Goiberri 238. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

238 zenbakia. 2017ko maiatzaren 26a

GOI B ERRI Gorka Herranz Landa

Taldeko lehendakaria ez ezik, Irizarreko zuzendari finantzarioa ere bada Gorka Herranz legazpiarra. TERE MADINABEITIA

Irizar taldeko lehendakaria

«Ideiak eta estrategiak hemen bertan sortu eta markatzen ditugu» 7-9

Olatz Etxeberria 3 Iritzia 4-5 Beñat Iturrioz trikitilaria 6 Goierriko eskalada guneen erregulazioa 10-11 Ardien senari jarraika 12-13 ‘Mari, Muruko dama’ 14 Zezilionea jatetxearen errezeta 15

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

MIKEL ALBISU

Olatz Etxeberria Segura irratiko esataria

«Entzuleak familiakoak bezalakoak dira eta lasaitasuna transmititzen didate» Mikel Albisu Segura Segura Irratiko esataria da Olatz Etxeberria (Berastegi, 1985), aurretik 10 urte aritu zen Goenkale telesailean ekoizle lanetan. Segurako antzerki taldea zuzentze lanetan ere badabil. «Irratian bi programa egiten ditut zuzenean. Horretaz gain, publizitatea lortu, administrazio lan batzuk egin…»

Hau du irratian lehen esperientzia. «Hasi nintzenean, mikro aurrean jartzeak izugarrizko errespetua ematen zidan, baina goizetan egiten dudan Kalejira saioan, entzuleak familiakoak bezalakoak dira eta babe-

sa eta lasaitasuna transmititzen didate».

Oporretarako leku bat.

Ze zaletasun dituzu?

Furgonetarekin bisitatu daitekeen edozein txoko.

Antzerkia, lagunekin egotea...

Amets bat.

Pelikula bat.

Lion.

Liburu bat.

Jende zoriontsua, herri libre batean... (abestuz).

Jaso duzun oparirik bereziena.

Anjel Lertxundiren Zoaz infernura laztana.

Nere alabaren jaiotza, zalantzarik gabe.

Musika talde bat.

Zeri diozu beldurra?

Su ta gar.

Oso beldurtia naiz!

Abesti bat.

Goierriko txoko bat.

Mikel Markezen, Konplize ditut eta!

Janari bat.

Ilarrak.

Edari bat.

Ura.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa:

GOI B ERRI

«Furgonetarekin bisitatu daitekeen edozein txoko oporretarako egokia da»

Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Oamendi

Herriko alkate bazina...

Pufff... oraingoa oso ondo ari da.

Seguran biziko ez bazina.

Herri txiki batean.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Garbiñe Etxaniz

Elikadura integratiboan aholkularia

Glutena bai ala ez?

O

rain gutxi glutenik gabeko dietaren arriskuei buruz ohartarazten zuen izenburu deigarria agertu zen egunkari ezagun batean. Artikuluak esaten zuen dietatik glutena kentzea lotuta dagoela diabetesarekin, bihotzeko gaixotasunekin eta beste zenbait gorabeherekin.

Gaiari buruzko zenbait azterketek «glutenik gabeko» dieta orokorrak hartzen dituzte kontuan, baina bi korronte oso desberdin daude glutenik hartzen ez dutenen artean: - Glutenik gabeko dieta «aintzinako erara». Barazkiak, lekaleak, frutak, arrautzak, arrainak, haragia, fruitu lehorrak edo naturatik zuzenean har daitekeen beste edozein elikagai dira oinarria.

- Glutenik gabeko dieta industriala. Benetako elikagai oso gutxi daude eta elikadura-industriaren tranpan erortzen gara, erosketa-saskia produktu prozesatuekin betez: glutenik gabeko ogia, glutenik gabeko pasta, glutenik gabeko madalenak, glutenik gabeko pizza….

Zoritxarrez, glutenik hartu ezin dezaketenen artean, gehienek bigarren aukera egiten dute, jangarriak diren baina benetan elikatzen ez gaituzten produktuak kontsumituz. Izan ere, «glutena txarra da» mezua jasotzen duten gehienek erosi izan dituzten produktuak erosten jarraitzen dute, baina «glutenik gabeak». Eta gainera, produktu bat «osasungarria» dela uste dugunean, hortik gehiago jateko ohitura izaten dugu.

Laburbilduz, glutenik gabeko arriskuaz ohartarazten duten izenburu horietatik atera dezakegun ondorio nagusia hauxe da: geroz eta elikagai prozesatu gehiago jan, orduan eta arrisku handiagoa gaixotasunen bat izateko. Beraz, benetako arazoa ez da glutena gure dietatik kanpo uztea, glutena uzteko erabakiaren ondorioz produktu industrial gehiegi hartzea baizik.

Eta glutenik ez hartzea erabakita, zer jango genuke? Barazkiak, frutak, fruitu lehorrak, haziak, basalandareak, lekaleak, arrautzak, arrainak, haragia, edo naturatik zuzenean har daitekeen beste edozein elikagai.

Badirudi glutenik gabeko

produktu jangarriak alde batera utzi eta glutenik gabeko elikagai ez prozesatuen (barazkiak, frutak, tuberkuloak…) aldeko aukera egiten dugunean osasun egoerak hobera egiten duela; horren harira egin diren zenbait azterketak hau erakutsi du: - Badira osasunaren hainbat nahasmendu sindrome metaboliko delakoaren barruan sartzen direnak: azukre maila altua odolean, tentsio altua, gerri inguruko gantza… Horiek guztiak hobera egiten dute benetako elikagaiak jaten ditugunean.

- Gluzemia indizea eta gantzen profila hobetzen da 2 motako diabetesa dutenen kasuan.

- Glukosarekiko tolerantzia ho-

betzen da bihotzeko gaixotasunak dituzten pertsonetan.

- Gizentasun arazoa duten emakumeen kasuan, triglizeridoak gehiago jaisten dira.

Agian glutena uztea erabakitzen duten pertsona guztiek ez dituzte onura berak antzemango, baina glutenarekiko sentsibilitatea dutenen kasuan edo gaixotasun autoinmuneak dituzten pertsonen kasuan, aukerarik onena izan daiteke.

Glutena gure elikadura ohituretatik erabat kanpo uzteak arriskurik izan al dezake? Badirudi erabaki horrek gure bakteria-ekosisteman aldaketak eragin ditzakeela, baina oraindik ez dakigu oso ondo ondorioak zein izan daitezkeen. Betidanik glutena hartu baduzu eta bapatean uztea erabakitzen baduzu, ziurrenik etorkizunean glutena prozesatzeko gaitasun gutxiago izango duzu, eta horrek esan nahi du lehen jaten zenuen pizza zatitxoak edo ogitartekoak arazoak emango dizkizula. Beraz, bi aukera izan ditzakegu: glutena bizi guztirako uztea (askorentzat oso onuragarria) edo «prebentziozko» gluten dosi minimo bat hartzea hesteetako iragazgaiztasuna kaltetu gabe; kontua da inork ezin digula esan bakoitzak onar dezakeen gutxieneko dosi hori zenbat den… agian estrategia bat izan daiteke egunerokoan glutenik ez hartzea eta tarteka, bereziki etxetik kanpo gabiltzanean, gluten dosi txiki bat hartzea.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Irizar taldeko lehendakaria Gorka Herranz legazpiarraren irudia ekarri du ale honetara Marotok. Irizar taldearen lehendakari ez ezik, zuzendari finatzarioa ere bada. Gipuzkoako Bazkundeak herrialdeko enpresa onenaren saria eman zion orain gutxi Ormaiztegiko lantokiari.

Iepa, Inaxio! Lan ildo asko dizkiagu zabalik, arlo asko zehaztu, erabaki eta martxan jartzeko, herria antolatzen eta eraikitzen ari baikaituk. Hemen dituk hiru zeregin potolo-potolo, nire agendan aurreneko puntan daudenak: bat, Gure Esku Dagok bota duen erronka, ekainaren 10ean Bilbon, herritarron ituna aurkeztu eta galdera ikur erraldoia osatzea; bi, Aralar Parke Naturala (gure arnas gunea) babestu eta zaintzea, Aranzadiko teknikari eta profesionalekin, artzainen, ganaduzaleen, mendizaleen iritziak kontuan hartuta, beti ere pista gehiago egin gabe; hiru, gure zaborra guk kontrolatzea, geroz eta gutxiago sortuz, sortzen duguna birziklatuz eta erraustegi beharrik gabe moldatzeko bidea egitea, Zubietako obrak bertan behera utzita.

4. eta 5. lan ildoak aipatzeko, denboran aurrera salto handi samarra eginda, datorren abendura joango gaituk. Udazkenean eta neguan, giro beroa izango dugula sumatzen diat. Beroa eta esperantzatsua, aberatsa, kultua (kulturari, politikari, gizarteari dagokionez), euforikoa, historikoa: Bakegileek, euskal presoen auzian,

Frantziako gobernuari urratsak emanarazteko mobilizazioa deitu ditek Parisen, abenduaren 16rako eta, hurrengo egunean, abenduaren 17an, Bertsolari Txapelketa Nagusiaren azken saioa izango duk Barakaldon. Bi hitzordu garrantzitsu, beraz, biak elkarrengandik urrun, lekuari dagokionez, eta gertuegi, denborari dagokionez, antzik gabeak edukietan. Baina biak dituk gureak, biak guri dagozkigunak; bietan parte hartu nahiko nikek.

Badiagu zer egina!, bai alajaina!!!

Joxepa Madariaga

bat eta

Tenplatu hadi, Joxepa, tenplatu hadi‌, martxa horretan urtea maiatzean bukatuko dun eta!

Oraingoan, handira jo didan eta nik apal jokatzea erabaki dinat.

Hik aipatutako ekimen horietan ez gaitun oso aparte ibiliko, baina inguruan ditugun gozamen-iturri txikiei gero eta arreta gehiago jartzen ari naun azken boladan. Izan litekeen, beste etxe askotan bezala gurean ere kolpe goibelak heldu zaizkigulako, baina saiatzen ari naun une bakoitza azkena balitz bezala bizitzen, dela familian, dela lanean edo dela lagun artean. Izan ere, gaur ondo gauden eta bihar ez zekinagu nola izango garen‌ Beraz, azkenaldian, tertulia edo hitzaldi gozo bat, irratian entzundako abesti bat, liburu baten pasarteak eragindako zirrara, ingurukoei irribarre bat eragiteko burutazio bat, lagunek emandako besarkada bat‌ inoiz ez bezala estimatzen ditinat.

Bazitekeen berrogeita hamar urteen muga gainditu izanaren ajea izatea, baina gauza sinpleek erakartzen naiten. Orain inoiz baino gauza gehiago behar ditugunean, dauzkagunekin egundo

bat

Inaxio Usarralde

nahikorik ez dugunean, sare sozialetan bolo-bolo dabilen idazki batek goraipatzen duen moduan, hik ba al dakin zenbat funtzio betetzen zituen amonaren amantalak? Liluratu egiten naun hain gauza ezdeusak zenbat gauzatarako balio zuen gogoratzearekin: azpiko jantzia zikinkeriatik babesteaz gain, eltze beroei heltzeko, su baxua azkartzeko, umeei malkoak xukatu edo mukiak kentzeko edota arrautzak, gaztainak, hurrak edo intxaurrak biltzeko‌ Orduko patxada gordeko balute amantal haiek!!

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Autobusean nindoala jakin nuen Lazkaoko txapelketa irabazi nuela» Beasainen trikiti doinua non, Beñat Iturrioz (Beasain, 2000) han izaten da. Lehenengo txapela jantzi du Lazkaon.

Loinaz Agirre Beasain Ideiak garbi dituen gaztea da Beñat Iturrioz: 8-9 urterekin trikitia eskuan hartu eta harrezkeroztik ez du askatu. Etorkizunean ere, trikiti edo musika irakaslea izan nahi du.

MIKEL ALBISU

Zaletasuna nondik datorkizu?

Argazki bat badut, lau bat urte izango nituen, azoka batera joan eta trikitilariak eta panderojoleak zeuden. Begira-begira egon nintzen denbora luzean eserita, mugitu gabe, nahiz eta oso ume mugitua izan.

Noiz hasi zinen trikitia jotzen?

8-9 urterekin hasi nintzen Musika Eskolan Juan Tapiarekin, eta oso gustura nabil; asko gustatzen zait. Musika mundura bideratu nahi ditut ikasketak, musika edo trikiti irakaslea izan nahi dut. Majisteritza ikasiko dut.

Babeslea

Ordu asko sartzen al dituzu trikitia jotzen?

Saiatzen naiz egunero ordu eta erdi jotzen, baina ikasketekin zaila da. Astean behintzat bost egunetan jotzen dut.

Apirilean Lazkaoko I. Trikitilari gazteen txapelketa irabazi zenuen.

Bai, lehenengo aldiz aurkeztu nintzen lehiaketa batera eta irabazi egin nuen. Juan Tapia irakasleak esan zidan ea parte hartu nahi nuen eta baietz esan nion. Kuriosoa izan zen gainera, Herbehetara joan behar nin-

tzen egun horretan bertan elkartrukea egitera. Lazkaon jo eta berehala joan nintzen autobusa hartzera; autobusean gindoazela jakin nuen irabazi egin nuela. Pena eman zidan alde batetik, lehenengo txapela irabazi eta ez jasotzea. Txapela markoan sartuta daukagu; sekulako ilusioa egin zidan.

Aretoko dantzetan zein estilo gustatzen zaizu gehien?

Maialen Ugalde pandero-jotzailea izan zenuen bikote.

Dantza egitea ere asko gustatzen zait, batez ere saltsa.

Segurakoa da jaiotzez, baina Villabonan bizi da. Idiazabalen triki poteo batean ezagutu genuen elkar.

Zein da zure ametsa?

Beasainen herriko festetan zaudete. Lan asko izango al duzu?

Zein kantu duzu gogokoena?

Bai, asko, baina parranda egiteko denbora ere hartuko dut.

Gaur, Mariren jaitsieran trikitia joko dut lehenengo eta ondoren dantza egingo dut oholtza gainean: Mari bukatutakoan berriz trikitia hartu Muxutruk

taldearekin joko dut Bideluze plazan. Astelehenean San Martingo erromerian joko dugu eta asteartean Bideluze plazan.

Horretaz gain, areto dantzen emanaldian ere dantza egingo dut, Dantzakirekin, bigarren ostiralean.

Musika mundutik bizitzea, musika irakaslea edo trikiti irakaslea izatea.

Xabi Solanoren azkeneko diskoko lehenengo kantua, Bidasoatik harago pila bat gustatzen zait. Gainera Xabi Solanoren jarraitzaile sutsua naiz.

Kepa Junkera ere nire idoloa da, oso ondo jotzen du, eta pilo bat gustatzen zait bere musika.

GOIBERRI 07

ELKARRIZKETA

TERE MADINABEITIA

Gorka Herranz Landa Irizar taldeko lehendakaria

«Autobus egile gisa dugun marka indartzea lortu dugu urte gutxian» Tere Madinabeitia Ormaiztegi Autobusak eta autokarrak bereizten erakutsiz –hiri barrukoak lehenak eta distantzia ertain eta luzeak egitekoak bigarrenak– eta kooperatiba baten organigrama azalduz hasi du Gorka Herranz (Legazpi, 1969) Irizar talde osoko lehendaka-

riak G OI B ERRI -ri Ormaiztegiko lantegian eskainitako elkarrizketa. Enpresa zientzietan lizentziatua, 1996an hasi zen lanean Irizarren eta lehendakaria ez ezik, zuzendari finantzarioa ere bada. Autobus egileak datozen urteetarako dituen erronkak argitu ditu, besteak beste.

Autobus eta autokarren alorrean liderrak zaretela diozue.

doak... egiten ditugu, eta erreferentzia izaten jarraitzen dugu.

Europa mailan hiru lehenengoen artean gaude. Orain dela sei urte karrozeroak ginen eta orduan zenbait merkatutan geunden, erreferentzia bat ginen. Orain karrozeriak, autobus integralak, elektrikoak, hibri-

Nazioarte mailan kokatuta zaudete. Non dituzue plantak?

Marokon, Brasilen, Mexikon eta Hego Afrikan ditugu fabrikazio plantak, baina 100 bat herrialdetan ditugu kokatuta gure autobusak. Merkatuak sendotzen

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

ari gara, baita merkatu berriak irekitzen ere. Horietako bat Estatu Batuetakoa da. Autobus integralarekin ari gara han; aurten 50-60 bat saltzea espero dugu. Merkatu berri batean sartzea ez da autobusak saltzea bakarrik, behar dituen azpiegitura guztiak ere jarri behar dira, zerbitzuak eskaini eta abar, eta hori guztia lan ikaragarria da.

Baina enpresaren egoitzak Ormaiztegin jarraitzen du.

Bai, hemen dago burua, eta hemendik bideratzen dugu guztia.

Hemen dago I+G kudeatzen duen saila, hemen diseinatzen dira autobus guztiak, ideiak eta estrategiak ere hemen sortu eta markatzen dira. Zuzendaritza ere Ormaiztegin dago.

Gutxi dira erabaki gunea herri txiki batean mantentzen duten enpresak.

Bai, baina Irizarren apustua hemen jarraitzea izan da, eta Adunan beste lantegi bat irekitzea ere ildo horretatik doa.

Horixe izan da Irizar 2017ko Gipuzkoako enpresa izendatzeko arrazoietako bat. Gustura hartuko zenuten Gipuzkoako Ganbararen saria.

Bai, harro sentitzekoa da. Guk lan egin eta gure beharrei erantzuna eman besterik ez dugu egiten, eta horrelako erakunde batek horregatik saria ematea oso garrantzitsua da, are gehiago bere 25. urteurrenean denean. Duela 20 bat urte beste sari bat ere eman ziguten, baina orduan nazioartekotzeagatik egin ziguten aitortza. Orain enpresa bezala saritu gaituzte.

Sari hori Irizarren urte onenetan iritsi da. Zein izan da egoera on horren giltzarria?

Atzera egin behar da. Duela 25 bat urte Irizarrek autobusak saltzera Europara irtetzea erabaki zuen, eta kanpoko komertzial taldeak lan handia egin zuen zeregin hartan. Bigarren fase batean dibertsifikazio geografiko batean sartu ginen eta lantegiak Europatik kanpo irekitzea erabaki zen, herri garatuetan, haiek plataforma gisa

erabiltzeko inguruko herrialdetako merkatuetara iristeko.

Marokoko lantegia ireki zen lehenengo 1997an, Brasilgoa 1998an eta 1999an Mexikokoa.

Beste fase batean, 2004an, Hegoafrikara joan ginen.

Krisia etorri zen handik gutxira.

Bai, eta guri ere eragin zigun.

Horren ondorioz azken 8 urteetan Irizar asko transformatu da.

2009. urtea gogorra izan zen krisiarengatik, eta gure konpetentzia ziren zenbait enpresek arazoak izan zituzten bitartean, guri gure finantza baliabideen kudeaketa politikak aukera eman zigun pauso inportante batzuk emateko. Sektore dibertsifikazioa, adibidez: 2009an energiaren sektorean sartu ginen eta Jema gure taldean inkorporatu zen; gero Datic, Alconza... eta beste enpresa batzuk etorri ziren, sektore desberdinetakoak; sinergiak elkartu eta denok batera aurrera egin ahal izan dugu.

Baina azkenean pauso inportanteena produktu berriak sortzea izan da: produktu sendoagoak, fidagarriagoak, diseinu aldetik erakargarriagoak...

Autobus integrala edo Irizar autobus osoa egiten hasi ginen, Europara eta Europatik kanpora saltzeko. Sare hori osatzeko inbertsio handiak egin ziren.

Teknologiari ere bultzada handia eman genion eta Creatio sortu genuen, Irizarren buru teknologikoa.

Taldea sendotzea lortu dugu, autobus egile gisa dugun marka indartzea lortu dugu.

Krisialdiak gauzak aldatzea eskatu digu, bai, baina erabaki estrategikoak momentu egokietan hartuta, aurrera egin dugu.

Azken urteotako emaitza ekonomikoak dira horren lekuko.

2016. urtea oso ona izan da, eta badirudi 2017an ere berdin joango dela, hazkundearekin.

Langile dezente inkorporatu ditugu azken urteetan, eta lehen zeudenak eta gero etorri direnak lortu dute gaur egun Irizar dena.

Pertsonak aipatu dituzu, langileak. Zenbat dituzue orain?

Lantegia propioa sentitzeak lagunduko du, dudarik gabe.

Ormaiztegin 830bat lagunek egiten dugu lan. Gipuzkoa osoan 1.000 bat gara, Euskal Herrian 1.200, Espainian 1.800 eta beste 1.200 atzerrian daude.

Langile onak osatzen dugu taldea, eta hori aurrera egiteko ezinbestekoak da.

Bai. Argi dago. Komunikazio aldetik saiatzen gara ahal den guztia guztiei helarazten; pentsamendu estrategikoak definitzen eta lantzen jende pila batek lan egiten dugu, eta hori guztia denoi jakinarazten zaie.

Azkenean, edozein estrategia aurrera eramatea errazagoa da denok elkar hartuta.

Puntu honetan kooperatibismoa aipatu behar da. 1963an Irizarrek kooperatibaren aldeko apustua egin zuen.

Burua bakarrik da kooperatiba.

Argi dago oso inportantea dela barneratzea denon artean egin behar dugula lan, eta egiten ditugun gauzez harro egon behar dugula. 2009a urte gogorra izan zen, eta denon artean erabaki genuen aurrera egin behar genuela eta bidean utzi behar zena bidean utzi behar zela. Denok batera, guztiek lagunduta eta bultzatuta, askoz ere errazago eraman dugu krisialdia.

Harro sentitzen naiz, lehendakari bezala 10 urte eman ondoren, denon artean lortu ditugun emaitzetaz.

«Ormaiztegin dago Irizarren burua eta hemendik bideratzen dugu guztia» «2016. urtea oso ona izan da, eta badirudi 2017a ere hazkundearekin joango dela» «Adunan autobus elektrikoak egingo dira; 50 langile ari dira lanean duela bi hilabetetik»

Lan egiteko sistema propioa duzue, Saratxagak ezarritakoa.

Denborak aldatzen doaz. Enpresa ez doa berdin, aldaketatara egokitu egin behar da, eta urteak daramatzagu gauzak ondo eginez. Gauzak ondo egin behar dira merkatuari edo bezeroari behar duena eskaintzeko. Jende guztiak, denok argi dugu zeintzuk diren gure misioa, gure ikuspegia eta gure baloreak.

Ormaiztegin jarraituz, bere martxa jakiteko neurgailua egunean egiten diren autobusak da.

Momentu honetan sei autobus egiten dira egunero Ormaiztegin, eta taldean beste 7; guztira 13 autobus. Baina orain dela 10 urteko sei haiek eta gaurkoek ez dute zerikusirik. Izan ere, orain autobus integral edo osoak ere egiten ari gara eta lehen karrozeriak bakarrik egiten genituen.

Egiten ditugun autobusetatik %25 integralak dira, hau da, mekanikaren eta karrozeriaren egilea Irizar da. Gainera, autobusak eboluzionatzen ari dira eta osagarriak eta elektronika ez dira duela 10 urte bezalakoak; oraingoak konplikatuagoak dira, lan gehiago dute.

Nola egiten da autobus osoa?

Integralak ez diren autobusentzat, hau da, %75entzat, bezeroak ekartzen du xasisa (Man, Mercedes, Scannia, Volvo...), eta gainean egitura jartzen diogu lehenik, gero kanpotik eta barrutik betetzen joateko, autobusa osatu arte. Baina duela 5-6 urte gure autobus propioak eskaintzea erabaki genuen, eta inbertsio handiko proiektu bat garatu eta gero, Irizar autobus

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

integrala egiten hasi ginen. Prozesua ez da berdina. Hasieran ez dago xasisik, baina xasisa egongo balitz bezala karrozeria bukatzen dugu Ormaiztegin eta gero Salbatoreko fabrikara eramaten dugu. Han mekanika osoa muntatzen da, osagaika, kotxeetan bezala: motor taldea, ardatz bat, beste bat, kanbio kaxa, haizagailua... puzzle bat izango balitz bezala karrozeriari ezartzen zaio.

Eta elektromugikortasuna aldeko apustuak aurrera darrai.

Noizko Adunako lantegia?

Zer nolako harrera izan du?

Bezeroak Irizar marka aurretik baloratzen zuen karrozeria egile gisa, eta orain autobus egile bezala ere marka hori baloratzea lortu dugu. Autobus integral bat erosi dutenak berriz etortzen dira, eta horrek esan nahi du autobusa preziatua izan dela, ondo egiten ari garela. Europan gogor egin dugu lan eta iaz 250 bat autobus integral saldu genituen; aurten urte amaierarako 350bat izatea aurreikusten dugu.

Zein da Irizarren katalogoa?

Orain dela urte batzuk gure katalogoko autobusak i letrarekin izendatzen hasi ginen, eta orain egiten ditugun denak hizki horrekin hasten dira: i2, i3, i4, i6, i8. i2-a hiriko autobusa da; i4-a distantzia ertaineko autobusa da; i6-a eta i8-a distantzia ertain eta luzekoak dira.

Zein da Irizarren harribitxia?

Bakoitzak du bere garrantzia, eta zaila da bat aukeratzea.

Baina irudi aldetik eta produktu

TERE MADINABEITIA

aldetik i8-a da top-a; salmenten aldetik, eta denek top hori ezin dutela erosi kontuan hartuta, i6-a da garrantzitsuena, eta horren barruan, orain birdiseinatu den i6s-a da.

Autobus elektrikoaz ere hitz egin behar da.

Gu distantzia ertain eta luzeko autokarretan geunden espezializatuta, eta hiribusen alorrean sartzeko aukera ikusi genuen. Baina epe ertainean konbustioko hiribusak hirietan ibiltzeko zailtasunak izango zituela kontuan hartuta, bi, hiru, lau urtetarako produktua ateratzea baino garapen handiagoko baten alde jo, eta elektri-

koa aukeratu genuen. Proiektu gogorra izan zen, dedikazio handikoa, inbertsio garrantzitsukoa. 2014an jarri genituen lehen i2e-ak Donostiako eta Bartzelonako kaleetan; gaur, hiribus elektrikoa ondo ari gara saltzen hemen eta Europan.

Apustu gogorra izan da, baina aurrera begira ezinbestekoa. i2e-arekin, gainera, gure ametsik onena betetzea lortu dugu, Irizarrek oso-osorik egindako autobusa delako: trakzioa, elektronika, motorra, karrozeria... Hibridoarekin ere ari gara, hiritik kanpoan konbustioko motorrarekin ibiltzeko eta hiri barruan elektrikoarekin.

Autobus elektrikoak ekoitziko dira han, baita egunen batean agian egingo diren beste ibilgailu industrial elektrikoak ere.

Adunako proiektua aspalditik dator, baina krisialdiak geratuta utzi zuen denbora batez.

Adunarekin, Gipuzkoan jarraitzen du Irizarrek. Lantegia martxan dago dagoeneko; 50 bat pertsona ari dira lanean duela hilabete pare batetik. Produzitzeko instalazio parterik gehiena bukatuta dago, eta lanean ari gara. 18.000 metro karratuko planta bat egitea lortu dugu eta poliki-poliki betetzen joango gara. Epe luzerako aurreikuspenak egin ditugu langileen aldetik, eta urte amaieran 100 langile izatea espero dugu.

Han, eguneko bi ibilgailu industrial edo autobus elektriko egiteko aukera dago, eta aurrerago langile gehiago sartzeko aukerak badaude.

Argi dago elektromugikortasuna aurrera doala, eta Espainiako eta Europako zenbait hiritan autobus elektrikoaren aldeko apustuak egiten hasiak direla. Orain, esaterako, Baionarako 18 metro luzeko autobus artikulatuen eskaera handi bat lortu dugu.

Lanean horrela jarraitzea espero dugu, eta enplegua eta aberastasuna hemen bertan sortzen.

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Haitzak ere babestuta Eskalatzeko harkaitzak erregulatu ditu aldundiak. Goierrin 7 lekutan guztiz debekatu dute, bostetan partzialki.

Aimar Maiz Goierriko haitzetan ezingo da nahi den tokian edo edozein garaitan eskalatu. Gipuzkoako Foru Aldundiak eskalatze guneak arautu egin ditu, Basanimalien eta Landareen Zerbitzuarekin, eta Gipuzkoako Mendizale Federazioarekin elkarlanean.

«Eskalada jasangarria» lortze aldera, harkaitzetan debeku aldian ezarri dituzte; bai geografikoki, bai egutegian. Hiru mailatan bereizi dituzte guneak: eskalatzeko erabateko debekua urte guztian dutenak; debeku partziala urtearen sasoi jakin batean; eta eskalatzea libre den tokiak.

Hegaztien kumatzea errespetatu nahi du aldundiak, araudiarekin. «Eskalada guneetan espezie mehatxatuen garapenean sor daitezkeen eragozpenak ekidin nahi dira». Hala, hegazti-komunitateek urte osoan erabiltzen dituzten harkaitzetan ezingo da eskalatu; umatzen duten beste zenbait tokitan, berriz, baimendutako garaian bakarrik eskalatu ahalko da, eta bide berriak irekitzeko baimena eskatu beharko zaio Basanimalien eta Landareen Zerbitzuari.

Hala, Gipuzkoa osoko haitzak sartu dituzte erregulazioan, bost eskualdetakoak. Denera 58 toki dira, eta horietatik

Habiak egin eta txitak umatzen dituzten garaia babestu nahi dute skalada guneen erregulazioarekin, «naturaren eta mehatxatutako espezieen alde» egin nahi du aldundiak. Lehen ere, legeak debekatuta dauka arriskuan dauden hegaztiek arrautzak jartzen dituzten gunetik 500 metro baino gutxiagora jarduerak egitea, eta hori gauzatu nahi dute.

Babestutako hegaztien %99 hegaztiak dira, eta habiak egiten dituzten garaia edo txitak hazten dituzten aroa dira haiei kalte egiteko errazenak. Urte guztian babesa izango duten tokiak hegaztien santutegiak dira. Ez dute, ordea, toki bakoitzean zer espezie dauden zehaztu, «arrautza lapurreta» saihesteko (arrautzak lapurtu, etxean umatu eta legez kanpo saltzen dituzte batzuek).

Erregulazioan dauden tokiak, hala ere, denborarekin aldatu egin litezke, bai babes mailaz, bai espazioz, hegaztiak ere mugitu ahala.

E

17 Goierrin daude; beste zazpi, berriz, eskualdearen mugen oso gertu (Txindokin).

Erregulazioak «oinarri zientifikoa» duela argitu du aldundiak, eta ez dela debekua argitu du. Hala, arauak errespetatzeko «eskatu» egin die eskalatzaileei, eta ez behartu. Zigorrik ez dute zehaztu. «Irizpide nagusi bezala, espezieen babesa erabilera publikoaren gainetik ezartzen den arren, debekuan baino gehiago erregulazioan oinarritutako kudeaketa aurrera eraman nahi da bi erakundeen aldetik», azaldu dute aldundiak eta Gipuzkoako Mendizale Federazioak.

Mota horretako lehen erregulazioa Otsaurten eta Alkizan gauzatu zuten, otsailean. Zegamako haitz horretan, urriaren 1etik abenduaren 31ra arte soilik eskalatu ahalko da; beste hilabeetan, ez dago baimendua.

Martxoan, berriz, Gipuzkoa osora zabaldu zuten araudia, bere mugapenekin.

Sentipen gazi-gozoa Eskalatzaile batzuen iritziz, ordea, aldundiak aurrera eraman duena «debekua» izan da. Mehatxatutako espezieak ugaltzeko neurri babestaileak hartzearekin bat azaldu dira, baina ez aldundiak eta Gipuzkoako Mendizale Federazioak erabili dituzten moduekin. Araudia zehazterako orduan, eskalatzaileen iritzia entzun ez izana leporatzen diete, prozesua «itxia eta adostu gabekoa» izan dela.

Goierriko eskalatzaileek egitasmoan ez dutela ez ahotsik,

GOIBERRI 11

ASTEKO GAIA

Araututako eskalada guneak oierrin, eta mugakide diren inguruko mendietan, honako eskalada tokiak arautu ditu Gipuzkoako Foru Aldundiak.

G

ESKALADA LIBRE –Txindoki, Aiznabar (Amitzi).

–Txindoki, mendebal ertza eta hego horma.

–Txindoki, Untzeango haitzak.

–Ausa Gaztelu (Zaldibia) –Haitzartea (Zaldibia).

–Jentilbaratza (Ataun).

–Jentilbaratza, harrobia.

–Lizarrusti, Goroskarasta.

–Lizarrusti, Sukaldezar.

–Irauleko Hortza (Zegama).

–Aitxuri (Zegama).

–Aitzabal (Zegama).

–Aizkorri (Zegama).

–Gazteluberri (Partzuergoa).

–Lengokoaitz (Partzuergoa).

Eskalatzaile bat Jentilbaratzeko horman gora, Ataunen.

ARALARRENESKALADAK.BLOGSPOT.COM

Goierrin eta gertuan 28 haitz erregulatu ditu aldundiak, eskalada mugatuz edo debekatuz Arriskuan dauden hegazti espezieen habia eta umatze lekuak babestu nahi dituzte araudiarekin Eskalatzaileek beren iritzirik jaso ez izana deitoratu dute, ekarpenak egiteko bazeuzkaten arren

DEBEKU PARTZIALA –Murumendi (Itsasondo).

Urtarrilaren 1etik uztailaren 31ra debekatuta.

–Otsaurte (Zegama).

Urtarrilak 1– Irailak 30 debekatuta.

–Aratzeko orratzak (Partzuergoa). Urtarrilak 1–uztailak 31 debekatuta.

–Garagartza, Bikunaitz. Urtarrilak 1–uztailak 31 debekatuta.

–Garagartza, Naparraitz. Urtarrilak 1–uztailak 31 debekatuta.

ERABATEKO DEBEKUA –Txindoki, ipar arista.

–Txindoki, Bonatti orratza.

–Txindoki, eki ertza.

–Aizkoate-Arteaundi (Ataun).

–Intzartzu (Ataun).

–Artzateko Haitza (Ataun).

–San Adrian (Partzuergoa).

ez parte-hartzerik izan gaineratu dute. Lehen ere ingurua asko errespetatzen dutela ihardetsi dute, eta Ataungo Aizkoate-Arteaundi haitza jarri dute adibidetzat, eskalatzea debekatu dieten toki bat: fauna aberatsa duenez, eta piztia asko ibili ohi denez, lehen ere usu ez zutela eskalatzen aitortu dute.

Debekatutako beste gune batzuetan, berriz, logikarik ez dute ikusi: Ataunen bertan, Artzateko haitzean, adibidez. Han ia animaliarik ez dagoela ziurtatu dute eskalatzaileek.

Haitzetan ibili ohi diren eskalatzaileek eurek ekarpenak egin zitzaketela uste dute, eta pena daukatela gaineratu dute, erabakia «orokorra» izan delako.

Bestetik, kirol eskalada eta mendi eskalda bereizi dituzte.

Kirol eskaladan azken urteetan jende asko hasi dela aitortu dute, baina mendi eskalada murritzagoa dela diote, eta ingurumenarekin jasangarriagoa. Biak zaku berean sartzea ez dute ongi ikusi.

12 GOIBERRI

GURE LURRA

Senari jarraika Mikel Etxeberria biologo beasaindarrak aurkeztutako ‘Udara bat ardiekin, senari jarraika’ lanak CAF-Elhuyar lehiaketako NEIKER-Tecnalia saria jaso berri du. Lehen aldiz eman zaio lehen sektoreari lotutako gai bati saria aurten.

Josune Zarandona Beasain Berriki egin da CAF-Elhuyar lehiaketaren azken edizioko sari banaketa ekitaldia Donostian. Aurten, ohiko kategoriez gain, lehenengo aldiz eman da NEIKER-Tecnalia saria lehen sektoreko lan onenari. Mikel Etxeberria biologo beasaindarrak aurkeztutako Udara bat ardiekin, senari jarraika izan da saritutako lana.

2016an amaitu zuen Biologiako Gradua Leioan Etxeberriak. Orain, Madrilen dabil Ekologiako Masterra egiten, baita, uholdeak ekiditeko urtegien eraginaz ikasten ere Euskal Herriko Unibertsitatean (EHU).

Dioenez, lehen sektorea gertu sentitu izan du beti, baina Arantza Aldezabal EHUko botanikako irakasle eta ikertzailearen eskutik iritsi zaitzaion saritua suertatu den lan hau egiteko aukera. «Gradu amaierako lana egiten hasi nintzenean, Aldezabal Enirio-Aralarko artzaintzaren ikerketa egiten ari zen eta niri ardien ibilerak aztertzea proposatu zidan», dio.

Azterketaren emaitzak Etxeberriak aurkeztutako lanaren lehenengo paragrafoak honela dio: «Lehen artzainek ardiak Euskal Herrira ekarri zituztenetik milaka urte pasatu

dituzte ingurura moldatzen.

Hobekien moldatutako ardiek ondorengo gehiago utzi dituzte, eta beraz, gaur egun ditugun ardiek ezin hobeki ezagutzen dute bizi diren ingurua. Beste era batera esateko, sena moldatu dute Euskal Herrian ahalik eta ondoen bizirauteko. Senari esker, euria egiten duenean zelaian jarraitzen badute ere, txingorra datorrenean berehala jartzen dira babesean, dela ukuiluan, dela harkaitz azpian.

Udarako bero handienekin ere ez dira eguzki-galdatan egotekoak, eta trumoi handiak iragartzeko gai dira».

Baina sen hori habitatak au-

keratzeko edo elikatzeko ere erabiltzen ote duten jakiteko balio izan du Etxeberriaren lanak. Ardien bizi ohiturak eta elikatzeko dituzten moduak aztertu ditu: «Ardiek ingurune batzuk besteak baino nahiago dituztela ikusi dut, eta bereziki jotzen dutela habitat horietara, bai elikatzeko eta baita hausnarrean egoteko ere», zehaztu du. Lana egiten hasi aurretik bazuten ardiek zer habitat aukeratuko zutenaren susmoa, «artzainek ere segur aski jakingo zuten guk ikusi dugun hau, baina garrantzitsua zen datu zehatzekin berrestea».

Lana burutzeko hiru artalde-

GOIBERRI 13

GURE LURRA

tako ardiei GPS idunekoak jarri zizkieten lepoan eta bi hilabetez utzi zituzten mendian euren kasa ibil zitezen. Behin epea amaituta, «GPSetatik datuak hartu eta tratamendu estatistikoen bidez» emaitzak lortzen joan ziren. Ardien posizio puntu bakoitza zein landare komunitatetan zegoen ikusi zuten, eta horrekin habitat hautespena kalkulatu dute: «Bi hilabetetan zehar asko egon dira habitat batzuetan, eta gutxi beste batzuetan».

Hartutako datuen emaitzekin bost habitat zehaztu zituzten: «larre dentsoa (>%85 larrea), larre harritsua (<%15 larrea), trantsizio larrea (%15-85 larrea), sastrakadiak eta besteak» bezala definitu dituztenak.

Landaretza mota horiek denak erabiltzen dituzte ardiek, «ate-

ra dugun ondorio nagusia da guztiak behar dituztela bizirauteko, neurri ezberdinean bada ere», dio Etxeberriak.

Ardiak Aralarko larreetan. Mikel Etxeberria beasaindarra sari banaketa ekitaldian. IÑAKI GURRUTXAGA/IÑIGO IBAÑEZ

Saria ezustean Guztien artean, «ardiek trantsizio larreak dituzte gustukoen».

Izan ere, larre horietan larre harritsuko eta larre dentsoko espezieak daude. «Dibertsitate handi hori leku txikian aurkitzen dutenean bazka desberdin asko dute eta dieta osasuntsu bat izateko aukera ere bai», nabarmendu du. Dena den, belarra «oso energia gutxiko elikagai denez», larre dentsoa ere asko ustiatzen dute, «bertan dagoelako belar gehien». Elikatze ohiturez gain, leku itzaltsuak ere aukeratzen dituzte artaldeek, «hausnarrean aritu ahal izateko».

«Ardiek ingurune batzuk besteak baino nahiago dituztela ikusi dut lan honi esker» «Artzainek jakingo zuten hau, baina garrantzitsua zen datu zehatzekin berrestea» Mikel Etxeberria Biologoa

Habitat horiek dauden erabilera eremua zehaztea ere izan zen lanetako bat, «gehienez 170 hektareako eremuak». Ardiek habitat batetik bestera joateko orduan muga garrantzitsu bat ere bazutela ohartu da.

«Artzainek egunean bi aldiz biltzen zituzten ardiak bordara esnea jezteko. Ardiak bordaren inguruan bazkatzen dira normalean, eta bertan aukeratu behar izaten dituzte habitat egokienak», dio.

Sariaz galdetuta, lehen saria irabaztea ez zuela inondik inora espero adierazi du, baina poz handia izan dela, noski. «Artzainen lan bikaina mahai gaineratzeko balio badu, oraindik hobeto», gehitu du. Lan hau dibulgazioan jarraitzeko aitzakia bikaina ere badela uste du biologo beasaindarrak.

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Mari, Muruko Dama 1986ko ekainaren 23an, San Joan bezpera berezia izan zen Beasainen ‘Mari, Muruko Dama’ ikuskizunarekin. Beasaindar ugarik osatu zuten emanaldia.

Loinaz Agirre Beasain Beste urte betez, gaur, 22:30ean, Loinazko San Martin plaza jendez beteko da, Beasaingo Loinatz jaiei hasiera emango dien Mariren jaitsiera ikusteko.

1986ko ekainaren 23an, San Joan bezperan, Barrendain plaza ere lepoz bete zen, gaur egungo Mariren jaitsieraren aurrekaria izan zen Mari, Muruko Dama ikuskizuna ikusteko.

Arrano kultur elkarteak bultzatuta, eta Beasaingo Udalak babestuta, «Mari ahaztuta dugulako, Mari etxera ekarri» nahi izan zuten San Joan bezperako ikuskizunarekin. Garai hartako esku orriak dioenez, «herri osoaren ikuskizuna» izan zen Mari, Muruko Dama, «beasaindarrek egina eta beasaindarrentzat».

Oraindik ere, beasaindar askoren oroimenean gordeta dagoen ikuskizuna da.

Behin asmoa mahai gainean jarrita, Narziso Artola Joxe Migel Barandiarangana joan zen Muruko Mariren historia jasotzera; ondoren, Xabier Mendiguren Elizegik idatzi zuen bederatzi orriko antzerki gidoia. Herriko hainbat gazte eta haur

Jokin Telleria pintoreak egin zituen dekoratuak, oihal handietan margotuta. «Hiru edo lau dekoratu ziren; leizezuloaren sarrera, etxeko sukaldea eta baserri ataria». Dekorazioaren aldaketa bakoitzean, koplak eta dantzak tartekatzen zituzten.

Musika eta dantza

Egoitze Lasak antzeztu zuen Mariren papera. FOTOETXE izan ziren antzezlaneko aktoreak: Egoitze Lasa (Mari), Ugutz Agirre (artzaina), Iñigo Eguren (erretorea) eta Hasier Agirre, Eneritz Eskisabel eta Haritz Zeberio haurrak. Idurre Eskisabel ere aritu zen entseguetan. Lukax Dorronsoro ataundarra izan zuten kudeatzaile, irakasle eta gidari.

Protagonista nagusiak, Egoi-

tze Lasak, ondo gogoan du egun hura: «Nola ez naiz ba gogoratuko! Ni nintzen protagonista nagusia». Argazkiak, gidoia, kartela, esku orria, bideoa eta garai hartako egunkarietako kronikak ondo gordeta ditu Lasak, altxor kuttun gisa. «Garai hartan ez zen horrelako ekintzarik egiten eta izugarria izan zen», gaineratu du.

Musikak ere garrantzia handia izan zuen ikuskizunean, Xabier Sarasolak musikatu zituen Pello Urretabizkaiaren eta Iñigo Egurenen Sua Sua abestiaren letrak. Loinatz abesbatzak bertan estreinatu zuen gaur egun Mariren jaitsieran abesten zuten Sua Sua abestia. Beste bi ere kantu abestu zituzten, Mikel Mendizabal, Eusebio Igartzabal eta Patxi Iraolaren koplak. Joxean Sarriegi bakarlari aritu zen, koplak abesten, «artzainen baten blusa urdina jantzita». Dantzan, berriz, Aurtzaka taldeko kideak aritu ziren.

@

‘Mari, Muruko Dama’ antzerkiaren bideoa eta gidoia: goiberri.eus

GOIBERRI 15

ERREZETA

Zainzuri naturalak udaberriko ziza eta Jabugo urdaiazpikoarekin ARKAITZ APALATEGI

Osagaiak (pertsonako) 6 zainzuri 3-4 ziza Jabugo urdaiazpikoa Oliba olio birjina Perrexila Gatza Azukrea

Prestaketa Zainzuriak Zainzuri naturalak ondo zuritu behar dira dituzten zuntz guztiak kendu arte. Ondoren, uretan egosi, gatzarekin eta azukrearekin. Zainzurien lodieraren arabera 10 eta 15 minutu artean beharko dute egosteko.

Garaikoa eta kalitatezkoa, Zezilioneako ikurrak uela 18 urte hartu zuten Ugutz, Izaro eta Juanito Rubiok Olaberriko Zezilionea hoteleko eta jatetxeko ardura. Beraien sukaldaritzan garrantzi handia hartzen du kalitatezko eta garaiko produktuekin lan egiteak.

Zezilioneako tabernan eguneko menua jateko aukera dago. Orain dela gutxi berritu duten jangelan, berriz, karta zerbitzua, dastatze menua eta taldeentzat menuak eskaintzen dituzte Rubiotarrek.

Jateko aukera zabala izaten dute, beti ere garaiko produktuari duen garrantzia emanez. Parrilan egindako haragiak eta arrainak ere eskaintzen dituzte.

Baina Zezilionean zerbait deigarria gertatzen bada, eskaintzen duten ardo aukera zabala

Zizak Zartaginean oliba olioa jarri eta bertan zizak pixka bat egin. Zartaginera zainzuriak gehitu eta pixka bat goxatu. Ondoren zizak eta zainzuriak plater batera atera.

D

Urdaiazpikoa Urdai azpikoa fin-fin ebaki, zartaginean pixka bat epeldu, asko egin gabe, eta zainzurien gainera atera.

da. Bertako bodegan 300 ardo desberdin dituzte, Errioxatik hasi, eta Espainiako zein munduko jatorri izendapen ugarietakoak. Ardo dastaketak ere antolatzen dituzte.

Aurkezpena Zartaginean dagoen olioari perrexil txikitua gehitu eta nahastura hori zainzuri, ziza eta urdaiazpikoari gainetik bota.