Goiberri 236. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

Hamar urte uhin askeak sortzen

236. zenbakia. 2017ko maiatzaren 12a

Aitor Urkiola 3 Iritzia 4-5 Ianire Garro artista gaztea 6 Goiekiren enpresa ekimen berrien sariketak 20 urte 7 Jose Mari Zeberio, Munduko Landaguneko lehendakaria 10-12 Arrautzen kodeak 13 Korostiko gurutzea 14

Urretxu-Zumarragako KKinZona irrati libreak lehen hamarkada bete du audientzien morrontzatik libre biziz eta biziaraziz 8-9

GOI B ERRI KKinZona eguna ospatu zuten irratiko kide eta kolaboratzaileek joan den apirilaren 29an, irratsaio berezi bat kalean bertan eginez. A.A.

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE mOTZEAn

Aitor Urkiola Olaberriko herritarra

«Herritik sortzen diren dinamika ezberdinekin identifikatzen naiz» Mikel Albisu Olaberria Aitor Urkiola Ugartemendia (Olaberria, 1974) zinegotzia izana da, gaur egun CAF-en LAB-eko komitekidea da, Gure Esku Dago dinamikan parte hartzen du... «Herritik sortzen diren dinamika ezberdinetan laguntzearekin identifikatzen naiz».

Urkiolak bizirik ikusten du langile mugimendua: «Indartsuak beti zango du ahula zapaltzeko helburua. Gu langileak garen heinean, antolatuta egoten segi beharra dugu. Ezer ez egitea ez da aukera on bat».

Ze zaletasun dituzu?

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

GOI B ERRI

Abeslari bat.

Anje Duhalde.

Abesti bat.

Errobiren Gure lekukotasuna.

Janari bat.

Gurasoek hazitako oilaskoa.

Edari bat.

Ataungo Troskaetan, Marijok eta Monik ateratako edozein.

Oporretarako leku bat.

Oporretan edozein lekutan gozatzen dut.

Pelikula bat.

Gazta zati bat eta Uda miñean

Etxekoak, hil berria den aitaginarrebak irakatsitakoak eta LAB-CAF eko lankideek egunero eskaintzen didaten errespetua eta maitasuna.

Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Rafael Santandreu psikologoarena. Oso ona.

Amets bat.

Argitaratzailea:

Diseinua eta banaketa:

Liburu bat.

El arte de no amargarse la vida

Askotan igotzen naiz Hirumugatara, gustuko dut goian eguna argitzen ikustea. Lagunarteko solasaldia eta eztabaida ere, nola ez!

«Askotan igotzen naiz Hirumugatara, gustuko dut goian eguna argitzen ikustea»

MIKEL ALBISU

negua, Ordiziako memoria historikoaren ingurukoa.

Berandu baino lehenago, jende zoriontsua euskal estatu sozialista batean.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Goierriko txoko bat.

Ataungo Agautz gaina.

Olaberrian biziko ez bazina.

Lurrari lotutako lekuan, Sakanan, Baztanen...

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joseba Imaz Ganzarain Kazetaria

Ikus-entzunezkoen bidea azetaritza-lanak bere alde onak ere baditu. Aukera ederrak eskaintzen ditu noiz behinka, izkutuan dauden errealitate, istorio eta pertsona interesgarriak ezagutzeko. Kazetari batzuk, lan ibilbidean pilatzen doazen trofeoak bailira, gogoan izan ohi dute zinemako izar ezagun bati egindako elkarrizketa, pertsonaia historiko baten inguruan idatzitako kronika sakona edo politikari ezagun batekin izandako solasaldi luze eta aberasgarria. Beste batzuk kanpoko lurralde batean egindako erreportaje koloretsua hartzen dute gogoan. Nazioarteko kirol ekitaldi garrantzitsu bati egindako jarraipen zabala ere oroitzeko moduko lanen zerrendan egon ohi da askorentzat.

Hala ere, normalean, oroitzapen profesional kuttunenak gertuko istorio edo pertsonei lotuta egon ohi dira. Hala gertatzen zait niri behintzat. Kazetari edo kronistak inguruko gizartera begira lan egin ohi du eta balite-

K

ke horregatik maitasun berezi bat edukitzea ingurumarian ditugun gertakizun edo pertsonei.

Gertuen duen jendarteari informazio interesgarria eta aberasgarria helarazi nahi diolako kazetariak, finean.

Oroitzapen horietako bat berritu dut orain dela gutxi, Juanba Berasategiren heriotza dela eta.

Bi aste dira dagoeneko marrazkilari, ilustratzaile eta zinemagile pasaitarraren joan zitzaigunetik. Kultura eta euskararen mundutik erabatekoa izan da adostasuna, Berasategiren ekarpena eta ibilbidea goraipatzeko garaian, animaziozko euskal zinemagintzan aitzindaritza bere gain hartu izanagatik.

Artean ezezaguna nuen Berasategi, erredakzioko arduradunek hari elkarrizketa bat egiteko eskatu zidaten arte. Foru aldundiaren Abbadia Saria jasotzera zihoan 2006an, euskararekiko eta euskal herriaren kultur izatearekiko erakutsitako konpromisoa zela eta. Animazioko zinemaren esparruan egindako lanaz gain, euskal zinemaren ekoizleak elkartzen

eta proiektu berritzaileak sustatzeko lanaren errekonozimendua izan zen sari hura. Haren curriculuma begiratu eta laster jabetu nintzen zeinetaz ari ginen.

Gure belaunaldiko imajinarioan hiltzatuta baitzeuden ordurako Kalabaza Tripontzia,

Fernando Amezketarra eta Lazkao Txiki marrazki bizidunak.

Gogoan dut oraindik eskolako lagunekin batera Usurbe zinema zaharrera joan ginenekoa, Fernando Amezketarra filma ikustera. Ez dut film haren xehetasunik bat ere gogoratzen, artean ume kozkorra bainintzen.

Baina nolabaiteko arrastoa utzi zuen nigan, pelikula hura ikuste-

ra joan izana bere horretan gogoratzeko.

Nerabezaroan, Lazkao Txikiren pasadizo, bizimodu eta malenkoniak ezagutzeko parada eman zigun Juanba Berasategiren imajinazio eta sormenak. Ez zait bide hoberik okurritzen Lazkaomendiko bertsolari ttikiaren balioak eta bizitza Euskal Herri osoan ezagutzera emateko.

Berasategiri 2006an egindako elkarrizketa hartan, ironia eta umore beltzez jantzitako adierazpenen artean, pertsona apal eta eskuzabal bat aurkitu nuen.

Garbi zeukan euskaraz eta euskal mundutik abiatuta lan egiteko konpromisoa eta ilusioa. Baliabide urriekin urrea balio zuten lanak egiteko gaitasuna.

Ikus-entzunezkoen munduak izugarrizko garrantzia hartu du gizartean. Ikusi besterik ez dago zer nolako boterea duten filmeek, telesailek edo whatsappez zabaltzen ditugun bideoek, jendearen pentsamolde, iritzi eta ohiturak baldintzatzeko orduan.

Euskarazko zinemagintza ari da bidea urratzen, kalitate handiko lanen bitartez arrakastarako bidea erakutsiz. Ez da nolanahiko desafioa mundu horretan sakondu eta euskarak bere lekua izaten jarrai dezan lan egitea.

Hizkuntza komunitate eta herri gisa heldu beharreko desafioa da, inondik ere. Juanba Berasategi bezalakoen konpromisoa eta determinazioa eredu gisa hartu behar genuke.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

World Rural Forum eta Zeberio Jose Mari Zeberio ekarri du Josu Marotok txoko honetara. World Rural Forum erakundeko lehendakaria da ataundarra.

Pasa berri ditugu Aste Santuetako oporrak, baita maiatzaren lehen eguneko zubia ere. Zenbaitek sanprudentziotan edota santikutzetan ere hainbat egun izango zituen jarraian, lanera edo eskolara joan beharrik gabe.

Ulergarria zait laneko gorabeherak, etxeko martxa, eskolako motxilaren zama eta gainerakoak pilatzen eta pilatzen joaten direnean nolabaiteko atsedena hartzeko beharra sentitzea, noski. Eten horretarako baina, norberak bilatu behar izaten du bere bidea: batzuk ordularia eskutik kentzearekin edo iratzargailua ez jartzearekin konformatzen badira ere, beste batzuk kanpora joateko aprobetxatu nahi izaten dute; paraje berriak ezagutu, han edo hemen hondartzan edo mendi-aldean egonean egon, lasai ederrean... Bakoitzak ikusiko du eguneroko zurrunbilo horretatik irten edo ihes egiteko zein den bere formula, baina uste dut uste, zilegia eta errespetagarria dela erabaki bat zein bestea: etxe inguruan geratzea edota punta batera edo bestera joatea. Batzuk, gainera, denboraz ibili ohi dira

antolatzen eta beste batzuk azken orduan erabakitzen dute hara edo hona mugitzea.

Bada ordea, sarri entzuten galdera bat: ÂŤEta zuek, nora joango zarete?Âť. Ez ote da galdera hori nolabaiteko presio bihurtzen, arrazoi batengatik edo bestearengatik etxe inguruan geratzea erabakitzen duenarentzat? Ez ote da bere erantzuna nolabait ere justifikatzera behartzen? Kanpora joateko hautua egin duena, justifikazio horretatik libre geratzen da, ezta?

Eneritz Gorrotxategi

bat eta

Geratuko ez da ba! Hura modako estandarretan dabil, ez ordea urte guztia lanean pasata zubi edo jai-egun bakoitzean, paraje berrietan gozamen hedonista indibidualera jotzen ez duena. Halakoxeak dira gure bizimodu posmoderno edo likidoetako klase ertainak (langileria klasea ere likidotu, lausotu edo gaseatu da) lortu dituen ongizateko ohiturak; aspirazioko estandarrak.

Kontsumo gizarteaz hitz egiterakoan, normalean, hirugarren pertsonan jarduten dugu. Inpertsonalizatu egiten dugu kontsumoaren gizartea, eta McDonals, Zara eta halakoekin lotzen dugu. Eta demonizatzen ditugu janari-azkarra, multinazionalak, lanpostu prekarioak eta abarrak. Gu nola izango gara ba halako gizarte injustu eta ez jasangarriaren sortzaile, garatzaile eta erantzule? Keba! Gu lanez gainezka gabiltza, estresatuta eta mila buruhausterekin, eta beharrezko dugu deskonektatzeko hegazkina hartu eta Kanarietara joatea, edo furgoneta hartu eta eskiatzera joatea edo autokarabanan Landetara joatea‌ Ez da inolaz ere plazer hedonista indibidualean baino ez dugula pentsatzen; gurea beharra da, eskubidea da eta

bat Ion MuĂąoa

ondo merezitakoa da. Eta dugun denbora apurra aprobetxatu beharrean gaude. Eta amaitzen da zubi bakoitza, eta hurrengorako egunak deskontatzen hasten gara, denbora aprobetxatu beharrean dago eta!

Eta badirudi krisiak krisi, horrela jarraituko dugula: urrutiko intxaurren eta gertukoen arteko dialektikan, abenduaren 3ak jai behar duen edo ez eztabaidatzen, eta bakoitzak ahal duen moduan ongizatera bidaiatzen.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Margolari eta tatuatzailea izatea da nire amets handiena» Ianire Garro olaberriarra (1996) pintura, marrazketa eta tatuajea uztartu nahi ditu etorkizunean.

A. Vierbücher Olaberria Ametsak egi bihurtzeko lanean ari da Ianire Garro (Olaberria, 1996). Artea oso gustuko du eta margolaria da. Hainbat erakusketa ere egin ditu, gaztea izan arren. Gainera, tatuatzaile izan nahi du, eta laster egingo du bere lehenengo ikastaroa.

Noiztik eta nondik datorkizu margotzeko grina?

Orain dela bederatzi urte, Beasainen, Arte Akademia batean hasi nintzen. Marraztea eta margotzea betidanik gustatu bazait ere, akademian hasi nintzen, artea beste seriotasun batekin hartzen. Zazpi urte igaro nituen han, eta etorkizunean hontaz bizi nahi dudala deskubritzeko balio izan zidan. Horregatik, arte batxilergoa egin nuen eta jarraian, bi urte igaro ditut Salamancan, Arte Ede-

Babeslea

ARIANE VIERBÜCHER

rrak egiten. Orain, ikasketak utzi behar izan ditut besoko arazo bategatik, baina horregatik ez diot gustuko dudana egiteari utziko.

Zein da gustukoen duzun estiloa?

Esperientzia hartzen joan naizen heinean, errealismoa da nire estiloa eta teknika desberdinak erabiltzen ditut; grafitoa, pastelak, boligrafoa eta olioa, besteak beste.

Definitu zure lana.

Zerbait esaten didaten aurpe-

giak aukeratzen ditut. Nire lan inportanteenak, orain dela gutxi egindako bi amona dira. Zimurrak eta espresio bereziak dituzten aurpegiak dira, eta hori ondo irudikatzea ez da lan erreza. Lanak jendaurrean jartzen ditudanean ordea, baloratzen dutela sentitzen dut eta oso pozgarria da hori.

Orain gutxi arte Aterpe tabernan erakusketa izan duzu.

Teknika desberdinak erabiliz egindako bederatzi marrazki eta kuadro jarri nituen: akrilikoa, pastela, grafitoa eta argizariak, besteak beste. Horien artean, enkargu bidez eginiko pare bat lan ere. Espresio desberdinak dituzten erretratuak ere ikus zitezkeen.

Orain zer duzu esku artean?

Arte txapelketa batean aurkezteko lan bat bukatu berri dut

eta ea zortea dudan! Horrez gain, hilabete honetan, tatuaje kurtso bat egingo dut, eta nola ez, kuadroak egiten ere jarraituko dut, beti bezala! Bestalde, leku berriak bilatu eta gauza berriak egiten hasi nahi dut, hurrengo erakusketa prestatzen hasteko. Oraindik ez dakit noiz izango den, baina lanean ari naiz dagoeneko. Bide batez, guztion artean, arteari bultzada eman eta egiten dugun lana ezagutzera emateko, herritarrak arte-aretoak bisitatzera gonbidatu nahi ditut.

Etorkizunari begira zertan ikusten duzu zure burua?

Etorkizunean tatuatzailea izan nahi dut. Azal gainean ere, errealismoa erabili nahi dut. Koadroak margotzen ere jarraituko dut noski! Bi arteak uztartu nahiko nituzke.

GOIBERRI 07

MOTZEAN

Ekimen berriei gorazarre Ekintzaileen proiektuak balioan jartzeko helburuarekin, Goiekik irekia du ekimen proiektuak jasotzeko epea.

A. VierbĂźcher Goierri Goiekik, Goierriko Garapen Agentziak, Enpresa Ekimen berrien XX. sariketa abian jarri du, eskualdeko hainbat enpresaren laguntzarekin.Sustatzailearen irudia ezagutzera ematea, berrikuntza, enpresen garapena eta eskualdean enplegua eta aberastasuna sortzea dira lehiaketa honek bultzatu eta indartu nahi dituen baloreak.

Azken finean, Goiekik, enpresa mailan Goierrin bertan egi bihur daitezkeen asmo guztiak bultzatu nahi ditu, eta Goierriko ekonomia berpizteko eta eguneratzeko kultura indartuko luketen proiektu guztien alde egin nahi du.

Bi kategoria Sariketak bi kategoria desberdin hartzen ditu kontuan: Enpresa Ekimen Berriko Proiektu Onena batetik, eta Enpresan Buruturiko Proiektu Berritzaile Onena, bestetik. Lehenengoak, 6.000 euroko saria jasoko du.

Kategoria horretan, enpresa saridunak kooperatibaren izaera juridikoa baldin badu, 3.000 euro gehiago jasoko ditu. Sari horren helburua, sustatzailearen irudia sustatu, eta eskualdean lana eta proiektu berritzaile, sendo eta bideragarri baten bitartez aberastasuna eta lana sortzea dira. 20162017 urtean zehar, negozio ideia

bati buruz bideragarritasun plana landu eta enpresa sortu duten haiei dago zuzenduta.

Enpresan Buruturiko Proiektu Berritzaile Onena da bigarren kategoria, eta ekintza berritzaileak garatzenaren ondorioz, enpresa bertan balio erantsia sortzen duten eskualdeko ETEi dago zuzenduta. Beraien proiektua aurkezten duten enpresetako produktu, prozesu, merkatu eta antolakuntzan berrikuntza sustatzea du helburu. 3.000 euroko saria eramango du irabazleak.

Agiriak aurkezteko epea 2017ko maiatzaren 26an, 12:00etan amaituko da. Informazio gehiago www.goierri.eus webgunean aurki daiteke.

2016ko irabazleak Aitor Martinez beasaindarraren Fashion Ole proiektua izan zen Enpresa Ekimen Berriko Proiektu onena iaz. Merkataritza txikia sustatzea helburu duen Interneteko moda komunitatea da Fashion Ole. Aizkorpe enpresak sortutako Gonerlux proiektuak jaso zuen Enpresan Buruturiko Proiektu berritzaile onenaren saria, argiteri publikoa neurtzeko sistema berria sortzeagatik.

Azkenik, eskualdeko gazteen proiektuen artean, Arri proiektua izan zen saritua.

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Irrati uhin libreak Urretxu-Zumarragako KKinZona irrati libreak 10 urte bete ditu. Legazpira, Ezkiora eta Gabiriara iristen da jada euren seinalea. Materialki ezerezetik eraikitakoa da, baina izateko gogo tinko batetik sortutakoa.

Miriam Luki Urretxu KKinZona irratiak 10 urte bete berri ditu. Honezkero 24 orduz emititzen dute FMn. Urte hauetan guztietan hazi egin dira emisioari dagokionez eta irratigintzan hezi ere. Arrosa Sarea irrati libreen sarearekin egiten duten trukeari esker, produkzio propioari Arrosan sortzen diren irratsaioak gehitu dizkiete eta 24 orduz bete dute Goierri garaiko irrati librearen uhinen parrilla.

Irratiaren sorreran KKinZona proiektu komunikatiboa dago.

2004an fanzine bat sortu zu-

ten. Aritz Ormazabalen hitzetan, ÂŤbeti izan gara ipurterreak eta geldi ezin garenez egon, gure joera horretatik jaiotako proiektu komunikatiboa daÂť.

Irakurzaleak, diseinuaren, muntaiaren eta kazetaritzaren esparruetan jarduten den jende taldea zegoen atzean. Guztiek arlo politikoan, gizarte kritikan zein kulturaren eremuan zer edo zer adierazteko grina zuten.

Aurretik, halere, Urretxun irrati bat sortzeko deialdi bat egin zuen norbaitek. Ormazabalek badaki bilera hartara joan

Esateko gogoa, egiteko gogoa eta irratigintza zaletasuna uztartu zituzten KKinZonan Euskaraz emititzeko bokazioa dute, baina erdal hizkuntzei ez dizkiete ateak ixten

zela, ezin da gogoratu nork deitu zuen ezta norekin joan zen ere. Ordurako irratigintzaren harra, ordea, barruan zuten.

Paperezko fanzinea egiten ari zirela, musikazaleak izanik, beste urrats bat emateko beharra sentitu zuten eta hala uztartu ziren esateko gogoa, egiteko gogoa eta irratigintza zaletasuna. Hasteko ideia bat eta errenkadan galdera ugari: nondik hasi, nola egin, baliabide teknikoak nondik atera.

Hesiak ez ziren, halere, oztopo izan. ÂŤZarauzko Arraio irratiko lagun bat etorri zen eta Inter-

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

eta kontrakultura, beste mezu batzuei tokia egitea, alegia».

Irrati librea da eta ekonomikoki burujabea da. Bazkideak dituzte eta haien kuotak jasotzen dituzte. Aitzitik, kuota horiek gabe ere burujabeak dira festetan jarri izan dituzten txosnei eta abarrei esker; «horregatik diru bilketaren gaia ez dugu inoiz serioegi hartu». KKinZona irratia librea da; audientzien morrontzatik ere libre bizi da.

Urretxuko eta Zumarragako eskoletatik joaten zaizkie haurrak irrati bat zer den ikustea.

Gazte batzuk ere hasi dira irratiaren atea jotzen eta beste batzuk saioak egiteko ideiak biltzen. «Gure erronketako bat ezagutzera ematea da, kanpoan entzuten gaituzte eta gure herrietan oraindik badago irrati hau existitzen denik ez dakitenak», dio Ormazabalek.

netez emititzeko moduko irratia martxan jartzeko muntaia egin zuen. Linux sistema operatiboa lehenengoz ezagutu genuen haren bitartez! Mikrofonoak guk jarri genituen eta berak ordenagailua. Halaxe hasi ginen».

Internetez emititzen hasi ziren lokal batean. Tokia ez zegoen ongi prestatuta eta barrura sartzeko ere traba ugari zituzten. Musika irratsaioak, filosofia saio bat, Gu ta gutarrak magazina –Gorka Santestebanek hamar urtez gidatu zuena– eta beste saioren bat zuten. Gainontzekoa musikarekin betetzen zuten.

Hurrengo jauzi batean Urretxuko Udalari lokal bat eskatzea izan zen eta udalak Gaztetxe pareko lokala utzi zien. Lekua egokitzeko lanei ekin zieten. Irrati inguruko jendeaz gain, beste lagun askok esku bat bota zieten KKinZona irratiaren egoitza eraikitzeko. Egun egoitzak hezetasun arazoak eta beste ditu, baina irrati estudio bat da bete-betean.

Ormazabalek aurrerapausoa izan zela dio, «Gaztetxe ondoan egoteak erraztasunak eman zizkigun. Jende gehiago animatu zen irratsaioak egitera eta egoitza berrian, gainera, hasieratik hasi ginen FMn emititzen».

Irrati librearen filosofia KKinZona irrati libre bat da.

Hierarkiarik gabe, antolaketa asanblearioa da. Hileko lehenengo astelehenetan elkartzen dira. Irratsaio bat egin nahi duen edonorentzat tokia dago bertan. Euskaraz emititzen dute gehienbat eta euskaraz aritzeko bokazioa dute, baina erdal hizkuntzei ez zaie aterik ixten. Ormazabal: «Irrati libre bat da nahi duzuna esateko.

Errespetu mugak dira dauden bakarrak; ez dugu adierazpen xenofobo, homofobo eta sexistarik onartzen». Iñigo Ramosek gehitu du, «beste toki batzuetan entzuten ez dituzunak hemen entzun ditzakezu, ohiko komunikabideen lerrotik ateratzen gara. Kontrakomunikazioa

KKinZona irratiaren 10. urtemuga ospatu zuten eguneko familia argazkia eskuinean.

Goian, uhina Legazpira iritsi dela adierazteko irudia. KKINZONA

Irrati librearen lehen ahotsa, Aljeriako iraultzan ljeriako Independentzia gerran (19541962) Aljeriako Ahots Libreak jokatutako rola nabarmendu zuen Franz Fanonek Kolonialismoa hilzorian (1959) liburuan.

Aljeriako Ahots Librea 1955ean sortu zuten. Ordura arte, komunikabideek metropoli frantsesaren mezuak zabaltzen zituzten. Inguruko herrialde arabiarretatik aljeriarrek iraultzaren berri eman zieten aljeriarrei irratiz. «Irratiak iraultzarekin komunikatu zituen aljeriarrak», idatzi zuen Franz Fanonek.

A

‘Habana eta punto’ Musika, bertsolaritza, gaurkotasunak, trikitia, filosofia, drogen kontsumoaren gaineko informazioa, magazinak edota konspirazioaren teoriak dira, besteak beste, KKinZona irratiak gaur-gaurkoz ekoizten dituen saioetako hizpideak.

Ramosek eta Ormazabalek emozio bereziarekin hitz egin dute Antxoen bertsoa irratsaioaren barruko Habana eta punto sekzioarekin gertatzen ari denari buruz. Saioa Ramosek eta Manex Mantxolak egiten dute, Habana eta punton puntu bat botatzen dute ea nork erantzun. Puntuz puntu kate bat sortu dute dagoeneko.

Hasieran Urretxu eta Zumarraga bertakoek erantzun zieten puntuei. Orain, bertako mugak gainditu eta puntuen erantzunak Leitzatik (Nafarroa) ere iritsi zaizkie.

Orain gutxi Goierri garaian zabaldu dira KKinZonaren uhinak. Legazpi, Ezkio eta Gabirian entzun daiteke jada. Noraino iritsiko dira? Orain artekoa ikusita, eurek eta batzen zaien jendeak nahi duen tokiraino.

10 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Jose Mari Zeberio Munduko Landaguneko lehendakaria

«Batek oso harro egon behar du egiten ari denaz»

Iñaki Gurrutxaga Beasain Nekazaritzak Euskal Herrian bizi izan zuen bilakaeraz, gaurko egunean bizi duen egoeraz eta etorkizunari begira dituen erronkei buruz aho bizarrik gabe hitz egiten du Jose Mari Zeberio Begiristainek (Ataun, 1949). Baserritarren formazioan eta baserritarren elkartegintzan aritu da lanean ia bizitza osoan, eta alderdi askotatik ezagutu izan ditu sektorearen argiak eta ilunak.

Munduko Landagunea –World Rural Forum–1999an sortu zenuten Derion (Bizkaia) egindako batzar batean. Zu zara foro horren lehendakaria. Nolatan?

Gauza hauek ez dira ez erabat zuri eta ez erabat beltz. Kezka zen globalizazioa, eta globalizazioak eduki zezakeen eragina. Horren aurrean, egin genuen batzar bat Gasteizen orain hemeretzi urte, 1998an, eta hor atera zen globalizazioak eragin handia izango zuela eta adi egon beharra zegoela.

Orduan, kanpoko ordezkari batzuek –Hego Amerika, Afrika, India…–, esan zuten horrek ezin zuela horrela gelditu, eta zerbait egin behar genuela. Foroa izena jarri genion tokian tokiko jendearekin lan egingo genuelako, rurala gure lan esparrua landa eremua izango zelako, eta gero mundiala munduari irekia izango zelako.

Non kokatzen da Euskal Herria mundu globalizatu honetan?

Gurerako baliagarria izan daitekeen eredurik ba al dago?

IÑAKI GURRUTXAGA

Txikiak handia benzi dezake asmoz eta jakitez, hori da Eusko Ikaskuntzaren leloa. Gu konturatu gara txikiak ideiak argi baldin badauzka, borondatea baldin badauka eta kemena baldin badauka asko egin dezakeela.

Gu NBEra –Nazio Batuen Erakundea– joan ginenean New Yorkera, galdetzen ziguten ea zer lobby geneukan. Guk esan genien lobby -rik ezetz, guk proiektu bat geneukala, munduarentzako positiboa dela, eta zintzoki azaldu genien.

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

Familia Nekazaritzaren arloa ari zarete lantzen batez ere.

Tokian tokiko familia nekazariak hartu genuen lan esparrutzat, hori delako sustatu behar dena, hori da garatu behar dena. Hori egiten egon gara, eta bisibilizatzeko, nazioarte mailan jarri genuen martxan kanpaina bat Familia Nekazaritzaren urte bat egon zedin, eta lortu genuen 2011n NBEk hori onartzea 2014rako. Orain hamarkada baten atzetik gabiltza, gauza hauek eginaren eginez aldatzen baitira, eta uste dut aurten lortuko dugula Familia Nekazaritzaren hamarkada bat onartzea NBEk.

Baserritarren eguna da astelehenean. Zer du ospakizunetik?

Zer du aldarrikapenetik?

Nik uste dut bi gauzak. Sektore bat aintzakotzat hartzea da hori, eta aitormen bat egitea.

Baserritarrek San Isidro eguna harrotasunez bizi dute. Nik uste dut urtean zehar egiten duten ospakizunik gogokoena dela.

Baserritarrak egunen batean bazkari bat egiten baldin badu, edo jai egiten badu, hori San Isidro eguna da. Egun horrek adierazten du baserritarren existentzia, baserritarren nortasuna.

Ospatzeko ohiturarik bai?

Nik etxean hori beti izan dut.

Gure etxean arreba bat gelditu zen baserrian, eta beti egin izan dugu zerbait San Isidroren inguruan, gogoetaren bat nekazaritzari buruz, oroimenari buruz...

Orain urtebete ‘Nekazaritzak ba al du etorkizunik?’ hitzaldia egin zenuen Ataunen. Zer erantzun du galdera horrek?

Ez du erantzun bakarra, eta ez da betierekoa ere. Hau da, gaur balio duen erantzunak bihar

igual ez du balio. Eta ez dauka erantzun bakarra, baserritar askok ez baitute etorkizunik eduki; lurrik ez zutelako, ondorengoek jarraitu ez dutelako aldaketa etorri zenean... Eta aldaketa noiz etorri zen? Biziraupenetik, subsistentziatik ateratzen hasi zenean, eta beste aukera batzuk eskaini zituenean gizarteak –hemen bereziki industria–; orduan jende askok sortu zitzaizkion aukerekin eta berak zeuzkan eragozpen guztiekin utzi zuen orain 50 urte.

Jarraitu zuenik ere izan zen orduan.

Beste batzuk egin zuten aukera halabeharrez, edo ohiturari jarraituz, nekazaritzan jarraitzeko. Esan daiteke 40 edo 50 urtean bizimodua atera dutela, sufrituta. Baserritarrik ez da aberastu, baina bizi egin dira eta familia aurrera atera dute, eta hori Euskal Herrian asko gertatu da. Baina horiei ere berain zikloa bukatu egin zaie, eta askok eta askok ikusi dute gero eta bizi baldintza kaskarragoak zituztela, gero diru iturri kaskarragoak zituztela, asko sakrifikatu direla eta beraien semealabei ez diote opa izan bizimodu hori. Eta hor etorri da erosio bat; baserritarra joan da zahartzen eta ordezkorik gabe gelditzen.

Eta hala ere, eusten dionik bada oraindik.

Badago hirugarren talde bat, txikiagoa, egokitu egin dena eta etorkizunerako apustua eginda daukana. Oraindik baserrian jarraitzen dutenak dira horiek, edota artzaintza ikasteko apustua egin dutenak, edo baratzegintzan ari direnak. Guk baserria daukagu oso lotua

esne behiari, baserritar tipikoari, baina baserrian beste atal asko daude: baratzegintzan ari direnak, sagardogintzan ari direnak edo txakolingintzan ari direnak edo beste atalen batean ari direnak. Ideia hau oso inportantea da: batek oso harro egon behar du egiten ari diren hartaz, bizimodua ateratzeaz aparte.

Eta nola lortzen da harrotasun hori sentitzea?

Oso kuriosoa da artzaintzarena. Gaurko egunean artzain izatea prestigio handiko produktu bat egitea da, gazta; horrek nolabait ere harrotasun puntu bat eman dio artzainari. Horrek gazteak erakarri egiten ditu.

Gazte batek ez du joan nahi baztertua kontsideratzen den atal batetara, erabat desprestijiatua dagoen atal batetara. Ez du joan nahi, eta ez du joan behar gainera.

Gazte bat lehen sektorean txertatzea segurtasunik ematen ez

«[Nekazaritzaren etorkizunaz] Gaur balio duen erantzunak bihar igual ez du balio» «Berritzeko jarrera izatea ezin da izan liderren kontu bat soilik, kolektibo osoarena baizik»

duen sektore batean murgiltzea dela irakurria dizut. Bokazioan al dago gakoa?

Ziurtasun eza aipatu nuen bai, eta gazte bat lehen sektorean murgiltzeko bokazioa ere behar da, baina gertatzen dena da lehen esandakoa: nekazaritzan hasten denak ez du beste batzuengan jartzen etorkizuna, edo beste batzuengan jartzen bere ziurtasuna, baizik eta nor bere buruarengan. Nekazariari ziurtasuna norbere ahaleginak, norbere lanak eta norbere ekimenak eman behar dio. Horrek eskatzen du plus bat, eta Euskal Herrian badago plus hori, sektore askotan. Eta gaurko egunean, berritzeko jarrera hori, ezin da izan liderren kontu bat soilik, ezin du izan buruena, kolektibo osoarena baizik.

Eta zer osasun dute kooperatibek?

Kooperatibek daukaten erronkarik nagusiena da bazkideek daukaten sendotasuna. Kooperatiba gehienak sano daude, kapitalizatuta daude, baina erronka berezi batzuei aurre egiteko ez dakit. Askotan, arratoiaren burua izatea nahiago dugu lehoiaren isatsa izatea baino. Nik ikusten diedan arazorik handiena da, kooperatibaren bazkideak ez badira sendoak, baserritarrak ez badira sendoak, kooperatibak ere ahuldu egiten direla. Orduan, baserritarrak kooperatibaren beharra dauka, eta kooperatibak baserritarrena. Eta gizarteak baserritarra behar du, eta alderantziz ere bai. Konbinazio horren orekan dago, nire ustez, etorkizuna.

Euskal Autonomia Erkidegoan biztanleria aktiboaren %1 soilik aritzen da nekazaritzan…

12 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

«Ukaezineko zerbait da ataundarra naizela» taungo Aiako Aigualdetxiki –Aiaugaldetxiki– baserrian jaioa, hiru urte zituela joan zen familia bizitzera Andoaingo Sorabilla auzora.

«Zeberiotar aitona-amonak joan ziren, eta haiekin denok joan ginen. Ataungo Aian Zeberiotarretatik ia ez zitzaigun ezer gelditu». Ataunekiko lotura amaren aldeko familiatik mantendu du. Beiztin (Begiristain) baserrikoa zuen ama.

Injenieritza teknikoa industriala ikasi zuen Donostian, eta geroago Ekonomia Bilbon, lagun batek baserritarrei laguntzeko zerbait ikastea inoiz pentsatu ote zuen galdetuta. 1991. urtera arte baserritarren formazioan eta elkartegintzan jardun zuen, harik eta Hizkuntza Politikako sailbuordetzan aritzea proposatu zioten arte –lau urtez zuzendari izan zen eta urtebetez sailburuorde–. 1996tik 2002ra Nekazaritza sailean aritu zen, eta azkeneko hamabi urteetan Munduko Landagunean. Gaur egun jubilatuta dago.

Gasteizen bizi da, baina ataundar izatea harrotasunez bizi du: «Ukaezineko zerbait da ataundarra naizela».

A

Eta hori ez da aldatuko. Guk egin beharko duguna da aukerak sortzea, nekazaritzaren aldeko apustua egiten dutenek bizimodu bat eta etorkizun itxurazko bat eduki dezaten.

Esan nahi nukeena da merkatua izan badagoela EAEn proportzioei erreparatuta.

Baina zer gertatzen da? Jendea egokitu egin behar da, eta jendearen kontzientzian ere egin behar da eragin. Urtean zehar egiten ditugu izugarrizko bidegabekeriak lau sos aurreratzeagatik, eta bien bitartean, aldatzen dugu telefonoz noiznahi…

Denda batean edo saltoki handi batean zentimoari begiratzen diogu, eta gero handik atera, eta ondoko tabernan, erronda batean ez dakit zenbat diru gastatzen dugun. Hori da daukagun kultura, nire ustez oso kultura kaltegarria guretzat eta gure gizartearentzat

Eta nola lor daiteke nekazaritza eredu horri eustea eta iraunkorra egitea?

Lehenengo, egokitzapen eta berrikuntza hauek denak egin behar dira babestu, eta babesteko egin behar da hori egin nahi duenari formazioa eman, behar diren baliabideak eman… Hori da niretzako lehenengo baldintza. Artzaintzan, esaterako, aurrena Artzain Eskolara joaten dira oinarrizko ezagupide batzuk hartzera.

Gero bigarren, nekazaritzak duen ezaugarrietako bat da gi-

zarteari eskaintzen dizkiola merkatuak pagatzen ez dizkion gauza asko: ingurugiroaren zaintza, lurraldearen oreka…

Hori ez dijoa esne litroaren edo haragi kiloaren prezioan. Hori gizarteak, erakundeen bitartez, babestu egin behar du.

Diru-laguntzei buruz ari zara.

Diru-laguntzak ez dira bizirauten laguntzeko, baizik eta merkatuak pagatzen ez dituen gauzak konpentsatzeko dira. Base-

rritarra diru-laguntzen mende ez da bizi, jasotzen duen dirulaguntza gizarteari ematen dionaren zati bat da. Eta hirugarrena da, nekazaria gizartetik ez aislatzeko azpiegiturak eta zerbitzuak sortu behar zaizkio. Nik beti pentsatu izan dut, bai orain eta baita orain 20 urte ere, nekazaritzaren eta landa eremuaren etsairik handiena ratioak direla. Zergatik aplikatu behar diozu herri txiki bati herri handiago baten modelo berdina? Hori asumitu egin behar dugu gizarte guztiak.

Eta nola irudikatzen dituzu Euskal Herriko azokak bi-hiru hamarkada barru?

«Nekazariari ziurtasuna norbere ahaleginak, lanak eta ekimenak eman behar dio» «Merkatuak pagatzen ez duena konpentsatzeko izaten dira diru-laguntzak» «Azokek gutxi batzuentzako besterik ez dute balioko etorkizunean»

Busti egingo naiz horretan. Nik uste dut azokek gutxi batzuentzako besterik ez dutela balioko etorkizunean. Azoka horietako saltzaile asko bitartekariak dira, askotan ez dira ekoizleak.

Azoka eredu horrek ez du aurrera egingo. Horrek izango du puntualki, eta gutxi batzuentzako, diru bide bat, baina jende gutxik planteatuko du bere etorkizuna azoka jakin batean saltzeko. Urteko produkzioaren %10 edo %20 salduko du azoka horietan. Zertarako balio dezakete? Bada, neurri txiki batean, baserritarren ekarpena gizarteratzeko eta produktu freskoa saltzeko. Hori da niri iritzia. Beste batzuk beste iritzi bat baldin badaukate, eta sendotu nahi badituzte azokak ondo deritzot.

GOIBERRI 13

GURE LURRA

Arrautzak ezagutzeko kodeak Arrautzen oskoletan grabatutako kodeak motaren eta jatorriaren informazio zehatza ematen ditu.

Josune Zarandona Goierri Arrautza oinarrizkoa da gure dietan. Baina ba al dakigu benetan zer nolako arrautzak kontsumitzen ditugun? Arrautzek beren oskoletan grabatuta daramaten kodearen bitartez informazio asko eskuratu dezakegu, zein motatako arrautzak diren jakitetik, arrautza horiek errun dituzten oiloak nola bizi diren, edo nongoak diren jakiteraino.

Gaur egungo merkatuan arrautza mota ezberdinak erosteko aukera daukagu. Horregatik, jatorriaren kontrola eta ekoizteko modua ezinbestekoak dira kontsumitzaileak elikagai hau erosterako orduan berme handiagoa izan dezan.

Arrautza bakoitzaren oskolean dagoen markatzearen bitartez oinarrizko informazioa jasoko dugu. Etiketak, berriz, produktuaren informazio zehatzagoa emango digu.

Arrautzen kodeak gisa honetakoak izan ohi dira: 1 ES 48 130 99 A. KontsumoBide, Eusko Jaurlaritzako Euskal Kontsu-

morako Institutuak jakinarazi duenez, arrautzatarako oiloen hazkuntza motak 0tik 3ra bitarteko zenbakiak ditu. 0 ekoizpen ekologikoko oiloetarako, 1 landa oiloetarako, 2 lurrean hazitako oiloetarako eta 3 kaioletan hazitako oiloetarako. Ondotik doazen letrak Europar Batasuneko jatorrizko estatuari dagozkionak dira. ES (Espainia) gure arrautzen kasuan.

Identifikazio kodeak Hurrengo zenbakiak establezimenduaren identifikazioari dagozkionak dira, 20 adibidez Gipuzkoari dagokiona. Hurrengo hiru digituek udalerria zehazten dute. Ondoko bi zenbakiek ekoizlea identifikatzeko balio dute, eta azkeneko letra nabe edo eraikina nolakoa zen zehazteko erabiltzen dira.

Bestalde, produktua errazago identifikatzeko etiketak edo arrautzak gordetzeko ontziak hurrengo informazioa izan behar du. Lehentasunez kontsumitzeko eguna ee/hh formatuan. Kontserbatzeko aholkua.

Arrautza mota ezberdinak daude gaur egun kontsumitzaileen eskura. GOIBERRI

Arrautzatarako oiloen hazkuntza motak 0tik 3ra bitarteko zenbakiak eramaten ditu Identifikazio kodeak arrautza mota ezberdinak edo jatorria zehazten ditu, besteak beste

Ale kopurua. Hau ez da beharrezkoa kanpotik zenbatu daitezkeen kasuetan. Klasea. Pisuaren arabera oso handiak edo XL (73g edo gehiago), handiak edo L (63-73g artean), ertainak edo M (53-63g artean) edo txikiak edo S (53g baino gutxiago) izan daitezke. Kategoria. A da gizakiak zuzenean kontsumitzeko arrautzen kategoria. Oiloak hazteko modua, landakoak, lurrekoak, kaioletakoak edo ekologikoak diren zehaztuz. Eta amaitzeko, arrautzak merkaturatu dituen enpresaren izena eta baimendutako sailkapen zentroaren kodea ere agertu behar dira.

14 GOIBERRI

ARGAZKI ZAHARRA

Legazpiko Korostiko Gurutzea 1924an. INDALECIO OJANGUREN-GURE GIPUZKOA

Gurutzea, zenbaki bati lotua

Miriam Luki Legazpi 33 urte egin zituen Jesukristok lurrazalean eta 33 zenbakia da Legazpiko Korosti mendiaren gailurrari burua ematen dion gurutzearen neurrien ardatza.

Leon XIII.a Aita Santuaren aginduz jarri zuten 1902an, harriz eta burdinez egindakoa da.

33ak ezarri zizkion neurriak ohi baino handiagoak dira.

Aita Santuak talaia batean

kokatzea eta Gurutze Deunari eskaintzea eskatu zuen, baita Mirandaolan 1580an agertutako erlikia gurutze barruan sartzea. Lanak auzolanean egin zituzten.

1950ean gurutzearen besoak altzairuz estali ziren, oinarrian Mirandaolako gurutzearen zatiari eutsi eta momentuko legazpiarren izen guztiak sartu zituzten oinean.