Goiberri 251. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

251. zenbakia. 2017ko irailaren 22a

GOI B ERRI Beasaindik OĂąatira, 40 urte Beasaingo Alkartasuna Lizeoak antolatu zuen aurrenekoz Kilometroak 1977ko urriaren 16an.

OĂąatiri lekukoa hartuta, Urretxu-Zumarragan egingo da 2018an. 8-11

Joxe Migel Barandiaran, Beasaingo lehen Kilometroetako zirkuituan, jendez inguratuta. I.E.

Maixa Olano 3 Iritzia 4-5 Gazteen erronka Kilometroetan 6 Enparandegi baserrikoak Lazkaoko Basherri Egunean 12-13 Borja Irizar harrikalaria 14 San Migel jaiak Altzagan, Gaintzan eta Lazkaon 16-18

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Maixa Olano CAFeko langile gaintzarra

«Emakumeentzako aldaketa garaia bazetorren, eta egoera hobetu egin da» Mikel Albisu Gaintza Badira 21 urte Maixa Olano (Gaintza, 1976) CAFen lanean ari dela. Garai hartan albistea izan zen, bera baitzen CAFen tailerrean lan egin zuen lehen emakumezko soldatzailea. Orduko oroitzapen «oso onak» ditu, «inguruko gizonezkoak laguntzeko nituen, oso ondo hartu ninduten». Egoerak hobera egin duela dio: «Emakumeentzako aldaketa garaia bazetorren, eta hobetu egin da azken 20 urte hauetan».

Gainean ditugu Gaintzako festak, zein duzu ekitaldi kuttuna?

Mozorro afaria eta sagardo dastaketa.

Oporretarako leku bat.

Mendi aldean gustura ibiltzen naiz, hemen eta atzerrian.

Ze zaletasun dituzu?

Mendia, orokorrean, oso gustuko dut.

Amets bat.

Liburu bat.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Bat esatearren Paulo Coelhoren El alquimista.

Duela urte asko lagun batek oparitutako postala.

Musika talde bat.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Lanera joan beharrik ez izatea.

Urgabe.

Etxeko bi txikiek.

Abesti bat.

Goierriko txoko bat.

Mikel Laboaren Gogo eta gorputzaren zilbor hesteak.

Janari bat.

Etxeko tomate entsalada.

Edari bat.

Garagardoa.

«Oporretarako mendi aldean gustura ibiltzen naiz, hemen eta atzerrian»

Alotzako gaina.

Herriko alkate bazina...

Fundamentu gehiago beharko nuke...

Gaintzan biziko ez bazina...

Zapoa izaten jarraitu behar!

MIKEL ALBISU Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura, Zaldibia eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joseba Imaz Ganzarain Kazetaria

Turismoaz dara amaitu zaigun honetan –beti bukatzen da nahi baino lehenago, ez al da hala?–, joan den hilean izandako elkarrizketa batekin akordatu naiz. Abuztuko eguzkipean, paseo bat ematera irten naiz etxeko txikiarekin batera. Eguerdi partea da eta, Beasaingo kaleetan, opor giroa nagusi. Herrian geratzen den jende bakana, lasaitasun ederrean. Opor garaian izaten du denborak beste tempo bat, erritmo pausatuago bat.

Eta halako batean gizon ezezagun bat gerturatu zait.

«Disculpe, ¿me podría decir dónde se encuentra la oficina de turismo?» , galde egin dit, Madrilekoa iruditu zaidan azentoarekin, alboan bikotea eta alaba nerabea dituela. «Turismo bulegoa? Beasainen?», pentsatu dut nire golkorako, harriduraz. Eta erantzun diot Beasain herri industriala dela, ez dagoela gauza handirik ikusteko, agian hobe lukeela inguruko herriren batera gerturatzea, Segura eta Ordiziako kaleak ederragoak direla, eta bestela Lazkaomendin paseo

U

bat emateko, Txindokiren bista onena handik ikusiko dituela eta abar. Berriro turismo bulegoaz itaundu nau, eta erantzun diot Igartza ez dagoela urruti, baina ez nagoela ziur bulegoa zabalik egoten den ala ez.

Lagundu baino, nahasmen handiagoa sortu diedala iruditu zait, alegia. Halaxe erakutsi dit alaba lotsatiaren aurpegiak.

Egonaldi ona opa egin diet eta Gernikako pasealekuan behera joan dira, behelaino artean galduta bezala. Guk, berriz, paseoan segitu dugu.

Pasadizo xume honek zer pentsatua eman dit, joan den abuztuan turismoaz izan dugun eztabaida publikoaz. Polemika artifizial samarra iruditu zait, egia esan, susmoa daukadalako turismoaren fenomenoa ez dugula arazo gisa ikusten gipuzkoarron gehiengoak.

Salbuespen batekin seguru, eta hori Donostiako alde zaharra izan daiteke. Gainontzean, barrualdeko gipuzkoarrok baikara, ziur asko, hein handi batean kostaldeko hondartza, kale, hirietako taberna betetzen ditugun bisitari horiek.

Dena den, turismoaren fenomenoaz gogoeta pizteko ba-

lioa aitortu behar zaio abuztuko sugetzar honi. Batetik, guk ere oporretan turista gisa izaten ditugun joerak aztertu eta autokritika egiteko –ez dut halakorik entzun– aukera ematen digulako. Bestetik, kanpotik datozen bisitariak lurralde osoan zabaltzeak izan dezakeen garrantziaz, masifikazio guneak ekidin eta turismoaren onurak saretzeko beharraz jabetzeko parada eskaini digulako.

Azken ideia hori tarteko, ustezko madrildarrekin izandako elkarrizketak erakusten du, nire ustez, askotan ez garela jabetzen gurean ditugun balio, aberastasun eta altxorrez. Zaila da guk apreziatzen ez duguna besteei erakustea. Gure aitona zenak, seguru asko, nik emandako erantzun bera emango ziokeen turista madrildar bati,

nire lekuan suertatu balitz. Balioen rankingean lana izan da nagusi betidanik, eta bisitariak gure kultura eta izaera ezagutzeko interesa izan dezaketela pentsatzea ez zaigu okurritu ere egiten. Nire irudiko, baina, komeni zaigu horretaz jabetzen hasi eta modu positiboan hartzea, turismoak onura egin diezaiokeelako eta gure eskualdeari, gure herriari.

Behin hori esanda, hala ere, azpimarratu nahiko nuke Goierrin dugun balio handiena industria bera dela. Lanpostu ugariren jatorria, mimoz zaindu eta behar dugun sektorea. Gure eskualdearen ongizate iturri nagusia delako. Turismoaren garrantzia, beraz, erlatiboa da industriarekin alderatzen badugu.

Madrildar familia hark jakinmina piztuta, Igartzako ermitara gerturatu naiz orain dela gutxi, eta jabetu naiz turismo bulego txukun bat daukagula herrian, modu egokian atondua eta arreta adeitsua eskaintzen duena. Goierriko gune erakargarrien berri eman didate bertan eta gure eskualdeko aberastasun gehiago ezagutzeko aukera eman didate. Geronek ere asteburuetan plan berriak egiteko aukera eskaini digu, gure ingurua hobeto ezagutzeko. Edo, batek daki, norbaitek inoiz Goierriz galdetuko balit, erantzun txukunago bat eduki dezadan.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Donostiako Zinemaldia Gaur bertan hasiko da Zinemaldia. Donostia saria jasoko duen Ricardo Darin aktore argentinarra aukeratu du Josu Marotok asteko irudia osatzeko.

Irailean ziklo berria hasten dugu askok eta askok: ume, ikasle eta irakasleek ikasturte berria; soldatapeko langileek opor osteko lan-aldia; politikariek kurtso politiko berria; irrati-telebistetako kazetariek programazio berria; kirol-taldeek denboraldi berria...

Badirudi oporrek dakarten atsedenaldiko muga mentalaren ondoren, gure bizitza berriro hasten dugula, hein batean, irailean. Ziklo berria eta (gutxiegitan) berritua.

Zikloka antolatzen ditugu gizakiok gure ibilerak, denboraren continuum-aren morrontzari aurre egiteko ahalegin betean. Baina ez ote dira artifizialegi ziklo horiek? Ez ote daude naturaren berezko zikloetatik urrunegi? Begira diezaiegun, bestela, garai honetan gure bazterretan beterik ditugun sagarrondoei. Neguan soildu, udaberrian loretu, udan heldu eta udazken hasiera honetan jasotzen ditugun fruta eder horiei. Eta jaso ostean sagardogileek ematen dioten bigarren ziklo natural horri. Horiek bai ziklo naturalak. Horiek bai naturaren erritmoan antolatutakoak!

Baina gizarte industrial eta postindustrial modernoak beste ziklo batzuk sortu-garatu zituen aspalditxo. Horietan jaio eta hazi gara gure belaunaldikook. Baina, tarteka behinik behin, zeinen plazer-eragile den ziklo horietan geldialdia egin eta naturari so egitea. Akaso ez ote da ba munduko gauzarik ederrena hamaika kolore eta formako sagarrez beteta dagoen sagarrondoari begira egotea denbora geratuta?

Ion MuĂąoa

bat eta

Eskerrak irudimena martxan jartzea norberaren esku dagoen. Gurean behintzat denbora geratzea... ezinezkoa da eta! Badirudi urtea irailean hasten dela bai: asmo eta proiektu berriekin batera, baita bizitzako ziklo nagusienetako bat ere; ikastetxeetarako joan-etorria. Urtarrileko aldapa aipatzen da zenbaitetan, baina irailean ere aldapa latza izan ohi da ezta?

Ziklo artifizial eta naturalak urrutiegi ote dauden diozu. Baina jarriko ote ginateke ados naturaren berezko zikloak zeintzuk liratekeen esaten? Eguraldiari errepara iezaiozu une batez... Ea zein ondoriotara iristen zaren: Urtaro bakoitzak aurreikusitakoarekin betetzen ote du? Ezin ahaztuko dugu noski, honetan ere gizakiak esku-hartu duela naturala artifizialago egiteko.

Gizarte industrial eta postindustrialak beste ziklo batzuk sortu edo garatu dituela diozu, baina ez dakit ez ote den berriak sortzea baino, lehengoak nahastea izan. Gure inguruko zenbait salbu, iku-

bat

Eneritz Gorrotxategi

si besterik ez dago eta, zenbat elementu gehigarri jartzen dizkioten bertako produktu naturalari, gehiago eta hobeto iraun dezan.

Nik aukeran nahiago denbora eten dela sentiarazi dizun zuhaitzeko sagar batzuk hartu eta momentuan kosk eginez jan edo zukuan hartu.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Oñatiko Kilometroetan parte hartuko duen San Benito Ikastolako (Lazkao) ikasle taldea. ARIANE VIERBÜCHER

Festa erronka bihurtuta dator Kilometroetan Ariane Vierbücher Lazkao Gipuzkoako 21 Ikastolatako ikasleek parte hartuko dute Kilometroak 2017 erronkan, Oñatin, datorren igandean. Horien artean Goierriko lau ikastola daude: Legazpiko Haztegi, Urretxu-Zumarragako Ikastola, Ordiziako Jakintza eta Lazkaoko San Benito.

Erronka egitasmoa 14-16 urteko gazteei zuzendurik dago.

Proba zirraragarri eta ikusgarrien bidez, Gipuzkoako 21 ikastolatako DBH 3. eta 4. maileta-

Babeslea

ko ikaslez osaturiko taldeen arteko lehia izango da. Modu horretan, gazteei protagonismoa emateaz gain, zirkuituaren zentzua indartu eta gune ezberdinen arteko mugimendua bultzatzeko asmoa dute, probak zirkuituan zehar zabalduz. Taldeak gutxienez 8 ikaslez – gehienez 16– eta 2 kapitainez osatuta egongo dira.

Kilometroak 2017 eguna baino lehen, 2017ko ekainean barrena, talde bakoitzak aurkezpen bideo bat aurkeztu zuen.

Egunean bertan, berriz, goizean bi probatan parte hartuko dute eta arratsaldean, finalak jokatuko dituzte. Talde irabazleak jasoko duen saria, topera saiatzeko modukoa izango da, 2.000 eurokoa izango baita.

Gazteentzat alternatiba Erronkak honako helburuak ditu: euskararen erabilera sustatzea gaztetxoen artean, ikastolei protagonismoa ematea, zirkuituari garrantzia aitortzea, eta batez ere, alkoholaren kon-

tsumoaren aurrean hura prebenitu eta gutxitzea.

Xeber Maiza Lazkaoko San Benito Ikastolako Ikasketa Buruari «oso interesgarria» iruditzen zaio adin tarte horretako gazteentzat festarako alternatiba bat bilatzea. San Benitoko ikasleei proposamena egin orduko, «ikasle pilo bat apuntatu» zela argitu du. Gazteen artean interesa piztu du erronkak.

Talde guztiei Oñatiko plazan egingo dieten harrerarekin hasiko da erronka, 10:00etan.

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

1977ko urriaren 16an egin zen Beasainen Gipuzkoako ikastolen aldeko lehen Kilometroak jaia. IKASTOLEN ELKARTEA

Kilometroak egiten Beasainen 1977. urtean sortu zuten Gipuzkoako ikastolen aldeko Kilometroak jaia, eta harrezkeroztik, kilometro ugari osatu eta egin dituzte Gipuzkoako eta Goierriko ikastolek. 2018koa Urretxu-Zumarragan antolatuko dute.

Loinaz Agirre Duela 40 urtez geroztik, urriko lehenengo igandea agendan gorriz markatutako festa eguna da goierritar askorentzat, Gipuzkoako Ikastolen jaia, Kilometroak, ospatzen baita. Batez ere, ikastolek dituzten behar materialei erantzuteko antolatzen bada ere, euskara, euskal hezkuntza eta euskal kulturaren aldeko aldarrikapen eguna izaten da Kilometroak.

Aurtengoa, ohi baino astebete lehenago dator; igandean izango da OĂąatin. Bertan, Urre-

txu-Zumarragak hartuko du hurrengo urteko Kilometroak antolatzeko lekukoa. 15 urte beranduago iritsiko da berriz ere Kilometroak Goierrira.

Goierrin zazpi aldiz Orain arte, zazpi aldiz egin dira ikastolen eta euskararen aldeko kilometroak Goierrin. Beasaingo Alkartasuna Lizeoak antolatu zuen lehenengo aldiz Kilometroak 1977ko urriaren 16an, Beasain eta Lazkao artean osatutako ibilbidean. Kilometroak eginez, Ataun, Bea-

sain, Gabiria, Idiazabal, Lazkao, Mutiloa, Olaberria, Ormaiztegi, Zegama eta Zeraingo ikasleak hartuko zituen eraikina egiteko dirua biltzea zen helburu nagusia. Harrezkeroztik, beste sei aldiz antolatu dute Kilometroak jaia Goierriko ikastolek:

Arrakasta hasieratik

Alkartasuna Lizeoak antolatu zuen lehen aldiz Kilometroak 1977ko urriaren 16an

Urtetik urtera hazten joan den jaia da Kilometroak, euskaltzaleek bere egin baitzuten hasieratik Kilometroak festa. Lehenengo edizioan esate baterako, 12.000 lagun eta 12 milioi pezeta bildu ziren. Batez ere, ahoz ahoko lanarekin lortu zuten

1985ean Urretxu-ZumarragaLegazpin; 1993an Ordizian; 1994an Legazpin; 2001ean Beasainen, 2002an UrretxuZumarragan eta 2003an Lazkaon.

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

Josu Erguin

dena.Txosnaren bat jarri genuen, baina jatekorik ez; bakoitzak berea eramaten zuen.

Gure garaian ez zen ezer erosten; eman egiten zen. Eszenatoki bezala, Senpereko gunean, kamioi bat jarri genuen; han kantatu zuen Mikel Laboak. Askatuak taldeko jokalariak ere etorri ziren. Realeakoak ez ziren etorri partida zeukatelako. Borobila atera zen eguna: ez zuen euririk egin, 12.000 lagun etorri ziren eta 12 milioi pezeta lortu genituen.

Kilometroak jaiaren sortzailea

«Sormenaren eta eskuzabaltasunaren emaitza izan zen Kilometroak» L.Agirre Beasain Beasain, Lazkao, Ataun, Segura, Idiazabal, Zegama, Zerain, Mutiloa, Olaberria, Ormaiztegi eta Gabiriako ikasleak hartuko zituen Alkartasuna Lizeoa eraikitzeko diru beharrak bultzatuta sortu zuten Beasainen Kilometroak jaia 1977an, Josu Erguinek (Beasain, 1951) AEBetatik ekarritako eta proposatutako ideiari forma emanda.

Urriko lehenengo igandea aukeratu zenuten.

Alkartasuna Lizeoko batzordean Kilometroak antolatzeko zure ideia bota zenuenean nahiko barre egin omen zenuten.

Baina zugan sinetsi zuten juntakideek.

Ideia bakarrik ez nuen bota: «Festa horrela egin behar da» ere esan nuen. Enpresa ikuspegia banuen eta horrela proposatu nuen Kilometroak egitea.

Izugarrizko zortea izan nuen, nire aurrean enpresariak ziren pertsonak nituelako, eta ulertu zutelako. Juanito Lasa, Jose Joakin Lasa, Martin Ibarbia, Berasategi, Larrea... ziren juntakideak. Barre asko egin zuten, eta konbikzio lan handia egin behar izan nuen haiek konkistatzeko.

Saltzaile ona zara, beraz.

Zein izan zen balorea? Parean izan nituen pertsonak. Ni baino 10 urte zaharragoak zirenak, ni baino sinesgarritasun handiagoa zutenak, proiektua ulertu zutenak, eta sinestu nindutenak. Zergatik sinestu zidaten?

Banuelako background -txo bat niregan ordurako. 25 urte nituen. Ikasketak utzi nituen 21 urterekin eta lanean hasi nintzen Estanda Fundizioan. Esportazio buru bihurtu nintzen eta munduan zehar ibili nintzen saltzen. Gero Hineko zuzendari

GOIBERRI

komertziala bihurtu nintzen eta saltzen aritu nintzen.

Ikastolen Elkartera joango zineten ondoren.

Garbi ikusi nuen Kilometroak formatu bat zela, frankizia bat zela. Gipuzkoako Ikastola Elkartera joan ginenean, hori esplikatu genien: hau da dugun ametsa, hau da dugun zoramena, errealitate bihurtzen lagundu eta errealitate bihurtzen badugu, emango dizuegu frankizia bat, zuek urteetan zehar saldu ahal izango duzuena.

Zenbatean salduko duzue?

Festan ateratzen den diruaren %15a eskatuz. Nori eman?

Egoitza berri bat eraikitzera doanari. 100.000 pertsona baino gehiago etorriko zirela, milioiak jasoko genituela esan genien.

«Goierri zati horrek jaia beretzat hartu beharrean, Ikastolen Elkarteari eman genion»

Eta, zer esaten zuten?

Burutik jota nengoela. Lehenengo urtean 12 milioi pezeta jaso genituen. Lizeoa egiteko 60 milioi pezeta inguruko aurrekontua genuen. Ikastola Elkarteak 2 milioi jaso zituen.

Ibiltzeagatik dirua lortzea zen festaren gakoa.

Ibilaldi neurtu bat bezala zen, baina berritzailea iruditu zitzaidan, ibiltzearen truke dirua ematea. Ibilaldi neurtuak egiten ohituta geunden, baina Kilometroak ibilaldi neurtu berezia zen. Gune batetik bestera eraman behar zen jendea, eta leku horretan entretenigarriak egongo ziren. Gure garaian jendeari ibiltzea eskatzen genion.

Filosofia zen, zenbat eta gehiago ibili, orduan eta gehiago emango diozu ikastolari. Hori oso polita zen; gaur egun galdu egin da. Carrascok egin zituen kilometro gehien, 70etik gora.

Nola antolatu zenuten? Txosnak, eskenatokiak... jarri zenituzten?

Sei hilabetean antolatu genuen

Bi arrazoi zituen data horrek, bat logikoa eta bestea kapritxozkoa. Logikazkoa, kontzeptu berri bat azaldu behar genuenez, Ikastolan hasi eta lau aste genituen jendeari azaltzeko. Eta kapritxozkoa, berriz, garai hartan urriko lehenengo igandean, Urbian, festa oso abertzale bat egiten zelako, eta haren omenetan jarri genuen.

Zein irudi duzu egun hartaz?

Zer nabarmenduko zenuke?

Poza, lagunkidetasuna, jendearen eskuzabaltasuna, denok lanean, ulertzen zuten gutxi gorabehera zer gertatzen ari zen han... 300 pertsona inguru ibili ginen lanean. Izugarria izan zen.

Herrietan geratu zen herri harrotasuna izugarria izan zen.

Beasainek CAF daukan bezala, Beasainek Kilometroak dauka.

Nola baloratuko zenuke duela 40 urte egin zenutena?

Sormenaren eta eskuzabaltasunaren emaitza izan zen. Sormena, zerbait berria proposatu genuelako. Eta eskuzabaltasuna, eredu paregabea izan ginelako, eskuzabaltasuna zer izan daitekeen erakusteko. Goierri zati horrek festa beretzat hartu beharrean, Ikastolen Elkarteari eman geniolako. Garrantzitsuena izan zen, perspektiba izan genuela, ideia hura guretzat bakarrik ez gordetzeko, eta Ikastolen Elkarteari emateko.

Zoritxarrez, talde hari errekonozitu ez zaion gauza da.

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Montse Alkorta

Urretxu-Zumarraga Ikastolako zuzendaria

«Urretxun eta Zumarragan ikastolaren irudia indartu nahi dugu Kilometroekin» L.Agirre Urretxu-Zumarraga Urretxu-Zumarragako UZ Ikastolak izango du 2018ko Kilometroak jaia antolatzeko ardura.

Ez dira berriak lan horretan, 1985ean eta 2002an ere egin baitzuten. Montse Alkorta UZ Ikastolako zuzendariak hiruren antolaketan parte hartuko du.

Ibilbidea pentsatuta daukazue?

Aurten Ikastolaren 50. urteurrena ospatzen ari zarete eta datorren urtean, berriz, Kilometroak.

Berriz ere Kilometroak antolatzeko eskaera hiru aldiz egin behar izan dugu. Bigarren aldiz eskatu genuenean, gure itxaropena 50. urteurrena eta Kilometroak lotzea zen. Baina ez zen egokitu horrela; hirugarrenean izan da. 50. urteurrena jendeak oso gogotsu hartu du eta gauza asko egin dira, baina Kilometroak erronka ikaragarria da, eta indarrak gordetzeko esaten nien.

50. urteurrenak girotzeko balio izan al du?

Sarea sortzeko, gurasoen artean beste harreman mota bat sortzeko, lantaldeak sortzeko.

Entrenamendu bat izan da.

Igandean hartuko dugu lekukoa Oñatin, eta hilaren 30ean

ordinatzaile bat. Bigarren aldaketa, arropa diseinatzailearena izan zen. Arropa pila bat ateratzen zen eta denda jarri behar zen. Orain, aldaketak ere badaude, baina ez hainbeste.

Adibidez, zirkuituan aldaketa bat eman da. Lehen esaten zen gutxienez 8 kilometro izan behar zituela jendea sakabanatzeko, segurtasun aldetik. Gaur egun, bost gune jartzen dira.

LOINAZ AGIRRE

ikastolako ikasle ohien bazkarira iritsiko da lekukoa.

2018ko urriaren 7an ospatuko da Kilometroak. Leloa eta logoa, aurreratzerik bai?

Dena eginda dago baina oraindik sekretupean dago. Aurkezpen ofiziala azaroan egingo da.

Nola antolatzen da horrelako ekitaldi bat?

Izua ematen du ardura hori jasotzen duzunean baina oso egituratuta dago. Esleitzen dutenean, kronograma bat bidaltzen dute, esanez zer eta noiz egin behar den; denboran oso ondo zehaztuta dago. Horri jarraituz askoz ere errazagoa da.

2002an ere antolatu zenuten.

Ordutik hona Kilometroak asko aldatuta egongo da, ezta?

Aldaketarik handiena lehenengotik bigarrenera nabaritu nuen. 1985ean jai handia zen, baina egunean bakarrik. Arroparen arloan, adibidez, kamiseta txuri bakarra eta txanoak zeuden, oinarrizkoak. Dendarik ez zegoen, eta banaketa ikastoletara egiten zen, eta gero egunean bertan saltzen zen.

2002an, lehendabiziko aldiz, Urretxuk ezagutu zuen Ikastolen Elkarteak izendatutako ko-

«Izua ematen du ardura hori jasotzen duzunean, baina oso egituratuta dago»

Gutxi gorabehera bai, baina ez dago guztiz erabakita. Aukera handirik ere ez daukagu, derrigorrez Urretxutik eta Zumarragatik pasatu beharra daukagulako. Bi herriak zeharkatu behar ditugu, bi herrietako ikastola garelako, bi herrietako ikasleak ditugulako.

Zein helburu izango du 2018ko Kilometroak festak?

Kilometroetan aterako dugun dirua Lehen Hezkuntzako gunea berritzeko erabiliko dugu.

Baina beste helburu bat ere badaukagu: bi herri hauetan ikastolaren irudia indartzea. Kilometroak berreskuratu behar den bezala, ikastolak ere agian berreskuratu egin behar dira.

Horrelako jai bat antolatzeko jende asko behar da.

Bai, baina jendea oso gogotsu eta ilusionatuta dago. 2002an modu batean bizi izan zuten askok, eta orain beste toki batetik antolatzea tokatuko zaie; ikasle ziren asko, orain gurasoak dira. Oso indartsu daude, eta hori behar da, urte osoan zehar lan handia egin behar da eta.

GOIBERRI 11

ASTEKO GAIA

Kilometroak Goierrin Goierrin zazpi aldiz antolatu eta ospatu da Gipuzkoako Ikastolen Kilometroak jaia.

1977ko urriaren 16an, beasain-lazkao.

Alkartasuna Lizeoak lehen aldiz antolatu zuen Kilometroak jaia.

Herria, bailara eta euskal gizartea inplikatzea izan zen helburua, «kilometro bakoitzeko xoxak biltzeko Lizeo berria eraikitzeko».

1985eko urriaren 6an, zumarraga-urretxu-legazpi.

Kilometroak urtero? Euskara egunero! goiburupean antolatu zuten Kilometroak, Urretxu-Zumarraga Ikastolak eta Haztegi Ikastolak.

Bertan bildutako dirua «ikerketa proiektu handi batean» inbertitzeko erabili zuten: «Irakaskuntza sistema berrietan ikertzeko, bereziki, gaztelania ama hizkuntza duten haurrei euskara behar bezala irakasteko».

1993ko urriaren 3an, ordizia.

Geurea maratoia leloa izan zuen Ordiziako Jakintza Ikastolak antolatutako Kilometroak jaiak. Eskolaurrea eraikitzeko dirua biltzea izan zen helburu nagusia, era berean, «euskararen normalkuntza bidean etengabe eta sutsuki aurrera jotzeko kemena, adorea eta borondatea eskainiz».

1994ko urriaren 2an, legazpi.

Haztegi Ikastolak Denok martxan goiburupean, Kilometroek jatorriz izan zuen izpiritura bueltatu nahi izan zuen: «Euskararen normalizazioaren bidea ez da erraza, eta ikastolarena ere ez. Ahalegin bat, neke bat eskatzen du, eta Kilome-

troak jaiak filosofia horrekin bat egiten du: nekatuta egon arren, beste buelta bat gehiago eman ahal dugu ikastolaren alde». Bildutako diruarekin «Erreformaren aurrean behar duen eguneratzea bermatzen» lagundu nahi izan zuen Haztegi Ikastolak.

2001eko urriaren 7an. beasain.

Andramendi Ikastolak 25. Kilometroak antolatu zuen Garena garela lelopean. Gipuzkoan sortu zen azken ikastola zen Andramendi, eta Kilometroak jaiarekin «bere gain hartutako inbertsioen zama arintzea, bere biziraupena bermatzea eta eskualdean Ikastola-Hezkuntza proiektua zabaltzea» izan zuen helburu.

2002ko urriaren 6an. urretxu-zumarraga.

UZ Ikastolak bigarren aldiz antolatu zuen Kilometroak, Elkarren beharrean leloarekin. Eurotan egin zen lehen Kilometroak izan zen.

Ikastolako eraikinetan hainbat inbertsio eta berriztapen egiteko dirua bildu nahi izan zuten.

2003ko urriaren 5ean. lazkao.

Euskrz 2zi ny dt (Euskaraz bizi nahi dut) leloarekin, «egungo hezkuntza proiektuak modu egokian betetzeko espazio faltari» aurre egiteko dirua bildu nahi izan zuen San Benito Ikastolak. 0-2 etaparen espazioaren berrantolaketa, Haur Hezkuntzari eta Lehen Hezkuntzari 1.400 metro koadroko alde berria eraikitzea eta DBHBatxilergoko eraikinean egokitzapenak egitea izan ziren helburuak.

ikastolazaleengana eta euskaltzaleena hurbiltzea. Kilometroak jaiaren aita den Josu Erguin beasaindarrak gogoratu duenez, «gure komunikazio tresna Ikastolen Elkartea izan zen. Lau aste izan genituen ahoz aho zabaltzeko». Segura, Loiola eta Herri irratien laguntza ere izan zuten: «Besteak gutaz trufatzen ziren. Deia eta Egin beranduago sortu ziren».

Etorkizunari begira Gizartea bera asko aldatu da 40 urteotan eta bilakaera handia izan du Kilometroak jaiak ere. Besteak beste, egun bateko festa izatetik, urte osokoa izatera pasa da; milaka eta milaka lagun biltzen dituen festa erraldoia bilakatu da; eta arropa bilduma handia osatzen dute Kilometroen leloarekin.

Dena den, 40 urteren ondoren, etorkizunari begira, Ikastolen Elkarteak mahai gainean du

«ikastolen jai eredua berrasmatu» behar ote denaren hausnarketa.

Erguinen esanetan, «telebistan esaten dugun bezala, funtzionatzen duen formatuari aldaketa gutxi». Hala ere, gomendio bat egin die Kilometroen antolatzaileei: «Niretzat Kilometroak produktu bat da, marka bat, eta oso gaizki tratatzen da marka. Hau da, leloa bihurtu da marka, baina marka marka da». Coca Cola edariaren adibidea jarri du bere kritika ulertzeko: «Coca Cola marka da eta ondoren datoz Coca Cola Zero, Coca Cola Light... Kilometroek ere berdina egin beharko luke, jendeak Kilometroak marka ezagutzen du, beraz, Kilometroak Leikaxoka beharko luke». 40 urte atzera egitea proposatzen du, «orokortasuna bilatu genuen izena asmatzerakoan; denerako balio zezakeen izena aurkitu genuen».

12 GOIBERRI

GURE LURRA

Artelanak ikusgai Garai bateko baserrietan egiten ziren lanak gogoratzeko asmoz, gaur galtzeko zorian dauden zenbait tresnekin erakusketa egingo dute etzi Enparandegikoek.

Josune Zarandona Lazkao Artista egin ala jaio egiten da?

Seguru asko, erantzun bakarra ez duen galdera eternoa hauxe.

Lazkaoko Enparandegi baserriko Juan Joxe Garinek ez du artistatzat bere burua, baina benetako artelanak ditu etxean gordeta, berak eskuz eginak.

Galdaragintza izan du lanbide, baina autodidakta izan da beste hainbat esparrutan. Egurrarekin edo metalarekin egindako baserriko hainbat tresnen bilduma du etxean, miniaturan.

Etzi, Lazkaon egingo den VI. Basherri egunean ikusgai jarriko ditu horietako hainbat pieza.

Garai bateko baserriko bizimodua, ohiturak eta lanak galtzen ari zirela jakitun, Garinek etxean zituen hainbat tresna zaharberritzeari ekin zion orain hainbat urte. Horretan zela, Lazkaoko Udala Basherri eguna antolatzekotan zela jakin zuen, eta ordutik urtero parte hartu du emaztearekin batera baserriko lanbide ezberdinen erakustaldia egiten.

2012an egin zen Lazkaoko lehendabiziko Basherri eguna.

Animalien erakustaldia izaten da urtero, baita garaian garaiko produktuak erosteko aukera ere. Gainera, urtero askorentzat arrotzak diren lanbideak ezagutzera emateko erakustaldiak ere egiten dituzte, aipatu bezala, Enparandegi baserrikoen ahaleginari esker.

2012: Artoa Lehendabiziko Basherri egun hartan artoa makinaz nola ale-

tzen eta txikitzen zen erakutsi zuten Enparandegikoek. Etxean beti ezagutu izan zituen lan horiek Garinek, hain zuzen, urte hartan erakutsitakoak originalak ziren, zaharberritutakoak.

Artoa aletzeko makinarekin aleak oskoletik banatzen ziren.

Gero, aleak txikitzeko makinara eramaten ziren. ÂŤArto ale txikituak oiloei jaten emateko erabiltzen genituenÂť, dio. Garinen esanetan, berak 25 bat urte bete zituen arte erabili izan zituzten etxean makinok. Nos-

GOIBERRI 13

GURE LURRA

talgia puntu batekin gaineratu du, «orain 40 bat urte» utzi ziotela baserrian artoa egiteari.

2013: Haria Olaberriko aitonari ikusita ezagutu zuen ofizio hau gaztetan Garinek, «artzaina zen bera», esan du. Bi artzainen laguntzarekin haria eta galtzerdiak egiten ikasi zuten urte hartan Garinek eta emazteak. «Artilea kardekin kardatu behar da aurrena», azaldu du. Ondoren, kabillaren laguntzarekin egiten da haria, bueltak emanez eta eskuekin lagunduta, gero haripilotak egiteko. «Galtzerdiak kakorratzak erabiliz egiten ziren».

2014: Garia Gari-lanak nola egiten ziren erakutsi zuten. Garia garbitzeko makina, haizatzailea (aventadora gaztelaniaz) egin zuen horretarako. «Garia igitaiarekin ebakitzen zen soroan, eta sortetan biltzen zen gero». Sortak banan-banan hartu eta harri batean jotzen ziren aleak askatzeko. Aleak garia garbitzeko makinara pasatzen ziren, gero, azala kentzeko.

«Gariaren behar handia ze-

«Enparandegin artoa orain 40 bat urtera arte egin izan dugu, gero utzi egin zitzaion» «Gariaren behar handia zegoen garai batean, baserri guztietan ekoizten zen»

Juan Joxe Garin

Enparandegi baserria

1: Artoa.

2: Haria 3: Garia.

4: Antzinako lixiba egitea.

5: Dezterea.

6: Erakusketa.

goen, ogia egiteko». Gaztea zela, baserri guztietan egiten zela garia oroitzen du Garinek: «Behin garbituta, errotara eramaten zen, bertan irin bihurtu eta ogia egiteko». Urte guztiko ogia ekartzen zen errotatik. Garia oso preziatua zen orduan; «Perratzaileari ere garitan ordaintzen zitzaiola gogoratzen dut», gaineratu du.

xiba eginda arropa errekan eragiten zen, lehortzera eseki aurretik.

2015: Antzinako lixiba

2016: Dezterea

Etxean ezagutu ez bazuten ere, garai bateko baserri gehienetan zegoen arropa garbitzeko tina. Tinak bi zulo txiki zituen ondoan, eta lixiba-harria izeneko pieza bat azpian. Lixiba-harriaren azpian harraska jartzen zen, tinatik ateratzen zen ura jasotzeko.

Hamabost egunean behin egiten zen lixiba, oheko arropak eta bestelakoak garbitzeko.

Tina arropaz bete eta arpilla izeneko zapi batez estaltzen zen, «lihozkoa izaten zen». Gainean sutako hautsa botatzen zen eta aurrez sutan irakindako ura botatzen zen etengabe hiru bat orduz edo. «Sutako hautsak arropa zuri-zuri uzten du, eta usain berezia ematen dio, bestela badirudi ere». Behin li-

Baserriko lanabesak zorrozten aritu ziren, zorrozgailu batekin.

Gainera, Garin sega pikatzen ere aritu zen. «Dezterearekin egiten da, sega pikatzeak segaren orria mehetzea eta zuzentzea esan nahi du, gero, hobeto moztu dezan». Burdinezko txingudea egurrezko oinarri batean sartzen da: «Sega gainean jarri eta sega-mailuarekin kolpeak ematen zaizkio orria mehetzeko».

2017: Erakusketa Etzi ez da lanbide erakustaldirik izango, baina Enparandegikoek baserriko tresnen erakusketa jarriko dute plazan. Guztiak Garinek egindakoak dira, miniaturan. Benetako artelanak, bisita merezi dutenak.

14 GOIBERRI

SAN MIGEL ORMAIZTEGIN

Borja Irizar Harrikalaria

«‘Aurten etzak harria bota, txapelketa nik irabazi nahi diat eta’ esaten didate txantxetan» Asier Zaldua Ormaiztegi Ormaiztegiarrek San Migel jaia ospatuko dute bihar. Festa honetako ekitaldi berezienetako bat harrikalari txapelketa da.

Herritarrak 2.080 gramoko harria nork urrutirago bota lehiatzen dira. Ormaiztegiarrei harrikalari deitzen diete, zubiaren alde batetik bestera harriak botatzen saiatzen zirelako. Aurtengoa 22. ekitaldia izango da eta lehiaketa horrek menderatzaile argi bat du: Borja Irizar (Ormaiztegi, 1988). Hamaika aldiz parte hartu du eta bederatzitan nagusitu da. Beste bietan bigarren gelditu zen. Errekorra berea da, gainera: 28,95 metro.

Noiz eta nolatan hasi zinen lehiaketa honetan parte hartzen?

2004an parte hartu nuen lehenengo aldiz harrikalari txapelketan, 16 urte bete eta berehala. Izan ere, 16 urte beteta eduki behar dira parte hartu ahal izateko. San Migel eguna oso egun polita da eta antolatzen diren txapelketa guztietan parte hartzen dut: toka, mus eta harrikalari txapelketetan.

Karta-jokoan eta tokan harria jaurtitzen bezain trebea al zara?

Ez. Azken bi urteetan mus txapelketako finalerdiak jokatu ditut, baina tokan oso baldarra naiz. Harrikalari txapelketa, be-

rriz, bederatzi aldiz irabazi dut.

Parte hartu nuen beste bi aldietan bigarren postuan sailkatu nintzen.

Errekorra ere zurea da.

Harria 28 metro eta 95 zentimetrora bota nuen, duela bospasei urte.

Aurten ere parte hartzeko asmoa al duzu?

Iaz ezin izan nuen parte hartu eta aurten ere ez. Izan ere, San Migel egunean ezkontza bat dut.

Gainontzeko ormaiztegiarrak pozik jarriko dira hori irakurtzen dutenean...

Irailak 23 larunbata 09:00: Herrian zehar bizikleta proba. Izen-ematea: 08:15ean udaletxean.

11:45: San Migel toka txapelketa herrikoia, Muxika egurastokian.

Izen-ematea: 12:15ak arte.

Ondoren: Berjaldegi zelaian harrikalari txapelketa herrikoia.

Egun osoan zehar: Hernaniko dultzaineroek herriko kaleak girotuko dituzte.

16:00: Eliz atarian mus txapelketa. Ormaiztegiko herritarrentzako.

Izen-ematea 16:30ak arte.

16:00: Karikatura tailerra Zumalakarregi museoan, Pernan Goñiren eskutik. 12 urtetik gorakoen-

ANJEL ELORTZA

tzat. Izen-ematea: 943 88 99 00.

16:30: Ibaialde kaleko pistan, futbol-3 txapelketa. Izen-ematea, 16:30ak arte.

16:30: Haurrentzako jokoak eta merienda, plazan.

17:45: San Migel tortilla txapelketa, plazan.

20:15: Sagardo kupelaren irekiera, Muxika egurastokian.

21:00: Afari herrikoia, Muxika egurastokian. Tiketak, tabernetan 3 eurotan. Gaur da erosteko azken eguna. Odolkia, txorixoa eta edaria. Parrillak erabiltzeko aukera.

Jarraian: Taberna ibiltaria taldearekin kale animazioa.

Pike apur bat dago eta badago nigandik nahiko gertu ibiltzen den jendea. «Aurten etzak harria bota, txapelketa nik irabazi nahi diat eta!», esaten didate txantxetan.

Non dago sekretua?

Nire ustez, jaurtiketa estiloa da kontua. Gainera, eskubaloian jokatzen dut, eta San Migel eguna denboraldi-aurrean denez, sasoi betean egoten naiz.

Espero al zenuen horrenbeste aldiz irabaztea?

Hasi nintzenean ez nuen halakorik espero, baina lehenengo urtean errekorra hautsi nuen jada.

Ez al duzu inoiz pisu-jaurtiketan aritzea pentsatu?

Ez dut sekula atletismoa egitea pentsatu, ez. Eskubaloian oso gustura nabil.

16 GOIBERRI

ALTZAGAKO FESTAK

Lehiak, festak hasteko Irailak 23, larunbata:

Irailak 30, larunbata:

18:30: Gaztetxoen pintxo lehiaketa.

19:00: IX. patata tortilla lehiaketa.

21:30: Altzagako frontenis finalak hiru mailatan: gazteak, emakumezkoak eta gizonezkoak.

10:00-13:00 eta 16:00-18:00: Haurrentzako parkea eta puzgarriak.

20:00: Herri afaria eta mozorro gaua pilotalekuan. Mozorrotzeko gaia: Baserria.

Ondoren: DJ IĂąigo.

Irailak 29, ostirala, San Migel eguna:

Urriak 1, igandea:

12:00: Meza nagusia.

14:00: Herri bazkaria Artea elkartean. Aitor Sarriegi eta Iban Urdangarin bertsolariak.

21:00: Altzaga eta Arama arteko frontenis txapelketako finalak hiru mailatan: gazteak, emakumezkoak eta gizonezkoak.

11:30: Altxorraren bila.

18:00: Herri kirolak. Aizkolariak: IĂąaki Azurmendi eta Ugaitz Mugertza. Harri jasotzaileak: Idoia Etxeberria eta Ioseba Ostolaza.

Ondoren herriko gazteekin proba mistoak egingo dituzte.

19:00: Sagardo dastaketa, txistorraz eta gaztaz lagunduta.

ARGAZKIAK: IBON ZARRABEITIA

GOIBERRI 17

GAINTZAKO FESTAK

Herri txikia, jai handiak Irailak 29, ostirala, San Migel eguna: 12:00: Meza nagusia.

13:00: Txupinazoa, Zapotxin.

13:30: Hamaiketakoa herritarrentzat.

19:00: Poteoa mozorrotuta.

21:00: Herri afaria pilotalekuan.

23:00: Play back lehiaketa.

Ondoren: Erromeria Elizagoien ahizpekin.

21:00: Herri afaria.

Ondoren: Kontzertua: BelaĂąo eta Bedeinkatuak.

Urriak 1, igandea:

Irailak 30, larunbata:

12:00: 34. txirrindulari igoera.

17:00: Haurrentzat Kulki artzainen parkea.

19:00: Mondejua eta ardoa.

Ondoren: II. argazki lehiaketako sari banaketa.

Egunean zehar: Matx eta Urru trikitilariekin erromeria.

12:00: Frontenis txapelketako finala.

17:00: Haurrentzat puzgarriak.

18:30: Patata tortilla lehiaketa, Unai Eizagirre ‘Attola’ eta Haritz Garmendia trikitilariek girotuta.

Autobus zerbitzua Ostiralean eta larunbatean autobus zerbitzua egongo da.

21:00etan Ordiziako geltokitik eta 03:00etan Gaintzako plazatik.

18 GOIBERRI

SAN MIGEL LAZKAON

San Migel, bi asteburu festan Irailak 23, larunbata: 10:00: Jundajo txarangarekin diana.

12:00: Portugaleteko, Iparraldeko, Pradoluengoko (Burgos) eta Oin Aringo dantzarien emanaldia plazan.

19:00: 25. Sagardo festa herriko elkarteen eskutik. Taloak eta Jundajo txarangaren animazioa.

Irailak 24, igandea: VI. Basherri Eguna 09:00-14:00: Abere erakusketa, azoka postuak, pintxo eta sagardo banaketa eta Lazkao Txiki musika eskolako trikitilariak plazan.

Irailak 29, ostirala, San Migel eguna: 11:30-14:00 eta 16:30-19:00:

Haurrentzako jolasak Lazkao Txiki eta Euskadi plazetan.

11:00: San Migeletako eskolaumeen pilota txapelketako azken saioak Plazako pilotalekuan.

12:00: Meza Nagusia San Migel parrokian.

14:00: Jubilatuen bazkaria.

19:00: Buruhandiak Antzar Gazteak txistulariekin.

19:30: Wilson&Wilsonetis taldearen kontzertua plazan –Fito&Fitipaldis taldearen tributoa–.

21:00: Herri afaria plazako pilotalekuan.

Afal ondoren: Drindots taldearekin dantzaldia.

Oharra: Herri afarirako txartelak udaletxean eskuratu beharko dira irailaren 27an, 09:00etan hasi eta bukatu arte. Txartelak zenbatuta egongo dira.

Irailak 30, larunbata: 11:00: Gaztetxoentzako mendi duatloia, benjamin, alebin eta infantil mailetan. Plaza eta Infantadoko parkean zehar egingo dira lasterketak.

16:00: Skate txapelketa.

GOIBERRI 19

SAN MIGEL LAZKAON