Goiberri 263. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

263. zenbakia. 2017ko abenduaren 15a

Ametsak bizirik dirau Awet Gebremedhin eritrearrak Goierrin egin du geldialdia profesional izateko abiatu duen bidean 10-11

GOI B ERRI Itziar Sasieta 3 Iritzia 4-5 Azoketan hotzari aurre eginez 6-7 Arraio musika taldea 8 Jose Antonio Basabe pilotari ohia 12-13 Made in Urola artisauak 14-15 Goierriko artistak 16-17 Alegiko eliza 18 Igotzailea da, eta talde txikietako esprintetan ondo moldatzen da Idiazabalgo familia batekin bizi den txirrindularia. ASIER ZALDUA

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Itziar Sasieta Baserritarra

«Emakumeok gizonek baino lan gehiago egin dugu beti baserrian» Josune Zarandona Urretxu Urretxuko Mendizabal baserrian jaio eta bizi da Itziar Sasieta (Urretxu, 1951). Haurra zela, 12 urterekin Urretxuko herrian aritu zen lanean familia bateko haurrak zaintzen. «15 anaiaarreba ginen, ama alargunduta zegoen eta etxean lagundu beharra zegoen». Segituan baina, baserrira itzuli zen, bertara ezkondu eta baserriko lanetan jardun du gaur arte. Santa Barbara baseliza zaintzearen ardura ere berea da, 20 urtetik gora daramatza lan horietan.

Emakumeek baserrian gizonezkoek baino lan gehiago egin izan dutela uste du, «guk naturaltasunez bizi genuen, beti horrela izan baitzen».

Urretxuko eta Zumarragako udalek emakume baserritarrei eman zien Xera saria jaso zuen 2010ean Zumarragako Euxebi Ormazabalekin batera guztien izenean .

Zein zaletasun dituzu?

Mendira joatea.

Liburu bat.

Lazkao Txikiren bertsoenak.

Musika talde bat.

Kupela.

Abesti bat.

Baserritik kalera, Kaxianorena.

Janari bat.

Bakailao frijitua.

Edari bat.

Txakolina.

Oporretarako leku bat.

Pirinioak.

Goierriko txoko bat.

Otzaurte.

«Alkate banintz, baserritarren kezkei arreta gehiago eskainiko nieke»

JOSUNE ZARANDONA

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Amets bat.

Santiago bidea egitea.

Urretxuko alkate bazina?

Baserritarren kezkei arreta gehiago eskainiko nieke.

Urretxun biziko ez bazina.

Hondarribian.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Antxiñe Mendizabal Aranburu Idazlea

Txanogorritxo eta otsoak harles Perrault idazle frantsesa (Paris, 16281703) klasikotzat jo ohi ditugun hainbat ipuinen egilea da, besteak beste, Txanogorritxo. Ez dut zalantza egiten, irakurle, ipuina ezagutzen duzula, eta askok izango zarete zuen seme-alabei ipuina irakurri diozuenak edota zuen alaba, inoiz, Txanogorritxoz mozorrotu duzuenak.

Ipuin klasikoak maite ditut, eta gustuko dut ipuinek gorde ohi dituzten esanahi ezkutuetan arakatzea. Hainbat eta hainbat irakurrita konturatu naiz, normalean, gaur egunera iritsi zaizkigun bertsioak aldatuak daudela, leunduta, esan ohi denez, gure haurren sentikortasuna ez zauritzearren, ziur aski. Jatorrizko bertsioak gordinagoak izan ohi dira beti eta,

C

gainera, irakasgairen bat proposatu ohi digute.

Hona hemen, esate baterako, Charles Perraultek Txanogorritxo ipuina idatzi zuenean erantsi zion ikasgaia: «Nerabezaroan, neskatxa polit, atsegin eta herabeek bereziki ez dute konplazentziaz entzun behar esaten zaien guztia, izan ere, horietako asko otsoen harrapakin bihurtzen dira. Eta kontuan hartu otso guztiak, itxuraz berdinak ematen duten arren, ez direla izaera berekoak. Badira maltzurkeria handia dutenak, isilak, ez gorrotorik ez mingostasunik erakusten ez dutenak, eroapen eta gozotasun handikoak, ezkutuan, ordea, neskatxak beren etxeetaraino jarraitzen dituztenak, kale estuetan barrena; hain justu, jakina da otsorik lausengarienak direla, guztien artean, ankerrenak».

Iazko San Fermin jaietan

gertatu den sexu-erasoaren epaiketaren harira irakurri dudan emakume erasotuaren epailearen aurreko deklarazioak Txanogorritxo ipuina ekarri dit ezinbestean gogora, Iruñean, erasotzailea otso bakartia izan beharrean otso-saldo bat izan bada ere: «… adiskide otsoarekin topo egin zuen, eta honek jateko gogo handia izan zuen, baina ez zen ausartu inguruan egurgile batzuk zebiltzalako...»; «ondo da, esan

zion otsoak, nik ere amona ikusi nahi dut, ni bide honetatik joango naiz, eta zu hortik, ikusiko dugu zein iristen den lehenengo»; «… utzi opila eta gurin potoa apalean eta zatoz nirekin etzatera, esan zion otsoak...». Esatekoa da Charles Perraulten jatorrizko ipuina ez dela amaitzen guk ezagutzen ditugun bertsioaren antzera. Hemen duzu egiazko amaiera: «… eta hitz horiek esanda, otso gaiztoa Txanogorritxoren gainean oldartu zen eta jan egin zuen». Ez dago amaiera edulkoraturik; Perrault gehiago hurbiltzen da errealitatera Walt Disney baino.

Bitxia da: Charles Perraultek, XVII. mendean eta azken hamarkadetako feministarik polemikoenak sexu-erasoen inguruan antzeko hausnarketa egiten dute. Virginie Despentesek (Nancy, 1969) King Kong teoria liburuan dio: «Bortxaketa arrisku saihestezina da emakumearentzat, emakumeek gogoan izan behar duten arriskua, etxetik irten eta askatasunez ibili nahi badute». Camille Paglia feminista amerikarrak (New York, 1947) ere antzera dio: «Emakume izanik eta kanpora irteteko arriskua hartu nahi izanez gero, oso litekeena da zerbait gertatzea».

«Otsorik lausengarienak direla, guztien artean, ankerrenak».

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Artisauekin hitzordua Gonbite berezia luzatzen du oraingoan Josu Marotok: «Made in Urola elkarteak antolatuta, datorren igandean, hilak 17, Zumarragan ospatuko den arte eta artisau azokan izango gara eskualdeko artista eta artisau ezberdinak».

Konturatzerako iritsiko dira Eguberriak, eta egun horiekin Olentzero. Azken urteetan, Mari Domingirekin batera leku askotan. Nik umetan ez nuen Maridomingiren berririk. Olentzero gizon mozkorti, zarpail eta bakartia zen. Baina, azken hamarkadetan Santa Klausekin fusionatu, eta eredu yankien itxura hartu du. Bide horretan, eta berdintasunaren izenean, Mari Domingi agertu zen, Olentzeroren laguntzaile gisara. Emakumea gizonaren ondoan, bigarren planoan jartzeak ez digu mesederik egiten. Olentzero bera izan daiteke emakume. Edo gizon. Edo Maialen Lujanbiok bertso txapelketan esan duen moduan ez gizon, ez emakume. Horrez gain, Olentzerori ustezko bikotekidea jartzeak Olentzeroren genero marka finkatu du, eta emakumearen bigarrentasuna eta ustezko heterosexualitatea indartu.

Sorreran Olentzero urteko aro bat zen. Eta Nafarroan zein Gipuzkoan izaki gisan agertzen zen; gizonezko nahiz emakumezko izan zitekeen. Leitzan duela 60 bat urtera arte, etxe bakoitzak bere Orantzaroa jartzen zuen balkoian, eta panpina horrek ere ez zuen genero marka finkorik.

Eta iaz Iruñeko kaleetan ohiko emakume jantziekin ikusi nuen Olentzero bat, Duguna dantza taldearena alegia. Eta horrek zer pentsa eman zidan. Benetan berdintasunaren izenean lan egin nahi badugu, eredu hetero patriarkaletik aldendu behar gara. Eta emakumeok hainbeste urtetan kendu diguten protagonismoa exijitu behar dugu. Eta zurekin erabat ados Maider, exijitzeaz gain, hartu egingo dugu.

Ane Azurmendi Lasa

bat eta

Zure hitzak irakurrita, arkatza zorroztu eta gutuna idatzi diot delako Orantzarori (gizonezko nahiz emakumezko izan zitekeen Leitzako izakiari). Honelaxe dio: «Kaixo, Orantzaro. Jakingo duzunez, emakumeok, aspaldidanik, nazka-nazka eginda gaude jasaten dugun zapalkuntzaz. Ane eta biok baino zaharragoa zara zu, eta mendeetan luzatu den egoera dela ikusi duzu, bukaerarik gabea. Hamaika aurpegi eta mozorro dituela eredu hetero patriarkalak, eta zuregan ere eragina izan duela azken hamarkadetan. Konturatu al zara zertan bilakatu zaituzten? Bai, eredu yankeen itxura eman dizute, ondoan Mari Domingi izeneko laguntzaile atsegina jarrita. Mozorro bat gehiago. Zuk ikusi zer egin. Mozorroa gustukoa ez baduzu, zuk kendu beharko duzu; izan ere, Leitzan, jada, gero eta gutxiago akordatzen dira zutaz. Nik ez dizut ezer eskatuko, ez zuri, ez Olentzerori, ezta Mari Domingiri ere. Eskean aritzea ez zait oso gustagarria, Gabonetan gurean ohitura izan arren. Aneri ere ez diot

bat

Maider del Olmo Zubeldia

bere testua aldatzeko eskatuko, noski; nahiz eta, gauza batean berarekin erabat ados ez egon. Dioenez, emakumeok exijitu egin behar dugu hainbeste urtetan kendu diguten protagonismoa. Bestela esango nuke nik: hartu egin behar dugu nahi dugun lekua, zain egon gabe. Eman, ez baitigute emango. Logika erraza baliatuko dut aurretik esandakoa indartzeko: Orain arte ez badigute eman, zergatik emango digute aurrerantzean?».

06 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Jose Luis Rey Iturriza da Ordiziako eta Zumarragako azoketan berogailudun txamarra saltzen ari dena. TERE MADINABEITIA

Hotzaren beldurrik ez Negu giroarekin batera, teknologiaren alorreko nobedadea iritsi da Ordiziako azokatik: berogailudun txamarra.

Tere Madinabeitia Ordizia Ordiziako azokan ez da beste gairik azken asteotan. Neguko giroa iristearekin batera, berogailua daramaten txamarren kontua ahoz aho dabil plazako

saltzaileen artean. Punta-puntako teknologiak eman du azken nobedadea ferian.

Tenperatura baxuei aurre egiteko makina bat trikimailu erabili ohi dituzte azokako sal-

GOIBERRI 07

ERREPORTAJEA

tzaileek. Aspaldi geratu ziren atzean, esaterako, eskuak berotzeko ur beroarekin betetako botilak, baina oraindik bada lurretik isolatzeko oin azpitan kartoia jartzen duenik; betikoak dira, berriz, txano, eskularru, bufanda eta galtzerdi lodiak, baita belarriak babestekoak ere; butanozko edo propanozko estufak ere erabiltzen dira...

Orain, botoi bat sakatuz beroa ematen duten txamarrak ere hasi dira ikusten.

Bateria bati lotuta Azokan bertan, baina arropa saltzaileak egoten diren Beti Alai frontoiko atarian eros daitezkete txamarra horiek. Hamalau ezizenez ezagutzen den Jose Luis Rey Iturriza azpeitiarrak saltzen ditu. Asturiasko etxe batek egindakoak dira, Joluvi markakoak, gizonezko zein emakumezkoenak, eta neurri eta kolore desberdinetakoak.

Lumazko anoraken antza dute, baina lumen ordez, zuntza da duten betegarria. Bizkar eta lepo aldean hari erradiatzailez osatutako panelak dituzte, eta horiek berotzeko, USB bidez konektatzen dira bateria eramangarri batera. Hiru bero maila dituzte, bularraldean daukaten botoi baten bidez aukeratu ahal direnak.

Beste azoka batzuen artean Zumarragakora ere joaten den Hamalauk dioenez, aurten hasi da txamarra horiek saltzen, eta hasieran jendeari «harridura eta sinestezintasuna» sortu badizkiote ere, «eta, manta elektrikoek duten ospe txarragatik, baita beldur piska bat eman ere», poliki-poliki salmenta igotzen ari da.

Erabiltzaileak gustura Hori ez da harritzekoa, bezeroek beraiek egiten diete eta propagandarik handiena txa-

«Botoia sakatu eta tenperatura maila aukeratu behar da.

Momentuan berotzen da» Txema Rueda

Azokako fruta saltzailea

keta horiei. Ordizian bertan fruta saltzen ibiltzen den Txema Rueda da bezero horietako bat.

Badira aste batzuk txamarra erosi duela, eta «oso gustura dago».

Azoketan hainbeste orduz kanpoan eta leku txiki batean ia mugitu gabe lan egiten dutelako hotz handia pasatzen dutela dio Rueda fruta saltzaileak, eta orain arte mota guztietako arropa termikoa probatu dutela, «baita galtzontzilo luzeak ere!». Hotzari aurre egitea zaila da, baina oraingoan «asmatu» duela dio. «Txamarrak oso itxura polita du, eta berogailurik gabe ere berotzen du, ona da.

Baina kalefakzioarena ikaragarria da: bateria etxetik kargatuta eramaten dut poltsikoan, eta txamarrari konektatuta dagoenean botoia sakatu eta tenperatura maila aukeratu besterik ez dut egin behar. Momentuan berotzen da!».

08 GOIBERRI

GAZTEAK

‘Legazpunk & roll’ erritmora Arraiorekin Josune Zarandona Legazpi Legazpin musika mugimendua oparoa izan da beti. Asko dira azken urteetan bertan sortu diren taldeak, eta gaur egun ere indarrean jarraitzen dutenak.

Subeltza kolektiboa da horren adibide nagusienetako bat. Herriko musika taldeak biltzen dituen taldea da. Entseatzeko musika lokalak dituzte Legazpiko taldeek Bikuña-Txikin, baita grabazio estudio bat ere.

Hain zuzen, oraintxe ari dira euren lehen diskoa izango dena grabatzen bertan Arraio taldeko musikari gazteak.

Arraio 2014. urtean sortu zen Martin Toquero taldeko kideak esan duenez. Toquerorekin batera (ahotsa eta gitarra), Jokin Madinak (bateria), Guillermo Lasak (gitarra) eta Unai Untzillak (baxua) osatzen dute taldea. Kuadrillakoak dira guztiak eta 19 urte dituzte.

Legazpiko Doinua musika eskolan ikasketak egindakoak dira denak eta talde gisa bertan elkartu ziren lehenengoz. «Musika eskolan konboak egiten dituzte, musika tresna ezberdinak jotzen dituzten ikasleek osatutako taldeak dira», azaldu du Toquerok. Bertan izan zuten talde gisa lehenengo esperientzia. Gustatu egin zitzaien, eta aurrera jarraitzea erabaki zuten.

Punka eta rocka lantzen di-

Babeslea

Arraio taldeko kideak hasita daude jada Subeltzako estudioan beren lehen diskoa grabatzen. GOIBERRI tuzte Arraion. « Legazpunk & roll izena jarri diogu gure estiloari, gurea Legazpin egiten den punk- a eta rock- a dela adierazteko», dio Toquerok.

«Legazpunk&roll izena jarri diogu gure estiloari Legazpin egina dela adierazteko» Martin Toquero

Arraio taldeko kidea

Hamar abestiko diskoa Euren lehendabiziko diskoa izango dena grabatzen hasita daude Subeltza kolektiboak Legazpin duen estudioan.

«Irailean egin ziguten proposamena eta ez genuen bi aldiz pentsatu», diote. Ordurako bazituzten ekoizpen propioko hiru-bat abesti, baina diskoa osatzeko beste zazpi abesti ere egin dituzte denbora tarte honetan.

Hamar abestiz osatutako diskoa izango da, eta euskaraz, gaztelaniaz eta ingelesez abesten dute. Batez ere, «gizarteari

buruz hitz egin dugu gure abestietan, Katalunia, Palestina, Trump... bezalako gaietan oinarrituta», diote. Baina kritikarako bitarteko ere badira abestiak.

Adibidez, En Legazpia hay poco rock&roll izenekoan Legazpiko egungo musika mugimenduari buruzko hausnarketa egiten dute. «Mugimendu asko dago herrian, baina gazteen artean geldialdia nabaritu dugu azken urteetan. Gu gara gaur-gaurkoz talderik gazteena».

Ikasketak tarteko, nahi baino kontzertu gutxiago ematen dituzten arren, moldatzen dira emanaldiak egiteko. Behin diskoa grabatutakoan tour bat egiteko asmoa dute euren lana ezagutzera emateko. Legazpunk & roll estiloa lau haizetara zabaltzera doaz.

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Elkartasun pedalkadak Awet Gebremedhin txirrindulari eritrearra Idiazabalen bizi da, Imaz-Baztarrika sendiaren etxean.

Asier Zaldua Idiazabal Awet Gebremedhin txirrindulari eritrearra bere herrialdeko selekzioarekin etorri zen Europara, Suediara ihes egin zuen eta iaz Euskal Herrira etorri zen. Kuwait-Cartucho.es taldean korrika egiten du, UCI Continental mailan, baina ez du soldatarik.

Euskal Herriko lagunek laguntzen diote.

Gebremedhin 1992an jaio zen. Bere haurtzaroa ez zen erraza izan: ura eta janaria faltan zituzten. 12 urterekin hasi zen bizikletan ibiltzen, 15 kilometrora zegoen eskolara joateko. Lehiatzen hasi eta gutxira lasterketak irabazten hasi zen eta selekziora eraman zuten.

2013Ko Munduko Txapelketan parte hartu zuen. Profesionala izan nahi zuenez, kontzentrazioa utzi eta Suedian asilo politikoa eskatu zuen (Suedian eritrear asko daude). Ez zen erabaki ona izan, Suedian ez baitago txirrindularitza zaletasunik. Gainera bi urtetan ezin izan zuen lasterketetan parte hartu, paperik ez zuelako.

Baimenak lortu zituenean berriro lehiatzeari ekin zion, Herbehereetako Ner GroupMarco Polo Cycling taldearekin. Talde honek Euskal Herriko Txirrindulari Egitasmo Solidarioa ekimenaren laguntza eduki zuen. Eritrearrak emaitza onak lortu zituen. Kantabriako Itzu-

lian, adibidez, seigarren sailkatu zen.

Egun, Kuwait-Cartucho.es taldeko kidea da. Ez du soldatarik, baina Euskal Herriko lagunen elkartasunari esker, bere ametsak bizirik dirau. Asier Gurrutxaga tolosarra eta Aratz Imaz idiazabaldarra dira bere aitabitxiak. Bata Txirrindulari Egitasmo Solidarioko boluntarioa zen eta bestea Ner Groupekoa.

Emaitza onak Errefuxiatuen taldeari esker ezagutu zuten elkar. «Iaz errefuxiatuen taldekoak Idiazabalgo pisu batean egon ziren eta Awetekin oso harreman ona egin genuen. Emaitza onenak berak lortu zituen eta Madrilgo talde batera joateko aukera suertatu zitzaion. Bi entrenamenduren ondoren, afizionatu mailako taldetik profesional mailakora pasatzea erabaki zuten. Bere erronka nagusia Portugalgo Itzulia zen, baina zorte txarra izan zuen: sekulako erorketa izan zuen. Hala ere, 37. sailkatu zen. Madrilgo Itzulian 17. sailkatu zen eta Ordizian 40. postuan. Denboraldi polita osatu du, nahiz eta lasterketa gutxitan parte hartzeko aukera eduki duen».

Errefuxiatuei oztopo asko jartzen dizkiete. «Indonesian eta Iranen korritu behar zuen,

baina berandu esan ziguten eta bisatua berandu iritsi zen. Errefuxiatuek bisatua eskatu behar dute. Guk pasaportearekin nahikoa dugu», azaldu dute.

Igotzailea da eta talde txikietako esprintetan ondo moldatzen da. Bere lagunek fede handia dute beragan. «Dohainak ditu eta oso diziplinatua da.

Lasterketa bakarra utzi du: Indurainen omenezkoa. Davide Rebellinen zain gelditu zen eta italiarrari lagundu ondoren, lehertu egin zen».

Rebellin, urte askotan munduko txirrindulari onenetako bat izana, bere taldekidea da.

«Awet-ek ez zuen ezagutzen.

Izan ere, Rebellin Awet jaio zen urtean pasa zen profesional mailara. Hala ere, biak oso ondo moldatzen dira. Rebellinek, ura ematearen truke, babesa agindu zion. Aholku asko eman dizkio. Portugalgo Itzulian logela berean lo egin zuten». Eritrearrak italiarraren

Aratz Imaz idiazabaldarra eta Asier Gurrutxaga tolosarra dira bere aitabitxiak Idiazabalen bizi da, Emilio Imaz eta Gurutze Baztarrikaren etxean

GOIBERRI 11

ASTEKO GAIA

Awet Gebremedhin txirrindulari eritrearra, Idiazabalen. ASIER ZALDUA

aholkuak zintzo jarraitzen ditu.

«22:00etarako ohean dago.

Oso profesionala da. Urte osoan zehar zaintzen da».

Suediako lizentzia du, bertan eskatu baitzuen asilo politikoa.

Eritreako pasaportea lortu nahi du, oztopo gutxiagorekin bidaiatu ahal izateko. Egun Idiazabalen bizi da. Hasieran Aratzekin eta bere neskalagunarekin bizi zen, baina kamera hiperbariko bat alokatu zioten altueran entrenatzera joateko dirurik ez zuelako eta kamera ez zen beraien etxean sartzen.

Hala, Aratzen gurasoen etxera joan zen. Emilio Imaz eta Gurutze Baztarrika oso gustura daude berarekin. «Pertsona zoragarria da. Utziko bagenio, etxeko lanak berak egingo lituzke».

Laguntzaileak Laguntzaile gehiago ere baditu: Ander Altuna entrenatzailea eta Oskarbi, Cartucho.es, Spiuk, Mustang eta Begiristain Optika enpresak. «Anderrek sekulako laguntza eskaini dio.

Gauero mezu bat bidaltzen dio, hurrengo egunean egin behar duen lanarekin. Hobekuntza nabaria egin du».

Ez dakite oraindik hurrengo denboraldian zein taldetan arituko den. Bere lagunak Europako ate guztiak jotzen ari dira.

«Ea talderen batek fitxatzen duen. Euskal taldeek errefuxiatu bati ateak irekitzea oso polita litzateke. Gainera, bera ere dagoeneko euskalduna da. Eta maila ona du. Gure poltsikotik dirua jarri behar izan dugu, baina esperientzia hau ez dago diruarekin ordaintzerik. Anaia bat irabazi dugu».

Awet-ek eskerrak eman nahi dizkie aipatutako guztiei. Baita Ner Group-Marco Polo taldean parte hartu zuten Arkaitz, Javier, Xabier eta Mikeli ere.

12 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

MIRIAM LUKI

Jose Antonio Basabe Pilotari ohia

«Gaztea nintzen, eta aukera zoragarria izan zen Mexikora joatea»

GOIBERRI 13

ELKARRIZKETA

Miriam Luki Legazpi Jose Antonio Basabek (Legazpi, 1945) urrezko domina irabazi zuen 1968ko Mexikoko Olinpiar Jokoetan. Pilotaria bera, euskal kirolak ofizialtasunik ez izan arren, erakustaldia egin zuten eta beste herrialde batzuekin lehiatu, irabazi eta domina jantzi zuten.

Basabek ez dio garrantzi handirik ematen bere biografiaren pasarte horri, baina udazken honetan Legazpiko Udalak, domina irabazi eta 49 urte geroago, Kirol Saria eman dio. Karibe Berri tabernako ugazaba laguna du eta han egon da ikusgai Mexikotik ekarritako domina.

Noiztik gogoratzen duzu pilota bat zure eskuetan?

Fraideekin hasi nintzen, La Salle eskolan, hemen Legazpin.

Garai hartan pilota nahiz baloia eskura genituen jostailuak ziren. Ni futbolean ere aritu nintzen, baina pilotan hasi, eta asko gustatu zitzaidan.

Zizurkilen jokatu nuen nire lehenengo txapelketa, hamasei urterekin. Jose Luis Barandiaran bikote nuela eliza ondoko frontoi txikian jokatu genuen.

Aurrelari jokatzen nuen.

Beti bikotean eta aurrelari?

Hasieran bai. Soldadutza egiten ari nintzela hasi nintzen atzelari. Gasteizera joan nintzen soldadutza egitera. Hemeretzi urte nituen eta boluntario joan nintzen gure etxean kamioiekin lan egiten genuelako. Gasteizen, bidenabar, aitari kamioiak deskargatzen laguntzeko aukera izango nuelako.

Soldadutzan nengoela Crespo kapitaina pilota federazioko kidea zen eta jarrera ona banuen, berarekin arazorik ez nuela izango agindu zidan. Ez zidan trabarik jarri, areago, noiz edo noiz ni entrenatzen ikustera etorri zen. Gasteizko kantxa hartako zaindariak atzelari jartzea gomendatu zidan eta atzelari jarraitu nuen.

Afizionatu mailako txapelketetan hasi zinen.

Bai, Araba ordezkatzen nuen.

Federazio arteko txapelketa jokatu nuen eta Madrilera ere joan nintzen, hirigunean dagoen Beti-Alai frontoira. Han bazegoen afizioa.

Mexikora joan aurretik, garaipen gogoangarririk?

1967an, pilota erronka bota zioten elkarri Lizarrako (Nafarroa) Txitxanek eta Zumarragako Aizpuruk. Partida hura Legazpin jokatu zen, frontoia inoiz ez bezala bete zen. Arratsalde hartan Erostarbe zumarragarrak eta biok ere jokatu genuen beste bikote baten kontra, eta irabazi. Ez daukat ahazteko.

Bestelakoan ni baino zaharragoak ziren jokalariekin aritzen nintzen. Errioxara joaten ginen asko. Behin baino gehiagotan bi partida jokatzen genituen asteburuko. Pilota, guretzat, diru iturria ere bazen.

Pilota ez zen kirol ofiziala.

Ez. Guk erakustaldia egin genuen. Frantzia, Mexiko eta Espainiako taldeak lehian, nik Eskisabel izan nuen bikotekide, Olazagutiakoa. Finala mexikarren kontra jokatu genuen. Ez zait inoiz ahaztuko, gu 22 punturekin geundela eta mexikarrak 2 puntura zeudela, mexikar batek besteari hala esan ziola: «Anda Gregorio, halale que ya les vamos pillando» [barreak].

Urrezko domina ekarri genuen.

Pilotak Mexikoko Olinpiar Jokoetara joateko aukera eman zizun.

Bai, gaztea nintzen eta aukera zoragarria izan zen. Ni atera gabe nengoen apenas eta Mexikon 23 urte nituela eman nituen hogeita eta gehiago egunak itzelak izan ziren. Joko haie-

Soldadutza amaitu eta Legazpira itzuli zinen.

Bai, hemen beste pilotari batzuekin erakustaldi bat egin genuen Mexikoko Olinpiar Jokoetara joango ziren jokalariak aukeratzeko. Pilota Federazioak proposatu zigun jokoetara joatea.

Zu joan zinen...

Bai, zorte handia izan nuen.

Madrildik atera ginen El Españoleto izeneko hegazkinean.

Olinpiar Jokoetan parte hartzera gindoazen 360 kirolariak elkarrekin joan ginen.

Ta behin hara iritsita nola moldatu zinen?

Arkumeak bagina bezala eraman gintuzten olinpiar hirira, nor bere apartamentura. Guk edozein kirol ikusteko baimena genuen eta egunero Mexiko DFko Asturiasko Etxera eramaten gintuzten gua-gua (autobus) batean, 30 kilometro ingurura zegoen eta gu hango frontoian entrenatzen ginen.

Olinpiar hirira itzultzen ginen bazkaltzera. Hori zen gure eguneroko jarduna. Beste kirolak ikusi eta entrenatu. Jende asko etortzen zen gure entrenamenduak ikustera.

«Lehenengo txapelketa Zizurkilen jokatu nuen Barandiaran bikote nuela» «Gazteizko kantxa hartako zaindariak atzelari jartzea gomendatu zidan; hala jarraitu nuen» «El Españoleto hegazkinean 360 kirolari joan ginen elkarrekin Mexikora» «Garai hartan eskuak babesteko esparatrapu pare bat baino ez genuen jartzen»

tan Tommie Smith eta John Carlos atleta beltzak Pantera Beltzen keinua egiten ikusi nituen. Botere beltza erakutsi zuten eskumuturra altxatuta eta ni han izan nintzen hura ikusteko. Mexiko DFtik Acapulcora eta han uretara egiten dituzten salto ikusgarri eta arriskutsuak ikusi nituen.

Eta, etxera bueltan zer egin zenuen?

Madrilen harrera egin ziguten eta partida bat jokatu genuen eta telebistatik bota zuten.

Pilotan jarraitu zenuen?

Bai. Araba ordezkatzen jarraitu nuen eta profesionaletara salto egin nuen 1969ko urtarrilaren 5ean. Orduko enpresarentzat hasi nintzen, Enpresas Unidas. Lehenengo partida Madrilekin jokatu nuen Pascual eta Berasaluzeren kontra; galdu egin genuen. Irailera arte ibili nintzen. Eskuekin aspaldi nenbilen gaizki eta pilota uzteko erabakia hartu nuen.

Takorik ez?

Garai hartan ez genituen egun bezala babesten, esparatrapu pare bat. Eskuetako minaz gain, pilota lanerako traba bihurtu zen.

Nolatan?

Ni kamioiekin lanean ari nintzen eta askotan etxetik deitzen zidaten partida bat nuela esateko. Legazpitik Madrilerako bidea egiten genuen kamioiekin Patrizio Etxeberriarentzat. Etxeko deia jaso, eta kamioia uzten nuen itzuli, eta partida jokatzeko. Gero, normala denez, materiala ez zen denboraz iristen eta lana ez nuen betetzen. Horri eskuetako mina gehituta, Ugarte jaunarengana joan nintzen, bera zen Empresas Unidaseko kudeatzailea, eta utzi egingo nuela esan nion. Ez zitzaion batere gustatu, baina utzi nuen.

Orduz geroztik pilota telebistatik jarraitu duzu.

Hasieran joan nintzen kideak ikustera, baina oso urduri jartzen nintzen. Telebistatik bai, jarraitzen dut pilota.

14 GOIBERRI

MOTZEAN

Eskuek egiten dutena Goierri garaiko artisauek eta artistek Made in Urola azoka egingo dute etzi Zumarragako plazako arkupeetan. Feria bana egiten dute ekainean eta abenduan. 45 bat postu jarriko dituzte, tartean, Ametsa harategiaren saltokia.

Miriam Luki Zumarraga Made in Urola kolektiboak izen bereko azoka egingo du etzi Zumarragako plazako arkupeetan. Dagoeneko seigarren feria da. Ekainean Santa Isabel jaien atarian egiten dute urteko lehena eta abenduan, bigarrena, Gabonen aurretik egiten dute.

Bigarrena azoka «handiena» dela dio Maider Uli larruarekin lan egiten duen artisau zumarragarrak.

Feria egiteko ideia nola sortu zen galdetuta, artisau zein artista gutxi batzuk elkartu zirenean sortu zela dio. «Feria berera biltzeko aukeraz jardun ginen, izan ere, artisauok eta artistek ez dugu halakoetan bat egiten». Bat egiteko xede horrek Zumarragako kultur etxera eraman zituen eta Goierri garaiko herritarrentzat bailaran sortzen denaren erakusleihoa sortzeko asmoa gorpuzten joan zen. Hala jaio ziren Made in Urola kolektiboa eta feria ere.

Arteak, artisautzak, literaturak eta musikak bat egitea lortu zuten, eta lorpen horren isla da

etzi, beste behin, egingo duten feria. «Inguruan lanean ari den jendeari bere lanak erakusteko bultzada eman nahi genion.

Azoka hauetan dabilen energia oso berezia da denok elkar ezagutzen dugulako». Uli beste feria askotan ibiltzen da eta halakorik ez dela gertatzen azaldu du: «Gurea ekonomia jasangarriaren isla ere bada, kilometro zeroko sormen lanen erakusleihoa da».

Etzikoa seigarren ekitaldia izango da eta oraindik ere sorpresak bere tokia baduela adierazi du: «Saltokia jarri, eta zertan ari zinen ez zekien jendea etortzen zaizu, artisautzan ari ginenik ez dakitenak».

Made in Urolak Goierri garaiko sortzaileei lehenengo deialdia egin zienean harrituta jaso zuten artisauen zein artisten erantzuna. «Ez genuen horrenbeste jende espero, ezta hainbeste alorretan lanean zegoen jenderik ere».

Ohiko artisauaren soslaia apurtu du kolektiboak, «profesional gisa aritzen den jendea

dago eta zaletasun moduan artisautzak egiten dituztenak.

Azken hauen lanak kalera atera zein ezagutzera ematea ez da horren erraza eta feria plataforma ona izaten ari da».

Artistak ere bai Deialdi berean artistak ukitu zituzten. «Hasieran ez zuten uste halako feria batean beraientzat tokirik egon ahal zenik. Guk ere deitu ditugu gerora animatu daitezen. Made in Urola feria espazio ireki bat da».

Hasi zirenetik, gero eta gehiago dira parte hartzen du-

«Azokarekin sare bat osatu, eta besteak zertan ari diren jakiteko aukera daukagu» Maider Uli

Larru artisaua

tenek, «urrunago iristen ari da». Larrua, xaboiak, pitxiak, abanikoak, pintura lanak, ilustrazioa, bitxigintza, arropa, ogia eta galletak, gazta, danbolinak... Eta Ametsa harategiko produktuak ere bai. Ez da batere ohikoa harategi batek artisau eta artelan feria batean parte hartzea, baina Zumarragako harategi horretako Joseba Arratibelek eta Jon Telleriak saltokia jartzea erabaki zuten orain hiru urte eta pozik daude egindako aukerarekin. «Herritarrei egiten ditugun produktuak ezagutzera eman nahi genizkien, guk geuk egindakoak, harategian egiten ditugunak», azaldu du Arratibelek.

Etziko azokara txorizoa, txistorra eta pizzak eramango dituzte. Arratibelek produktu gehiago egiten dituztela dio, «baina hozkailurik ez dugu han eta ezin ditugu eraman». Pintxoak banatzen dituzte eta ferian «oso gustura» parte hartzen dute: «Zalantzarik ez dugu izan eta ferian hasi ginenetik errepikatu egin dugu».

GOIBERRI 15

MOTZEAN

Zumarragako Ametsa harategiak hirugarren urtez jarriko du postua Made in Urola azokan. MAIALEN IGARTUA

Maider Uliren ustez, feriaren bitartez «sare bat» osatzen ari da: «Badago kanpoan ikasten ari den jendea eta azokan egiten duen hori erakusten duena.

Azokak artisau edo artista kideak zertan ari diren jakiteko aukera ematen digu».

Etziko ferian 45 bat saltoki jarriko dituzte: «Oraingoan ez da partaide berririk egongo eta pena hori daukagu, bailarako artisauak eta artistak parte hartzera animatu nahi ditugu».

Musika emanaldiren bat egongo dela aurreikusi du Ulik,

«ahal dela zuzenekoa». Oier Fernandez diseinatzaile gazteak kartela egin du eta Ramon Sanchez margolariak tailerra egingo du haurrekin aurreko urteetan egin duen antzera.

Feria goizetik eguerdira arte egingo dute plazan. Artisauek

nola artistek eskuekin egiten duten lana erakutsiko dute eta salgai ere jarriko dute. Artisautzak eta sormen lanak, denetarik aukeran. Baldintza bakarra bertakoek egindakoak izatea da. Izan ere, feria Goierri garaiko sormenaren erakusleihoa da.

16 GOIBERRI

MOTZEAN

Artearen uzta Goierriko artisten arte sorkuntzaren erakusleiho eta topagunea bilakatuko da larunbatetik urtarrilaren 4ra arte Beasaingo Igartzako jauregia. Hainbat estilo, molde eta materialetako 33 artelanetik gora jarriko dituzte ikusgai.

Loinaz Agirre Beasain Eguberriak gertu daudenaren seinalea izaten da Goierriko Artisten Topaketaren erakusketaren inaugurazioa. Bihar, hilaren 16an, Beasaingo Igartzako jauregiko erakusketa aretoa, Goierriko artisten lanaren erakusleiho bilakatuko da beste behin ere. 18:00etan irekiko dute Goierriko sormenaren erakusketa kolektiboa.

Pasa den mendearen bukaeran, Iker Dorronsoro, Iñaki Sanchez eta Jesus Lopez Zulueta pintoreen arteko solasaldietatik sortu zen Goierriko Artisten Topaketa egitasmoa, eta Goierriko artistek bere egin zuten hasiera-hasieratik. Lopez Zuluetaren esanetan, artistak publikoaren beharra dauka: «Egindako lana erakusten ez bada, bidean galtzen dela dirudi. Normalean, ateak ireki behar izaten ditu artistak, batzuek erraztasun gehiago izaten dute, baina erakutsi be-

harra daukagu», eta horretarako sortu zuten Goierriko Artisten Topaketa.

Txandan-txandan, artistak eurak arduratzen dira erakusketa antolatzeaz. Iker Dorronsoro eta Itziar Hernandez dira aurtengo hamaseigarren edizioaren antolatzaileak. Momentuz, 33 artistek eman dute izena. «Azkeneko orduan bakarren bat gehiago ere azalduko da seguruenera», dio Iker Dorronsorok. Goierritik kanpoko artistak ere gonbidatzen dituzte urtero, Lopez Zuluetak nabarmendu duenez, «Goierrira aire berria» ekartzeko.

Aniztasuna Aniztasuna da erakusketa kolektiboaren ezaugarri nagusienetako bat: diziplina anitzetako adin eta belaunaldi desberdinetako artistek osatzen baitute urteroko erakusketa kolektiboa. Artista bakoitzak obra bana eramaten du, eta

horrek estilo, material eta molde ezberdinen nahasketa interesgarria sortzen du. Batez ere, eskultura, argazki eta pintura lanak jartzen dituzte erakusgai. «Iaz argazki asko izan ziren», gogoratu du Dorronsorok. Artelan bakoitzak erakusketan leku egokia izan dezan eta ondo ikus dadin, baldintza bat bete behar izaten dute obrek: gehienez, 1x1 metro izatea. Urtarrilaren 4ra bitartean

egongo da erakusketa zabalik, astelehenetik ostiralera 18:00etatik 20:00etara, eta asteburuetan, 12:00etatik 14:00etara eta 18:00etatik 20:00etara.

Bazkaria Aterpen Aurtengo edizioan bada berritasun bat: erakusketa inauguratu aurretik, 14:00ak aldean, bazkaria egingo dute Goierriko artistentzat oso garrantzitsua

Goierriko 33 artista Antolatzaileek aurreratu dutenez, XVI: Goierriko Artisten Topaketan 33 artistek hartuko dute parte.

Parte hartuko dutenak.

Eli Agirre, Jokin Telleria, Jose Luis Elexpe, Itziar Rodriguez, Aitor Merchan, Leire Markinez, Angel Frias, Maider Urretabizkaia, Iker Valle, Alazne Mujika, Patxi Morales, Javier Soto, Jesus Lopez Zulueta, Uxua Gabarain, Jose Mari

Telleria, Mari Paz Arrugaeta, Alberto Torres, Victor San Joan, Mila Garmendia, Santi Pelaez, Pello Goello, Javier Ibañez, Ramon Paredes, Consuelo Ortega, Nuria Goena, Maria Pilar Mujika, Fernando Laborde, Maria Luisa Gorrotxategi, Sergio De la Fuente, Javier Quiros, Juan Aiesta, Iker Dorronsoro eta Nekane Munduate.

GOIBERRI 17

MOTZEAN

den leku batean: Beasaingo Aterpe tabernan, hain zuzen ere. ÂŤBeste urteetan afaria egiten genuen, baina jaisten ari zen eta aurten bazkaria egitea erabaki duguÂť, nabarmendu du Dorronsorok.

Izan ere, erakusketa soila baino gehiago da Goierriko Artisten Topaketa. Goierrin sortzen den artearen erakusleihoa izatearekin batera, artisten arteko topagunea ere izaten da. Bakoitzak egiten duena erakusteko eta besteak zertan dabiltzan ikusteko aukera paregabea da Goierriko artistentzat, konfiantza giroan, ideiak eta iritziak elkarbanatzeko eta elkarrengandik ikasteko. Lopez Zuluetaren esanetan, ÂŤelkarri bultzada emateko ekitaldia izaten da; artiston artean iritziak, jakinduria, ideiak elkarbanatzeko.

Laguntasun handia dago gure artean.

Goierriko Artisten Topaketan parte hartzen duten hainbat artista. JUANTXO UNANUA

18 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Alegiako elizak 90 urte Itsasoko eta Gabiriako auzoko bizilagunek, Gasteizko gotzaindegiari ermita eliza bihurtzeko eskatu zioten 1927an, meza igandero entzun nahi zutelako. ez zegoen apaizik izendatuta, eta festa-egun berezietan soilik egiten ziren elizkizunak. Itsasoko, Ormaiztegiko nahiz Gabiriako parrokiak 45 minutura zituztela argudiatuta, Alegiako ermita eliza bihurtzeko eskatu zioten auzotarrek Gasteizko Gotzaindegiari, 1927an.

Baldintza batzuekin

Jose Joaquin Atin, Hipolito Ormazabal eta Jose Nicasio Atin, eliz atarian. Behean, apaizetxea. GOIBERRI Aimar Maiz Itsaso Santa Maria Magdalena ermita aspaldikoa da, Alegian. Antzina, erromesen, ibiltarien eta babesgabeen ospitale edo aterpetxe izan zen. Elizaren eraikuntzan bi aldi nabarmentzen dira: erdi-puntuko arkua duen ataria eta harlanduzko hormak, zaharrenean. Hormen goialdea, dorrea eta ataria, aldiz, duela 90 urtekoak dira.

Ermita kategoria zeukanez,

Behin baino gehiagotan idatzi behar izan zuten eskaria; uztailaren 16an eta urriaren 19an bai, gutxienez. 1927an urriaren 24an, Gasteizko gotzain Mateo Mujika idiazabaldarraren idazkariak erantzun zien: Itsasoko apaiz laguntzailea zapatuetan eta jaiegun bezperetan Alegiara jaitsiko zen, biharamun goizean meza eman zezan.

Eliza handitu behar izan zuten alegiarrek, ermitatik eliza kategoriara igotzeko: kanpandorrea eraiki, baseliza handitu eta sakristia jarri. Eta apaizarentzat etxea egokitu. Altzibarko Jose Joaquin Atinek bere jabetzako etxe bat utzi zuen zeregin horretarako, eliza parean.

Auzolanean berritu zuten, apaizak gaua han igarotzeko.

GOIBERRI 19

PUBLIZITATEA