hirurek. «Herrietako jendea batzorde horietara joaten zen. Gaur egun 18 batzorde daude, eta koordinatzaileak gidatzen ditu. Herri askotan jende berak jarraitzen du batzordeetan». Horietan, besteak beste, Korrika Kulturalerako ekintzak antolatzen dira. Hilaren 29an, esaterako, Goierriko Bertso Korrika egingo da Ordizian Iban Urdangarin, Nerea Elustondo eta Aratz Igartzabalekin, eta hilaren 31n ere ekitaldi sorta polita dago.

Agenda osoa Goiztiri AEKren blogean kontsulta daiteke.

Urteak pasatu dira, baina beharrak, kezkak eta nahiak sorrera garaikoen tankerakoak dira. «Korrikak beharrezko izaten jarraitzen du, eta iruditzen zait herriak aktibatu egiten direla», esan du Santoyok. «Kontzientzia hori piztu beharra dagoela uste dut, hori galtzen ari baikara, eta Korrikak begiak irekiarazteko balio badu... Jakin arren, euskara gutxiago erabiltzen da, eta jende gazteak gero eta gehiago egiten du gazteleraz», gaineratu du Mujikak. Eta ekarpen ekonomikoa ere «tamalez nahitaezkoa» dela nabarmendu dute hileroko gastuei aurre egin nahi badiete.

Goiztiri AEK euskaltegia, 30 urte euskal hiztunak sortzen orrikak zenbaki borobilen edizioa du aurtengoa, baita Goierriko Goiztiri AEK euskaltegiak ere, 2016-17 ikasturtean 30 urte bete baititu. Beasainen, Lazkaon eta Ordizian egin zituen lehen urratsak, eta bidean egoitza asko izan ditu: Beasainen, Gaztetxearen lokaletan, udaletxeko areto eta geletan, udal euskaltegiko lokaletan, Kale Nagusiko etxe batean, ikastolaren lokal batean...; eta Ordizian, Jakintza ikastolaren lokaletan, Santa Anan, Dorrea etxean...

Gaur-gaurkoz euskaltegi bana dauka Goiztiri AEK-k Ordizian eta Beasainen. Ordiziako egoitza berria 25. urteurrenean estreinatu zuten, eta Beasaingoa 2015. urtean.

«Horrelako instalaziorik ez dugu sekula izan AEKn. Ordiziakoa urteurreneko opari polita izan zen», nabarmendu du Karmele Santoyok.

Hasierako filosofia eta helburu berberekin jarraitzen dute lanean: metodo komunikatiboa eta kultur ekintzak oinarri hartuta euskal hiztunak sortzea.

Urteen joanean aldaketak nabariak izan dira hala ere. «Gizartea aldatu da, eta euskaltegia egokitzen ari da behar horietara». Batetik, ikasleen profilari erreparatu dio –kontzientziaz baino, euskara lanerako behar duten ikasleak–, eta bestetik, eskolak on-line hartu nahi duten ikasle kopuruari.

Ordizian eta Beasainen ez ezik, Idiazabalen, Zaldibian, Ataunen eta Itsasondon dituzte taldeak aurtengo ikasturtean.

K

Goiko bi irudietan, Ordiziako eta Beasaingo egoitzen inaugurazioa. Behekoetan, ikasle talde bat, eta Arriarango talo ikastaroa. GOIZTIRI AEK

10 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

MIRIAM LUKI

Nekane Arin Andereño izana

«Hezkuntza sistema geroz eta gehiago dago kortse baten barruan»

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

Miriam Luki Legazpi Nekane Arin (Legazpi, 1946) Legazpiko Kimu-Berri ikastolako lehenengo andereñoa izan zen, egun Haztegi ikastola dena. 50 urte beteko ditu ikastolak datorren ikasturtean.

Zubitxoko auzoan jaio zen, Mirandaolatik gertu. Ikasketak egiteko ahizpak bukatu bitartean itxaron behar izan zuen. Bi urteko atzerapenarekin iritsi zen batxilergora; orduan klase partikularren moduan egiten zen. Gero, Abartzuzara (Nafarroa) joan zen eta bost urte egin zituen han, irakasle ikasketak barne.

Nolatan Abartzuza?

Umetan jada nahiko anarka nintzen eta amak barnetegira bidali ninduen, han zuzenduko nindutela eta señorita bat bihurtuta itzuliko nintzelakoan.

Eskola mojena zen eta han batxilergoko azken bi ikasturteak eta irakasle ikasketak egin nituen. Ikasketak Zaragozan baliozkotu, eta han bertan egin nuen errebalida.

Eta Legazpira itzultzean...

Ez nekien garbi zer egin, 20 urte nituen. Jakin banekien hezkuntzaren munduan aritu nahi nuela. Orduan guraso batzuk etxera etorri ziren eta Legazpin ikastolaren lehenengo gela martxan jartzeko prest nengoen galdetu zidaten. Ez nekien non sartzen nintzen, baina baiezkoa eman nuen.

Baina ez zinen berehala hasi.

Ez, garai hartan gure etxean euskaraz egiten genuen. Aitak esana zuen: atetik kanpo nahi duzuena, baina etxean euskaraz. Nolanahi ere gaztelaniaz aritzen ginen jolasean eta ez zen erraza euskarari eustea.

Gauzak horrela, urtebete egin nuen alfabetatzen, ikastola mugimendua ezagutzen, euskal kulturaz eta literaturaz janzten eta ordurako martxan zeuden Hernaniko zein Errenteriako ikastolaren martxa ezagutzen.

Gurasoek konfiantza handia erakutsi zizuten, ezta?

Bai, hala da. Eurek ordaindu zidaten ostatua eta denbora hura eman ere. Gurasoek apustu bat egin zuten. Diru eske hainbatetan ibili ziren –etxez etxe ere bai–, gela garbitzera beraiek etortzen ziren, bilerak askotan egiten genituen...

Zer ikusi zenuen ikastola haietan?

Nik ordura arte ikasgeletan ikusitakoaren aldean, gauzak egiteko beste era bat ikusi nuen.

Guk informazioa irentsi egin behar genuen, logikarik gabe, mekanika hutsa erabiltzen genuen. Zenbaki hamartarren logika, esate baterako, orduan deskubritu nuen.

Goazen Legazpiko ikastolako lehenengo ikasgela hartara.

Klandestinitatean hasi ginen.

41 ume neuzkan gelan, 3 eta 5 urte bitartekoak. Elizaren babesean ekin genion, Legazpin doktrina erakusten zen gelan hasi ginen; gela iluna zen, argi natural gutxi sartzen zen.

Materiala oso urria zen. Ola batzuk genituen lurrean eta mahai bat, aulki bat... Txotxak geuk eramaten genituen eta kanikekin lantzen genituen matematikak. Hori guztia, jakina, euskaraz. Gurasoekin bildu ginen ikasteko eran aldaketak sumatuko zituztela esateko, eta juntakide batek ikastolan ikasleek zartakorik ez zutela jasoko esan zuen. Hori nahikoa aldaketa zela nabarmendu zuten, ordura arte ohikoa baitzen.

Orain gutxi, lehen ikasleekin eta gurasoekin elkartu zara.

Bai, gure ikasleak izandakoek omenaldi bat egin digute gurasoei eta niri. Opari bat, bazkari bat eta negar asko ere egin genuen gure artean bat baino gehiago falta zelako. Jendeak erakutsi zuen guraso haien ausardiaz kontziente dela. Legazpi oso herri berezia zen, fraideak zeuden, eskola nazionalak...

Aukera gehiago zegoen eta, hala ere, ordaindu behar zen ikastolaren aldeko apustua egin zuten, orduan ilegala zen ikastola baten aldekoa.

Guraso haiek, gainera, ez ziren aberatsak. Langile jendea zen, maila ezberdinekoak, baina langileak edonola ere. Euskaragatik animatu ziren. Andre batek zioen, adibidez, bere senarrak euskararik ez zekiela eta seme-alabentzat ez zuela hori nahi. Borrokatu egin zuten.

Irakasteko modua aldatu zenuten. Nondik jo zenuten?

Ikastola mugimenduak pedagogia eta metodologia ezberdinen gosea zuen. Ikastaro asko egin genituen. Goierriko irakasleak elkartzen ginen, ideia berriak jasotzen genituen...Niri Frenetek liluratu ninduen ikasleekiko errespetu handia zuelako.

Egunerokoan ez geunden programazio itxi bati lotuta.

Ikasleek aukeratzen zuten zer gai landu eta zein ez. Asko jolastu genuen eta irteera ugari egin ere, mendira batik bat. Lehenengo talde hura zazpi urtez egon zen nirekin. Gerora, fraideetara nahiz mojatara joan behar izan ziren eta fraide batek nire ikasleei zer edo zer ezberdina nabaritzen ziela esan zidan: dena zalantzan jartzen dute.

Niretzat saria izan zen.

Ikastolaren kontrakorik egon al zen?

Bai, Legazpin euskararen kontrako talde bat zegoen eta haiek ikastolaren aurkako salaketa bat baino gehiago jarri zuten. Esate baterako, ikuskaria bidali zuten behin irakasleikasketa titulurik ez nuela esanez. Haurrak berarekin utzi eta etxera joan behar izan nuen tituluaren bila.

Egun Haztegi ikastolak 700 ikasletik gora ditu.

Maila bakoitzean gela bat osatzen hasi zen eta sei bat urteren buruan bikoiztu eta hirukoiztu ere egin zen ikasle kopurua. Orduan ikastolak ezin izan zion aurre egin; gure ikasle kopuruak gora egiten zuen eran egiten zuen behera fraideen nahiz mojen ikastetxeena. Haiek proposatu ziguten elkarrekin zentro bat egitea eta baiezkoa

eman genuen. Orain, fraideak nahiz mojak joan egin dira eta geu geratu gara.

Ia 40 urte egin dituzu hezkuntza munduan...

Bai, nik bide berriak urratzeko ilusioa izan dut beti. Hezkuntza geroz eta gehiago dago kortse baten barruan eta irakasleek nola ikasleek askatasun gutxi dute amesteko. Guk lehenengo eskola hartan ez genuen libururik erabiltzen, ume bakoitzaren nahia eta erritmoa –hori da akaso zailena– errespetatzen saiatzen ginen. 8 urteko haurrari ez diogu 12 taillako jertsea jarriko, ezta? Garapen fisikoa beste errespetatzen genuen garapen mentala, baina porrotik gabe. Traje bera denontzat eta hala ezin da, bidean porrotaren sentipen hori geratzen baita eta sistemak ez du horretan laguntzen.

Irakasleak zerbitzariak gara, ikasleenak, ez programa jakinbatenak edo liburuenak. Umeek erakusten dute hurrengo urratsa zein den.

Zure ibilbidearen azken urteak laguntza gelan egin zenituen.

Kezka handia izan dut beti sistema horretan txertatzen ez direnekin. Ikastolan laguntza gela sortzean nire kargu utzi zuten. Hasieran gela arruntetara itzuliko nintzela uste nuen, baina ez nintzen inoiz itzuli. Han nahiko askatasuna izan nuen ikasleekin lan egiteko, arruntetan presioa handiagoa da. Izan ere, emaitzak lortu nahian ez al dugu pertsona alde batera uzten? Autonomoak eta kritikoak nahi ditugu, baina neurtzen duguna ez al dira edukiak?

Zer egiten duzu orain jubilatuta zaudela?

Nire buruak mugimendua behar du. Errioxan txoko bat daukagu eta hara joaten gara maiz.

Ibili, mendira joan. Garai batean gaueko hamaiketan etxera iritsi gabe nengoen bileren gorabeheran. Familiari ere egokitu zitzaion urte haiek nirekin bizitzea eta orain familiaren txanda da.

12 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Mugen gainetik Seguran 22 urte daramatzate Euskal Herriko iparraldearen eta hegoaldearen mugak gainditzeko ahaleginean. Aurten ere, hilaren 27tik apirilaren 2ra bitartean Euskal Herriko zazpi herrialdetako herritarrak Seguran elkartuko dira.

Loinaz Agirre Segura Urtez urte mugak gainditzeko ahaleginean urratsak egiten ari da Iparra-Hegoa taldea. Segurako Elorri Elkarteko partaideak eta Iparraldeko hainbat kidek osatutako taldea da Iparra-Hegoa: «Euskal Herri osoko kultura, hizkuntza, arazoak, ondasunak eta ohiturak ezagutzeko eta trukatzeko oso okasio interesgarria da Iparra-Hegoa jarduna». Urtetik urtera gero eta ezagunagoa den ekitaldia da, eta datorren asterako egitarau bete-betea antolatu dute Seguran.

Astelehenean eta asteartean Zerk bereizten gaitu? eta Zerk batzen gaitu? galderei erantzunez hasiko dute aurtengo ekitaldia. Hitzaldi horiez gain, bi egun horietan, Garaziko ikastolako 58 haur eta irakasle ere etorriko dira Segurako Laiotz herri eskolako ikasleekin harremanak sustatzeko helburuarekin. Hainbat ekitaldi anto-

Udaberriko lore eta landareen azoka eta Euskal Herriko produktuen azoka tzi, hilaren 26an, azoka bikoitza egingo dute Seguran: batetik, Udaberriko lore eta landareen azoka plazan, eta bestetik, Euskal Herriko produktuen azoka pilotaleku zaharrean.

10:00etan irekiko dute azoka, eta lore, landare, hazi, barazki, Euskal Herriko produktuen eta eskualdeko artisauen produktuen salmenta izango da. Eskualdeko eta Euskal Herri osoko 40 postu jarriko dituzte. Herriko trikitilariek eta Kriseilu txistulari taldekoek girotuko dute goiza. 10:30etik 14:00etara, berriz, Josu Osaren eskutik Txerto ezberdinak fruta arboletan tailerra izango da.

E

latu dituzte. Asteazkenean, gastronomia izango da protagonista. «Gastronomian dauden aldeak» bistaratuko dituzte Donibane Lohizuneko Olatu ostatuko Ramuntxo Berria eta Ormaiztegiko Kuko jatetxeko Iker Markinez sukaldariek. Hitzez gain, hainbat adibide ere jarriko dituzte praktikan.

Eta ostegunean, urtetik urtera gero eta jarraitzaile gehiago dituen mahaiaren bueltako ekintza, bertso kantu poteoa eta afaria izango dira. Amets Arzallus eta Julio Soto bertsolariak gonbidatuko dituzte eta herriko bi bertsolarik, Jon Iturriozek eta Eneko Araiztegik, jarritako gaiekin osatu beharko dituzte bertsoak. Kuxkuxtu txaranga ere tartean izango da.

Bertso afarirako txartelak 18 euroan daude salgai Elorripen.

Asteburu betea Ohi bezala, apirileko lehenengo asteburu ere bete-betea izango da Seguran, Iparraldeko eta Iruñea aldeko gazteak bertan direla. Kontzertuei dagokienean, ostiralean Pokeleke, Speiz Mukaki eta Irunberriko Altxatu taldea eta Bull disko jartzailea izango dira; eta larunbatean Segurako musika eskolan sortutako Patxara taldea eta Iñazki. Igandeko kale animazioari ere indarra eman nahi izan diote aurten antolatzaileek. Besteak beste, Zarena Zarelako dantza taldea izango da gonbidatuen artean. Igandeko bazkarirako txartelak ere salgai daude Elorripen, 18 euroan.

GOIBERRI 13

ERREPORTAJEA

Egitaraua Martxoaren 27tik apirilaren 2ra bitartean izango da 22. Iparra Hegoa Seguran. martxoak 27 eta 28.

Garaziko ikastolako haurrak Seguran izango dira. Segurako Herri Eskolako haurrekin batera, egitarau bereziarekin. Buru handiak, kantaldia, dantzak, bixitak antzerkia, jolasak elkarrekin, jaialdiak... martxoak 27, astelehena.

Zerk bereizten gaitu? hitzaldia.

Hizlaria: Eneko Bidegain. Moderatzaile-gidaria Maddi Ane Txoperena.19:00etan, kultur etxean. martxoak 28, asteartea.

Zerk batzen gaitu? hitzaldia.

Xamar (euskara eta kultura), Erik Etxart (ekonomia) eta Andde Saint Marie (erakundeen arteko lankidetza). Moderatzailea: Eneko Bidegain. 19:00etan, kultur etxean. martxoak 29, asteazkena.

Gastronomian ageri diren aldeak hitzaldia eta adibide praktikoa.

Hizlaria: Ramuntxo Berria (Donibaneko Olatu ostatua) eta Iker Markinez (Ormaiztegiko Kuko).

19:00etan, Elorri elkartean. martxoak 30, osteguna Bertso eta kantu poteoa 19:30ean, Amets Arzallus eta Julio Soto bertsolariekin, Kuxkuxtu txaranga lagun. Gai jartzaile: Jon Iturrioz eta Eneko Araiztegi.

21:30ean, bertso kantu afaria plazako karpan. Afarirako txartelak Xaian eta Elorripen salgai. martxoak 31, ostirala Iluntzea girotzeko arkume errea, sagardoa, Polekeleke txaranga,

Speiz Mukaki eta Kuxkuxtu.

Altxatu IruĂąeko taldea eta Dj Bull disko jartzailea, 00:00etan. apirilak 1, larunbata Mendi irteera Euskal Herriko herri desberdinetako mendizaleak Goierrikoekin batera,09:00etan Segurako plazatik abiatuta.

Haur jolasak 11:00etan.

Gazteen topaketa Euskal Herriko herrialde ezberdinetako gazteen topaketa eta bazkaria, eta gazteen arteko ekintzak.

Bote luzea Oiartzungo eta Iparraldeko bote luze partida.

Dantzaldia Segurako musika es-

kolako Patxara 23:00etan eta Lapurdiko IĂąazki 00:00etan. apirilak 2, igandea Sukaldaritza 10.00etan sukalki prestaketa eta txapelketa.

Ekitaldi instituzionala 11:30ean Goierriko eta Iparraldeko hautetsiekin, udaletxean.

Animazioa herrian zehar Txistulariak, trikitilariak, dultzaina joleak, albokariak, Getxoko albokariak eta musikariak. 12:00etan Fanfarrea kalez kale eta Zarena Zarelako dantza taldea.

13:00etan txakolin dastaketa.

Ekitaldia 14.00etan Euskal Herriko herrialdeen arteko lotura sinbolizatzen duen Gereziondoko ekitaldia. Gonbidatu berezia: Nikolas Blain hautetsia eta Udalbiltzako partaidea.

Bazkaria 14:30ean herri bazkaria, Kuxkuxtu txarangak kantuz alaituta.

Amaiera 16.30ean Mutxikoak.

14 GOIBERRI

GURE LURRA

Azokak aztergai Baserritarren azokek herrietan eta inguruko negozioetan eragiten duten inpaktu ekonomikoa neurtze aldera, ikerketa berritzaile bat egin du EHUko ikerlari talde batek. Emaitzak publiko egin dituzte urte hasieran.

Josune Zarandona Tokiko nekazarien azoken eragin ekonomiko eta sozialaren azterketa Gipuzkoako lurraldearen elikadura estrategia baten eremuan. Izenburu luze honen atzean, Gipuzkoako landa garapen agentzien eskariz Euskal Herriko Unibertsitateko Ekonomia eta Enpresa Fakultateko aditu talde batek nekazarien azoken gainean egin duten azterketaren emaitzak jaso dira.

Berez, ikerketa Gipuzkoako lurralde osora hedatu bada ere, azterketa honek Ordiziako eta Tolosako azokak biziberritzeko asmoz Goimen eta Tolomendi landa garapen agentziek mar-

txan jarritako hitzarmenean du oinarria. Goimeneko teknikari Manex Aranburuk dioenez, «Ordizian udal agintariek beti izan dute azokaren gaineko kezka bat, ikerketa ugari ere egin dira, baina funtsean denak paper hutsean gelditu dira orain arte».

Ordiziakoak 505 urte Azokak biziberritzeko lanean urrats bat gehiago ematerako orduan, Ordiziako Azokaren 500. urteurreneko ospakizuna mugarri izan zen 2012an. Testuinguru hartan, beste zenbait ekintzaren artean, azokaren inguruko hausnarketa bat plan-

teatu zen: Zein azoka mota irudikatu nahi dugu etorkizunean?.

Azokaren inguruan beti egon den kezka horren atzean bada zerbait gehiago Aranbururen iritziz. «Azoka ondare bat da, gurea sentitzen dugu, baina ez genekien benetan zenbat balio zuen. Izan ere azoka balio inmaterial bat da, ukiezina.

Kuantifikazio ekonomiko bat egiteko beharra zegoela ikusi genuen». Ekonomia ikuspuntu batetik azokek zenbat diru mugitzen duten, inguruan zein eragin duten edo interes ekonomikorik baduten jakiteko sortu zen azterketa egiteko beharra.

Azterketa EHUko ikerlari talde batek egin du. Galdeketak eta neurketak 2015 eta 2016 urteen artean egin ziren Gipuzkoako 10 azoka ezberdinetan.

Goierriri dagokionean, Ordiziako eta Zumarragako azokak izan dituzte aztergai. Azterketa «esperimentala» izan da Aranburuk zehaztu duenez, «ikerketa hau egiteko tresna metodologiko propioa garatu da. Egiten den mota honetako lehendabiziko azterketa izan da».

Azterketak emaitza interesgarri asko utzi ditu, gaur egun egiten diren azoken argazki objektibo bat ateraz. Aztertu diren

GOIBERRI 15

GURE LURRA

azokak profil ezberdinetakoak direla azpimarratu nahi izan du Leire Arandia Ordiziako D´Elikatuz zentroko arduradunak.

«Batzuk egunero egiten dira, beste batzuk astean behin, eta beste batzuk ibiltariak dira».

Aztertu diren Goierriko bi azokak astean behinekoak dira: Ordiziakoa asteazkenetan, eta Zumarragakoa larunbatetan.

Azterketa horren arabera, azoketan dauden saltzaileen profila baserritarra, emakumezkoa eta adinekoa da, produktu anitzak saltzen dituena.

Ordiziaren kasuan, saltzaile gazteak ere zenbatu dira —maila apalagoan—, gizonezkoak dira orokorrean, ekologikoan aritzen direnak eta produktu bakarrera dedikatzen dira.

Azoketako kontsumitzaile gehienak 51 eta 65 urte arteko-

ak dira, emakumezkoak gehienak. Adinaren arabera, gazteagoek denbora gutxiago pasatzen dute azokan erosten, adinekoek gehiago. Bai Ordiziako azokaren kasuan, baita Zumarragakoan ere herritarrak ez ezik bailarako bizilagunak ere gerturatzen dira bertara.

Eragin ekonomikoa Azoketan, batez ere barazkiak dira gehien saltzen diren produktuak, esnekiak, arrautzak eta ogiak jarraituta. Galdeketa egin zaien kontsumitzaileen artean, «azokara joaten direnak kalitatezko eta bertako produktua bilatzera joaten dira.

Azokara joateko ohiturarik ez dutenak, erosotasun falta jarri dute arrazoitzat», zehaztu du Arandiak.

Alderdi ekonomikoari begira,

Ordiziako eta Zumarragako azokak astean behin egiten dira, asteazkenetan eta larunbatetan.

LIERNI ELORTZA/MIRIAM LUKI

«Azoka ondare bat da, gurea sentitzen dugu, baina ez genekien zenbat balio zuen» Manex Aranburu

Goimeneko teknikaria

«Aztertu diren azoka guztiak profil ezberdinetakoak dira» Leire Arandia

D´Elikatuz zentroa

saltzaile bakoitzak aitortutako asteroko sarrerak 256,8 eurotakoak dira. Kontsumitzaileek, aldiz, azokara joaten diren bakoitzeko 19,5 euroko gastua egiten dutela esan dute. Urteko azokak sortzen duen diru kopurua 3.108.513 eurokoa da batez beste Ordizian, eta 1.715.461 eurokoa Zumarragan. Gainera, inguruko komertzioetan azokan gastatzen duten euro bakoitzarengatik beste 1,5 euro gastatzen dute inguruko denda eta tabernatan azokara gerturatzen direnek.

Emaitzak eskuan zenbait udalerri hasi dira azoka biziberritzeko lanean. Aranburuk esan duenez, «Zumarragako Udalak pertsona bat jarriko du lan horretarako, eta Beasainen larunbatetan azoka egiten hasi dira urtarrilaz geroztik».

16 GOIBERRI

ERREPORTAJEA ENIRIO-ARALAR (ETA IV). ZAINDU BEHARREKO BALIOAK

Aralar, karta askoko jokoa Pisten eraikuntzak lehentasunen eta izaeren eztabaida azaleratu du. Baina gauza bat dago argi: osagai askoren nahasketatik ondutako opila da Aralar. den. Etorkizunean zer izango den, berriz, orain hartzen diren erabakiek zehaztuko dute.

Baina gaur egungo errealitateak berak jada joko-zelaia definitzen du, eta arau batzuk zehazten. Zer egin daitekeen, nola, non eta zertarako. Hor

daude araudiak, legeak, KBE Kontserbazio Bereziko Eremu eta parke natural izendapenak.

Polemika piztu du Aralarren egin beharrekoen lehentasunak berak ere. Edo jabetzak .

Nork duen zilegitasun handiagoa, nor den Aralarkoagoa.

Oraina iraganaren gatibu den hein berean, etorkizuna orainaren oinordeko da. Aralar ez dator hutsetik, eta biharkoa gaur ez da hutsetik hasiko. Jarraian, Aralarrek dituen balio batzuk. Denen arteko oreka beharko da, guztiak izan daitezen.

Larreak eta goi mendiko artzaintza

Lurpeko ‘seigarren kontinentea’

Aralar guztiak 208 kilometro koadro ditu. Parke naturalak (Aralarren Gipuzkoako zatia) 10.971 hektarea hartzen ditu. Larreak eta belardiak %35,8 dira: 3.923 Ha. EHUren 2016ko ikerketa baten arabera, mendian larratzen diren abereen esneak eta gaztak balio nutrizional handiagoa du, koipe osasungarriagoak ditu.

Aralar eremu karstikoa da, eta lurraren barrunbeetan aberastasun espeleologiko izugarria dauka. Gerra ondorenetik, 850 leize, troska, koba eta zulo arakatu dira Aralarren. 1.000tik gora daudela kalkulatzen da. Handiena, orain artekoan, Ormazarreta-2 da, –576 metroko desnibelarekin eta 7 kilometroko ibilbidearekin.

Kronologia. Enirio-Aralarren historia 1943-5-30. 14 Orduen I. Mendi Ibilaldi Erregulatu irekia egin zen.

111 mendizale, 37 taldetan.

1945. Jentilarriko trikuharriaren berreraikitze okerra egin zuten.

1945. Zientzia eta kultura ikerketa berriz hasi zen Aralarren, gerrak eten ondoren. Lau espeleologo kataluniar leizeak ikertzen aritu ziren, euskaldunei erakutsiz.

1946. Igaratzako baseliza eraiki zuen Aralarren Lagunak taldeak.

1946. Troskaeta koban (Ataun) leizeetako hartzen hezurrak aurkitu zituzten, bi indusketatan.

1947. Aranzadi zientzia elkartea sortu zuten, 1945ean Aralarrera etorritako espeleologo kataluniarrek ernetako euskal bidea irekiz.

1947. Igaratzako ermita handitu zuten, aurreko urtean txikiegia eraiki ostean. Sakristia bi oherekin, berogailu eta erlijio objektuak gordetzeko arasa batez hornitua.

Elizkizunean kontsakratu zuten.

San Migelen irudiak Gipuzkoa zapaldu zuen, lehenengo aldiz.

1951. Igaratzan, Jai tabernaren ondoan etxola egitea baimendu zitzaion Aralarren Lagunaki, Pedro Mari Sukia artzainarentzat (Enirioko Guardetxe zaharrean zeukan artaldea). Artalde bat ohiturazko larreetatik kanpo jartzen zen lehenengo aldia zen.

1951-10-21. Txindokiren ertza lehenengo aldiz eskalatu zuten Jose Arrate, Antxon Saenz Basa-

goitia eta Alfontso Martinezek.

Gipuzkoako eskaladan mugarria jarri zuten. Txindoki klasiko bihurtuko zen eskalatzaileentzako.

1953-1957. Arritzagako kobre meategia ustiatzeko saiakera egin zuen Irungo enpresari batek.

Porrot egin zuen, kobrearen merkatuko arazoengatik.

1954. Mankomunitatearen barne funtzionamendurako araudia eguneratu zuten, legera egokituz.

1954. Mendi eskiko lehenengo igoera ezaguna egin zuten Juan Antonio Laredo eta Jesus Aiestaran eskiatzaileek, Ausa Gaztelura.

1955. Guardetxeko errepidea ireki zuten, Nafarroa aldean.

1963. Atxispuru inguruan petrolio

prospekzioak egin ziren, nafar Errealengoan.

1966-1968. Arritzagan kobrea ustiatzeko azken ahalegina Soria Mount konpainiak egin zuen.

Zulo handi bat zulatzen hasi zen, baina sufre poltsa agertu eta bertan behera utzi zuten.

1966. Espainia mailako eski lehiaketa egin zuten, Aralarren.

1968an ere bai. Tolosako Alpino Uzturrek antolatuta. 1969an, Espainiako Eski Txapelketa Nagusia egitekotan ziren, baina elur gabeziagatik, azkenean Candanchun egin zuten.

1975. Aralarren bihotzeraino pista berriak ireki zituzten, XX.eko azken laurdenean: Aralegi–Enirio

FELIX UGARTE ELKARTEA

AIMAR MAIZ

Aimar Maiz Enirio-Aralar Aralarren mendi-bideak eraikitzeak —eta lehen ez eraikitzeak— sortu dituen minen eta saminen erdian, Goiberri-k aurreko hiru erreportajeekin parke naturalaren izaera azaldu nahi izan du. Zer izan zen, eta zer

GOIBERRI 17

Ekologia, parke naturalaren arima

Aralarren erortzen den prezipitazioa lur barrura iragazten da, lurpean zirkulatzen du, eta iturburu gisa azaleratzen da, lau ibarretan. Urtean 1.700-1.800 mm ur erortzen da, eta kilometro koadroko 37,7 l/s-ko infiltrazioa gertatzen da. Egoera ona bada ere, zenbait tokitan kalitate arazoak atzeman dira, abere ustialekuetan.

Gizakiaren jarduerarik batere gabe, Aralarren landaredia potentzial teorikoa hariztiak (‘Quercus robur’) eta 500-600 metrotik gora pagadiak izango lirateke. Berezko edo erdi-berezko basoak parke naturalaren %38 dira (4.168 ha); horietatik, gehiena pagadiak: 2.896 hektarea. Zuhaitz landaketak %17 dira (1.890 ha).

Arkeologia, etnologia eta ondarea

Mendizaleen paradisuetako bat

Aralarren 62 trikuharri daude katalogatuta, Gipuzkoako partean 18. Duela 6.000 urte hasi ziren erabiltzen, hiru mila urtez. Lurralde antolaketarekin zerikusia zeukaketen. Orain dela 50.000 urteko silexa aurkitu da Ondarren, Neandertal gizakiarena. Ondare agortezina da Aralar, materialean eta ez materialean.

‘Slow mountain’ filosofia gero eta gehiago ari da zabaltzen. Mendian ibiltzeak eguneroko bizimodurako dakartzan onurak lantzen ditu mugimenduak. «Terapiaz» ere ari dira hizketan zenbait, Juanjo Garbizu adibidez (‘Monterapia’ liburuaren egilea). Ganbo mendira (Aralarko garaiena) bidean otu zitzaion idaztea, 2011n.

bat, eta Urkillaga–Akaitz Txiki bestea.

1982. Aralarren Gipuzkoa osoko ardien %35 larratzen zen.

1982. Enirio-Aralarren Ordenazio Azterketa burutu zen, lurraldea egoki antolatzeko. Mantentzeko eta hobetzeko neurriak proposatu ziren. Emaitza 1988an atera zen.

1985. Mendien Katalogo Publikoko (1901ean sortua) mendiak bakoitza bere autonomia erkidegora transferitu zituzten. EAEn Mendien Lurralde Batzordea sortu zen.

1987 azaroa. Gipuzkoako Foru Aldundiak lurraldeko mendien eskumen esklusiboa hartu zuen, tartean Aralarkoena.

1988 abendua. Enirio-Aralarko

Ekintzen Egitamua onartu zuen aldundiak. Ez zen pista gehiago planteatzen.

1988. Aralarren %29 antzua zen, harkaitz bizia. Lurraldea 5 erabileratan banatu zuen Ekintza Egitamuak: 1) larre egokiak (1.313,95 ha, %38); 2) arazoak izan ditzaketen larreak (228,5 ha, %6,6); 3) arazo larriak izan ditzaketen larreak (519,3 ha, %15); 4) lur degradatuak eta labainkorrak, baso-lur berreskuratze beharrean (669,7 ha, %19,4); eta 5) egungo baso babestaile eta ustiakorrak (681,8 ha, %19,7). Gehi Lareoko urtegiak hartuko zituen 40 hektarea.

Enirio-Aralarren azalera osoa

3.453,7 hektarea zen.

1988. Lareon urtegia eraiki zuten, 2.230.000 metro kubokoa.

1990. Mankomunitateak urteko 30 milioi pezeta izendatu zituen Aralarko inbertsioetarako, artzainen baldintzak, txabolak eta azpiegiturak hobetzeko.

1994-4-26. Aralar parke natural izendatu zuten, Gipuzkoako partea soilik. Mendi atal horrek 10.956 hektareako azalera du.

Mankomunitatearena %57 da, eta gainontzekoa Ataun, Abaltzisketa, Amezketa, Lazkao, Tolosa eta Zaldibia udalerriena.

1994. Ekos SL enpresak EnirioAralarko Mankomunitateko Txabolen Araudia idatzi zuen.

1995. Aldundiak ‘Aralar Parke Naturalaren Erabileta eta Kudeaketarako Plangintza Zuzentzailea 1995-99 egin zuen.

1997. Marumendi-Lareon txabola turistikoak eraikitzeko proiektua aurkeztu zuen enpresa batek.

1998. Igaratzan gaztelu bat eraiki zuten, ‘Belatz zuria’ filma grabatzeko. Ez zuten inoiz filmatu.

1999. Lareon lurrak birkalifikatzeko prozesua hasi zen. Artzainen kexak, artzaintza beharrean turismoa bultzatzeagatik. Bideak egiteko eta txabolak konpontzeko eskatu zuten.

1999. Gazteluko pista zaharra berritzea erabaki zuen Zaldibiak.

Aldundiak astakeriatzat jo zuen.

AIMAR MAIZ

Ur masa, kalitatez eta kantitatez ona

JOXE ANTONIO ALDANONDO

JON ORDOÑEZ

FELIX UGARTE ELKARTEA

ENIRIO-ARALAR (ETA IV) ERREPORTAJEA

18 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Urretxu-Zumarraga ikastolakoak lekukoa eramaten, Sarralde enpresaren parean. GOTZON ARANBURU

1991ko Korrika Urretxun

Asier Zaldua Urretxu Apirilaren 8an 20. Korrika Goierritik pasako da. Beste behin, milaka goierritar kalera irtengo dira euskararen alde korrika egiteko. Aurreko 19 edizioetan korrika egin duten horiei guztiei lekukoa hartuko diete. Lekukoa ez baita bakarrik kilometrotik kilometrora pasatzen. Belaunaldiz belaunaldi ere pasatzen da. Ale honetako argazki zaha-

rra horren erakusle bikaina da.

Urretxu-Zumarragako ikastolakoak ageri dira: Jongu Goia ikaslea eta hiru irakasle: Eli Lasa, GarbiĂąe Uria eta IĂąaki Beitia zena.

Aurten 50 urte bete dituen ikastolak berriro ere Korrikan parte hartuko du, noski. Beste batzuk izango dira, ordea, lekukoa eramango dutenak. Katea ez da eten. Ez da etengo.