Goiberri 239. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

Mende erdi bat lehenagokoak Ezkioko Zelaa eta Lazkaoko Maizgoena baserrien zurezko egiturak aztertuta eman dute ebazpena 8-9

239 zenbakia. 2017ko ekainaren 2a

Ezkioko Zelaa baserriko zurajeko enborrak 1453ko udaberrian ebakitakoak izan zirela ondorioztatu du Arkeolan taldeak. AIMAR MAIZ

Maialen Lopes 3 Iritzia 4-5 Miren Garcia eta Garazi Ayuso 6 Josu Landa, plater artean 7 Jose Mari Orbegozo 10-11 Elbereth eta karma 12-13 Lazkao Txiki bertsopaper lehiaketa 14

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

JOSUNE ZARANDONA

Maialen Lopes Igarondo pilotalekuko tabernaria

«Idiazabalen bizitzearen alde onak herri lasaia eta gertukoa dela dira» Josune Zarandona Idiazabal Maialen Lopesek (Idiazabal, 1993) Igarondo pilotalekuko tabernan egiten du lan. Estetika Integrala eta Ongizatea goi mailako ikasketak egin ditu.

Dioenez, ez da inoiz ikasle ona izan, baina hizkuntzetarako erraztasuna izan du beti. Profesionalki leku ezberdinetan aritu da lanean, baina orain gutxi aldatzea erabaki, eta pilotalekuko tabernan hasi da lanean.

Gustura dago, «aldi baterako lana da, baina gertutasunagatik oraintxe bertan ez nuke beste ezergatik aldatuko». Idiaza-

balen bizitzeak alde on asko dituela uste du, «herri lasaia eta gertukoa dela», adibidez.

Oporretarako leku bat.

Oilaskoa eta patata erreak.

Zein zaletasun dituzu?

Amets bat.

Abestea, musikaz gozatzea, zinemara joatea...

Jaso duzun opari bereziena.

Nozedo (Portugal) eta Ibiza.

Mundua ezagutzea.

Albiste on bat.

Liburu bat.

El dia que se perdio la cordura.

Musika talde bat.

Zeri diozu beldurra?

Melendi.

Goierriko txoko bat.

Abesti bat.

Lagrimas desordenadas.

Film bat.

El Hobbit.

Edari bat.

Garagardoa.

Janari bat.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura eta Zumarraga

«Idiazabalen ez balitz, kostaldean edo beste herri txikiren batean biziko nintzateke»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa:

GOI B ERRI

Bakardadeari eta ur sakonari.

Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Konpainia onean, botata egoteko edozein zelai da ona.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Edozerk, egia esan.

Idiazabalen biziko ez bazina?

Kostaldean, edo agian beste herri txikiren batean.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Itxaro Mendizabal Amundarain Ttiklik! Elkargunea

Gaitasunak oiBerrin idaztea droga moduko bat bihurtu da niretzako. Noiz tokatuko zaidan zai egoten naiz; nire barruko sentipen eta sentimenduak idatziz jartzeko deseatzen. Nekane, Joseba, Antxiñe, Andoni… denen txandak jarraitzen ditut eta niretzako tartea noiz iritsiko adi egoten naiz. Webgune desberdinetan idazteko aukera asko atera zaizkit azken aldian (Berria-n, naiz+-en, guraso.eus-en…) baina GOIBERRI-ko irakurle guztiak on line ez daudela kontziente naizenez, hemen idazteak badu bere xarma eta askok ez duzuenez nire ziber-mundua ezagutzen, oraingoan aurreko batean idatzi nuen artikulu bat ekarri nahi izan dut, ez zaitezen zu, ez-ziber-irakurlea, hau gabe geratu.

Haur baten etorkizuna nola zapuztu. Beti izan dut niri gertatu zaidanaren zantzu bat, baina duela gutxira arte ez naiz hain kontziente izan. Inoiz ez zait kirola egitea gustatu, edo hori da sinestarazi izan didatena. Atzera begira jarri naiz beste behin,

G

eta konturatu naiz hori ez dela horrela. Txikia(goa) nintzenean gogoko nuen korrika egitea, mendira joatea asko gustatzen zitzaidan, eta baita igerilekura joatea ere. Ikastolan kiroletan futbolera apuntatu nintzen, lagunekin futbolean jokatu eta ondo pasatzeko asmoz, baina besteak bezalako gorputza ez nuelako, entrenadoreak ez zidan jolasten uzten. Eta egun ona bazuen eta jolastera aterako baninduen, defentsa edo atezain jarriko ninduen, baloiak nire gain errebotatzen zutelako (bere hitzetan).

Hau horrela izanda, jolasteari utzi nion, mendira joateari utzi nion, ikastolan soinketa garaian ezer ez egiteko aitzakiak bilatzeari ekin nion… eta honela izan da azkeneko 40 urtean.

Pasa den hilean mendi ibilaldi luze samar bat egiteko aukera suertatu zitzaidan. 10 egun eskas izan nituen egin behar nuela jakin nuenetik, eta 10 egun horiek urduri pasa nituen gai ez nintzela izango pentsatuz. Urduri, haserre, berriro ere txikitako ondorioak/erantzunak jasoko nituenaren beldur. Baina ez, ibilaldia egin nuen. Azkenak

izan ginen bukatzen, baina iritsi ginen. Ibilaldia egin ondorengo 2 egunak lur-jota pasa nituen.

Egiteak suposatu zidan energia galerak zerikusia izango zuen, baina buruan nuen borrokak are eta handiagoa. Haserre nengoen, amorratuta, txikitatik baliogabetu zidatelako aukera polit hau. Txikitatik sinestarazi kirolerako txarra nintzela; eta agian hala izango da, agian ez dut tenisera jolasteko balio edo piraguan ibiltzeko, baina saiatzen ez banaiz ez dut inoiz jakingo.

Kontuz ibili behar dugu txikitatik haurrei ematen dizkiegun mezuekin. Gaitasunak denok ditugu, gaitasun ezberdinak.

Haurrak gustatzen zaizkien gauzak egin behar dituzte eta ez badute hasiera batean trebetasunik, baina gustuko badute, aurrera jarraitzera animatu behar dira. Inor ez baita ikasia jaiotzen eta inork ez baitaki zertan den ona edo zer duen gustuko inoiz probatu ez badu.

Gai hau jorratzen duen ipuin herrikoi hau asko gustatzen zait haurrei kontatzeko (eta neuretzako). Niri balio dit. Ea zuri ere balio dizun: «Baziren behin bi ume ur izoztuaren gainean patinetan zebiltzanak. Arratsalde euritsu eta lainotua zen, baina haurrek kezkarik gabe jolasten zuten.

Bat-batean, izotza puskatu eta haurretako bat uretara erori zen. Beste haurrak, uretara erori zena itoko zela ikusita, harri bat hartu eta izotzari kolpeka hasi zen, izotza puskatu eta bere laguna atera zuen arte. Suhiltzaileak iristean eta gertatutakoa ikusi zutenean, zera galdetu zuten: ‘Nola egin du? Izotza oso lodia dago, ezinezkoa da harri horrekin eta hain esku txikiekin puskatu izana!’. Une horretan agure bat agertu eta esan zuen: ‘Nik badakit nola lortu duen…’.

‘Nola?’, galdetu zioten agureari.

Eta honek erantzun: ‘Ez zegoen bere ondoan inor ezingo zuela egin esan zionik’.»

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Urretxuko mendi festa Sortu berri duten Xabier Ormazabal bekaren inguruan mendi festa egingo da bihar ekainak 3, Urretxun.

Bertan, eskalada herrikoiaz eta desafioaz aparte, Xabier Ormazabal eta Jon Maroto ren omenezko murala marraztuko da.

Gerturatu zaitezte, festa ederra izango da eta!

Hitz potolo batekin hasiko natzaizu oraingoan, Axier: doakotasuna. Eta horrelako hitz potoloekin badakigu zer gertatzen den, esaerak dioen bezala, zenbat buru hainbat aburu. Bada, Kontseiluak abian jarritako kanpaina hizpide, hausnarrean jarri nahiko zintuzket eta gaiarekin lotuta, bat-batean horrelako galderak datozkit burura: zer pentsatuko genuke astebete gaixorik erietxean pasatu ondoren, sendagilearen alta hartu eta honekin batera faktura pasako baligukete non eta Osakidetzan? Eta zer gure semealabek eskola publikoetan ikasten pasatzen duten denboraren truke hilero matrikula ordaindu beharko bagenu? Pentsa, pentsa!

Ziur bati baino gehiagori burutik pasa zaiola ea zertara datozen galdera lelo horiek, osasungintza eta hezkuntza zerbitzu publikoak izanik eta eskubidezkoak gainera, aurretik jada ordainduta baitugu. Baina zer gertatzen da orduan bertako hizkuntza ikasterako garaian? EAEn behintzat euskara ofiziala izanda, eta baita eskubidezkoa ere, zertarako orduan ikasi nahi dutenek ordaindu behar dute ezer euren patriketatik? Aurrekoen antzera ez al dugu jada aurrez ordainduta ala?

Eta baten batek esango du: ÂŤBada niri doan atera zitzaidanÂť.

Zorionekoa zu! Funtzionarioa? Langabetua? X enpresako langilea? Batzuek doan eta besteek ordaindu? Guztion eskubidea izanik hemen ere desberdintasunak? Azterketa bat gainditu eta titulua eskuratu ostean dirua itzuli dizutela? Eta titulurik ez baduzu nahi, zure helburua euskara ikasi eta nonahi erabiltzea besterik ez bada?

Aurretik esan bezala, Axier, hor duzu hausnarketarako gaia. Eta ez ahaztu, bakoitza bere buruarekin hausnarrean aritzea doakoa dela! Edota hala izan beharko lukeela behintzat! Ala ez?

Aitor Calvillo

bat eta

Horixe da egoera: Euskal Herrian euskaldun izateko ordaindu beharra dago. Frantsesa eta gaztelania, berriz, doan ikasten dituzte euskal herritarrek, baina erdalduntzea ez da doakoa ez diru-neurritan, ez herrigintza-neurritan. Mendeak dira erdalduntzeko planak ordaintzen ari garela.

Arrazoi duzu, hausnarketa behintzat doakoa dugu eta beharrezkoa, konturatzeko, gaztelaniaren eta frantsesaren zabalkundea ez dela sagarrondotik sagarrak sortzea izan, atzean, erabaki politikoak eta eskubide-urraketak izan direla. Eskubideak, ukatuak zirela jabetu ahala, borrokatu eta irabazi egin izan dira zenbaitetan baina, hizkuntzarena irabazteko daukagu.

Herri honek berreuskalduntzeko tresna batzuk baditu, baina, ez nahikoa. Bertako herritar helduek ikasteko doakotasuna izatea bat izan beharko litzateke. Zentzuzkoa da, nahiz eta agerikoa den, horrek soilik ez duela helduen euskalduntzea ziurtatuko.

bat Asier Iriondo

Antonio Banderas aktore espainiarrak esan zuen behin, berak ingelesa eta bere orduko bikotekideak gaztelania ikasteko oso metodologia aurreratua erabili zutela. Sei hilabetean ikasi omen zuten batak bestearena. Eusko Jaurlaritza, Euskal Hirigune Elkargo eta Nafarroako Gobernuko hizkuntza-arduradunentzat informazio interesgarria.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Bidezko merkataritzako produktuen logo berria Josune Zarandona Legazpi Bidezko Merkataritzaren Munduko Eguna ospatu da maiatzean. Legazpin ere bat egin dute nazioarte mailako egun honekin. 2014an IDEAS elkarteak (Iniciativas de Economia Alternativa y Solidaria) eta Emaus Gizarte Fundazioak Bidezko Merkataritzaren Aldeko Hiria izendapena eman zion Legazpiri. Legazpi da, hain zuzen, izendapen hori jaso duen Gipuzkoako lehendabiziko herria.

Bidezko Merkataritzaren Mundu Eguna merkataritza sistema hau herritarren artean ezagutzera emateko helburuarekin egiten da. Hain zuzen, Legazpin makina bat denda eta tabernatan eros daitezke bidezko merkataritzako produktuak, eta denda horiek erraz identifikatzeko logo berri bat aurkeztu dute aurten. Bi neska gazte legazpiarrek izan dute logo berria egiteko ardura, Miren Garciak eta Garazi Ayusok.

Miren Garcia eta Garazi Ayuso dira Legazpiko bidezko merkataritzaren logoaren egileak. J. ZARANDONA

«Lehenik eta behin, bidezko merkataritza zer den ulertu behar izan dugu» Miren Garcia

Prozesua luze

Logo berriaren egilea

Bai Garciak zein Ayusok kontatu dutenez, Legazpiko Gazte Txokotik iritsi zitzaien iazko irailean logo berria egiteko proposamena. «Hiru bat hilabete izan ditugu logoa prestatzeko», diote. Haien esanetan, Espainia mailan badago Bidezko Merkataritzaren Aldeko Hiriaren logo bat. Nahi duten auto-

«Espainia mailako logoa oinarri hartuta, legazpiratzea izan da gure lana»

Babeslea

Garazi Ayuso

Logo berriaren egilea

nomiek logo hori egokitzeko aukera dute. «Logo hau oinarri hartuta legazpiratzea izan da gure lana. Hala herritarrek errazago identifikatzeko Legazpiko ezaugarri bat txertatu diogu logoari. Mirandaolako mailua izan da aukeratutakoa».

Prozesua luzea izan dela diote. «Lehenik eta behin bidezko merkataritza zer den ulertu behar izan dugu, produktuak ezagutu, probatu...» argitu dute.

Ondoren, Gazte Txokoko eta udaletxeko ordezkariekin batera lantaldea osatu eta Legazpi identifikatzeko ikurra aukeratzea izan zen lanetako bat.

«Zerrenda luze bat osatu genuen, Aizkorrin Barrena, dan-

tzariak, baserriak, Mirandaola... azkenean burdinolako mailua izan da aukeratutako irudia».

Irudi hori logoari txertatu diote eta proposamen ezberdinak aurkeztu eta gero, Gabonetarako aukeratu zuten, orain bidezko merkataritzako produktuak saltzen dituzten Legazpiko denda eta tabernatako erakusleihoetan jarriko duten logoa.

Logo berria beste zenbait euskarritan ere izango da ikusgai.

Legazpin zortzi establezimendutan eros daitezke produktu horiek: Laubide, Lanbroa eta Itziar belar dendatan, Mari Carmen fruta dendan, Garagunean, Xarpoten, Gizarte zentroan eta Korosti Kafea dendan.

GOIBERRI 07

MOTZEAN

nuen eta ondoren, jendeak non izango zen jakiteko, papeltxoetan mapa bat marrazten genuen, gertukoenei emateko.

Kontuan izan garai hartan ez zegoela sare sozialik.

Zein da musika jarri duzun toki berezi edo arraroena?

Berlinen, hutsik zegoen komentu batean izan nintzen orain dela urte asko. Sekula ahaztuko ez dudan horietako bat da.

Zein musika estilotan aritzen zara?

Josu Landa, Ezkioko ostatuan, bi plater gustukoenekin. A.VIERBÜCHER

Josu Landa Aranburu Sukaldaria eta disko jartzailea

«Itzela izan zen Berlinen hutsik zegoen komentu batean hard-corea jartzea» Ariane Vierbücher Ezkio Esan daiteke plater artean igarotzen duela bere denbora Josu Landak (Zumarraga, 1980).

Ofizioz, sukaldaria da; Ezkioko ostatuaren gidaritza darama orain ia zazpi urte. Afizioz, berriz, disko jartzailea da eta horrez gain, musika elektronikoa ere sortzen du. Ofizio eta afizioaren artean du erdibituta bizitza Landak.

an egin nituen praktikak. Ferran Adriaren Bulli jatetxera joan nintzen ondoren, Tafallako Tubalen ere izan nintzen lanean.

Beste hainbat jatetxetan lan egin ondoren, etxetik gertu, Ezkioko ostatua hartzeko aukera parean jarri zitzaidan. Azaroan zazpi urte egingo ditugu hemen, nire bikoteak eta biok.

Zer izan zen lehenengo, sukaldaritza edo musika?

22 urterekin izan nuen diskoak jartzeko plater batzuekin lehenengo kontaktua. Lagun batek, Ander Arrietak, zirikatu ninduen eta horregatik hasi nintzen. Garai hartan, aparatuak erostea oso garestia zenez, lagun taldearen artean erosi genituen eta Madaian geneukan lokal batean hasi ginen saltseatzen.

Sukaldaritza izan zen lehenengo. Aitortu behar dut oso ikasle ona ez nintzela, baina etorkizunean ere pentsatu beharra nuenez, sukaldaritza gustuko nuen eta horregatik Donostian sukaldaritza ikasketak burutu nituen. Bergarako Lasa jatetxe-

Noiz eta nolatan hasi ziren musika jartzen?

Gogoratzen al duzu lehenengo ekipo hura?

Noski, gaur egun oraindik erabiltzen dudana da. Horrek hitzegingo balu! Alde batera eta bestera mugitzen nintzen lagunekin batera, guk geuk antolatutako rave -etan musika jartzera. Geure neurrira egindako festak ziren, aire librean gehienetan, eta orduak eta orduak pasatzen genituen musika jartzen eta dantzan.

Dena den, adinean aurrera goaz eta jada jai gutxitan jartzen dut musika. Gauzak asko aldatu dira. Orduan gazteagoa nintzen eta gaur egun dudan erantzukizunik ere ez nuen.

Nola antolatzen zenituzten ‘rave’-ak?

Toki egoki bat aukeratzen ge-

Gazte-gaztetan, punka eta reggae entzuten hasi nintzen.Toy Dolls, La Polla, Bad Brain edo RKL taldeak oso gustoko ditut.

Garai hartan, aitortu behar dut, elektronikaz ez nekiela gehiegi, gero ezagutu ditut elektronikaren barruan dauden beste estilo batzuk, drum and bass edo hard-corea, esaterako. Elektronikaren barruan, estilo gogorragoak dira horiek, eta horretan mugitu naiz gehienbat: technoa, hard-technoa, hard-corea, break-corea eta beste hainbat. Oso komertzialak ez diren estiloak dira.

Musika jartzeko modua asko aldatu da.

Bai! Biniloekin aritzen ginenean beste mundu bat zen. Ordu asko eta asko sartu behar genituen aparatuak erabiltzen eta musika nahasten ikasteko.

Gaur egun, ordenagailuekin, hori guztia asko galdu da, eta edozeinek jartzen du musika botoi bakar bati emanda. Nortasuna galdu da.

Musika nahasteaz gain, sortu ere sortzen duzu.

Bai! Orain dela hamar-bat urte hasi nintzen nere kabuz ikasten, baina denborapasa moduan batez ere

Etorkizunari begira, afizioa dena ala ofizioa aukeratuko duzu?

Sukaldean lanean jarraitzea espero dut. Oso lanbide lotua den arren, oso gustuko dut. Ezkion, gainera, oso ondo hartu gaituzte. Beraz, hemen jarraitzeko asmoz dugu.

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Zaharretan zahar Baserrien zurajearen hazkunde-eraztunak ikertuta, Arkeolanek ebatzi du euskal etxeen eraikuntza uste baino mende erdi bat lehenagokoa dela, XV. erdikoa. Ezkioko Zelaa eta Lazkaoko Maizgoena aurkitu ditu horren froga.

Aimar Maiz Euskal Herrian, gaur egun ezagutzen ditugun baserriak eraikitzen uste baino 50 bat urte lehenago hasi ziren. Ondorio horretara iritsi dira Arkeolan fundazioko dendrokronologia laborategiko adituak, Josue Susperregi buru dutela. Goierrin aurkitu dituzte, gainera, baieztapen hori egiteko frogak: Ezkioko Zelaa (Zelaia) eta Lazkaoko Maizgoena baserrietan.

Dendrokronologiaren neurketak erabiliz —zuhaitz bizietatik ateratako laginak erabiltzen dituzte zur zaharrak datatzeko,

erreferentzia-kurben alderaketaz—, bi eraikinen egituretako zurak noiz bota zituzten zehatz jakin dute. Maizgoenako zurajeko enborrak 1445eko udaberrian ebaki zituzten; Zelaakoak, 1453ko udaberrian.

Enborraren hazkunde-eraztunak aztertuta jakin dute hori, gero laborategian egur bizien datu-basearekin erkatuta.

Eraztunak bi parte ditu: bat udaberrian egina, bestea udan.

«Zuhaitzak moztu zirenetik baserriak eraiki arte urte gutxi batzuk igaro zitezkeela kontuan hartuta ere, bi kasu horiek

Bi baserrien zurak noiz ebaki zituzten jakin da: Maizgoena 1445ean eta Zelaa 1453an, udaberrian Sagardoa ekoizteko ‘fabrika’ ziren biak: dolarea zeukaten, baina etxea hori baino handiagoa da

erakusten dute euskal baserriak eraikitzen uste zena baino hainbat hamarkada lehenago hasi zirela», ondorioztatu du azterketak, Journal of Archaeological Science aldizkariaren azken zenbakian argitaratua.

Orain arte, lehen baserriak XV. bukaerakoak edo XVI. hasierakoak zirela uste zen, tipologia aztertuta batez ere. Orduko baldintza sozio-ekonomikoek ere sustengatzen zuten teoria. Baina, orain, dendrokronologiak zuren datazio zientifikoa ekarri du, eta hasiera XV. mende erdialdera aurreratu.

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

Aurreko orrialdean, Zelaa baserriaren ganbara (Ezkio).

Ezkerrean, XV. mende erdialdeko euskal baserrien eredua; eta Zelaa, kanpotik.

Goian, Maizgoena baserria(Lazkao). AIMAR MAIZ

Harrizko oina behean, zurezko estalkidun solairuak goian eheko solairuaren hormak harrizkoak izan ohi zituzten baserriek, eta goiko oina erabat zurezkoa. Oholez estaltzen zuten inguru guztia. Gaztaina-zura erabiltzen zuten horretarako, hezetasuna hobeto jasaten duelako. Egitura ere goitik behera zurezkoa izaten zen, baina kasu horretan, haritzezkoa.

Euskal baserrien eraikuntzaren eredu bikaina da Ezkioko Zelaa. Berritzen ari dira, baina lehengo izaera mantenduta. Ganbaran, barruko gelak banatzeko oholezko hormak ditu, matxienbratu zaharrez lotuak. Teilatuko habe bat zumarra du, gerora aldatua dirudiena.

B

Oraingoz, publiko egindako eraikin zaharrenak Maizgoena eta Zelaa dira. Baina gehiago ikertu ditu Arkeolanek, eta, xehetasunik eman ez badu ere, aurrerapenaren teoria baieztatu dutela dio Susperregik.

Sagardotegiak ziren Bai Zelaak, bai Maizgoenak, ezaugarri askotan egiten dute bat. Gertutasun geografikoaz gain, errege-bideen inguruan zeuden, altuera oso antzekoan daude (Zelaa 405 metrora, Maizgoena 325 metrora) arkitekturaz oso antzekoak dira,

eta biek zeukaten sagardoa ekoizteko dolarea.

Gaur egun, Ezkioko Igartubeiti baserri-museoan ikus daitekeen sistema berdina zeukaten. «Biek zeukaten dolarea.

Baina ezaugarri txiki bat daukate: beste baserrietan dolareak markatzen du baserriaren altuera. Bi kasu hauetan, baserria dolarea baino askoz altuagoa da. Dolarea baserriaren barruan zegoen, eta dimentsioak pixka bat markatu zituen; baina ez modernoagoak diren dolare-baserrietan bezala. Berriagoetan, dolareen altuera da

baserriaren altuera», dio Susperregik.

Sagardo «fabrikak» ziren.

Etxebizitza soil baino gehiago: bizitza bai, baserria ere bai, baina sagardogintzarako prentsa, dolare eta sagarra nahiz upelak biltegiratzeko azpiegiturekin.

«Gure teoria da fabrika edo biltegi handi moduko zerbait zirela. Etxebizitza baino gehiago, funtzionalagoak, lantegiak».

Eraikitzeko modua ere berdina dute biek, orain arte datatutakoak baino zaharragoa. «Modulu batzuk ditu baserriak. Zurezko portikoak egin zituzten, egitura bertikal batzuk. Egitura horiek errepikatuz lortu zuten baserriaren bolumena. Eraikin bat txikiagoa da, modulu gutxiago ditu. Bestea handiago, gehiagorekin. Gure iritzia da, behin eraikitzeko eredu hori identifikatuta, zer baserrik gehiagok daukaten bilatu behar da. Batzuk aurkitu ditugu, eta baieztatu da gure teoria», azaldu du Susperregik.

Igartubeitiko zurak ez dituzte dendrokronologikoki aztertu.

«Baina suposatzen da XVI. hasierako eredua dela». Aurrez ikertutako baserrien artean, ikerketan Goierriko beste bi ageri dira: Iparragirre (Iparre, Zaldibian), 1495ean hasi eta 1639an bukatu zuten; enborrak 1646-1662 bitartean moztuak ditu. Eta Aiaugalde Handi (Aia Ugalde Haundi), 1579tik 1742ra egina, zurak 1742-1775ekoak.

10 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

LOINAZ AGIRRE

Jose Mari Orbegozo Dantzaria

ÂŤBerezkoa ere behar da, erritmoa, baina dantzan ikasi egiten daÂť Loinaz Agirre Beasain Gaur, 22:30ean, Beasaingo Gernika Pasealekuko pilotalekuan, Jose Mari Orbegozoren (Azpeitia, 1964) aretoko dantzako Dantzaki eskolako dantzarien Loinatz jaietako urteroko erakustaldia izango da. Inoiz baino dantzari gehiago ariko dira aurten, dantza erritmo

desberdinekin gerriak mugitzen, 200dik gora. Mimo handiz prestatutako ekitaldia izango da. Duela 26 urte ireki zuen Beasainen Dantzaki eskola; gaur egun, Zumarragan eta Azpeitian ere ematen ditu eskolak.

Urteroko hitzordu garrantzitsua duzue gaur Beasainen. Zer eskainiko duzue?

Denetik izango dugu, saltsa, bachata, cha-cha-cha, tangoa, funkya... Aurreko urteetan baino dantzari gehiago ariko dira, 200dik gora gara aurten. Aurten funkya dago modan, eta sei pieza egingo dituzte haurrek, zazpi klase desberdinak daudelako. Horrek esan nahi du 100 bat ume ariko direla.

Erakusleiho ona izango da.

Bai. Eskolako dantzari guztiak ez dira ateratzen, nahi duena, gogoa duena ateratzen da.

Umeek denek parte hartzen dute erakustaldian, asko gustatzen zaie; helduei gehiago kostatzen zaie. Hori bai, koreografia prestatu egin behar da; gauzak ondo ateratzea gusta-

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

tzen zait. Eskenatokian deskuidoak denok edukitzen ditugu, nik ere bai, baina behintzat jendeak ikus dezala diziplina bat dagoela eta jendeari erakutsi egiten zaiola. Erakustaldiak asko gustatzen dira.

Erakustaldi bakoitzaren atzean ordu askotako lana dago.

Lan asko dago bai, eta jendeak askotan ez du hori ikusten. Ez da dantza prestatzea bakarrik, estilismoak ere garrantzi handia dauka: arropak nireak dira.

Jantziak aukeratu egin behar dira, erosi, ekarri, probatu, erakustaldia bukatzen denean jaso eta Zumarragakoei pasa... lan asko dago atzetik.

Zein dantza mota gustatzen da gehiena?

Dantza mota desberdinak, baina batez ere saltsa eta bachata. Berriak ere erakusten saiatzen gara. Azken batean dantza, ariketa fisikoa egiteko era bat da, izerditu ederra hartzeko.

Dantza egiten ikasi egiten da ala berezkoa behar da?

Ikasi egiten da. Berezkoa ere behar da, erritmoa edukitzea, baina ikasi egiten da. Denok ez dugu balio dantza mota guztietarako, nik ere ez. Batzuek saltsarekin eta bachatarekin ondo moldatzen dira, eta beste batzuk paso doblearekin.

Dantza aukera zabala dago.

Niri gustatzen zait dantza mota guztiak erakustea, oinarrizkoa behintzat. Gero, ezkontza batera-edo joaten bazara, oinarria

badakizu eta ondo moldatuko zara. Dantzarik egiten ez dutenek tabernara joaten direnean beraien erara egiten dute dantza, eskolara etorri eta esaten dute: ‘Nik ez nekien hau saltsa zenik... edo batxata zenik...’

Nahiz eta bakoitzak bere erara egin, eskolan dantzak bereizten ikasiko da.

Beasainen 25 urtetik gora daramazu dantza erakusten. Nolatan murgildu zinen aretoko dantzetan?

Hemeretzi urterekin soldadutzara joan nintzen Madrilera, eta handik ez nintzen Azpeitira itzuli, Donostiara joan nintzen bizitzera. Desagertu egin nintzen. Handik hurrena, telebistan ikusi ninduten, Donostian, Euskadiko txapelketa irabazi nuelako. Handik aurrera Euskal Telebistatik deika hasi ziren erakustaldiak egiteko. Handik zabaldu zen ni dantzan ibiltzen nintzela, jendeak ez zekien.

Irakasteaz gain, lehiaketetan ere parte hartzen duzu.

Bai, aurten azkena, Torremolinosen (Malaga, Espainia) eta sei sarirekin etorri gara Amaia Gonzalez (Lasarte, 1976) eta biok. Sariak lortzea ere asko kostatzen da. Jendeak askotan ez daki zenbat kostatzen den horra gora igotzea. 23 urte daramatzagu Amaiak eta biok elkarrekin dantzan.

Mundu mailako sariak eskuratu dituzue gainera.

Bai, MueBT Dantza Txapelketan, mundu mailako hiru lehen sari eta bigarren eta hirugarren bana jaso ditugu. Eta horiez gain, Espainiako bigarren bat ere bai. Bachata, merenge, saltsa, cha-cha-cha, vals, tango eta pasodoble modalitatean aritu gara.

«Erakustaldietan ez da dantza prestatzea soilik, estilismoak ere garrantzia dauka»

Omenaldia ere jaso duzue.

«Azken batean dantza ariketa fisikoa egiteko era bat da, izerditu ederra hartzeko»

Bai, Azpeitian eta Lasarten omenaldia egin ziguten. Poza ematen du. Azpeitian uztailaren 9an jendearen aurrean egingo digute omenaldia, Soreasun. Aurreko omenaldia udalarena izan zen, uztailekoa, berriz, herriarena izango da.

«Oso burugogorra naiz, eta helburu bat jartzen dudanean ondo egitea gustatzen zait»

Azpeitiarra izanik, aurretik euskal dantzatan ibiltzen zinen?

Ez. Dantza beti gustatu izan zait, ezkontzetan-eta, lehenengo piezatik azkenera arte aritzen nintzen dantzan nire arrebarekin, neure erara.

Soldadutza garaiari probetxua atera zenion beraz.

Azpeititik Madrilera joanda pentsa, Madrilen begiak irekitzen zaizkizu. Han dagoen aukera handia da, gustu guztietarako dago. Egunero, 17:30etik 23:00etara jasotzen nuen eskola. Gogoarekin hartu nuen.

Abenduan hasi eta martxoan lehenengo txapelketa jokatu nuen, eta ez nuen ezer ere egin.

Baina dantza irakasleak proposatu zidan. Oso burugogorra naiz, eta helburu bat jartzen dudanean, ondo egitea gustatzen zait.

12 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Elbereth taldeko kideak euren entsegu lokalean, Subeltza kolektiboak Bikuñan dituen lokaletan aritzen dira astean bi aldiz. MIRIAM LUKI

Elbereth eta karma Laugarren diskoa kaleratu berri du Elbereth Legazpiko metal taldeak.

‘Karma’ izena jarri diote lan berriari.

Miriam Luki Legazpi Ptk-kshssssss... Zerbeza lata batek irekitzerakoan egiten duen zarata da; onomatopeia.

Zarata horrekin hartu gaituzte Elbereth metal taldeko kideek Legazpin duten entsegu lokalean. Aspaldi erosi zuten jotzen eta trebatzen diren espazio horretan hozkailu bat zerbezak gordetzeko. Astero bi aldiz elkartzen dira entseguak egiteko eta elkarrekin egoteko. Izan ere, Legazpiko talde metaleroa sortu zutela hamabost urte dira jada eta taldekideen artean sortu diren loturak sendoak dira. Elkarrizketan zehar elkar maite dutela esan dute, lagunak direla eta elkarrizketa egin bitartean agerian geratu da.

Karma kontua izango da.

Gaur egun Aritz Legorburu (baxua), Ruben Sanchez (gitarra), Xabier Etxeberria (bateria), Xabier Castaño (gitarra) eta Iker Manso (ahotsa eta gitarra) dira taldekideak. Urte hauetan guztietan aldaketak egon dira eta taldekideak sartu nahiz atera dira. Berriena Castaño da. Taldekideak aukeratzerakoan aurretik ezagunak dituzten musikariengana jo dute. «Musikari onak bilatu ditugu, baina pertsona gisa kalitate humanoa dutenak ere bai», dio Legorburuk.

Musikariak aldatu badira ere, Manso, Legorburu eta Sanchez hasieratik daude kasik, taldeari ez diote inoiz izena aldatu.

«Kostata aurkitu genuen taldearen izena eta, aldaketak alda-

GOIBERRI 13

ERREPORTAJEA

trarako Aldoux Huxleyren Bai mundu berria irakurtzen ari zen lagunak esku bat bota zien.

Musikaren sormen prozesuan, ordea, ez dute laguntzarik behar. Urteetako eskarmentua dute jada. Hasieran Iron Maidenetik edaten zuten gehiago, «talde bat aipatzearren», dio Sanchezek; gero Metallicatik.

Manso: «Talde asko entzuten ditugu eta eboluzio bat izan dugu, talde horien guztien eraginak uztartu ditugu. «Anitzak» izaten saiatzen direla gaineratu du Legorburuk.

110 kontzertu

keta, ez dugu inoiz aldatu», azaldu du Sanchezek. Elbereth J. R. R. Tolkien idazle britainiarraren Eraztunen Jaunatik atera zuten. Elbereth elfoen munduaren sortzaile femeninoa da, jainkosa bat.

Disko berria Karma izenarekin aurkeztu berri dute euren laugarren diskoa.

Autoekoitzi egin dute aurreko hiru diskoekin egin zuten bezalaxe. Legorburuk dioenez, «inoiz ez dugu inorengandik ezer itxaron, gure kasa egin nahi izan dugu aurrera». Diskoa Basque Metal Country zigilu berriarekin atera dute.

Karma diskoan hiru piezekin trilogia bat sortu dute. Lagun bat liburu bat irakurtzen ari zen,

Beñat Olea diseinatzaile legazpiarrak egin du Elbereth taldearen Karma disko berriaren azala. BEÑAT OLEA

Elbereth izena ‘Erantunen Jauna’ liburutik hartu zuten; jainkosa bat da Elbereth ‘Karma’ hamabost urtetako jardunean ateratako laugarren diskoa da, eta ez da azkena izango

Espainiako diktaduran borrero izandako pertsonaiei buruzkoa hain zuzen. Elberethekoek hiru borreroren istorioak hartu eta abesti bana egin zuten. Nola eragiten dio karmak borrero bati? Hortik diskoaren izena.

Siriako errefuxiatuak, hondartza batean hilik agertutako mutiko siriarraren argazkiaren harira beste abesti bat dago, «putasemeei» buruzko beste bat –Sanchez: «bizitzan gertu dituzula konturatzen zara»–, teknologia berriek eragiten duten kontrolari buruzko beste abesti bat ere gehitu dute.

Sormen prozesuan letrak egiteko ingurukoen laguntza eskertzen dutela diote. «Hankamotzago gara horretan», dio Sanchezek, eta kontrolaren le-

Hasi zirenetik 110 bat kontzertu egin dituzte. Azkena Ordiziako Oiangun. Kontzertuetan, metala maite duen publikoa biltzen dutenean, jende gutxiago egon arren gehiago gozatzen dutela diote. Legazpiko Santikutz jaietan, maiatzean, disko berria aurkeztu zuten, hasieran publikoa hotz sentitu zuten.

«Etxean jotzea da zailena», nabarmendu du Legorburuk.

Bira ugari egin dituzte eta Euskal Herrian nahiz Espainiako hainbat txokotan jo dute. Biretarako furgoneta bat erosi zuten elkarrekin, eta diotenez, furgonetan igo eta dena delako tokira abiatze hutsak poza eragiten die beti. Madril, Valentzia, Castellon, Bartzelona... Toki guztietan ongi baino hobeto hartu dituzte. Euskaraz kantatzen dute eta horrek kanpoan inoiz ez diela arazorik sortu diote, «kontrakoa, euskarak beti interesa sortu du».

Elberetheko kideek metala dute bihotzean baina euren bihotza ez da metalezkoa. Bitxia da, Elberetheko taldekide guztiek metalaren alorretik ateratzen dute bizimodua; denek egiten dute lan siderurgian.

Elberetheko musikariek entsegu lokalean gehien gustatzen zaiena egiten dute astero: musika sortzen dute. Elbereth luzerako dagoela diote eta duten giroa ikusita ez dago zalantzarik. Karma kontua izango da.

14 GOIBERRI

MOTZEAN

Izen errazeko lehiaketa Goierriko Bertso Eskolaren altzoan sortutako Lazkao Txiki Bertsopaper Lehiaketara lanak aurkezteko epea zabalik dago.

Jakingarriak Lazkao Txiki Bertsopaper lehiaketa hiru mailatan banatuta dago.

Gaztetxoak Gaztetxoak (13 urte arte). Gaia: ‘Herriko alkatea banintz!’. Gutxienez 2 bertso, gehienez 4.

Gazte eta helduak Gazteena (14-18 urte arte) eta helduena (19tik aurrera). Gaia: librea.

Gutxienez 8 bertso, gehienez 12.

Epea 2017ko uztailaren 1a. Ohiko postaz (Argi Berri elkartea, Gipuzkoa kalea 15, behea, 20.240 Ordizia) edo posta elektronikoz.

Sari-ematea 2017ko irailaren 10a, Ordiziako Euskal Jaien azken egunean.

Oinarriak www.goiberri.eus, 649 011 262 edo aitor-c@ahize.aek.eus (Aitor).

Manolo Gorospek, ezkerrean, eta Lazkao Txikik, erdian, finkatu zituzten lehiaketaren oinarriak. GBE Iñaki Gurrutxaga Ordizia Sortu, orain 25 sortu zuten, baina ekitaldia 26.a du. 1992an hamar urte egin zituen Goierriko Bertso Eskolak. Ordiziako Argi Berri elkarteak –eskolaren kudeatzaileak– Hamar urteko uzta liburuxka plazaratu zuen, baina zerbait gehiago nahi, eta bertsopaper lehiaketa sortzea erabaki zuen.

Lehiaketaren bataiorako Artxanberri –sortzez zaldibiarra–

eta Mintegi –ordiziarra– bertsolarien izenak zerabiltzatzen buruan. Mikel Mendizabalek eman zien arrastoa, «erraza» zutela esanez: Lazkao Txiki.

1992ko martxoan, Manolo Gorospe elkarteko presidenteak –aurtengo martxoan hila– eta Joxe Miel Iztuetak hitzarmena sinatu zuten, lehiaketaren izaera eta nondik norakoak idatzita utziz. Baldintza bakarra Abaliñeko txikiak: politikakeriarik ez.

Urte bereko irailean egin zen lehena. Oihane Enbeita, Aitor Albistur eta Rufino Iraola zaldibiarra izan ziren irabazleak.

Lazkao Txiki aurrenekoz eta azkenekoz egon zen sari-emate ekitaldi hartan, hurrengo urtean, 1993ko apirilaren 3an hil baitzen Donostiako Ospitalean. Lehiaketaren 10. urteurrenetik aurrera, Txikia oroigarria jasotzen dute garaileek, Antton Mendizabalek kareharriz eta

egurrez egindako eskultura, Goierriren eta Aralarren ikur.

Harrezkero beste 15 joan dira, eta datorrenaren deialdia egin dute dagoeneko, Lazkaomendiko txikiak irudikatzen zuen sortze garaiko izpirituari eutsiz: enbor zaharretik muin berriak ernetzea. Gaztetxoena ihar joan zen iaz, eta beste bi sariak Zarautzen –Aner Peritz– eta Oiartzunen –Karmele Mitxelena–loratu ziren.

GOIBERRI 15

PUBLIZITATEA