Goiberri 254. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

254. zenbakia. 2017ko urriaren 13a

Andres Zabaleta

Ameriketan lan egindako artzaina

«Bizimodu gogorra zen ardiekin lan egitea» 8-9

GOI B ERRI Amaia Reta kate motzean 3 Iritzia 4-5 Drys & Drus 6 Iñaki Intxausti nekazaria 7 Itsason bizi den Willis familia estatubatuarra 10-11 Jundajo txarangak 10 urte 12-13 Dantza Eguna Seguran 15 Andres Zabaleta zegamarrak Ameriketan artzain lanetan eta beste lanbide batzuetan egindako urteak gogora ekarri ditu. MIKEL ALBISU

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAN

Amaia Reta Turismo-gidaria

«Bisita merezi duten leku asko daude Goierrin, Igartubeiti, Burdin Harana...»

J. Zarandona Zumarraga Amaia Reta (Zumarraga, 1971) turismo gidaria da lanbidez. Eskualdeko enpresa batean 18 urtez lan egin ondoren, lanpostua utzi eta turismoarekin zerikusia zuen proiektu bat jarri zuen martxan. «Aldaketa bat behar nuen», dio. Zumarragako turismo bulegoan hasi zen orain bi urte eta 9 hilabetez bertan lan egin eta gero, bere kasa hasi zen turismo gidari gisa. Ekintzaile izatea «gogorra» dela dio, lana denboraldiaren araberakoa izaten baita.

Bisita merezi duten leku asko al daude Goierrin?

Igartubeiti, Burdin Harana, Inaziotar bidea... gure natura eta gastronomia ere interesgarriak dira.

Oporretarako leku bat.

Zein zaletasun dituzu?

Amets bat.

Bidaiatzea, irakurtzea...

Liburu bat.

Munduari bira ematea, presarik gabe.

Baztango trilogia.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Kostaldea.

Goierriko txoko bat.

Antio eta bere ingurua.

Musika talde bat.

Loreak, espero ez nuen unean.

Itoiz. Nerabezaroa gogorarazten dit.

Zeri diozu beldurra?

Abesti bat.

Itsaso gara, Ken Zazpirena.

Janari bat.

Gorroto duzuna

Entsalada on bat, eta edozein azken buruko, gozozalea naiz.

Edari bat.

Garagardoa.

Gaixotasunari.

«Nire ametsetako bat munduari bira ematea izango litzateke, presarik gabe»

Gezurra.

Zumarragako alkate bazina...

Ez dut nire burua horretan ikusten.

Zumarragan biziko ez bazina?

Hiri batean, Donostia, Bilbo...

JOSUNE ZARANDONA Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Urretxu, Zerain, Segura, Zaldibia eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Andoni Salamero Irakaslea

Keinuz keinu, izanez

B

egirada gozo bat, fereka leun bat, besarkada samurra, hitz atseginak‌ guztiak dira, ezaugarri askoren artean, gizatasunaren ezinbesteko keinuak, hurbilago, irekiago eta adeitsuago egiteaz aparte, gurekiko zein besteekiko itxidura, mesfidantza eta gogo eza baztertzeko lagungarri zaizkigun premiazko ikurrak.

Txikitatik jaten irakasten zaigun bezala, bestelako jaki honen bikaintasunaren berri eman behar litzaiguke, alegia, keinuok adierazten irakatsi, izan ere, hurbiltasuna, poza, maitasuna adierazteak zinezko gizaki egiteaz gain, bestearekiko enpatia eta errukia garatzen laguntzen digu.

Ikusi besterik ez dago gure egunerokotasunean, bestearekiko enpatia eta errukia lantzeko zenbat bide ematen zaizkigun, eta hauexek adierazten ditugu? Bitxia da urruneko nazio baten zoritxar edo hondamendia gertatzean zein jarrera eskuzabal eta bihozbera agertzen

dugun, gure herrietan diren pertsonengandik, ordea, erraz asko ezkutatzen garenean, besteen arazoek gu ez kutsatzeko, agian? Auskalo!

Harrituta geratu nintzen Madrilgo eskale baten adierazpenak Interneten irakurri nituenean. Antza, eskaleak dirua eskatzen zuen, egunero, Madrilgo Atochako tren geltokian, eta eskaleak zioenez, haren ondotik pasatzen zirenek txanponen bat botatzean, ez zuten eskalea begietara begiratzen. Eskalearen esanetan bera ez zen inor, desagertua zen gizabanakoa, ikusezin bihurtu zen pertsona, hutsaren hurrengoa. Zinez, tristea da desatsegina den egoera pasatu beharra, alegia, kalera eske atera behar izatea, eta gizakiek eskaleari ezikusiarena egitea‌ halakorik bizitzea!

Bitxia bada ere, gizatasunez beteriko keinuez geure barrua ase beharrean, gu bezala gizakiak diren eskaleen kasuan ezagutza ezaz haien nortasuna ezkutatzen aritzen gara, eta jakina, benetako gizaki egiten gaituen geure nortasuna ere garrazkeria maltzurrenaz estaltzen. Askotan diogu: Zertarako mintzatu behar dut ezezagun batekin? Zertarako jakin behar dut haren izena zein den? Argi dago bihotzaren atea igarotzeak beldurra ematen digula, eta hala, Pietro, Abraham, Florin bezalako eskaleen izenak eta izanak ez ditugula ezagutu nahi, haien unibertso intimoak, sarri, bost axola digulako; hitz bi haiekin egin eta konfiantza larregi gurekin hartuko ote duten izutzen gaitu, askotan.

Honako keinuak maite bai, baina ezezagunekin partekatzea laztura halakoa ematen

ÂŤLan egin nahi duenak erronka politik badu bizitzan, asperduran bere denbora inguruak maiseatzen ibili baino, hamaika keinu dotore eragin ditzake bere inguruanÂť

badigu, zer esango dugu etxe askotan bakarrik dauden hainbat pertsonaz, maitasuna ezagutzen ez duen jendeaz? Halako eta bestelako adibide esanguratsuen sortzaile geu gara.

Bakoitzak keinu eder asko egiterik balu, bestelakoa litzateke egindakoa, baina norbera utzikerian murgiltzen bada, argi dago utzikeriak berak guztiok zipriztintzen gaituela, eta alferrik aritu gaitezke hangoa eta urrunekoa kritikatzen, kritikaren atzean gure aztarna dagoen bitartean. Lan egin nahi duenak erronka politik badu bizitzan, asperduran bere denbora inguruak maiseatzen ibili baino, hamaika keinu dotore eragin ditzake bere inguruan, bai horixe!

Neuk, aurten, Urretxuko Euskal Jaietan karroza egileek egin duten testigantza politaren berri eman nahi dut. Aitor Txintxurreta, 17 urteko gazte urretxuarra, Urretxuko festa aurretik, hil zen gaixoaldi latza igaro ondoren. Heriotza guztiak garratzak badira ere, gazte bat ondotik joaten denean, ondo dakigu jasan beharreko samin itzela. Karrozak egiten aritu ziren bere kuadrillakoek zein beste karroza egileek, plazan, haren izenean oroitzapen sentitua izan zuten, bertso bat haren omenez kantatuz. Keinu bat besterik ez da izango batzuentzat, baina keinua nork egiten duen, nori eskaintzen zaion, non egiten den eta zertarako oso garrantzitsua dela iruditzen zait, eta gehiago heriotza bezalako gai gordin eta debekatua plazaratzen denean. Honako ezaugarriek gure kontzientziak barruz harrotu eta erraiak astintzen dituzte. Zutabe honetatik, gazteon ekimena txalotu nahi nuke, eta Aitorren guraso eta senitarteei besarkada handia eskaintzeaz gain, laguntzeko prestutasuna agertu nahi nieke. Ea keinuz keinu, bakoitzak, bere eremuan, zinezko gizakiak izateko bideak urratzen ditugun, guztion mesederako izango baita lortutako emaitza.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Ikastaro berri bat Giza irudia marrazten ikasi nahi al duzu?

Datorren astelehenean, hilak 16, 18:00etan izango duzu aukera Urretxuko Labeaga aretoan.

Izena emateko aukera dago oraindik!

Katalunia (Aupa Puigdemont!) eta Txapelketa (Aupa Nerea!). Estatu gazte bat eta jolasa. Eskolarteko bertso txapelketari buruz idazteko aitzakia nahi nuen. Lotura xelebre samar geratu zait, baina, nire lotura da eta maite dut.

Nerea izan zen eskolartekoan kantatu zuen lehenengo legazpiarra. Ibonek eta Julenek ere egin zuten proba eta, azken urteotan, Ane izan dugu ordezkari, aurten arte. Aurki irekiko da izena emateko epea.

Izarok, Oihanek eta Liernik garbi dute ez dutela parte hartu nahi.

Antton, Arkaitz eta Igor beste uhin batean daude. Aurrekoan erosi nuen uhin hori atzemateko detektagailua. Ehiza gogorra izango da.

Mikelek eta Jonek ez dute ezetzik esan. 17 urte dituzte eta datorren urtekoa izango lukete parte hartzeko azkeneko aukera. Baiezkoa zein ezezkoa ulergarriak izango dira. Guk nahiko genuke parte hartzea, esperientzia hori bizitzea ona izan daitekeela iruditzen zaigulako. Legazpik ordezkaritza izaten jarraitzea eta gazteen ar-

tean erreferenteak sortzea ere ekarriko luke edo ekar lezake Eskolartekoak.

Konturatzen gara, hala ere, nola bizi den, kalterako ere izan daitekeela. 2016ko urtarrilaren 25eko Bat eta Batekoan horretaz hitz egin genuen (atzamarra esaldiaren gainean jarrita, artikulura duzue lotura). Hausnarketa eta erabakia, jakina, eurena da.

Nola jokatu, orduan, Aitor? Zer egingo dugu? Guk nahi dugu eurek nahi izatea, baina nahi eta nahi batzuetan nanai da.

Asier Iriondo

bat eta

Nahi hori gure eskuetan ez badago ere, baditut nik hamaika arrazoi aurtengoan ere parte hartzera animatzeko. Eta horietako bat jendaurrean kantatzen trebatzen joateko zein baliagarriak diren eskolarteko txapelketak eurei jakinaraztea litzateke. Gazte hauek jakin beharko lukete, nik adibidez, unibertsitatera joan arte ez nuela inoiz jendaurrean inolako aurkezpenik egiteko aukerarik izan (bertso eskolan ibili izan banintz, sikiera!) eta lehen aldi horretan estutasun handiak pasa nituela, trantzea hitza aipatzen genuen iazko artikulu horretan.

Ordizian Hiri Hezitzailea egitasmoa abian jarri zenetik, ederki baliatu du Goierriko Bertso Eskolak egitasmoak berak eskainitako aukera. Euskara bertso bidez jende gehiagorengana iritsi eta eskolako gazteei plazak eskaintzeko helburuarekin, 14-15 urterekin jendaurrean kantatzen jarri ditugu eskolaumeok. Eta hauek zinez eskertu. Denok pasatzen dugun estutasun hori ahalik eta azkarren pasaz gero, are eta hobeto egingo baitiegu gero aurre bizitzako egoera desberdinei.

bat Aitor Calvillo

Eskolartekoak ere balio du horretarako. Eta kontuan izan dezatela dena ez dela lehiaketa. Ondo pasatzea, lagun berriak ezagutzea, bertaratuen txaloak jasotzea‌ Hori ez du edozein ekimenek eskaintzen. Beraz, Izaro, Oihane, Lierni, Antton, Arkaitz, Igor, Mikele, Jone‌ izan %100 afektibo eta bizitako esperientzia ez duzue inoiz ahaztuko!

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Drys & Drus, moda baino, bizi estilo bat Ariane Vierbücher Ordizia Drys & Drus edo Adria eta Sandra, gauza bera da. Txikitako ezizenak dituzte bi gazte horiek, Drys eta Drus. Eta orain, arropa eta osagarri markn bilakatu dute. Beraiek sortutako diseinuak saltzen dituzten denda ireki berri dute, Ordiziako Etxezarreta kalean, Herri Antzokiaren ondoan.

2015. urteko azaroan sortu zuten Sandra Barrero (Beasain, 1991) eta Adria Acebesek (Granollers, 1990) Drys & Drus marka. Bartzelonan ezagutu zuten elkar eta bikote dira. Euskal Herrira etorri aurretik, Malagan saiatu ziren. Han aukera ugari izango zutela esan zieten, baina erdibidean gelditu zen ametsa. «Salmentak ez ziren uste bezala joan, baina Andaluzia aldean bizitako guztiak, ikasteko asko balio» izan ziela argitu dute. «Baliabide oso gutxirekin bizitzeak asko erakusten du».

Adria Acebes eta Sandra Barrero, Ordizian ireki berri duten dendan. A. VIERBÜCHER

‘Slow fashion’ Dena hain azkar egiten den gizarte honetan, batzuek gauzak polikiago egitea aldarrikatzen dute, eta pentsamolde hortakoak dira Barrero eta Acebes.

«Urtaro guztietan jantzi ditzakegun arropa eta osagarriak» eskaintzen dituzte denda berrian.

Materialei dagokionez, «ingurumena errepetatzen duten

Babeslea

«Diseinuak arimarekin egitea da kontua, eta ez moda normalaren arauak jarraitzea» Sandra Barrero Drys & Drus

materialekin egindako arropak eta osagarriak» saltzen dituzte. Horiek lortzeko bidea erraza ez dela izan ere adierazi dut.

Hasi berriak dira eta «momentuz inbertsioa txikia denez, zailtasun ugarirekin topo» egin dute. Baina egiten duten horretan sinisten dutela erakutsi dute eta beren ametsa egi bihurtzeko ateak ere ireki dizkie horrek.

Drys & Drus, modaren munduan hain zabalduta dagoen «ekoizpen masiboaren kontra» eta ekoizpen modu horrek «eskaini ohi dituen lan baldintza txarrak saihesteko saiakera» dela argi utzi dute bi gazte hauek. «Modu justu batean lan egin» nahi dute zentzu guztietan. Materialek ekologikoak edo iraunkorrak izan behar

dute. Modak beti izan ditu ziklo azkarrak, eta horren aurka egiten dute. «Diseinuak arimarekin egitea da kontua» bi gazteentzat, eta ez «moda normalaren arauei jarraitzea». Slow fashion-a da haien eredua.

Aldarrikatzeko moda Arte Ederretan lizentziatua da Sandra Barrero eta «artea modan integratzen» du. Berak sortutako marrazkiak dira, berarentzat «esanahi bat dutenak eta beste jende asko ere haiekin identifikatuta sentitzea» bilatzen du. Oraingoz, hainbat motatako kamisetatan, jertseetan, poltsoetan, motxilatan eta osagarritan jartzen ditu bere diseinuak. Pixkanaka, hala ere, eskaintza handitzen saiatu nahi dute.

GOIBERRI 07

GURE LURRA

hartuta animatu egin naiz. Momentuz sei familia animatu dira proiektuan parte hartzera eta horrela hasi gara.

Zer dira kontsumo taldeak?

Kontsumitzaile eta baserritarraren arteko konfiantzazko harreman bat da, eta denentzako ditu abantailak. Kontsumitzaileak badaki jasotzen duen produktu hori nola ekoitzi den eta nondik datorren. Baserritarrak, bestalde, produktu hori modu egokian salduko duelako ziurtasun bat dauka.

Nola antolatu zarete?

Iñaki Intxausti Markitegi baserrian duen baratzeetako baten aurrean. JOSUNE ZARANDONA

Iñaki Intxausti Nekazaria eta baserritarra

«Momentuz sei familia animatu dira kontsumo taldera, eta horrela hasi gara»

Momentuz zenbait xehetasun zehazteko dauzkagu. Oinarrian, kontsumo taldeko kideek nire baserriko produktuekin osatutako otar bat jasoko dute astero. Asteko otarra 10 euro izango da eta hileroko kuota, berriz, 45 eurokoa. Barazkiez gain bestelako produktuak erosteko aukera ere izango dute, intxaurrak, arrautzak...

Hori, dagoen eskariaren arabera moldatuz joango gara. Interesa dutenek 662 156 497 zenbakian jar daitezke nirekin harremanetan, edo mezu bat idatzita honako helbidera: markitegi.segura@gmail.com .

Segurako Markitegi baserrian dituzu baratzeak.

Josune Zarandona Segura Iñaki Intxaustik (Zerain, 1992) kontsumo taldea martxan jarri du aste honetan bertan Seguran. Ingeniaritza ikasketak egin zituen eta urte betez CAF-en lanean aritu eta gero erabaki zuen lehenengo sektoreari aukera bat eman nahi ziola, eta hortik bizimodua ateratzeko apustua egin zuen.

Ingeniari izatetik baserri mundura. Nolatan?

«Kideek baserriko produktuez osatutako otar bat jasoko dute astean behin»

Haurra nintzenetik ezagutu dut baserriaren mundua. Zerainen amonaren baserria dugu eta Seguran aitonarena. Betidanik gustatu izan zait baserri mundua eta aukera bat eman nahi nion.

Kontsumo taldea sortu duzu Seguran.

Bai. Goierrin beste herri batzuetan dauden proiektuak ezagutu ditut eta Gorka Sasieta eta Ander Kerejeta Atxun-en eredua

Familiaren baserria da, eta momentuz ez da inor bizi hemen.

Bi baratze ditut martxan, haragitarako behiak ere badauzkat eta fruta-arbolak sartzen hasi naiz aurten. Ekologikoan lan egiten dut baratzean eta hemendik bi urte barru hori bermatzen duen ziurtagiria izango dut. Nire aurreikuspenen arabera, 2018an 15 bat familiarentzako ekoizteko moduan izango naiz. Gehienera jota 30 bat izango lirateke.

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Andres Zabaleta Ameriketan lan egindako artzaina

«Gu Ameriketara hemen miseria gorrian bizi ginelako joan ginen» Miriam Luki Zegama Andres Zabaletaren (Zegama, 1939) baserritik hiru seme joan ziren Ameriketako Estatu Batuetara artzain lanetara: Andres bera, Felipe eta Patxi. Hatzekin zenbatu ditu garai beretsuan Zegamatik joandako beste hamalau giza-semeak; zenbatzerakoan izenak eta haien baserriak errezitatu ditu.

Zabaletak bere istorioarekin aldarri bat egin nahi du. Euskal Herrian, Gipuzkoan, Goierrin, Zegaman miseria gorria baino gorriagoa zen garaian ezer ez zutenek zerbait izateko egin zuten bidaia egin zuen berak. Zabaleta immigrantea izan zen eta Ameriketako Estatu Batuetan onetik zer edo zer topatu bazuen ere, Zegaman bezain miseria gorria aurkitu zuen han.

Zabaletak, guztira, 32 urte egin zituen Ameriketako Estatu Batuetan. Coloradon, Kalifornian eta Wyomingen egon zen, besteak beste. Wyomingeko Rock Springs hirian bederatzi urte egin zituen, harri meategian behargin; lanerako toki gogorrenetako bat omen zen.

kanpora eraman ninduten, Urretxura, han ezagutzen zuten jende batekin. Baserrira bueltan ekarri ninduten bederatzi urterekin. Aita oso gaizki jarri zen eta hil egin zen. Ordurako etxea berriro egina zuten, baina dena zorra zen.

Hamaika urterekin basora lanera joan nintzen, bazkaria eraman eta halakoak egiten nituen. Han soldaduskara joan bitartean egon nintzen. Zelaian belarra ebaki eta irteten zen edozein lan egiten ibili nintzen.

Soldaduskan gaizki pasatzen da, baina bukatzerakoan harriak baino gogorragoak eginak ginen. Soldaduskan lagun batek Hego Amerikan osabak zeuzkala zioen. Orduan ez nekien Ipar eta Hego Amerikari buruz ezer ez. Hark esaten zuen han halako lana egiteagatik dirua irabazten zela. Norbaitek esan zidan akaso gaizki pasako nuela hara joanda, baina ez zitzaidala damutuko. Hala joan nintzen Ameriketara, egun batetik bestera. Neskalaguna utzi negarrez eta joan egin nintzen.

Zergatik joan zinen Ameriketara?

Sekulako miseria. Miseria gorriarekin topo egin nuen. 1966. urtea zen. Nafar bat zegoen han eta hark esan zidan ea azik ez ote zegoen Gipuzkoan jateko?

Baietz nik, eta berak hura esan

Behar handia izan genuen, oso gaizki bizi izandakoak gara gu.

1942an gure etxea erre zen. Sei ume ginen eta ni hiru urterekin

zidan leku txarrera joana nintzela esanez bezala. Enkargatuak, frantsez handi bat, goizean botak bi sokaldirekin lotzeko esan zidan, lana gogorra zela adierazi nahian.

Alabaina, hara joaterako nik ikatz asko eramana nuen bizkarrean eta ez nintzen kikildu.

Nafar batekin jarri ninduten pixka bat ikasteko, hura ere handiak pasatakoa zen. Egiak esaten zituen eta nagusiek ez zuten nahi hark berriei ezer kontatzerik, baina niri sekulakoak kontatu zizkidan, ufff...

Ez al zinen beldurtu?

Ez, nik uste dut pentsatzen nuela jende gehiago ere bazegoela han eta ahalegina egin beharko nuela. Hura dena en-

tzunda ere ez nuen negarrik egin. Ameriketako 32 urteetan bi aldiz egin nuen negar.

Lehendabiziko negarra gure aitaren arreba hil zela jakin nuenean egin nuen, 94 urte zituen. Guri Zegamako baserrian beharra izan genuenean asko lagundutako izeba zen. Negar egin nuen beste aldia nire zakur ona zahartu zenean izan zen, ezin zidan jarraitu eta oihu egiten zuen gizajoak; lantua jotzen zuen baina ezin zidan jarraitu.

Lagun izena zuen eta hark laguntzeari utzi zionean niretzako bizimodu gogorra etorri zen.

Bere ume bat bazegoen baina ergela zen oso eta behar zen moduan ezin zuen lanik egin.

Nik hango lanari jarraitu behar izan nion. Inoiz ez nuen hura bezalako zakurrik aurkitu.

Bakarrik joaten zinen ardiekin?

«Lana ez bazenuen ongi egiten beldurra beti zen sorterrira bidaliko zintuztela»

Zer aurkitu zenuen han?

«Ni geratu nintzen AEBetan eman nuen hitza bete nahi izan nuelako eta bete nuen»

Bai, bizimodu gogorra zen. Halako batean urak egindako sakanarekin egiten zenuen topo eta ardiak ezin ziren pasatu eta oso bizkor ibili behar izaten zinen, batik bat neguan ardiak nondik pasa zitezkeen bilatzeko. Hori zen hango lana. Ardiak zelaietara ere eraman behar ziren. Mendi aldera joatean ere zailtasun asko zegoen, leku gogorra zen hura ardiak zaintzeko, gauez koioteak eta panterak egoten ziren! Kasu egin behar

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

zitzaien ardiei eta oso argi egon behar zinen lana ongi egiteko.

Artalde handiak ziren, gainera, 1.800 bat buru eramaten genituen.

Ez bazenuen lana ongi egiten beldurra beti zen nagusiak bidali egingo zintuela sorterrira.

Guri hori jakinarazi ziguten beti, mehatxua hura zen.

Hemen oso gaizki bizi ginen, ez zegoen biderik, ez zegoen ezer ere. Ni etortzen nintzen, baina beti bueltatzen nintzen hara.

Oraindik ere joaten naiz, datorren urtean dirua aurrezten badut joateko asmoa daukat.

Orduan han ez zen dena txarra izan.

Nik eskolan ez dut ikasi eta ezin dut nahi bezain ongi azaldu, baina Utahk dena dauka, errekak, fruta, dena dauka eta Wyoming udan ere leku ederra da. Ni bizi naizen tokitik, Zegaman, Donejakue bidea pasatzen da eta erromes asko gure etxetik igarotzean hizketan hasten dira. Lehengoan pasatu zen bat hizketan hasi zen ingelesez. Wyomingen jaio zela eta Erresuma Batura joana zela esan zidan. Hizketan hasi nintzenean eta Wyomingen zein animalia, zein mendi eta hango historiak kontatu nizkionean liburu bat oparitu zidan. Lana gogotik egin nuen han, baina tokiak ere ezagutu nituen.

Lana ongi egitea zer zen?

Ardiak zaindu beharra zegoen eta nik, gainera, sinisten nuen lana ahalik eta ondoen egin behar nuela eta nire kontzientzirako ganadua ikaragarri maite nuenez ondo zainduta egon behar zen.

Bide batez, nagusiak lana ongi egiten nuela ikusten bazuen halako batean paperak egiten lagunduko zidala pentsatzen nuen.

Karta Berdea lortzen zenuten bost urtez nagusi berarentzat lan eginda eta karta horrek libre egiten zintuzten, ezta?

Bai, baina nire nagusiak itxaron arazi egin zidan bi urtez. Ez zuen nik alde egitea nahi. Gosea ere pasa nuen han, arkumea hiltzen ez ziguten uzten, bestela hona bidaliko gintuztela esaten zigun. Urik ez, egurrik ez, ogia guk egin behar...

Bizitzaren zati handi bat han egin duzu.

Andres, eta zergatik geratu zinen han?

Joan nintzenez, anaia han zegoenez, jende gehiago ere han zegoenez... Eta nik emandako hitza bete nahi izan nuen eta bete nuen.

Gero beste lan batzuetan aritu nintzen. Meategian egon nintzen Wyomingen. Harria ateratzen. Han urte batzuk egin nituen harri batek azpian hartu, eta min asko egin zidan arte.

Hango bi enkargatuk ikusi zuten istripua eta horregatik nago bizirik, baina inork ez zidan gero kasurik egin, ez konpainiak ezta emigraziokoek ere. Konpainiak arreglo txarra egin zidan eta hala itzuli nintzen Euskal Herrira.

Zergatik hara joandako artzain asko eta asko euskaldunak izan zineten?

MIKEL ALBISU

Nik ez nuen gauza handirik egingo bizitzan, baina Gipuzkoari on egin diotela uste dut, guk egindakoa erakutsi beharko litzateke. Euskaldunok kanpoan egin dugun hori azaldu behar delakoan nago eta orain arte egin zaiguna baino kasu gehiago egin beharko litzaigukeela ere bai. Artzainok egin genuenetik ona bakarrik erakusten da, dotorea, eta guk han gaizki pasatakoak gara. Horrekin ni ez nago ados, erakutsi behar bada dena garbi erakutsi behar da, alde ona eta txarra.

Hemen oso gauza txarrak pasatako ume asko gara eta joan behar izan ginen. Gu hara arrazoi bategatik joan ginen, hain zuzen, hemen miserian bizi ginelako eta hemen guri ez zigutelako kasurik egiten. Gu oso ongi onartuak edukitzeko arrazoia dela uste dut, eta gure historia oso-osorik jakin behar delakoan nago, ondoren datozenek ezagutu dezaten.

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

AEBetatik Itsasora Willis familiako sei kideak Itsason bizi dira orain dela urtebete pasatxotik.

Aita artzain ebanjelikoa da, eta Beasaingo elizan lanean ari da. Itsasoko komunitatean erabat integratuta daude, eta bertan zoriontsuak direla diote.

Miriam Luki Itsaso Jennifer eta David Willis New Yorken jaiotakoak dira. Ameriketako Estatu Batuetan, baina, ez da batere ohikoa jaioterrian bizitzen geratzea . Elkarrekin 20 urte inguru egin dituzte Ipar Karolinako gazteentzako kanpaleku batean lanean. Jenniferrek

musika ikasketak ditu eta David artzain ebanjelikoa da. Aurreko urteko San Joan egunaren bueltan iritsi ziren Euskal Herrira; David Beasaingo eliza ebanjelikoan lan egitera zetorren.

Familia osoa etorri zen. Jenniferrek eta Davidek lau seme-alaba dituzte. Ez ziren Beasainen

bizitzen geratu, Itsason baizik.

«Jainkoak aukeratu zuela esan ohi dugu, nekez aurkituko baikenuen horren komunitate lagunkoia. Itsasoko jendea familia da jada», azaldu du Jenniferrek.

Non bizi bilatzen ari zirela, eta horren familia handiari os-

tatu emango zion pisua aurkitzea zaila izango zela jakinda, Zumarragako lagun baten bitartez Itsasora etxe bat ikustera joan zen. Lehenengoa eta azkena. «Ezin sinistuta geratu nintzen. Etxea perfektua zen!».

Orduz geroztik han bizi dira.

«Gure etxeak, gainera, Estatu

GOIBERRI 11

ASTEKO GAIA

Batuetako etxeen antza gehiago du. Han pisuetan bizitzea ez da ohikoena, hirietan ez bada behintzat. Nik uste dut hemengo herri batean pisu batean bizitzen hasi izan bagina ez ginatekeela horren ongi egokituko ezta sentituko ere».

Seme-alabak primeran egokitu direla dio. Charissa (17 urte), Danae (14 urte), Gloria (12 urte) eta Seth semea (11 urte) dira seme-alaben izenak eta adinak. «Etorri aurretik AEBetan esan ziguten gure gaztetxoek tokiz aldatzeko adin onenak ez dituztela, baina oso ondo ari dira. Esango nuke guztiek sen abenturazalea dutela». Charissak Beasaingo Loinaz koruan kantatzen du. Danae artista da eta pintura eskolak jasotzen ditu Beasainen. Gloriak Beasainen eta Sethek Seguran, biek futbolean jokatzen dute. Dioenez, «gustatzen zaiena egiteko aukera aurkitu dute eta guztiak bikain bertakotu dira».

Beasaingo eliza ebanjelistan Hego Amerikako, Mexikoko, Errumaniako eta Euskal Herriko pertsonak elkartzen dira, besteak beste. «Talde handia da, nazionalitate ugari biltzen dituena, baina denok partekatzen dugu biblia ikasteko modu berbera», azaldu du Jenniferrek. Eliza horretan laguntzera etorri dira Willistarrak.

Jennifer musikaria da ikasketaz. Perkusio jotzailea da berez eta pianoa zein gitarra jotzen ditu. Seme-alaba guztiei transmititu die musikarekiko zaletasuna. Jenniferrek musika jarduerak egin zituen Itsasoko udalekuetan. Ez da itsasoarrekin partekatu duen ekintza bakarra. Ingeles eskolak ere ematen ditu: «Bertakoek diotenez, ni Itsason biziko ez banintz datozen guztiak ez lirateke klaseetara etorriko eta niri poz handia ematen dit zer eskainia izatea».

Hizkuntza zalea da, gainera.

Alemanez ikasi zuen, eta bidean, hizkuntzak nola irakatsi ere

bai. Gaztelania ulertzen du eta zer edo zer hitz egin; senarrarekin batera ari da ikasten. Euskarak, ordea, harrapatu egin du eta ikasiko duela dio. «Egiten duen soinuari entzuten diot adi.

Gure sinesmenen arabera hizkuntza guztiak Babeleko dorrean sortu ziren eta handik zabaldu. Hizkuntza handiak zabaldu eta nahastu ziren. Euskararen lerroa, ordea, zuzena da: Babeletik Euskal Herrira doa».

Ezkerrean, Willis familia osoa Itsason bizi diren etxearen kanpoan. Goian, Willis gaztetxoak aurreko San Joan bezperan Itsasoko plazan dantzan. MIKEL ALBISU/WILLIS

Zeramikaren magia Itsasoarrekin sortu duten harremanaren oinarrian buztina dago. Jenniferrek zeramika egiten zuen AEBetan eta handik joan zenean ez zuela berriro egingo uste zuen. Behin Goierrin, bere senarrak sakelakoari begiratu, eta zeramika egiten zen toki bat seinalatu zion: Pott zeramika zen, Itsason. «Hara iristea oso zirraragarria izan zen uste nuelako zeramika atzean utzita nuela. Jone Urain eta Maite Salutregi ezagutu genituen han. Biharamunean Pilare Muxika eta Aizpea Lasa atejoka genituen San Joan bezperako festara gonbidatzeko eta,

«Nekez aurkituko genukeen Itsasokoa moduko komunitate lagunkoia» «Seme-alabek gustatzen zaiena egiteko aukera aurkitu, eta bikain bertakotu dira» Jennifer Willis

Estatubatuarra Itsason

konturatzerako, Itsasoko komunitatearen parte gara».

Itsason egiten duten bizimodua AEBetan egin ohi denetik urrun dagoela dio: «Bizitzeko modua oso ezberdina da. Han jendea bere kasara bizi da. Komunitate zentzua bestelakoa da. Eliza baten inguruan edota klub baten inguruan ehundu daiteke han, baina herri bateko bizilagunak komunitate bat izatea zaila da. AEBetan herriak oso sakabanatuak dira, zabalak, eta bizilagunen izenak jakitea ere ez da gauza erraza».

Itsason bizilagunen izenak dakizkite eta komunitatearen parte sentitzen dira. Apirilean AEBetara itzuliko dira alaba nagusiena unibertsitatean hasiko da eta. Alaba bideratu, eta Euskal Herrira bueltatuko dira, «zalantzarik gabe». Egun seme-alabek etxetik ikasten dute Internet bidez AEBetara lotzen direlako. Sistemak funtzionatu du eta bertako hizkuntzak bere egiten dituzten bitartean hala jarraituko dute. Dena dela, Euskal Herrian luze egoteko asmoa daukate Itsason euren tokia aurkitu dutelako.

12 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Joan, jo eta poztu Lazkaoko Jundajo txarangak hamar urte bete ditu. Ospakizun urtea dute 2017a, eta abenduan kontzertu berezia egingo dute, Arerian. ‘Lazkaoko martxa’ birmoldatu dute, instrumentu taldearentzat konponketak gauzatuta.

Aimar Maiz Lazkao Lazkaon, 2007aren hasieran sortu zuten Jundajo txaranga.

Zortzi gazte batu ziren proiektu berrirako, Lazkaokoak batzuk, Beasaingoak, Tolosakoak eta ingurukoak besteak. Bakoitzak bere instrumentuak hartu, eta lehendik Antzar Gazteak txarangan ondu zuten esperientziarekin abiatu ziren.

Hamargarren urteurrena, 2017an, ospakizun urtea izan dute, eta dute oraindik. San Prudentzio jaietan Jundajo txarangakoek bota zuten jai hasierako suziria, udaletxeko balkoi-

tik. San Migel aurrean izan zuten beste ekinaldi bat. Goizean goiz kalejiran hasi, eguerdian dantzari larrien saioan aritu, eta arratseko sagardo edatea alaituz borobildu zuten eguna.

Oraindik beste ekitaldi bat falta zaie: abenduan kontzertua joko dute Lazkaon, Areria antzokian ziurrenik. Eguna zehaztu gabe daukate oraindik, baina herriko beste talde batzuek lagunduko diete, Kantaka abesbatzak, Oin-Arin dantza taldeak eta areto dantzen taldeak, besteak beste.

Antzar Gazteen errautseta-

Jundajok lehenengo irteera Zumarragara egin zuen, 2007ko apirilean; asko ibili ohi da gaur egun Txaranga «indartsu» dago. Musika maila igo du, eta boladan dauden abestiei heltzen saiatzen da

tik berpiztu zen txaranga Lazkaon, orain hamar urte. «Lazkaon beti izan zen txaranga, Antzar Gazteak. Han geroz eta jende gutxiago zebilen, eta azken urteetan ia inor ez. Bi-hiru lagun nora jo ez genekiela geratu ginen. Tolosako inauterietatik ezagututako batzuk elkartu, eta garaje batean hasi ginen entseatzen, Lazkaon», gogoratu du Aitor Tellok.

Zortzi musikarik ekin zioten Jundajoren jirari. 12 dira gaur egun. Musika arloan ere bilakaera oparoa izan du, onerako.

Lehenengo irteera Zumarra-

GOIBERRI 13

ERREPORTAJEA

gara egin zuten, 2007ko apirilean. Irrintzi dantza taldearen 40. urteurreneko ospakizunetan izan zuen Jundajok debuta.

handia daukate. Han bizi egiten dute. Lazkaon ere jendea ohitzen ari da», ohartu da Tello.

Zaldibian jo zuten, larunbatean, Santa Fe jaietako kuadrillen egunean. Hura ere ohiko txokoa dute. «Urte dezente dira jada, hots egin digutenak. Hori seinale ona da, bai beraien aldetik, gustura geratzen diren seinale, eta bai gure aldetik».

Urtean zehar, noiznahi Herriko txaranga gisa hasi ziren.

Urtean zehar Lazkaon izaten diren festa, jai eta ekitaldietan jo izan dute, hamar urteotan.

Udalarekin tratu bat itxi zuten: kalean jotzearen truke, Hirigoien kaleko eskola txikian gela bat uzteko eskatu zieten. Harrezkero, hura dute entsegu lokala, biltokia eta biltegia. «Han jarraitzen dugu oraindik».

Herrian bertan ezezik, inguruko toki askotara ere zabaldu da Jundajoren doinua. «Joaldi gehienak uda partean izaten ditugu, normala den bezala. Urtean zehar, gainontzean, betiko data seinalatuetan: Donostiako Danborrada, Tolosako inauteriak...».

Joan eta jo, izenak dioen bezala. Beste apartekorik ez du txarangak. Baina emaitza ez da nolanahikoa. Festa jartzea tokatzen zaie, jaiak alaitzea, jendearen aldartea poztea. «Helburua kaleko giroa alaitzea da.

Besterik ez. Herri batzuek afizio gehiago dute, beste batzuek gutxiago. Baina jendeak gustura hartzen du txaranga».

Ez daukate plaza gogokoenik, edo ez dute esaten behintzat. Hala ere, «herri txarangazaleena» Tolosa dela garbi daukate. «Txarangek indar

‘Lazkaoko martxa’

Aurreko orrian, Jundajo txaranga aurtengo San Prudentzio jaietan, txupinazoa botata. Goian, erdian, 2008an. Beste biak 2017ko Lazkaoko festetako kale-joaldiak dira. AIMAR MAIZ / JUNDAJO

Errepertorioa astintzen ahalegintzen dira: kantu berrien partiturak lortu, ikasi, eta jo. «Gaur egungo abestiak jotakoan antzematen da kalean, jendeak arreta jartzen du. Bi berri sartu ditugu aurten. Modan dauden doinuak joz gero, berehalako arrakasta izaten da».

Jundajo, 10 urterekin, «indartsu» dago. «Jende faltarik ez dugu izan. Geroz eta garapen hobea darama taldeak. Gure aldetik ere dedikazioa eskatzen du: beti berritzen aritu behar.

Maila oso ona lortu dugu, ez dago alderik orain dela hamar urte entzun, edo orain entzun».

Abenduko kontzertuan berritasun bat aurkeztuko du Jundajok. Lazkaoko martxa birmoldatu dute —danborradan jo ohi dutena—, Jabier Muruamendiaraz konposatzailearen familiaren baimena jasota.

«Txistularientzat sortua zen, eta txarangarako eskas zegoela iruditzen zitzaigun». To oparia, urteak bete dituenak egina.

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Ordiziako ikuspegia, 1860. urtean. ORDIZIAKO UDALA

Aldaketaren isla Ordiziako irudi zaharren erakusketa eta Oianguko zuhaitzak ezagutzeko bisita gidatua antolatu dituzte Ondarearen Europako Jardunaldien barruan A. VierbĂźcher Ordizia Ondarearen Europako Jardunaldiekin bat egin du Ordiziako Udalak. Paisaia bizia. Paisaia eraikuntza lelopean, jardunaldi horien helburua ondarea balioan jartzea da, herritarrei ondarea beste modu batean gerturatuz, hainbat gai oinarri hartuta. Gipuzkoan, ondarea eta paisaia beste modu batean ezagutzeko 115 ekitaldi antola-

tu dira 40 udalerritan. Azaroaren 9ra bitarte luzatuko da egitaraua.

Ordiziako ekintzak Ondarearen Europako Jardunaldien barruan, Ordiziak bere 750 urtetan izan duen paisaia aldaketa islatzen duten grabatu eta irudien erakusketa prestatu du Ordiziako Udalak. Gure iragana elkartearen laguntza-

rekin prestatu du eta hilaren 18ra bitarte egongo da ikusgai.

Horrez gain, bihar larunbata, bisita gidatua egingo dute, euskaraz 11:00etan eta 12:00etan gazteleraz.

Erakusketa, Ordiziako 10 irudik osatzen dute. Grabatuak Gregorio Hombrados OĂąativia margolari zarauztarrarenak dira eta bere ustez Villafranca hiribilduaren XVI. mendeko

itxura nolakoa izan zitekeen erakusten dute. Argazki zaharrak, berriz, Ordiziako artxiboan dauden irudiak dira. Argazki zaharrena 1860 urtekoa da eta erakusketan jarrita dago.

Bestalde, ondareari buruzko jardunaldi hauetan natura irteera ere antolatu dute Oianguko parkean dauden zuhaitz eta zuhaixkak ezagutzeko. Ibilbide gidatua atzo egin zuten.

GOIBERRI 15

MOTZEAN

Segurarrak dantzara aterako dira Txapelketaren atariko, II. Dantza Eguna egingo dute hilaren 21ean, dantza herrian zehar barreiatzeko.

Tere Madinabeitia Segura Segurako dantza sueltoko txapelketa ezaguna 41. ediziora iritsi da aurten, baina iaz bezala, Euskal Herriko dantzari onenak biltzen dituen hitzordua ez da Baratze pilotalekuan egiten diren saio ikusgarrietara mugatuko, dantza giro horrek plazan ere izango baitu oihartzuna.

Izan ere, txapelketarekin batera, II. Dantza Eguna izango da urriaren 21ekoa Seguran, udalak eta Azpilla dantza taldeak antolatuta.

Herria dantzan jartzea da Dantza egunaren helburua, eta horretarako dantza saio gidatuak egingo dira goizean zein bazkalondorenean plazan, edozein herritarrak parte har dezan, izan haur, gazte edo heldu. Lagun taldeak, familia

osoak elkarrekin, bakarka... denak daude dantza egitera gonbidatuta. Errebal taldeko kideak arduratuko dira dantza saio horiek gidatzeaz.

Dantza egunaren irekiera 11:30ean dago iragarrita herriko plazan. Azpilla taldeko dantzariek gidatutako polka herrikoi erraldoi batekin emango zaie hasiera ekitaldiei. Gero, dantzak bazkaltzeko bakarrik izango du etenaldia, eta txapelketarekin batera izango du amaiera iluntzean.

13 dantzari bikote Dantza txapelketak Euskal Herriko dantzari onenak elkartuko ditu. Ohiko formatoan egingo da: dantzari bikote bakoitzak, euskal tradiziozko jantzia soinean dutela, eta txistulari, al-

II. Dantza Eguna oiz eta arratsaldez egingo da II. Dantza Eguna Seguran, hilaren 21ean.

Hona egitaraua: 11:30. Plazan topaketa nagusia eta Azpilla dantza taldeak gidaturiko polka herrikoi erraldoia.

Ondoren. Errebal taldeak gidatuta,dantza plaza.

13:30-15:30. Herri bazkaria karpan (txartelak bertan salgai).

15:30-17:00 . Errebal taldeak gidatuta,dantza plaza.

17:15. Kalejira plazatik Baratze pilotalekura.

18:00. Euskal Herriko 41. dantza txapelketa Baratzen.Atsedenaldian, Tio Teronen Semeak taldearen emanaldia.

G

Iaz plaza bete egin zen polka dantzatu zutenekin. J.ZARANDONA

bokari edo trikitilarien doinuez lagunduta, fandangoa eta arinarina dantzatu beharko dute.

Aurten 13 bikotek eman dute izena, Gipuzkoakoak gehienak, baina Arabakoak eta Lapurdikoak ere izango dira. Azken urteotan bezala, aurten ere EITBk emango du saioa telebistaz, eta atsedenaldian Tio Teronen Semeak taldearen dantza ikuskizunaz gozatzeko aukera izango dute ikusleek.