Goiberri 250. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

Ttakunak ez du herrenik

250. zenbakia. 2017ko irailaren 15a

Aurora Izquierdo 3 Iritzia 4-5 Josune Gil urretxuar gaztea 6 Itsasondoko Urkiko jaiak 8-9 Juan Zufiria artisaua 12-13 Zaldibiako Iztueta Ikastola sortu zela 50 urte 14-15 Urretxuko santanastasiak 16-18

Urretxu-Zumarragako Zuhaitzaren Soinua Kolektiboak 25 urteko ibilia osatu du 10-11

GOI B ERRI Zuhaitzaren Soinua Kolektiboko bi txalapartari, iazko Santa Anastasia jaietan egin zuten emanaldian. ASIER ZALDUA

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

JOSUNE ZARANDONA

Aurora Izquierdo Erizaina eta euskara ikaslea

«Euskara nire giltza da bertako kultura nolakoa den ezagutzeko» J. Zarandona Ormaiztegi Aurora Izquierdo (Soria, 1978) orain dela bi urte eta erditik bizi da Ormaiztegin. Zumarragako Ospitaleko larrialdi zerbitzuetan egiten du lan, erizaina da lanbidez, eta arrazoi horregatik etorri zen Ormaiztegira. Bokaziozko erizaina dela dio. Herrian inor ezagutzen ez zuen arren, «ormaiztegiarrei esker» erraza izan da beretzat herrian integratzea. Euskara ere ikasten ari da Maizpide euskaltegian.

«Zaila bezain polita» egiten ari zaio euskara ikastea, baina bertan bizitzeko beharrezkoa dela

uste du: «Euskara nire giltza da bertako kultura nolakoa den ezagutzeko».

Gauza askok, zerrenda amaigabea daukat.

Goierriko txoko bat.

Zein zaletasun dituzu?

Lazkaomendi.

Lagunekin egotea, irakurtzea, paseatzea...

Oporretarako leku bat.

Liburu bat.

Cancion de hielo y fuego.

Musika talde bat.

Amets bat.

Benasque harana (Huesca).

Euskalduna izatea.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Ken Zazpi.

Jendearen esker ona.

Abesti bat.

Itsasoa gara.

Janari bat.

Gorroto duzuna.

Arroza, edozein modutan.

Edari bat.

Garagardoa.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura, Zaldibia eta Zumarraga

GOI B ERRI

Gezurrak.

«Gauza askok sortzen didate irribarrea, zerrenda amaigabea daukat»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Ormaiztegiko alkate bazina?

Ez dut uste izango nintzatekeenik, ez da nire esparrua.

Ormaiztegin biziko ez bazina?

Lazkaon, adibidez.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Nekane Gonzalez Itzultzailea

Zaurietan musu enez miazkatzen dituzte animaliek euren zauriak, mihiko listuaren hezeak gaitza eta erresumina desagerrarazi ez, baina arindu edo baretu egiten dielako. Ez zuten horretarako premiarik aurreko asteazkenean Ordiziako azoka berezian lehian aritu ziren abelburuek. Dotore, lerden, ikusgarri prestatu zituzten, saria irabazteko esperantzarekin prestatu ere.

Aska batzuen aurrean zeuden kokatuta, denak ilaran, zintzo demonio! Eta tokatutakoan, han ateratzen zituzten eszenatoki edo pasarela moduko batera, eta pausoak ematera derrigortu, hara eta hona, jendeak zeinen ederrak ziren ikus zezan. Aurkezleak abelburuari buruzko azalpenak eta datuak ematen zituen, atzetik etorriko baitzen hausnarketa, bai eta esperotako erabakia, emaitza eta irabaz-

S

leen izendapena ere; eta, nola ez, sari banaketa, saria izaten baita horrelakoetan helburu nagusia.

Zerrautsezko pasarela hartan, abelburuen tokian gizakiak imajinatu nituen nik. Itxurakeriaren gizarte honetan, jendaurrean guztia erakusgai jartzeko dugun ohitura txatxuaren lekuko. Izan ere, denari behatu behar izaten diogu zorrotz, eta epaitu. Batez ere hori: epaitu. Ona ala txarra. Polita ala zatarra. Gozoa ala mikatza.

Argia ala memeloa. Balekoa ala kalekoa. Saria jasotzeko modukoa ala galtzaile errukitsua. Beti jarduten dugu zuribeltzeko margo paleta txiki eta txiro bat oinarri dugula, gris zein kolore aukera zabal eta aberatseko paletarik ez balego bezala. Gainera, ahots nagusiak esaten duenarekin bat ez datorren oro baliogabea izan ohi da. Alferrikakoa. Eta ahots nagusi diodanean ez naiz ari gehiengoaren ahotsaz, herriaren ahotsaz (nahiz eta hala be-

harko zukeen), baizik eta agintzen duenaren edo boterea duenaren ahotsaz, ziria eskuan daraman artzainaren pare, artaldea berak nahi duen bidetik eramateko irrikaz beti.

Eta herri baten ahotsa edo aldarrikapena hizpide dugula, azkenaldian, bada eztabaida hotsandiko bat sarean; hain zuzen, katalanen Els segadors (Segalariak) ereserkiaren euskal ordaina zein izan ote daitekeen. Ez omen dago-eta euskal kantategian haren parekorik.

Izan ere, katalanak ari dira, ari

direnez, urratsak egiten. Badoaz infernutik zerurako bidean, edo zerutik infernurakoan, nork eta norantz begiratzen duen. Kaskarragotik hobera, behintzat. Aurrera beti.

Avant.

Euskaldunok, berriz, geure zauriak miazkatzen eta musukatzen jarraitzen dugu. Izan garenaren orbanak gure larruan ditugula, eta izan nahi dugunaren ametsa oraindik ere amets ilun baino ez dela; gure etorkizuna irudikatzeko margo kolore egokirik ez baitugu oraindik topatu hain paleta ĂąimiĂąoan.

Aurrera Altsasu! kanta entzun bitartean ari naiz lerro hauek idazten. ÂŤTxarrenari onena atera diozu. Zaurietan musu. Ezerezean zuÂť. Ereserki bat behar badugu, ezin du Jon Maiak idatzitako kanta hitz horietatik oso urrun egon. Bien bitartean, jarrai dezagun geurearekin, jarrai dezagun kolore egokiaren bila eta zauriak sendatuz, aurki epaituko gaituzte hamaikagarrenez eta.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

250 ale!

250. alera iritsi garaaaaaa!

Ez da pagotxa!

Urretxuko festetan izango den Alex Sarduiren karikaturarekin ospatuko dugu!

Kuriosoa da lanbide dugun kazetaritzaren mundu honetan nola sentitu gaitezkeen batzuetan komunikatzeko ezgai. Askotan gertatu izan zaigu aldizkari honetako hilabeteroko iritzi zutabea idazteko atakan jartzen garenean gaia ezin bilatu ibiltzea. Orduak ematen ditugu ordenagailu aurrean, prentsa agiri artean galduta eta sare sozialek botatako azken orduko gertaeren peskizan. Eta hala ere zertaz hausnartu ezin asmatu ibiltzen gara. Biralitatea nagusi den honetan sentsazioa izaten dut dena esanda dagoela jada, 140 karakterek laburbildu dezaketela dena. Agian hortxe egongo da koska, lehertu arteko informazio jasa da gaur egun hedabide ezberdinen bitartez jasotzen duguna. Berehalakotasuna da erregina eta gertaera sinpleenetik eskandalua ateratzeko trebezia ederki garatu dugu. Baina zer gelditzen da gero horretatik? Jario guzti horrek ematen al du hausnarketarako biderik? Gai al gara azalekoa eta pisuzkoa dena ezberdintzen? Zinez inoiz baino informatuago al gaude? Edo agenda eta iritzi pu-

blikoa mugatzea da azken buruko xedea? Entretenimenduak inoiz baino balio handiagoa hartu duela esango nuke. Denoi gustatzen zaigu tarte batez arazoetatik eskapatzea, baina hasierako hariari helduz eta gu geu sare honetan sartuta gaudenez, balioan jarri nahi nuke kazetaritza zorrotz eta independentea, morboa eta manipulazioa baztertzen dituena, askotan desesoroa bada ere. Jarraitzeko prest?

Iraia Oiarzabal

bat eta

Eta berriro tokatzen zaigu. Egutegian badugu eguna borobilduta eta puntual jaso dugu eskakizuna egiten digun emaila, baina, berriro gaude izerdi hotzak botatzen. Zein gai aukeratuko dugu oraingoan? Badirudi albiste aipagarri gehienak tristeak direla honelako espazio batean lantzeko, baina era berean gure espazio txiki hau interesgarria suertatzea nahi dugu. Eta normalean inguruan duguna iruditzen zaigu interesgarri. Baina zein paradoxa, gu hemengoak izanda askotan urrun dugu burua –baina ez bihotza–. Hauteskundeak hemen, eztanda bat han, protestak astebururo eta 100 email egunean. Egin beharrekoak dira horiek, derrigorrez kontatu beharrekoak, eta halako batean askatasunerako parrafo bat dugunean ez dakigu zertaz idatzi. Informazio gaindosia izaten dugu egunero, denok, nahi gabe, teknologia berriak maneiatzen ez duten arraro horietako bat izan arren, ezin dugu ekidin. Azukre gehiegi jan duen haurraren antzera ibiltzen gara, eta kontsumitu dugun guzti horren arrastoak buruan geratzen dira gauean, biraka, beranduegi hartutako kafe bat bezala.

bat

Nagore Belastegi

Hainbat telesail ez omen dira egokiak haurrentzat, baina informazio saioetan eskaintzen den informazioa ikustea nahi ez dugun hori baino bortitzagoa da. Beraz, telebista piztean zer uste duzue ikusten dudala? Pentsarazten ez nauen zerbait, bidegabekeriaz beteta dagoen mundu batetan bizi garela gogoratzen ez didan zerbait. Ez dut eztabaida politikorik ikusi nahi, ezta azken orduko rotulo gorririk ere.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Eragin nahi dugun esparruetan eragiteko balio dute bilerek» Santa Anastasia jaiak hastear daude.

Josune Gil jaiak antolatzeko batzordean aritu da uztailean zehar.

Josune Zarandona Urretxu Josune Gil (Zumarraga, 1995) Urretxuko Santa Anastasia jaiak antolatzeko batzordean aritu da lanean azken hilabetean. Guztiok Bat kuadrillarekin — iazko irabazleak— karrozen desfilean parte hartuko du igandean, seigarren urtez. Karrozagileen ordezkari aritu da, beste hainbat gazte eta herriko eragile ezberdinekin batera, festak antolatzeko lanean.

Nola antolatzen zarete?

Uztaileko astearte guztietan biltzen gara. Herriko eragile ezberdinek eta hala nahi duten norbanakoek hartzen dugu parte bertan. Eragile bakoitzak parte hartuko duen ekimenaren ardura hartzen du. Guk, adibidez, karrozagileen ekimenak antolatzeko ardura izaten dugu.

Badira, dena den, guztion artean erabaki beharreko zenbait gauza, ezta?

JOSUNE ZARANDONA

Babeslea

Bai. Larunbat eta igande gauetan egongo diren musika emanaldiak zeintzuk izango diren erabakitzeaz arduratzen gara.

Udalak webgunean egiten ditu proposamenak eta herritarrek bozka emateko aukera dute, baina azkeneko erabakia bileretan hartzen dugu. Bestalde, jaietako pregoilaria nor izango den ere erabakitzen dugu guz-

tion artean. Esparru honetan ere herritarrek egindako proposamenak izaten ditugu oinarrian. Amaitzeko, jaietako egitarauaren azala aukeratzea ere izaten da lanetako bat.

Gainerakoan, ordezkari bakoitza parte hartuko duen ekimenaz arduratzen dela esan duzu, ezta?

Bai. Gu karrozagileak garenez, igande goizeko eta eguerdiko ekintzak antolatzeaz arduratzen gara. Gazte Bideanekoek salda eta pintxoak egiten dizkigute eta ondoren, gu txosnetan banatzeaz arduratzen gara.

Desfilearen aurretik, egiten dugun karrozagileen bazkariaz ere arduratzen gara, katering-arekin harremanetan jarri, menua aukeratu... Mahaiak aurreko egunean lehiaketa gastronomikoko arduradunek jarrita uzten dizkigute.

Esperientziak festen ikuspegi ezberdin bat izateko balio izan dizu?

Bai. Kexatzea da errazena askotan, horregatik guk eragin ahal dugun esparruetan eragin ahal izateko baliagarria da bileretara joatea. Gure gustuko jaiak antolatzeko aukera ematen digu. Giroa, orokorrean ona da, batzuetan zenbait gairen inguruan tentsioa sortzen bada ere.

08 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Jose Luis Aranburu, Juan Mari Arza, Iñaki Etxaniz eta Mikel Aranburu, Urkiako Auzo Elkarteko kideak. ARIANE VIERBÜCHER

Urkian festak bizirik dirau Gurutze Deunaren jaiak ospatzen ari dira Itsasondoko Urkian. Auzo elkarteko kideek hartu zuten urtean bi jai antolatzeko ardura, eta eusten diote ohiturari.

A. Vierbücher Itsasondo Itsasondon bada auzo bat mendialdean galduta, Urkia izenekoa. Baserriak bizibide gutxi ematen zuen garaian, jendea fabrika eta lantegietara jaisten hasi eta husten joan zen pixkanaka. Baina auzotarrek oraindik eusten diote loturari.

Ohitura zaharrak ez dituzte galdu, eta urtean bitan, erromeria giroko festa egiten dute Urkian.

Auzotarrak eta bertan jaioagatik kanpoan bizi direnak elkartu eta kontu zaharrak esateko egunak izaten dira.

Auzoa bizirik mantentzeko lan horretan zeresan handia

izan du Urkiako Auzo Elkarteak.

Bazkide guztiek dute lotura estua auzoarekin, gehienak bertan jaioak dira, edo bestela bertan jaiotakoen senar-emazte edo seme-alabak. Hori da Jose Luis Aranburu, Juan Mari Arza, Iñaki Etxaniz eta Mikel Aranbururen kasua. Elkarteko kide dira laurak, eta txikitatik ezagutzen dute Urkiako bizimodua, «erdiak behintzat hemen haziak» direla diote. Aranburuk ez ditu ahaztu txikitan han bizitakoak: «Gu Itsasondon bizi gara, baina umetan, ostiralero ikastolatik atera eta baserrira etortzen ginen, asteburua hemen pasa, jai

«Behartutako lana balitz, hau dena galduta legoke.

Lana da, baina gustura egiten da» Juan Mari Arza

Urkiako Auzo Elkartea

«Zentzu pixka bat izan nuen arte, munduan ez zen beste trikitilaririk Zendoia baino» Jose Luis Aranburu Urkiako Auzo Elkartea

eguerdian meza entzun eta elkartean zerbait ematen bazuten hura jan, eta igande iluntzean bueltatzen ginen behera.

Hori asteburuero, eta udan behera jaitsi gabe egoten ginen».

Urte askoan Joxe Mari Arzak, Juan Mariren anaiak eraman zuen elkartearen martxa. «Joxe Marik jaiero zabaltzen zuen elkartea. Lehen hemen igandero ematen ziren bai meza eta baita hamaiketakoa ere». Hura hil zenean, 1997an, Itsasondoko Udalak deialdi publikoa egin zuen, elkartearen ardura norbaitek har zezan. Inguruko herrietako batzuk animatu ziren,

GOIBERRI 09

ERREPORTAJEA

baina ez zuten askorik iraun.

Hori ikusita, elkartearen martxa bertakoen artean hartzea erabaki zutela kontatu du Aranburuk. «Guk geuk hartu genuen festak antolatzeko ardura».

Hori 2003. urtean izan zen, eta «harrezkero urtean bi festa» antolatzen jarraitu dute.

Urtean bi festa Gurutze Deunaren ermita eta elkartea, garai batean apaizetxea zena, dira auzoaren muina.

Atarian plaza eta etxe apur batzuk daude, eta inguruan, sakabanatutako dozena bat baserri.

Maiatzean Santikutz egunean, eta irailean Gurutze deunaren jaietan, dozenaka lagun hartzeko prestatzen dute elkartea.

Atzo zuten zaindariaren eguna, baina bihartik igandera izango dute festa girorik handiena.

Auzo txikia bada ere, erromeria leku oparoa da Urkia. Ez dakite noiz hasi ziren erromeria egiten, baina «betidanik» ezagutu dutela diotela dio Jose Luis Aranburuk. «Nik 49 urte ditut eta beti ezagutu dut. Gure gurasoek ere horrela ezagutu zuten, eta 80 urte baina gehiago izango ditu gutxienez». Trikitilari ezagunak etorri izan dira

Egitaraua rkia auzoan urteko bigarren festak ari dira ospatzen. Atzo izan zuten Gurutze Deunaren eguna:

U

LARUNBATA · 20:00. Suziri jaurtiketa. · 21:00. Lagun arteko afaria. · 23:00. Erromeria Laja eta Larrañaga trikitilariekin.

IGANDEA · 10:00. Meza nagusia. · 11:00. Hamaiketakoa Laja II.a eta Lutxurdio trikitilariekin. · 14:30. Bazkaria. · 18:30. Herri kirolak:Arrospide, Ugarteburu, Larrañaga, ‘Txikia’ eta Goenatxo III. · 18:30. Erromeria Laja II.a eta Lutxurdio trikitilariekin

beti, Antonio Aranaga Auntxa Urrestilako trikilari ezaguna ere etortzen omen zen garai batean. Baina Urkiako auzotarrentzat trikitilari kuttunik bada, Tomas Zubizarreta Zendoia da hori. «Nik zentzu pixka bat izan nuen arte, munduan ez zen beste trikitilaririk Zendoia baino. Bizi guztian Zendoia ezagutu dut soinuarekin. Guretzako etxea bezalakoa zen». Aranburuk ondo gogoan du nola 1990. urtean omenaldia egin zioten, 25 urtez hutsik egin gabe, urtean bitan joaten zelako Urkiako jaietan jotzera.

Geroztik Laja eta Landakanda joan izan dira urte askoan, baina Landakandak utzi zuenetik, Laja beste panderojole batek lagunduta etorri izan da.

Azken urteetan, haren sema, Laja II.a ere joaten da.

Trikitixa eta herri kirolak Mahaiaren bueltako juntadizioez gain, trikitia eta herri kirolak izaten dira Urkiako festetako ekitaldi nagusiak. Bai trikitilariak eta bai kirolariak «gustura» etortzen direla diote antolatzaileek.

Trikitilariek bezala, herri kirolari batzuk ere Urkiarekin lotura estua dutela dio Aranburuk.

«Urte askoan Olasagasti eta Arrospide urtero etorri izan dira.

Eta oraindik ere Arrospide ondo bidean etortzekoa da». Denak horren gustura etortzeko arrazoia, auzo festetako giro ona dela uste du Arzak. «Herri kirolarien eta trikitilarien artean eta izaten da lotura. Musikariei eta herri kirolariei denei afaltzen ematen zaie gero, eta normalean denak gelditzen dira».

Elkarteko kideek ez dute lan faltarik izaten horrelakoetan, baina «gustura» egiten dutela dio Arzak. «Behartutako lana izango balitz, hau dena galduta legoke. Urtean zehar beti dago zerbait egiteko, baina elkarri deitu eta kuadrillatxoa juntatzen gara. Gure artean oso giro ona dugu eta horrela lan egitea ez da zaila».

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

25 urte egurrean Urretxu eta Zumarragako Zuhaitzaren Soinua txalapartari taldeak 25 urte bete ditu. Maiatzean ‘Uhinak’ dokumentala aurkeztu zuten eta gaur iluntzean, berriz, Urretxuko Santa Anastasia jaietako pregoia irakurriko dute.

Asier Zaldua Urretxu Futbolariek ordu t’erdi ematen dute egurrean, txirrindulariek lauzpabost ordu... Urretxu eta Zumarragako Zuhaitzaren Soinua txalapartari taldeko kideek, berriz, 25 urte daramatzate dagoeneko egurrean. Mende laurden honetan egindako lanari esker, herritar askok txalaparta jotzen ikasi dute. Gainera, txalaparta bi herrietako ospakizun guztietan entzuten da eta instrumentu hau mundu osoko toki askotan ezagutzera eman dute.

Taldearen sortzaileetako bat

Jesus Mari Dominguez Bulli izan zen. Mutikoa zen oraindik txalaparta jotzen hasi zenean.

«Juan XXIII.a eskola azpian lokal batzuk zeuden eta hara joateko ohitura genuen. Berek txalaparta bat zuen bere lokalean eta jotzea gustatzen zitzaigun.

Zelai Ariztitik entzuten zen eta ilusioa egiten zigun».

Handik urte batzuetara Zuhaitzaren Soinua sortu zuten. «Lazkaoko jai batzuetan txalaparta jotzen egon ginen eta Anjel Pardok eta biok herrian txalaparta bultzatzea erabaki genuen».

Ikastaro bat antolatu zuten eta arrakasta handia izan zuen.

«Hasieran UZTAkoekin (talde antimilitarista) lan egin genuen. Ondorengo ikastaroetan beste jende asko etorri zen.

Hala, talde bat sortzea erabaki genuen».

Mendiaraz anaiak Beraien maisuak Mendiaraz anaiak izan ziren eta, hasieran, mendiaraztarrek bezala, txalaparta tradizionala jorratzen zuten. Egun, txalaparta modernoagoa jotzen dute. «Pijo hutsak bihurtu gara», bota du

txantxetan. «Musikari bilakatu gara».

Izan ere, urte hauetan guztietan beste musikari askorekin jo dute eta beraiengandik ikasi dute. «Herriko txistulariek, dantzariek... sekulako maila dute. Duela urte batzuk baino askoz hobea. Beraiek hobetzera bultzatu gaituzte. Beraiekin hazi gara. Beraiek izan dira gure maisuak. Lehen edozein modutara joaten ginen beraiekin genituen emanaldietara. Egun pentsaezina da txalaparta afinatu gabe eramatea».

Gainera, txalaparta mundu

GOIBERRI 11

ASTEKO GAIA

osoan zehar ezagutzera eman dute: Frantzian, Alemanian, Suitzan, Polonian, Kuban... jo dute. «Txalapartarekin bidaiatzea oso polita da eta beti lagun giro bikaina izan dugu», azaldu du Bulli-k.

Emanaldi gogoangarrienetako bat Antequerako trikuharrietakoa izan zela dio. «Gaur bertan (abuztuak 31), Espainiako Itzuliko etapa han bukatu da. Jorge Pardorekin jo genuen, munduko txirulari onenarekin, trikuharri batean. Pertsonalki, ekitaldi hura gaindiezina iruditu zitzaidan. Herrian ere gauza zoragarriak egin ditugu. Gainera, jende asko ezagutu dugu.

Parranda asko egin ditugu», aipatu du.

Hamaika pasadizo gogoratzen ditu. «Makilak askotan ahaztu ditugu etxean. Sevillara bidean, Bergararaino heldu eta etxera itzuli behar izan ginen.

Beste behin, kontrol batean gelditu gintuzten eta makilak zertarako ziren galdetu ziguten.

Son para pegar a los maderos, erantzun zuen Ulik. Tentsio

handiko unea izan zen. Bestalde, garai batean furgonetan lo egiten genuen. Oso hippyak ginen. Oraindik hippyak gara, baina kreditu-txarteldunak. Egun, hoteletan lo egiten dugu», esan du.

Ezkerreko irudian, taldeko kideak, duela urte batzuk.

Erdikoan, Jesus Mari Dominguez eta Anjel Pardo, lehen emanaldian, eta goian, Dominguez eta Urki Muñoz, iazko Euskal Jaian. ZSK/A. ZALDUA

Erratzu Goikoko oholak Furgonetatik hoteletara eta ohol zaharretatik XXI. mendeko txalapartetara. Mota guztietakoak dituzte. Baina kuttunenak garai batekoak dira.

«1970eko bi ohol ditugu, Erratzu Goikoa baserrikoek emandakoak. Bata gaztainondo egurra da eta bestea haritz egurra.

Gaztainando egurraz egindakoa bikaina zen. Bi altxor txiki dira».

Ez zuen espero, inondik inora ere, egin duten ibilbidea egitea.

«Inork 25 urteren buruan kazetarien galderak erantzun beharko nituela eta pregoia irakurriko genuela esan balit, txoratuta zegoela pentsatuko nuen.

Lehen esan bezala, gainontzeko kultur taldeetako lagunei esker heldu gara heldu garen toki-

«Txalapartarekin bidaiatzea oso polita da eta beti lagun giro bikaina izan dugu» «Txalapartak indar handia du eta herritarrak zaintzeaz arduratu beharko lirateke»

Jesus Mari Dominguez Txalapartaria

ra. Hori dela eta, udaletxeko ekitaldira gonbidatu ditugu.

Izan ere, sari hau bi herriotan kultura bultzatzen dugun guztiona da. Bestalde, omenaldi hau gure amei eskaini nahi diegu».

Omenaldiak asko poztu du, baina etorkizunaz kezkatuta ageri da. «Ekitaldi askotan parte hartzen dugu eta beti berdinok lan egiten dugu. Ez gara profesionalak eta oso nekagarria da. 25. urteurrenak horren inguruan hausnartzeko balio izan digu. Inflexio puntua izatea nahi genuke. Beste batzuek lekukoa hartzea».

Urretxuk eta Zumarragak altxor bat dutela dio. «Txalapartak indar handia du bi herri hauetan eta herritarrak ondare hau zaintzeaz arduratu beharko lirateke. Haserre esnatu garen egun batean uztea erabaki dugulako dena pikutara joatea oso tristea izango litzateke.

Gainontzeko kultur taldeetan egoera antzekoa dela uste dut, eta erreleborik ez badago, itsasontzia hondoratu egingo da».

12 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

MIRAIM LUKI

Juan Zufiria Egur-artisaua

«Umetan jostailurik ez genuen eta nork berea egiten zuen eskuz»

GOIBERRI 13

ELKARRIZKETA

Miriam Luki Ezkio Juan Zufiria Itsason jaio zen 1938an, Ormaiztegin bizi izan da urte luzetan eta jubilatu zenetik Ezkion bizi da emaztearen gurasoena izandako baserrian.

Bere izenaren azpian egur artisaua ipinita dago. Hala da, gubiarekin maisua da Zufiria eta baserriko azpialdean duen tailerrean pieza ugari egiten ditu; bat edo beste, Ezkioko zein Zumarragako parrokietan daude.

Zufiriak datozen lerroetan beste jardun batzuk azalduko ditu, iraganean egindakoak eta egun egiten dituenak. Irizar autobus lantegiaren hastapenetako lekukoa eta protagonista izandakoa da eta historia txikiaren karietara joanda, Zufiria Ezkioko Erlojuaren Adiskideak taldeko kidea ere bada.

Zufiriarekin elkarrizketa San Migel Goiaingeruaren parrokian eta baserrian egina dago.

Ez da bera asko hitz egitekoa, baina badu zer kontatua.

Zuk zizelkatutako besaulkiaren aurrean zaude, Ezkioko parrokiako aldarean dagoen aulkia da. Lan hau egiteko zenbat ordu behar dira?

Infinituak.

Zumarragako Jasokundearen parrokian ere badago zeuk egindako antzeko besaulkia.

Nolatan lan hauek?

Aurretik ere Pedro Laskurain Zumarragako parrokoaren adiskidea nintzen. Gurutze-biderik ez zegoen Zumarragako elizan, mojen komentuan bai, baina zaharrak ziren eta parrokian, ordea, paretak hutsik zeuden. Gurutze-bide txikiak egiteko enkargua egin zidan eta hala hasi zen dena. Gero, aulkirik ez zegoela sakristian eta Ezkion dagoen moduko bat egin nuen beste bi aulki txikirekin batera.

Besaulki handia aldarean jarri zuten azkenean Zumarragan.

batek Artzain Ona dauka zentroan: ordenagailuz egin zuten, baina emaitzarekin ez ziren oso gustura geratu eta niregana jo zuten kanpoko aldeko irudiak egiteko.

Betidanik aritu al zara egur lanetan?

Bai. Guk umetan ez geneukan jostailurik eta eskuz egiten genituen gure jostailuak. Esate baterako, gurdi moduko jostailuak. Eskuz aritzen ginen eta gero halako gurdiak jostailu gisa erabiltzen genituen. Bestelakorik ez genuen.

Ezkioko elizarekin baduzu zuk harreman berezi bat, ezta?

Auzolanean lan asko egin genuen 2004ean. Eliza garbitu, berdindu, margotu egin genuen. Nahiko hondatuta zegoen dena eta gure artean lan asko egin genuen.

Eliza hau Antioko baselizaren garai bertsukoa da, lehen egurrezko pilareak zituen.

Egurrezkoa al zuen egitura honek ere?

Bai, baina bobedak erortzen ari ziren eta hormigoia bota behar izan zuten sabaia askatzen ari zelako. Burdinezko geruza bat eta pisu gutxiko hormigoia sartu zituzten [koru gaineko atetxo bat ireki, eta hormigoiz estalitako bobeden gaineko aldea erakutsi du].

Erlojuaren Adiskideen kontu hori zer da?

Astean behin, larunbatetan izaten da, erlojuaren pisua goraino altxatzea eta giltza ematera gatozenok osatzen dugun taldea da. Zerrenda bat daukagu eta bakoitzak badaki noiz egokitzen zaion etortzea.

Kanpandorretik zintzilik dagoen pisu bati tira eginda kanpaia jotzen dugu eta beste pisuarekin erlojua. Zortzi egunez iraun ahal du emandako giltza, akaso neguan iraupen gutxiago izan dezake haizeak penduluari eragiten badio.

Trebea zara egurrarekin... Zizelkatutako irudiak zuk sortu dituzu?

Zein da erloju honen historia?

Ez, beste toki batzuetan ikusitakoak edota Laskurainek ekarritakoak dira. Besaulkietako

Erlojua geratuta zegoen eta garbitu, koipea eman zein konpondu egin genuen. Bazuen

konponketa oso baten beharra eta orain badabil, baina doikuntzak behar ditu beti sortzen zaizkiolako desfaseak. Garai batean hemen Don Juan apaiza zegoenean erlojua bazebilen eta eskola umeak etortzen ziren hari eragitea, gerora berreskuratu egin genuen.

Kanpandorrean leihoak ipini ziren eta inguru hau hobeto egon dadin lagundu zuen. Erlojua barrualde batean dago babestuta, baina kanpaia dagoen espazio horretako zorua busti egiten zen euriarekin eta leiho hauek babestu egiten dute.

Elizaren zaindaria zara, erlojuaren adiskidea, egur artisaua eta Irizar lantegian lanean atera duzu bizimodua. Noiz hasi zinen Irizarren?

15 urte nituela hasi nintzen, Iri-

zargo 15. langilea izan nintzen.

Beti izan naiz eskulan zalea eta ni txapista gisa aritu nintzen Irizarren, anaia bikia margolaria.

Zure lana Irizarren artisauarena ere izan zen garai hartan, ezta?

Bai. Aurrealdeak eta atzealdeak paperean egin eta gero, txapari mailuarekin ematen genion forma; hori guzti-guztia eskuz egiten genuen, jakina.

Zein izaten zen zuen lan ordutegia?

Guk egunez egiten genuen lan, hasi goizeko zortzietan eta arratsaldeko seiak arte. Gure bizimodua halakoa izan da, lan eta lan egin dugu.

Orduan urtean zenbat autobus aterako zen zuen lantegitik?

Bi? Lau? Hor bueltan, ez nuke jakingo zehazten.

15 urterekin lanean hasi zinenean imajinatu ahal zenuen zertan bilakatuko zen Irizar?

«Ezkion auzolanean lan asko egin genuen eliza garbitu eta txukuntzeko» «Ezkioko elizako erlojuari astean behin giltza emateko zerrenda bat daukagu» «Autobusak egiterakoan garai bateko ezagutzak berria egiteko balio izan digu» «Enkarguzko piezak egiten ditut.

Dena dela, niretzat egurra lantzea zaletasuna da»

Inondik ere. Urte gogorrak ere ikusi ditugu han. Garai batean autobus modelo berriak ateratzen ziren aurrekoak amortizatu gabe zeudenean. Niri prototipo berrietarako deitzen zidaten eskuz aritzeko gaitasuna zuen jende gutxi zegoelako.

Garai bateko ezagutzak balio izan digu berriari heltzeko.

Koldo Saratxaga iritsi zenean modelo bat sortu eta harekin aurrera egiteko gomendioa egin zuen. Century autobusak atera ziren eta oraindik ere egiten dira. Haizearen aurrean hobeto moldatzen dira autobus hauek eta kontsumo gutxiago dute. Century-ak errentagarri bihurtu dira.

Orain jubilatuta zaude eta txapari beharrean egurrari forma ematen diozu.

Bai. Enkarguren bat jasotzen badut egiten dut, piezak neguan eskatzen dizkidate batez ere. Dena dela, niretzat egurrarekin lan egitea zaletasuna da.

Etxeko baratzea ere zaintzen dut pixka bat eta oporretara ere joaten gara udazkenean. Ahal dela oporretan ateratzen jarraitzen segi nahi dut.

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Ikastola hasi zela 50 urte Zaldibian Iztueta ikastola sortu zutela 50 urte dira. 7-8 haur hasi ziren 1967ko irailean. Berehala hazi zen.

Aimar Maiz Zaldibia Irail honetan 50 urte bete dira Zaldibiako Iztueta ikastola sortu zutela. 1967ko irailean ekin zion haur zaldibiarrak euskaraz eta euskal kulturan hezteko proiektuari, Guraso Elkartearen ekimenez —1965ean sortua hura—. Ikasturtea hiru eta lau urteko 7-8 haurrek hasi zuten, Leku Eder etxe azpiko lokal batean, gaur egun belardenda dagoena. Auzolanean egokitu zuten tokia.

Iturritzako Maria Rosario Mendizabal izan zen lehenengo irakaslea.

1968an, maila bat gehiagorekin segi zuen Iztueta ikastolak, haurrak adinean aurreratuz zihoazen heinean. 1969an, 30 ikasletik gora zebiltzan jada, eta bigarren andereñoa hasi

zen: Amezketako Arantxa Etxeberria. Beste lokal bat hartu zuten, leku beharrez: Txindoki etxeko lokal bat (orain Illatiren biltegia dena).

1970a, jauzi nabarmena egiteko urtea izan zen. Batetik, Lehen Hezkuntzan hasteko garaian ziren ikasleak zeuden ikastolan, derrigorrezko fasea jada. Bestetik, Espainiako Gobernuak legeztatzeko baldintza jarri zien ikastolei —batere errazten ez edo oztopatzen zuena, bestetik—, eta irakasle tituludunak edukitzekoa. Elizaren zentro gisa hartu zuen babesa ikastolak. Nekane Arruebarrena larraiztar irakaslea orduan iritsi zen Iztuetara.

Lehen Hezkuntzakoen gelak Mariaundiñeko ganbaran egokitu zituzten, egurrezko horme-

kin hiru gelatxo bereizita. Han hasi ziren 1, 2 eta 3. mailak.

Gerora, Ordiziako Jakintza ikastolarekin lotu zuten jarraipidea Zaldibiako ikastolakoek.

1972an hasi ziren han 4. maila egiten Zaldibiako bi ikasle. Urte hartan bertan, bi urteko umeentzat gela zabaldu zuten Iztuetan, Arretxeko Antonio Etxeberriaren lokalean hura ere. Ehun ikasletik gertu ziren denera.

Garraioa, haurrak baserrietatik eraman-ekartzeko, furgonetekin egiten zuten. Jantokia ere atondu zuten. Agotxaneko Pantxika Etxeberria izan zen lehenengo sukaldaria. Jana etxean prestatu, eta Guraso Elkartean ematen zien, gurasoek txandaka laguntzen ziotela.

Illati, kartoiak, seguruak Lege aldeko babesa Santa Fe parrokiarengan aurkitu bazuen, ekonomikoki erabat autonomoa zen Iztueta ikastola. Dirua biltzea izan zen kezka handie-

Leku Eder etxepeko lokal batean egokitu zuten gela, Maria Rosario Mendizabal lehen andereño zela Diru iturri iraunkor bat ziurtatze aldera, 1972an Illati taberna ireki zuten Zaldibian ikastola laguntzeko

GOIBERRI 15

GARAI BATEAN

tako bat, legearen jazarpenaz gain. Gaintzatik eta Abaltzisketatik ere Zaldibiako ikastolara etortzen ziren haurrak; hasieran autoetan ekartzen zituzten, eta gero furgoneta batekin hasi ziren garraioan.

Lan-taldeka antolatzen zituzten zereginak: jantokia, garraioa, udalekuak... Ekonomikoki laguntzen lan ikaragarria egin zuen jendeak; bai gurasoek, bai irakasleek, bai gainerako herritarrek.

Zaldibian tonbola sortu zuten, jaietan dirua ateratzeko.

Beste herrietara zabaldu zen gero. Larunbatetan kartoiak biltzen zituzten etxerik etxe, gero saldu eta sos batzuk lortzeko. Errifak, festetako taberna, jaialdiak eta kultura-ekitaldiak, seguruak saltzetik —eta erostetik— geratzen zen komi-

Zaldibiako Iztueta ikastolan ibili ziren haur talde batzuk, urte eta ekitaldi desberdinetan. GOIBERRI

sioa... Ezin konta ahala ekimen bururatu eta burutu zituzten.

Illati taberna izan zen beste ideia bat, diru iturriak iraunkortzeko ahaleginean. Lokala erosteko eta egokitzeko dirua 13 lagunek jarri zuten. 1972an ireki zuten Illati, eta 1978ra arte egon zen ikastolaren zerbitzura. Errentan jarri zen gero, eta 1980an saldu zen. Diru kontuak bahituta izan zituzten, geroagotxora arte.

Iztueta ikastolak 1979ra arte segi zuen. Eskola publikoarekin bat egin, eta euskarazko hezkuntza emango zela ziurtatu ondoren, Lardizabal sortu arte.

16 GOIBERRI

URRETXUKO FESTAK

Bete-beteko lau egun Irailak 15, ostirala 17:00: Txupinazo aurreko ekintza sorta 12-15 urte bitartekoentzat.

Iparragirre plazan eta Gazte Bidean.

18:00: Erraldoi kontzentrazioa, Mundo Mejor, San Martin eta Pagoeta auzoetan.

19:00: Buruhandiak eta erraldoiak kalez kale, Mundo Mejor, San Martin eta Pagoetatik aterata.

19:30-22:00: Urolatarrak txarangak kaleak girotuko ditu.

19:30: Iparragirre-Balerdi musika tailerraren eta Lizarriturri txistulari taldearen kalejira.

20:15: Goierri KE eta BKL taldeen saskibaloi partida, Aldiri kiroldegian.

20:30: Txupinazoa eta pregoia, Iparragirre plazan.

Pregoilaria:Zuhaitzaren Soinua Kolektiboa.

Ondoren: KPK DJ, karaokea eta

dantza, Iparragirre plazan. Urolatarrak txaranga kaleak alaitzen ibiliko da.

23:00: V. Hip-hop jaialdia, Gernikako Arbola plazan: Z Warriors, Throw Rap, Mini14flows & J. Jayber, Ricky Hombre Libre eta Rushblacka.

GOIBERRI 17

URRETXUKO FESTAK

Txosnetako egitaraua

Irailak 15, ostirala 19:30: Kalabazinaren Igoera, gaztelekutik, batukadak girotuta.

21:15: Kalabazinaren pregoia.

23:00: Kontzertuak: Trikuarri, Skabidean, Bad Sound System.

Irailak 16, larunbata

Irailak 16, larunbata 09:30: Urretxuko baserrietako abelgorrien erakusketa eta lehiaketa, Abenida Berrian.

Goizean zehar: Sekundino Esnaola musika eskolako trikitilariak kaleak girotzen ibiliko dira.

11:30: Herriarteko Folklore Jaialdian parte hartuko duten taldeei harrera udaletxean: Algara dantza taldea (Gasteiz, Araba), AMC Timbayba (Lanzarote, Kanariar Uharteak) eta Eslovakiako dantza taldea.

12:00: Zezentxoak, San Martin

auzoko plazatxoan.

12:00: Zumarraga-Urretxuko bertso eskolako bertsolarien saioa, Abenidan.

12:30: Ganadu lehiaketaren sari banaketa.

12:30: Oinkari dantza taldearen eta Hika teatroren Sagartu ikuskizuna, Gernikako Arbola plazan.

16:00: Goierri K.E. xake txapelketa. Areizaga-Kalebarren plazan.

17:00: 40. Gastronomia lehiaketa Gernikako Arbola plazako luzapenean.

18:00: XV. Urretxu-Zumarragako

idi proba txapelketa, San MartinBarrenkaleko probalekuan. Partaideak: Asier Izagirre, Asier Zubillaga eta Borja Soraluze.

19:00: Herriarteko 29. Folklore Jaialdia, Gernikako Arbola plazan.

21:00: Gastronomia lehiaketaren sari banaketa, Gernikako Arbola plazako karpan.

23:00: Urretxuko Txistulari Taldearen alardea, Iparragirre plazan. Eguraldi txarra eginez gero, Aldiri kiroldegian izango da.

00:15: Gatibu taldearen kontzertua Gernikako Arbola plazan.

17:00: Haurrentzako jolasak txosnagunean.

19:00: Ttek elektrotxaranga, gaztelekutik abiatu eta tabernetan zehar.

21:00: Jolas zoroak.

01:00: Kontzertuak: Hilkar, El Sonido De La Metralleta eta Revolta Permanent.

Irailak 17, igandea: 14:00: Kalera! bazkaria.

Ondoren: Kalejira karrozetara.

22:30: Kontzertuak: Guri 5! eta DJ Bull.

Irailak 18, astelehena: 20:00: Guatekea zurrakapotearekin.

18 GOIBERRI

URRETXUKO FESTAK

Irailak 17, igandea: Euskal Jaia: 10:00: Lizarriturri txistulari taldearen, Zumarragako Trikitixaren eta Iratzarri Dultzainarien diana.

10:30: Herriko musikariekin kalejira, gurdi eta lera baten bueltan, Pagoetatik Gernikako Arbola plazaraino.

11:00: Artisauen erakusketaren hasiera, Gernikako Arbola plazan.

11:15-14:30: Euskal jaialdia oholtza gainean. 11:15: Leraren ailegaera plazara musikariekin eta euskal dantzari ikasleekin. 11:30: Lurra dantza taldea. 12:15: Erraldoien ailegaera plazara eta balsa dantzatzea, Iratzarri dultzaineroen laguntzaz. 12:30: Artisau erakusketako gai monografikoaren azalpen komentatuak. 13:30: Bertso eskolako bertsolarien saioa. 13:30: Eslovakiako dantza taldearen saioa.

12:00: Basoko lanen ondoren, hain gustukoa zen mokadutxoaren dastatzea, Gernikako Arbola plazan.

12:00: Donapaleuko, Legazpiko eta Urretxuko erraldoien konpartsak Aldiri kiroldegian elkartuko dira. Ondoren, kalejira egingo dute.

12:30: Meza Nagusia Tourseko San Martin elizan.

12:30: Karrozeroen elkarretaratzea eta salda beroa txosnagunean. Kalejira Iparragirre plazan dagoen Gazte Bidean lokaleraino.

Bertan, Triki hamaiketakoa egingo dute pintxoekin.

13:00: Kantu saioa Iparragirre ka-

23:30: Euskararen aldeko kandela piztea Gernikako Arbolaren plazan.

00:00: Bedaioko Ingurutxoa dantza herrikoia, Gernikako Arbola plazan.

00:30: Fan & GO taldearen kontzertua, Gernikako Arbola plazan.

Irailak 18, astelehena: Kuadrillen eguna:

lean, Bentazaharreko Mutiko Alaiak taldearekin.

14:00: Euskal Jaiaren partaide guztien arteko herri bazkaria Ederrena pilotalekuan.

17:30: Karrozen ibilaldia Mugitegi industrialdetik abiatuta. 10 kuadrillen karrozek eta ondorengo musika taldeekin parte hartuko dute: Azpeitiko Itsasi zanpantzar taldea, Tolosako eta Urretxuko

Iratzarri dultzaineroak, Donapaleu, Legazpi eta Urretxuko erraldoiak eta Urretxuko Lizarriturri txistulari taldea.

19:00: Zuhaitzaren Soinua Kolektiboaren txalaparta saioa Gernikako Arbola plazan.

19:15: Karrozak Gernikako Arbola plazan sartzen hasiko dira.Denak iritsitakoan, epaimahaiaren erabakia jakinaraziko da.

11:00-14:00 eta 17:00-20:00: Haurrentzako parkea Domingo de Mendiaratz plazan. Eguraldi txarra egiten badu ekintzak Aldiri kiroldegian egingo dira.

12:00: Moto eta patinete lasterketa eroa Domingo de Mendiaratz plazatik abiatuta.

12:00: Zezentxoak eta poniak, San Martin auzoko plazatxoan.

Iraunkorra txarangak girotuko du plaza.

12:30: Iraunkorrak txaranga herrian zehar.

14:30: Herri bazkaria Abenidan.

Eguraldi txarrarekin Ederrena pilotalekuan eta Gernikako Arbola plazako luzapenean.

17:30: Kuadrillen arteko sokatira txapelketa. Gernikako Arbola plazan. Sokatirarako partaideen pisaketa eta izen ematea 12:30ean izango da.

Arratsaldean: Ehunzango batukada taldea eta Iraunkorrak txaranga kaleak girotzen ibiliko dira.

20:00: Iparragirre Balerdi musika tailerreko bandarekin dantzaldia.

Gernikako Arbolaren plazan.

21:30: Kantu afaria. Gernikako Arbola plazan.

GOIBERRI 19

PUBLIZITATEA