Goiberri 231. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

231. zenbakia. 2017ko martxoaren 31

GOI B ERRI

‘Fabrika handia’, 100 urte ibilian Bagoi fabrikak 116 urteko historia badu ere, 100 urte bete dira CAF izenpean lanean hasi zenetik 6-9

1936ko gerraren ondoren, irudian azaltzen den moduko Littorina motako diesel automotorrak eraikitzen hasi zen CAF. BURDINBIDEAREN EUSKAL MUSEOA

Eresti Oiarbide 3 Iritzia 4-5 Izaro Markotegi 10 Neguko eguraldiari errepasoa 12-13 Saretik 14 Rubiorena jatetxeko Urki Balerdiren errezeta 15

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

JOSUNE ZARANDONA

Eresti Oiarbide

Leharrei mendi lasterketako antolatzaileetako bat

«Gabirian biziko ez banintz nola itzuli pentsatzen arituko nintzateke» Josune Zarandona Gabiria Eresti Oiarbide (Urretxu, 1988) 2000. urteaz geroztik Gabirian bizi da. Bihar egingo den Leharrei mendi lasterketako antolatzaileetako bat da. Lasterketa iaz egin zen lehenengo aldiz, Oiarbidek dioenez, «herrian garai batean erabiltzen ziren bideak berreskuratzeko» asmoz.

Zein helburu dituzue?

Goierriko txoko bat.

Iaz 200 lagunek hartu zuten parte. Aurten ere iazkoa bezalako giroa egotea espero dugu.

Leharrei ibilbideko edozein.

Otañu ingurua, adibidez.

Amets bat.

Zein zaletasun dituzu?

Gustuko lanean aritzea.

Bidaiatzea, mendia eta bertsolaritza.

Oporretarako leku bat?

Liburu bat.

Da Vinci kodea.

Musika talde bat.

Zeri diozu beldurra?

Zer egitarau duzue prestatuta?

Negu Gorriak.

Gaur arratsaldean dortsal banaketa egingo dugu, pintxo poteoa izango da eta Joseba Iztuetaren hitzaldia ere bai. Bihar, Osinalde elkartean bazkaltzeko aukera ere egongo da.

Abesti bat.

McOnak-en Tabernako argiak.

Janari bat.

Couscousa barazkiekin.

Edari bat.

Ardo gorri nafarra.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

Ohartu gabe gazteleraz aritzeari.

«Aurten ere iazkoa bezalako giroa izatea espero dugu biharko Leharrei mendi lasterketan»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa:

GOI B ERRI

Dolomitak.

Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Ilobek.

Gabiriako alkate bazina?

Daukagunari eutsiko nioke.

Gabirian biziko ez bazina?

Nola itzuli pentsatzen arituko nintzateke.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

GarbiĂąe Etxaniz

Elikadura integratiboan aholkularia

Gibela, arimaren egoitza

I

zenburua arraroa egin bazaizu ere, horixe da Txinako Medikuntza Tradizionalak dioena.

Bost organo nagusietako bakoitzak (barea, gibela, birikak, bihotza eta giltzurrunak) ezaugarri izpiritual jakin batzuk ditu, eta gibelaren ezaugarri izpiritualari Hun deitzen zaio. Hun da arima betierekoa, hiltzen garenean gorputza uzten duena.

Gibelak bereizten ditu gure alderdi oinarrizko eta senezkoena alde batetik: digestio-eremua eta hesteak; eta bestetik, kosmosari irekita dagoen aldea: bihotzarena. Gibela muga-igarobide baten antzekoa da, bihotza emozio mingarri eta kaltegarrietatik babesteko zeregina du, emozio horien iragazki lana egiten du. Era berean, bere alderdi fisikoari dagokionean ere, odolera edozein sustantzia toxiko sartzea era-

gozten du, hesteetatik datorren odola iragaziz eta eraldatuz.

Gibela tamaina handiko organoa da. Milaka erreakzio enzimatiko gertatzen dira bertan, eta horregatik organorik aktiboenetakoa da ikuspuntu metaboliko batetik. Hori dela eta, gibela erraz berotu daitekeen organo bat da, eta gibelean gordetzen den odol kantitate handiak eragozten du, hain zuzen, gibela neurriz gain berotzea. Oso garrantzitsua da gibela ez berotzea, bero hori ez dadin heldu biriketara eta bihotzera. Kontuan hartuta gibela dela gure kontzientzia mentalaren zaindaria, emozioen iragazki funtzioa beharbeharrezkoa da bihotzaren eta mentearen osasunarentzat, izan ere, karga emozional hori gorputzaren goiko aldera iristen bada, gorabehera psikiko edo emozionalak gerta baitaitezke.

Bestalde, gibela ahuldu,

ÂŤUdaberria da gibela aktiboen dagoen garaia, eta orain bere alde egin dezakeguna beste edozein garaitan baino askoz hobeto aprobetxatuko duÂť

hondatu edo intoxikatu egin daiteke elikadura txarraren ondorioagatik, alkohol-kontsumoagatik, animalia-proteina eta gatz gehiegi jateagatik, elikagai frijituak eta esnekiak hartzeagatik edo toxiko fisiko zein kimikoengatik‌ Eta orduan, zailtasun gehiago izan ditzake emozioak depuratzeko, ezingo luke emozio jakin batzuen talka desatseginaren efektua arindu, eta ezingo luke, ezta ere, egoera zail baten aurrean ondo erantzuteko gaitasuna erregulatu.

Udaberria da gibela aktiboen dagoen garaia, eta horregatik orain bere alde egin dezakegun guztia beste edozein garaitan baino askoz hobeto aprobetxatuko du gure gibelak.

Oso ohikoak dira gibela garbitzeko proposamenak sasoi honetan. Baina egin ditzagun arduraz garbiketa horiek gorputza ahuldu gabe. Kontuz ibili agresiboegiak izan daitezkeen praktikekin.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

CAFen ehunka erretratu Donostiarako joan-etorrian, ehunka erretratu marraztu ditu Marotok trenean, eta ehun dira CAFek bete dituen urteak. Irudi honen bidez, bere ÂŤomenalditxoaÂť egin nahi dio Fabrika Handiari.

Zorionak!

Gure inguruan galtzen sumatzen ditudan ohituren artean, bada bat, oharkabean pasatzen delako edo, iraganaren nostalgikoei inoiz entzuten ez diedana. Gizarteko beste hamaika aldaketa komunikabideetan, iritzi-liderren ahotan edo ingurukoen (bereziki adinekoen) hitzetan behin baino gehiagotan izaten dira solaserako gai: dela mugikorraren erabilera, dela txikitan naturan jolastea, dela elizara joatea... behin eta berriro entzuten ditugu halako eta bestelako iritziak horrelako gaien inguruan. Bada ordea beste fenomeno bat, nahiz eta aldaketa-izarren solasaldien top 10-etik kanpo geratu, erabat galtzen ari dela esango nukeena: etxera bisitan joateko ohitura, inongo arrazoi berezirik gabe auzokoaren edo sendikoen etxera bisita egitera joateko ohitura hori.

Gure herri eta auzoetako bizitzetan, harreman-sareen oinarri-oinarrian egon da besteen etxera bisitan joatea. Ez orain lagun edo familia gisa dauzkagun horien etxeetara arrazoi konkreturen batekin joatea: bazkari bat dela, edo zerbait konkretua ospatzen dela, edo antzekoetan joatea. Baizik eta, auzoa edo sendia (modu zabalean ulertuta) bisitatzera joatea inongo aitzakiarik edo arrazoirik gabe, zer moduz dauden jakin eta elkarrekin solasaldia eginez, arrats eder

bat igarotzeko bestelako motibo eta behar berezirik gabe. Zenbat eta zenbat ardo-gazta eta kafesne-gaileta konbinazio ez ote zen egingo gure etxeetan, bisitara etorritakoarekin solasean!

Bizitzako beste ohitura aldaketa batzuekin batera, hau ere aldatu eta ia desagertzear dagoela esango nuke. Eta egiari zor, kezkaz bizi dut aldaketa hau; ez bisitak agortuko direlako, baizik eta bisita horien oinarrian dagoen gizarte-harreman ereduaren indar erraldoia, gizarte kapital eta komunitatearen balio erraldoia, ahultzen ari garelako (seguruenik oharkabean). Eta atrebentzia ez bada, Eneritz, zuk noiz egin zenuen azkeneko bisita?

Ion MuĂąoa

bat eta

Duela gutxi lankide batek aipatu zidan esamoldea etorri zait burura zure idatzia irakurrta. Gaur egun harreman birtualak nagusi diren honetan... (izan lagun artekoak whatsappez, edo lanekoak posta elektronikoz nahiz telefonoz) harremanak desbirtualizatzera egin beharko genukeela. Alegia, aurrez aurrekoari garrantzia eman eta, berreskuratu. Halere azpimarratzekoa da garai batean harremanak plazan, parrandan aurrez aurre ezagutu ondoren hasten zirela, baina gaur, whatsappeko galdera batekin hasten omen dira.

Baina, bada teknologia tarteko gertatzen den fenomeno bitxi bat ere, eta badira horren adibideak: askotan alboko herrian bizi den laguna ikustea baino errazagoa da munduko beste puntan bizi eta whatsappeko talde berean duzun lagunaren berri izatea. Bateko argazkia bidal diezazuke, edo bideoren bat... Egunero izan dezakezu berarekin harremana, bertan balego bezalaxe ia-ia.

Gizartea garatzen dihoan neurrian, kontzeptuen edo hitzen esa-

bat

Eneritz Gorrotxategi

nahia aldatu egiten da. Lehen etxean bizi egiten zen, etxeko sukaldea zen familiaren solasgune edo biltoki, baina gaur bizimoldeak, lan ordutegiek... etxean lo egiten uzten dute soilik. Egunerokoa aldatzen ari da, beraz askotan etxera etortzea baino nahiago izaten da tabernan, orduaren arabera kafe edo ardo baten inguruan elkartzea. Nik aitortuko dizut sarri egin ohi ditudala bisitak eta horrela eskatuz gero, lasai, prestatu gailetak, laister hortxe izango nauzu eta.

06 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

1

CAFek mende bete CAF enpresak mende bat bete du burdinbidearen zerbitzura; «benetako miraria» Juanjo Olaizolaren esanetan.

3

2

Loinaz Agirre Beasain Gaur egun Goierriko eta Gipuzkoako motorra den CAFen enpresaren 100 urteko historia eta bizipenak jaso dituzte Lemniskata elkarteak, Martin Garcia Garmendiak eta Juanjo Olaizolak. CAF, mende bat burdinbidearen zerbitzura izenburupean hiru formatutan bildu eta gizarteratu nahi izan dute CAFen historia: batetik, 116 urte hauetako 130 irudiz osatutako erakusketarekin eta katalogoarekin; eta bestetik, Juanjo Olaizolaren liburuarekin.

Izan ere, Olaizolak aurkezpenean esan zuen bezala, «benetako miraria» da enpresa batek 100 urte betetzea, «krisi bat eta beste bat» gainditzeko gai iza-

4

tea. Gaur egungo egoerara iristeko, ordea, momentu gazigozo ugari pasatu behar izan ditu Beasaingo fabrika handiak.

Mundu zabalean bost kontinentetan barrena hedatuta dagoen CAF enpresaren jatorriaren lehenengo aztarna XIX. mende bukaeran aurki daiteke.

1860. urtean iritsi zen industria iraultza Beasainera, Goitia familiak bultzaturik, San Martin Burdin Fabrika inauguratu zenean. 1863. urtean trafikorako irekitako Norteko trenbidearen ondoan kokatua zegoen, eta bere helburuetako bat trenbideetarako materiala ekoiztea zen, nahiz eta lau hamarkada behar izan zituen hori lortzeko.

GOIBERRI 07

ASTEKO GAIA

5

Ondoren, 1901ean Sociedad Española de Contrucciones Metalicas sortu zuten, Urquijoko Markesak gidatua; goitiatarrek partaidetza xume bat baino ez zuten izango. Urte batzuk beranduago, 1917ko martxoaren 4an, Luis Urquijo Ussia, Valentin Ruiz Senen, Santiago Innerity Cifuentes eta Angel Gascue Minondo Donostiako Luis Barrueta notarioaren bulegoan elkartu ziren eta Compañia Auxiliar de Ferrocarriles sortu zuten, CAF siglez ezagunagoa dena. Sociedad Española de Construcciones Metalicas lantoki modernoa alokatu zuten lehenengo urteetan. Denbora gutxian bere posizio fintzantziero sendotzea lortu zuen, ba-

6

tez ere Espainiako Gobernuak tren industria babestu zuelako.

Honela, 1925ean, CAFek alokairuan zegoen enpresa erosteko aukera izan zuen. Alemaniar ingeniariek diseinatutako eraikin modernoa zen eta instalakuntza horiei esker, Espainia mailako bagoi fabrikatzaile nagusia bilakatu zen. Urte hartan CAFek tren makina elektrikoak eraikitzeko lehen eskaera jaso zuen, Katalunian Ripoll eta Puigcerda arteko trenbiderako.

1929ko burtsaren krakaren ondorioz izandako krisi ekonomikoa nabaritu zuen CAFek, eta beste sektore batzuetan dibertsifikazioa bilatu behar izan zuen bere tailerretako jarduerari eusteko. «Autobus urbano-

en eta herri arteko autobusen karrozatua egiten hasi zen, baita nekazaritzako makinaria, Fenwick-ak...». Uruguaiko burdinbide sistemarentzat ehun bat bagoi ere esportatu zituen; Pasaiako portutik itsasontzian eraman zituzten. 1935ean, lurrunezko tren makinen ordez, diesel motorrak hartu zuen lekukoa.

Gerra materiala 1936ko gerraren eragina jasan zuen CAFek ere. Batetik, bonbez erasotua izan zen 1936ko uztailean, eta bestetik, lantokia militarizatua izan zen eta era guztietako gerra materiala egiteko erabili zuten. Gerra amaitutakoan berriz ere ekin zion

7

1. Energia iturri propioak edukitzeko Osinberdeko kanala eta Arkakako zentrala eraikitzen hasi zen 1903an. PABLO WEEBER 2. Bagoi fabrika modernoa amaitzen. PABLO WEEBER 3. Fabrika berriaren lehen bagoia. PABLO WEEBER 4. 1907an bidaiarientzako lehen kotxeak irten ziren Beasaindik.

La Loma bide estuko tren konpainiarentzat. Urrats teknologiko oso garrantzitsua izan zen fabrikarentzat. CAF 5. Militarrek beren esku hartu ondoren, era guztietako ekipoak eraiki zituen matxinatuen armadarentzat. Irudian, Solchaga jeneralaren Estatu nagusiarentzat egindako errepideko trena. EUSKO TREN/BURDINBIDEAREN EUSKAL MUSEOA

6. 1941ean Renfe enpresa publikoa sortu zen, CAFen bezerorik esanguratsuenetako bat bilakatuko zena. 1944. urtean 12 tren makina elektriko eraiki zituzten Madrildik Avilara eta Segoviara zihoazen trenbideetarako.EUSKO TREN/BURDINBIDEAREN EUSKAL MUSEOA

7. 1958-1962 artean CAFek bere historiako hedapenik handiena ezagutu zuen, IV. Dibisioa eraikiz. Nazioarteko konpetentziara zabalik egongo zen etorkizun bati aurre egiteko prestatu zen enpresa. CAF

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

8

trengintzari, nahiz eta lehengaia eskuratzeko zailtasunak izan. 1939. urtean Irunen zegoen Sefgi bagoi fabrika zaharra eskuratu zuen eta Pablo Weeber izendatu zuten zuzendari; 1940an, Madrilen beste lantegi bat ireki zuen. 1941ean Renfe sortu zen, eta CAFen bezero nagusienetako bat bilakatu zen. Renfek bidaiarientzako zerbitzuak modernizatzeari ekin zion; CAF aritu zen horretan. Madrilgo Metroa ere eskariak egiten hasi zen.

1940ko hamarkadatik aurrera, CAFek ekoizpenaren zati bat errepide sektorera bideratu zuen. Produktu garrantzitsuenetako bat Fruehauf etxe frantziarraren lizentziapean eraiki-

10

9

tako erdiatoiak izan ziren. Ardatzerdiak, txasisak, ardatzak edo kamioientzako bosgarren gurpilak ere ekoitzi zituzten Beasainen.

1958 eta 1962 urteen artean bere historiako hedapenik handiena ezagutu zuen. Tailer mekanikoa eta muntaketa tailer berriak eraiki zituzten, IV. Dibisioa bezala ezagutzen dena.

Era berean, garapenaren urteetan merkantzia bagoiek ezagututako eskaera handiari aurre egiteko, CAFek ekoizpen kateak ezarri zituen. Fiat, Alco edo Mitsubishirekin egindako akordio teknologikoekin Espainiako merkatuan nagusi izatea lortu zuen. 1962an CAF berriz hasi zen bagoiak, kotxeak, diesel lo-

komotoreak... ekoizten; Thailandiara, Frantziara, Jugoslaviara, Alemaniar Errepublika Demokratikora, Tunisiara, Kolonbiara, Iranera... esportatu zituen.

dira. 2001. urtean inguruko trenbide arloko teknologia zentrorik handiena eta aurreratuena inauguratu zuen Beasainen.

250 ingeniari eta teknikari baino gehiago aritzen dira bertan lanean.

80ko krisialdia Hala ere, 80ko hamarkadako krisi ekonomikoaren ondorioz, «ia CAFen historia amaitzeko zorian izan zen». Baina 90eko hamarkadan aldiriko trenetan eta abiadura handiko trenean egindako inbertsio handiei esker, enpresak bere norabidea berbideratu zuen eta berrikuntzaren aldeko apustua egin zuen, produktu propioak garatuz; «CAFen azkeneko 25 urteak abiada oso bizikoak» izan

Arizkorretarren hitzaldia Historiak erakusten duen bezala, urte hauetan guztietan berritzeko gaitasuna eta bezeroen beharretara egokitzen jakin izan du CAFek, beti ere begiak etorkizunari begira jarrita. Gaur ostirala, 19:00etan, Beasaingo Igartzako jauregian, Andres Arizkorreta CAFeko presidente exekutiboak fabrika handiaren etorkizunari buruzko hitzaldia egingo du.

8. 1971. urtean CAFek Zaragozako Material Movil y Construcciones fabrika bereganatu zuen. Orduz geroztik, Gipuzkoako enpresaren siglen esanahia aldatu egin zen: Compañia zena, Construcciones bilakatuko zen, Aragoiko lantegi historikoaren omenez. EUSKO TREN/BURDINBIDEAREN EUSKAL MUSEOA 9. 70eko hamarkadatik CAFen helburuetako bat teknologia propioa edukitzea izan da, sektoreko multinazional garrantzitsuenekin parez pare lehiatzeko eta haien lizentzien mende egon beharrik ez izateko.

2001ean Beasainen trenbide arloko teknologia zentrorik handiena inauguratu zen. Bertako bulego eta departamentu desberdinetan 250 ingeniari eta teknikari baino gehiago aritzen dira lanean. CAF 10. Bere sorreraren mendeurrenean, CAFek bizitasun handiz jarraitzen du, bost kontinenteetan tren eta tranbien hornidura eskaintzeko era guztietako nazioarteko proiektuetan murgilduta.

Harribitxirik preziatuena Oaris izenekoa da, Abiadura Handiaren merkatu lehiakorrari CAFek eskainitako erantzuna eta Norvegian dagoeneko bere lehen fruituak bildu dituena. CAF

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

10 GOIBERRI

GAZTEAK

«Txolartean aritzea aparteko aukera izan daitekeela uste dut» Izaro Markotegi (Legazpi, 1999) boluntario gisa lanean hasi berria da martxoan Goierri garaiko Txolartean.

Josune Zarandona Legazpi Otsailaren amaieran Goierri garaiko Txolarteak ateak ireki zituen berriz. Txolartea desgaitasun intelektuala dutenei zuzendutako aisialdi gunea da.

Boluntario faltagatik itxita egon zen tarte batean, eta urtarrilean Atzegik deialdi bat egin zuen boluntario eske.

Deialdi horri erantzunez hiru gaztek eman zuten izena eta haiei esker martxan da berriz zerbitzua. Izaro Markotegi legazpiarra da hiru boluntario horietako bat.

Nolatan izan zenuen deialdiaren berri?

G OIERRIKO H ITZA n jakin nuen Atzegi boluntario bila zebilela.

Betidanik gustatu izan zait desgaitasunak dituzten pertsonekin lan egitea. Niretzako aparteko aukera izan zitekeela

Babeslea

lehenengoz. Hasiera batean galduta sentitu nintzen, ez nuen ia inor ezagutzen. Segituan ordea, sekulako maitasuna jaso nuen guztien partetik eta oso sentsazio onak izan nituen beraiekin.

Zein da Txolartean zuen lana?

JOSUNE ZARANDONA

pentsatu nuen, eta gehiegi pentsatu gabe eman nuen izena.

Zer espero duzu esperientzia honetatik?

Ikastea. Pertsona bezala aberatsagoa izaten lagunduko didala uste dut. Desgaitasun intelektuala duten pertsonak izanagatik asko dute esateko, benetan nolakoak diren ezagutu eta hori barneratzea nahiko nuke.

Damutu al zara hartutako erabakiaz?

Ez. Txolarteko lana beste modu batekoa izango zela uste nuen.

Desgaitasuna duten pertsonekin lan egitea zailagoa izango zela uste nuen, baina segituan konturatu naiz nik eman dezakedana baino gehiago ematen dutela beraiek bueltan.

Hasi berria zara. Zein izan da lehendabiziko esperientzia?

Legazpin ospatu zen Kirola Elkarrekin egunean izan nintzen

Desgaitasun intelektuala duten pertsonekin egotea larunbat edo igande arratsalde batean. Momentuz ez daukagu maiztasun finkorik, baina hamabostean behin-edo elkartzen gara. Legazpiko, Urretxuko eta Zumarragako bizilagunak daude taldean eta Legazpin edo Urretxun elkartzen gara txandaka.

«Esperientzia honek pertsona bezala aberatsagoa izaten lagunduko didala uste dut»

Zer esango zenieke zu bezalako gazteei?

Anima daitezela esperientzia hau bizitzera. Ez beldurrik izateko, ez dagoela horrenbesteko alderik desgaitasuna dutenen eta ez dugunon artean.

12 GOIBERRI

EGURALDIA GOIERRIN: NEGUARI ERREPASOA

Negu gorririk ez aspalditik Hotz handiko egunak izan diren arren, ez du elurrik egin amaitu berri den neguan. Uda giroa bai, tartean.

Tere Madinabeitia Zeru urdin-urdinekin eta tenperatura atseginekin agurtu zen aurtengo negua martxoaren 20an, goizeko 11:28an. Atzean geratu zen abenduaren 21ean hasi zen 88 egun eta 23 orduko urtaroa, eta ekainaren 21era arte luzatuko den 92 eguneko udaberriari eman zion erreleboa.

Eguraldiari dagokionez, Legazpin, Ordizian eta Zegaman jasotako datu meteorologikoak aurrean, negu gorririk ez da izan aurten ere, egun batzuetan hotz handiak egin baditu ere, eta zero azpitik egun asko jarraian. Beste muturrean, uda giroa ere izan da urtaroaren amaierako hainbat egunetan, tenperatura beroekin. Bestal-

de, elurrik ez du egin, mendi tontorretan izan ezik, eta euria ere ez garai horretarako nahi zitekeen beste.

Hotza eta izozteak Dudarik ez da: aurtengo urtearen hasiera hotza izan da. Tenperatura erregistroak begiratu besterik ez dago. Urtarrilean, 16 egun izan dira termometroa 0 azpitik ibilitakoak, 12 egun Legazpin (iaz hiru izan ziren negu osoan). Marka utzi dute, gainera, tenperatura horiek, azken urteotako minima bajuenak jaso baitira: -5 gradu Ordizian urtarrilaren 7 eta 8an, -4,5 gradu Legazpin urtarrilaren 20an eta -4,3 gradu Zegaman urtarrilaren 18an. Azken egun horretan, gainera, tenperatura maxi-

moak ez zuen 0 gradura iristea lortu, eta -2,8 gradutan geratu zen termometroaren marratxoa Legazpin (Zegaman -2an eta Ordizian 0an). Izozteak izan ziren tenperatura baju horien ondorio zuzena, ez bakarrik urtarrilean zehar, baita otsaileko egun batzuetan ere. Erreka eta putzu ugari izoztu ziren orduan, baita igerilekuak ere, Ormaiztegikoa kasu –urtarrilaren 20an ateratako argazkian, eskuinean–. Urte amaiera ere ez zen makala izan, eta abenduaren 29 eta 31 bitartean -1,6 eta -2 gradu artean ibili ziren minimak. Hala ere, eguraldi bikaina izan zen egun haietan eta hartaz gozatu ahal izan zuten, esaterako, Urtezahar egunean Aizkorriko gainera igo zirenek –goiko irudian–.

Egun hotzak bai, izan dira, Eusko Jaurlaritzako Segurtasun Sailak abisu horia ere ezarri du behin baino gehiagotan tenperatura bajuagatik, baina

Urte zaharrari agur esateko Aizkorrira igo zirenek eguraldi bikaina izan zuten goizean zehar, eguna zero azpiko tenperaturekin hasi bazen ere.

MIKEL ALDASORO

erregistro horiek ez dute garai bateko negu gorriaren arrastorik ere utzi. Izan ere, beste muturrean, egun beroak ere izan dira neguan zehar, batez ere amaieran. Hala, 26-27 gradu ere neurtu dira, uda-udako tenperaturak, martxoaren 10-11ren bueltan, eta negu osoko maximen artean 15 gradukoa izan da bajuena, hau da, ohi baino altuagoa.

Neguko datu meteorologiko esanguratsuenak ORDIZIA abendua

urtarrila

otsaila

(21etik)

ZEGAMA martxoa

abendua urtarrila

otsaila

(20ra arte) (21tik)

LEGAZPI martxoa

abendua urtarrila

otsaila

(20ra arte) (21etik)

Tenperatura maximoa

21º aben. 28

20º urt. 31

23º ots. 17

27,3º 17º mar. 10-11 aben. 28

15,4º urt. 31

18,9º ots. 22

26,1º mar. 10

17,5º aben. 28

Tenperatura minimoa

-1,6º aben. 29

-5º urt. 7-8

3º ots. 18,19

2,5º mar. 4

0,2º aben. 31

-4,3º urt. 18

1,3º ots. 9

3º mar. 4

Egun euritsuena

3,1 litro aben. 20

80 l. urt. 10

20 l. ots. 7

24 l. mar. 13

1,8 l. aben, 21

64 l. urt, 10

28,2 l. ots. 7

Euria guztira

8,4 litro 3 egun

270 l.

9 egun

80,4 l.

10 egun

55,1 l.

11 egun

3 l.

5 egun

223,3 l.

13 egun

143,6 l.

12 egun

Egun haizetsuena

27,9 km/o aben. 28

74,8 km/o urt. 27

121 km/o ots. 4

133,3 km/o 45,5 km/o mar. 10 aben. 28

18,5º ots. 22

25,5º mar. 10

-2º -4,5º abe. 30-31 urt. 20

0,5º ots.25

1,5º mar. 1

19,7 l. mar. 12

4,6 l. aben. 31

70 l. urt. 10

32,3 l. ots. 7

24,1 l. mar. 11

57,3 l.

10 egun

7 l.

5 egun

257,3 l.

14 egun

110,9 l.

13 egun

73,1 l.

8 egun

-

-

-

-

102,7 km/o 118,9 km/o 77,6 km/o urt. 27 ots. 12 mar. 5

Iturria: Ordiziako, Legazpiko eta Zegamako Euskalmet eta Aemet estazio meteorologikoak.

martxoa (20ra arte)

17º urt. 31

GOIBERRI 13

EGURALDIA GOIERRIN: NEGUA

Ormaiztegiko igerilekua izoztuta urtarrilaren 20an . J.L. OTAEGI Batez bestekoak elkartu, eta 2016-17ko negua ez da izan, beraz, hotza. Hotza izan zena, 1956ko negua da, Irakurle batek baino gehiagok gogoratuko du ziurrenik, elurte urtea izan baitzen hura. Elurra egunez egin, eta gauez izotza, Goierriko hainbat herritan egunetan egon omen ziren haurrak eskolarik gabe, eta pinuak ere izoztu omen ziren. Villlabonan neurtu zen Gipuzkoako tenperatura minimoa otsailaren 3an: -13,6 gradu. Goierrin ez zen urruti ibiliko.

Elurrik ez, eta euri gutxi Elurra izaten da, hain zuzen, neguraren adierazleetako bat. Azken honetan, aurreko urteetan

bezala, ez du egin, mendietan soilik. Urteak dira, egia esan, herrietako kaleetan, ezta inguruko zelaietan ere, elur geruza sendoak ikusten ez direla. Lehen aipatutako 1956ko elurte haien ondoren, 1985koak izan ziren handienak, Errege egunaren bueltan. Geruza lodia orduan, eta tenperatura bajuek eraginda, iraunkorra gainera.

Euria, berriz, ez du apartekorik egin, alderantziz, ohikoa baino gutxiago. Ordizian 413,9 litro egin ditu guztira, Zegaman 427,2 eta Legazpin, hiruretatik euritsuena, 448,3. Urte osorako aurreikuspenak 1.500 litro ingurukoak direla kontuan hartuta, udaberrian eta udazkenean bakarrik egingo al du!

14 GOIBERRI

SARETIK

saretik Albisteak

Sarean ikusia

Txillardegiren obra digitalizatuta

20. Korrikaren jarraipen berezia HITZA-n Atzo abiatu zen Otxandiotik 20. Korrika, eta Euskal Herria zeharkatu ondoren, apirilaren 9ean iritsiko da IruĂąera.

Goierrin bezperan pasako da, apirilaren 8ko goizaldean, hain zuzen ere. Azken edizioetan bezala, GOIERRIKO HITZA-k jarraipen berezia egingo dio Korrikari, eta eskualdeko herri guztietako argazkiak eta bideoak igoko ditu sarera, Korrika pasa ondorengo orduetan. Horrez gain, ostegunean argitalpen berezi bat zabalduko dute HITZA-rekin batera. Informazio osoa, Korrikaren atal berezian aurki daiteke, helbide honetan: goierri.hitza.eus/korrika20

eu.wikipedia.org

Wikipedian gero eta toki gehiago du euskarak ikipedia entziklopedia, 2001. urtean sortu zenetik, hazi eta hazi ari da urtez urte, miloika erabiltzaileren ekarpenei esker. Horien artean, bere aletxoa jartzen hasi ziren hainbat euskaldun, euskarak ere Wikipedian bere tokia izan zezan.

Bakarkako lan hori egiten zuten hainbat lagun elkartu, eta Euskal Wikilarien Elkartea sortu zuten iaz, ÂŤWikipedia eta

W

bere inguruan dauden proiektuak sustatzeko, ezagutzeko eta hobetzekoÂť helburuarekin.

Donostia 2016 kultur hiriburutzaren babesean, hezkuntzara bideratutako hainbat proiektu gauzatu dituzte, eta bide horri eutsi nahi diote 2017an.

Datuei begira, ondo kokatuta dago euskara, hizkuntza guztien artean 31.a baita edukien rankingean. Munduan dauden 7.000 hizkuntzetatik 300etan bakarrik aurki daitezke Wikipediarako idatzitako artikuluak.

Jose Luis Alvarez Enparantza Txillardegi pentsalari eta idazlearen obra osoa digitalizatu du Jakin Fundazioak, Gipuzkoako Foru Aldundiaren laguntzarekin. 1956an aurreneko lana argitaratu zuenetik 2011ra arte idatzitako 1.634 lan katalogatu dituzte, 40 liburu eta 1.352 artikulu. Bere lanei buruz edo berari buruz idatzitako erreportaje eta elkarrizketak ere jaso dituzte.

Euskarazko hitz bukaeren hiztegia UZEIk 1994. urtean sortutako Atzekoz-aurrera euskarazko hitz bukaeren hiztegia eguneratu eta sarean jarri du, Bertsozale Elkartearekin elkarlanean. Izan ere, hiztegi hori bereziki erabilgarria da bertsolari askorentzat, errimak bilatzeko aukera ematen baitu. Guztira 53.000 sarrera ditu eta doan kontsulta daiteke uzei.eus webgunean.

GOIBERRI 15

ERREZETA

Bakailao kokotxak pistoarekin MIKEL ALBISU

Osagaiak (4 pertsonentzat) 20 bakailao kokotxa 2 kuiatxo 3 piper berde Piper gorri bat 2 tipula Baratxuria Oliba olioa

Prestaketa Pistoa Lehenik, tipulina, kuiatxoa, piper berdea eta piper gorria laukitxotan ebaki eta kazuela batean olio pixka batekin goxatu, pistoa egiteko. Su motelean eduki behar da barazkiak ondo bigundu arte, eta ahal bada pixka bat karamelizatzea komeni da.

Kokotxak

Garaiko eta kalitatezko produktua Rubiorenan easaingo Rubiorena jatetxea 2015eko abenduan hartu zuen Urki Balerdik.

Rubiorenak aurretik zuen proiektu filosofiari eutsi dio Balerdik, umiltasunez, garaiko eta kalitatezko produktua erreferentzia hartuta, bezeroari ahalik eta eskaintza hoberena emanez.

Mahaira zerbitzatzen den guztia etxean prestatzen du. Euskal sukaldaritza tradizionala errespetatuz, eta bere ukitu ezberdina emanez. Karta aukera eta dastatze menuaz gain eguneko menua eskaintzen dute astean zehar.

B

Beste aldetik, baratxuri ale pare bat ondo xehatu eta zartagin batean nahikoa oliorekin egiten jarri. Baratxuriak kolore pixka bat hartutakoan, kokotxak gehitu, su motelean eduki egiten, ez dute denbora asko behar. Azkenik, pil-pil saltsa egiten da zartaginari birak emanez.

Aurkezpena Aurkezteko garaian, platerean kokotxak jarri behar dira eta gainetik pistoarekin estali.

Laguntzeko garaian ere hainbat aukera daude, txangurroarekin, muskuiluekin, onddoekin... bakoitzak bere gustura buka dezake platera.