Goiberri 264. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

264. zenbakia. 2017ko abenduaren 22a

Jose Luis Elosegi

Donostia Ospitalean eta Poliklinikan lan egiten du zirujau gabiriarrak. Top Doctors direktorioak Espainiako 50 mediku onenen artean izendatu berri du. AIMAR MAIZ

Mediku zirujaua

ÂŤBarne medikuntzakoak jakintsuak dira, eta zirujauok, artistakÂť 12-13

Manex Idiakez 3 Iritzia 4-5 Jone Irizar modelo gaztea 6 Arkume kontsumoa 8-9 Legorretatik mundura 10-11 Gabon printzak nonahi 14-15 Arkonada-Altube, mendi duatloian txapeldun 16-17

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

MIKEL ALBISU

Manex Idiakez Dantzaria

«Oparirik bereziena... ea zer dakarren aurten Olentzerok!»

Mikel Albisu Lazkao Ingenieritza ikaslea, dantzaria eta dantza irakaslea da Manex Idiakez (Lazkao, 1997). Bost urterekin hasi zen Oin Arin dantza taldean; «12 urte nituenean taldeko mutil bakarra izanik, Beasaingo Aurtzakan hasi nintzen, eta harrezkero bi taldeetan jarraitu dut». Gaur egun ere bera da Lazkaoko dantza talde nagusian mutil bakarra. «Egia esan ez naiz ezberdina sentitzen, nahiz eta kanpotik begiratzen dutenek garrantzia eman, ni bat gehiago besterik ez naiz».

Zein zaletasun dituzu?

Pirinioetako edozein txoko.

Dantza eta mendia, lagunekin bada hobe.

Amets bat.

Dantza bat.

Garagardoa.

Xuletinoa.

Oporretarako leku bat.

Izan nuuun… Eztizkoooo amets bat!

Pelikula bat.

Shutter island.

Liburu bat.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Ea zer dakarren aurten Olentzerok!

Michael Morpurgoren War Horse.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Musika talde bat.

Txiste txarrek.

Green Valley.

Goierriko txoko bat.

Abesti bat.

Aizkorri.

Los Zopilotes Txirriaos-en Herri zatituak.

Herriko alkate bazina...

Janari bat.

Piper beteak.

Edari bat.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

«Lazkaon biziko ez banintza...

Oin Arinen ez legoke mutil dantzari heldurik»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Festetako soka-dantzaren entseguetan abantaila izango nuke.

Lazkaon biziko ez bazina...

Oin Arinen ez legoke mutil dantzari heldurik.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Nekane Gonzalez Itzultzailea

Tripontzia

aur dugu Espainiako Estatuko Gabonetako Loter i a r e n sariketa.

Gaur banatuko dituzte 2.310 milioi euro, eta horietatik mordoxka bat poltsikoratuko ditu hango Altxortegi Publikoak.

Askotan aldarrikatu izan dira «ez erosi loteriarik», «ez eman dirua espainiarrei» eta pareko ideiak, baina bestelako irtenbiderik ez dugu izan euskaldunok aurten arte.

Aitzitik, Gabon hauetarako, Tripontzia Urteberriko Saria sortu dute Gure Esku Dagok eta Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluak. 5 euroren truke erosi ahal izango dira txartelak Euskal Herriko hainbat herritako saltokietan, eta 2018ko urtarrilaren 15ean egingo da zozketa. Sari nagusia 60.000 eurokoa izango da, eta txartelak salduta lortutako dirua aipatutako bi erakundeak finantzatzeko erabiliko da; alegia, erabakitzeko eskubidearen aldeko ekimenak eta Euskal Herrian euskararen normalizazioa bideratu zein bizkortzeko egitasmoak laguntzeko. Pixka bat kostako zaigu agian, baina joango gara ohiturak aldatzen,

G

eta geuretik geuretzat gehiago egiten ikasten. Tripontzia da horretarako hemen eta orain dugun aukera. Hel diezaiogun!

Eta tripontziez ari garela... etzi etorriko da gure etxeetara Euskal Herriko haurren artean ezagunena den tripontzia, ikazkinik maiteena, haurren ametsak egia bihurtzen ahalegintzen den fikziozko pertsonaiarik egiazkoena. Tira... norbaiti egun batzuk lehenago etorri zitzaion; aurreko igandean, hain zuzen. Zorionak, Maialen! BEC-eko finala egundokoa izan zen, eta ondo merezita jaso zuen txapeldunak txapela, tripontzia ez izanagatik Olentzeroren tankeratxoa baduen gizonaren eskutik. Esan beharrik ez dago lau urtean behingo lehia jendetsuak ere egiten diola bere ekarpena euskararen normalizazioari, eta izugarri laguntzen duela gure hizkuntzan eta harekin jolasean, kantuan, joskintzan eta eraikuntzan aritzeko dohaina ezagutarazten eta mundu osora zabaltzen. Aurreko igandean hitz errimatuen sokak elkartu gintuen 15.000 bertsozale inguru, eta horrenbestez, 15.000 euskaltzale inguru. Oso kontuan hartzeko datua, zalantzarik gabe. Pentsa zenbat egin

«Aurreko igandean hitz errimatuen sokak elkartu gintuen 15.000 bertsozale inguru, eta horrenbestez, 15.000 euskaltzale inguru»

genezakeen guztiok tripontzizale bihurtuko bagina, pentsa zenbat proiektu gauzatu ahal izango genituzkeen, eta Olentzerok bezalaxe, zenbat amets egia bihurtu.

Dena den, abenduaren 24koa da gau magikoetan magikoena gure txikientzat. Haren gose-egarriak asetzeko ardoa eta gazta eta astoarentzat azenarioak balkoian utzita joaten dira, itzuleran edalontzi hustuaren alboan opari ederrak aurkituko dituzten itxaropenarekin. Eta, egiari zor, euren eskaerak gutxi-asko bete egiten dira. Bizikletak, panpinak, baloiak, puzzleak, ipuinak, patinak, arropak... Denetarik. Behar izan ala ez. Behar handirik gabe betetzen ditugun bezalaxe helduok geure sabelak, biharamunean jan-edanik izango ez bagenu bezala direnak eta ez direnak irentsiz. Tripontzi halakoak geu ere!

Desioak eskatzeko sasoian gaudenez, hona hemen nirea: tripontzi baten ala bestearen eraginez, baina bete daitezela berandu baino lehen euskaldun guztion ametsak; opari itxuran, maitasunez eta elkartasunez betetako kaxetan, itxaropenezko begiztarekin apainduta... eta euskaraz beti.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Zorionak Maialen!’

Marotok Maialen Lunanbio zoriondu nahi du, «pasa den igandean, berriz ere bertsolaritzaren Olinpora igotzeagatik!».

Isiltasuna. Letrok desegin eta bazterreratu. Hatsa hartu eta egurastu. Igor Elortzak eta Aitor Sarriegik agur esan badute, Patxi Bakallok ere agur esan badu, zein erreparo izan behar dugu gu auzotar bekatari alprojosok ere atseden hartzeko; eta batez ere, munduari atseden emateko?

Pare bat hitz, isildu aurretik.

Asko gozatu dut aurtengoan bertsolaritzarekin. Txapelketarekin ere bai, baina bertsolaritzarekin batez ere. Hura ere egurastu egin da. Egurastu egin dute. Bi indarrek biziberritu dute. Batetik, berreskuratu du, zenbait bertsolariren ahotan, adierazkortasuna, txispa, grazia, galde-erantzuna... Bestetik, eta uste dut hau dela aldaketarik funtsezkoena, gizarte eraldaketa gogoen zantzu berriak hezurmamitu dira, dituzte hainbat bertsolarik. Ertz, erpin (eta ez ‘erkin’) eta talaia ezohikoak bistaratu dituzte. Maialen Lujanbio maistrasunez aritu da gidari. Maistra maiz.

Asko gozatu dut zurekin ere, Josu, Bat eta bat honetan; ez dakit ertz, erpin eta talaia berriak bistaratu ote ditugun; ez dakit txispa

eta grazi zipitzik erabili ote dugun ere; baina sarri bat-batekotik, disfrutatu dugu. Irakurleari eskerrak kuanto auzo-txoko honetan topo egiteagatik: batzuetan irri eta zirri, besteetan zapla eta ziri egiteagatik.

Eta orain, isiltasuna.

Gorka Erostarbe

bat eta

Sarriegik ongi jakin du agurra behar den momentuan egiten, aparraldian alegia; eta guk, aldiz, aparraldian baino, apalaldian sartu baino lehen egingo dugu adio. Harrokeriarik gabe, baina harro; egin dugu gure ekarpentxoa, ze arraio.

Uste dut saiatu garela hunkitu eta haserretu gaituzten alderdiak plazaratzen; hitz egin dugu heriotzaz eta doluaz; gizarte-bazterketaz eta zurrumurruez; kultura-ekimenen ezintasun eta batez ere ahalmenez; txikigintzaz eta auzogintzaz; drogen errealitateaz eta errealitatearen drogaz; abiaduraren nekeaz eta nekearen abiaduraz; zaintzaren lanaz eta lanaren zaintzaz; Kataluniaz eta euskal harriez; zauriez eta laztanez. Hitz egin dugu geure bizitzaz eta bizitzen jarri ditugu gure hitzak.

Niretzako ere plazer handia izan da zurekin jardutea, Gorka; uste dut pixka bat gehiago ezagutzen zaitudala eta zuk ere gehiago ezagutzen nauzula. Aukera ederra eman didazu urrun nituen gaien inguruan gogoeta egiteko eta ahaztuta nituenak ekartzeko. Gozatua hartu dut zurekin.

bat Josu Aztiria

Eta orain, bai, isiltasuna. Galtzen eta batez ere irabazten jakin behar den bezala, isilik ere egoten jakin behar da, pausu bat atzera ematen. Baina isilik egon arren, ez diogu ekiteari utziko.

Egingo dugu topo, topa eta tupust Urretxu eta Zumarragako ertz, erpin eta plazetan, aparraldian eta apalaldian, batzuetan irri eta zirri, besteetan zapla eta ziri.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Ez nuen uste modeloa izango nintzenik, baina lan hau asko gustatu zait» Jone Irizar modelo urretxuarrak Linda España lehiaketa irabazi du. First Models agentziarentzat lan egiten du.

Asier Zaldua Urretxu Jone Irizar (Urretxu, 1998) modeloak Linda España lehiaketa irabazi du. Lehiaketaren helburua modelo gazteak ezagutzera ematea da eta dagoeneko iragarki bat grabatzeko balio izan dio.

Nolatan hasi zinen modelo lanetan?

ASIER ZALDUA

Duela bi urte Lilatoia ikustera joan nintzen, nire ahizpak parte hartzen zuelako. Boulebarretik nindoala, gizonezko batek gelditu egin ninduen eta ea modeloa nintzen galdetu zidan. Ezetz erantzun nion eta First Models agentziarekin lan egitea proposatu zidan. Ez zen lehen aldia.

Bartzelonan gauza berbera gertatu zitzaidan. Bartzelonakoari ezezkoa eman nion, baina bigarrengoz gertatu zenean beharbada probatzea merezi zuela pentsatu nuen. Ez nuen uste modeloa izango nintzenik, baina mundu hau asko gustatu zait.

Norentzat lan egin duzu?

Gipuzkoa Modak antolatzen di-

Babeslea

«Linda España lehiaketara Leire Santillanen soinekoak eraman nituen»

tuen desfileetan parte hartu dut. Donostian lan egin dut gehienbat, bertako marka eta dendentzat.

Herriko denda edo markaren batentzat lan egin duzu?

Linda España lehiaketara Leire Santillanen soinekoak eraman nituen. Kokteleko bi soineko eta galako beste bi soineko eraman behar nituen eta berak utzi zizkidan. Normalean agentziak esaten dit zein diseinatzailerengana jo, baina herrian diseinatzaile bat dugunez, berarengana jotzeko baimena eskatu nien. Oso gustura lan egin dut Leirerekin.

Lehiaketa askotan parte hartu al duzu?

Miss Turismo España lehiaketan ere parte hartu nuen. Miss Simpatia saria irabazi nuen.

Saria irabazteak asko poztu ninduen, gainontzeko parte hartzaileek hautatu baininduten.

Nola joan zen Linda España lehiaketa?

Oso egun politak izan ziren. Lau egun eman nituen Marbellan.

Argazki sesioak, elkarrizketak eta desfilea egin genituen.

Lehiaketa irabazteak ate asko irekitzea espero al duzu?

Hori espero dut. Dagoeneko iragarki bat grabatzeko balio izan dit.

08 GOIBERRI

GURE LURRA

Arkumea Gabonen ikur Gero eta arkume gutxiago kontsumitzen da Euskal Herriko etxeetan, baita Gabon garaian ere. Egoera irauli nahi dute.

Josune Zarandona Goierri Ohikoa da Euskal Herrian ospakizunak mahai baten bueltan egitea. Are gehiago Gabon garaian. Jatorduek protagonismo berezia hartzen dute, eta

horregatik kontsumitzaileak zorrotzagoak izaten dira garai honetan produktua aukeratzerako orduan. Supermerkatu ezagun batek Gabonetako kontsumoaren inguruan egin-

dako azterketa baten arabera, «Kantabrian, Bizkaian eta Gipuzkoan esneko arkumea da Gabonetan gehien kontsumitzen den produktu freskoa. Nafarroan eta Araban, berriz, na-

barmenagoa da legatzaren eta zapoaren kontsumoa».

Arkumea Gabonetako plater nagusietako bat izan da Euskal Herrian, nahiz eta adituek diotenez, bere kontsumoak behera egin duen azken urteetan.

Hala, Euskal Herriko ardi latxa defendatu eta sustatzeko Larsabi elkarteak akordio bat sinatu berri du Uvesco taldearekin —BM supermerkatuak— latxa arkumeak bertako saltokietan komertzializatzeari begira. Sinatutako hitzarmenaren bitartez, produkzioaren %80 Euskal Herrian saltzea espero dute.

Larsabi elkartea aurtengo uztailean sortu zuten, arkumeak era antolatu batean bildu eta komertzializatzeko. Mariano Imaz Larsabi elkarteko lehendakariak esan duenez, Larsabi, Garsabitik birsortutako el-

GOIBERRI 09

GURE LURRA

Ardiak Segurako Ondarre gaztandegian, Aizkorri mendilerroa atzean dutela.

Larsabik Uveskorekin egindako hitzarmenaren sinadura ekitaldia. A. APALATEGI / A. MAIZ

Arkumearena balio nutrizional altua duen haragia da

kartea da. Garsabiren ekintza eremua Gipuzkoa zen. Larsabirekin «aldaketa estrukturalki» eman nahi izan dute, euren ekintza mapa Euskal Herri osora zabalduz.

zaroan Extremadurako Unibertsitateak egindako azterketa baten arabera, arkumea eta antxumea kontsumitzeak balio nutrizional handiak ematen dizkio gizakiari.

Azterketa horren arabera, arkumeak dituen gantz-azido ase eta monoasegabeen mailak oso orekatuta daude gaur egun. Ateratako emaitzaren arabera, kolesterol maila %4 eta %15 jaitsi da azken urteetan. Gainera, ugaria da B6 eta B12 bitaminetan. Niazina, selenio, zink eta fosforo iturri paregabea ere bada.

Kalitatearen alde apustu

A

Gaur-gaurkoz 33 artzainek osatzen dute elkartea, baina etorkizunean gehiago izango direlakoan daude. Larsabik «kalitatezko produktu baten aldeko apustua» egin du, horregatik, bere bitartez komertzializatuko diren arkume guztiek «nahitaez amaren esnearekin soilik hazitakoak» izan behar dute. Era berean, ardiek kontsumituko duten janaria «hein handi batean lurralde honetakoa edo artzain bakoitzak bere etxean ekoitzitakoa izan beharko du». Eta noski, latxa arrazako ardiekin soilik egingo dute lan.

Orokorrean, eta baita Gabon garaian ere, arkumea jateko ohiturak behera egin du. Berriki egindako ikerketa baten arabera, Espainian «batez beste, arkume kilo bat eta 300 gramo jaten da pertsonako urtean».

Jaitsiera honi dagokionean bi ikuspegi azpimarratu ditu Imazek. Batetik, gaur egungo familia estandarrak txikiagok direla aipatu du, eta horri lotuta beraiek ez dutela jakin eskaera berriari erantzuten. «Orain arte arkumea osorik edo arkume erdia saldu izan da, baina orain eskaria laurden batekoa edo

Ekoizleek ez dute jakin izan erosleari adierazten bertako eta kanpoko arkumea bereiztu behar direla

txikiagoa ere bada», esan du.

Kanpaina honetan era tradizionalean salduko dituzte arkumeak momentuz, baina komertzializazio bide berriak aztertzen hasita daude dagoeneko, eskaera berri horiei erantzun bat emateko asmoz.

Bestetik, kanpotik etorritako arkume uholdeari buruz ere hitz egin du. «Iaz, esaterako ikaragarria izan zen. Prezioak bota zituzten, bertako arkumea biltzeari ere utzi zitzaion eta hori artzainentzat arazo handia izan zen». Imazen iritziz bertako ekoizleek ez dute jakin kontsumitzaileari adierazten bertakoa eta kanpokoa ezberdindu egin behar direla.

Horretarako hemendik aurrera Larsabik salduko dituen arkume guztiak Latxa arkumea izeneko zigiluarekin joango dira, «kontsumitzaileak bertakoa dela jakin dezan». Zigilu horren bitartez arkume horren trazabilitate guztia jakiteko aukera izango du kontsumitzaileak. Artzainentzat beraientzat zigilua «produktua kontrolatzeko eta kalitatea ziurtatzeko» bermea ere bada.

Orain arte bertako arkumearen %90 kanpora esportatzen zen. Baina orain adostutako hitzarmenari esker «%70 behintzat bertako BM saltokietan salduko dela ziurtatuta daukagu», azaldu du.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Elkartasun keinua Legorretatik Mundura elkartearen sortzaileetako bat da Markel Urretabizkaia legorretarra. Hondurasko La Nora kolonian dagoen eskolarekin kolaboratzen ari dira, haurrek hezkuntza eta eguneko otorduak izan ditzaten.

A. Vierbücher Legorreta Munduan barrena errealitate desberdinak dauden bezala, bizimodu desberdinak ere badaude. Batzuetan, bizi garen errealitate horretara egokitzen dugu gure bizitza, gehienetan esan daiteke. Beste batzuk ordea, beste bizimodu klase bat aukeratzen dute, gertuko edota urrutiko beste herrialde batzuetan bizi dituzten errealitate bortitzekin bereziki sentsibilizatuta agian.Eta hori da, hain zuzen ere, Markel Urretabizkaiaren (Legorreta, 1982) kasua.

Garapen bidean dauden herrialdeetan bizi dituzten errealitatateak hobetze aldera lan egiteko erabakia hartu zuen orain dela urte batzuk Urretabizkaiak. Momentu hartan zuen bizitza erosoari eta edozeinek nahi lituzkeen lan baldintzei ezetza eman, eta Legorretatik Mundura elkartea sortu zuen, bere anaiarekin batera.

Hondurasen egin zuen bere lehenengo kooperazio lana eta elkarteak «goitik behera aldatu» duela aitortu du legorretarrak.

Urretabizkaiak berak adierazi bezala, «unibertsitateko ikasketak amaitu eta denbora gutxira, Afrikara kooperante gisa joateko ideia» zebilkion buruan bueltaka. Aspalditik, beraz, bazuen zerbait piztuta barru-barruan. Orain dela bi urte izango zen ordea, pausoa eman zuen unea eta gertuko pertsona baten bidez Acoes gobernuz kanpoko erakundea-

rekin jarri zen harremanetan.

Hondurasen, hango umeei eta orokorrean gizarteari laguntza eskaintzen dion erakundea da Acoes. Gizarte guztiak hezkuntzarako duen eskubidea bultzatzeko lanean ari dira, hain zuzen ere.

Izan ere, Urretabizkaiak berak argitu bezala, Honduras «munduko herrialde txiroenetako bat da, korrupzioa da nagusi eta delikuentzia datuak oso altuak dira». Honduras norako bezala sekula imaginatu ez bazuen ere, Acoes erakundeak egiten duen lanarekin bat egitea erabaki zuen.

La Norako proiektua Acoes erakundeak hainbat proiektu ditu Honduras osoan sakabanatuta. Urretabizkaiaren lehenengo kooperazio esperientzia Teguzigalpan izan zen, La Nora kolonian hain zuzen. Kontatu duenez, «koloniatan antolatzen dira herritarrak, eta hezkuntza publikorik ez da iristen horietara».

Acoesek, haur guztiek hezkuntza jasotzea ziurtatu nahian, ume txikientzako zentroak sortu zituen. Zentro horietan urte batzuk eman ondoren, handik hezkuntza publikora salto egin ahal izango zuten bertatik pasatako ikasleek.

Proiektu hori ,ordea, harago joan da urte hauetan, eta nerabeak ere hartzen dituzte orain, Urretabizkaiak esan bezala.

Hortaz, Honduras hain herrialde arriskutsua izanik, eskola orduetatik kanpo, haurrak kalee-

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

Ezkerreko irudian, Urretabizkaia, Legorretan.

Eskubian, La Norako haurrekin.

A. VIERBÜCHER -M. URRETABIZKAIA.

tatik ateratzeko helburuarekin, eskola errefortzua jasotzen dute nerabeek baita ere.

Legorretarra kolaboratzen ari den La Nora kolonia, erreka baten bazterrean ilegalki asentatutako kolonia bat da eta eurite garaian, arazo handiak dituzte uholdeekin. Horregatik, gobernuak ez du kolonia horren existentzia onartzen eta horrek hango biztanleen bizi kalitatean eragin zuzena du.

Hori dela eta, babesgabetasun egoera horri aurre egin nahain lanean ari da legorretarra: «2008an altxatu zuen La Norako eskola Acoesek», kontatu du Urretabizkaiak eta eskola horrek urte osoan zehar dituen gastuak bere gain hartzeko konpromisoa hartu dute Legorretatik Mundura elkartetik.

Horrez gain, beste hainbat proiektu ere aurrera eraman nahi dituzte; «hezkuntza bereziko proiektu bat ere abian jarri nahi» dutela azaldu du Urretabizkaiak. Horrela, behar bereziak dituzten haurren beharrak asetu ahal izango dituzte.

Bestalde, haurrek elikadura egokia eta nahikoa izan deza-

baita «eskolako haurrekin lan egiteko modua ere». Izan ere, «kontzientzia txiki-txikitatik eraikitzea hobe» dela uste baitu.

Hori horrela, Legorretako herri eskolari gai honen lanketa egiteko proposamena egin zioten eta lehenengo unetik elkarlanerako asmoa agertu zutenez, halaxe ari dira.

Urretabizkaiak azaldu moduan, «hiru adin tartekin» ari dira lanean eta bakoitzak proiektu bat lantzen du. Egin duten gauzetako bat «La Norako ikasleei gutunak idaztea izan da eta haiek, bueltan, bideo bat egin zuten, hemengo ikasleentzat». Horrekin guztiarekin, bi eskoletako haurren artean harremana sustatzen ari dira.

ten lortu nahi dute. Eskolara doazen haurrek, «eskolan bertan jaten» dutela adierazi du Legorretakoak eta urte osorako otorduak ziurtatuta izatea lortu nahi dute.

Elkartasun azoka

Sentsibilizazioa eskolan Legorretatik Mundura elkarteak bi helburu nagusi zituen sortu zutenean; «hirugarren munduko hainbat proiektutan laguntzea, bai materialekin, bai boluntariokin, bai diruz». Baina hori bezain garrantzitsua iruditzen zaie «sentsibilizazio lana egitea». Eta bigarren helburu hori betetzeko, Legorretako eskolara jo zuten Urretabizkaia anaiek.

Legorreta eta inguruko herrietan, «munduko beste herrialdeetan bizi dituzten errealitateak ezagutzera eman» nahi dituztela nabarmendu du Urretabizkaiak eta bide horretan «herri eskola toki aproposa iruditu» zitzaiela gehitu du, «herritarren zati garrantzitsu batengana iristeko toki onena» iruditu baitzitzaien. Guraso kopuru handi batengana iristeko aukera zabaltzen zien horrek,

«Hondurasen egin nuen nire lehenego kooperazio lana eta goitik behera aldatu ninduen» «Beste herrialde batzuetan bizi dutena ezagutzera eman nahi dugu gure elkartetik» «Legorretak elkartasuna erakutsiko du larunbateko azokan»

Badira urte batzuk Legorretan Elkartasun azoka antolatzen dutela, eta aurtengoa, bihar larunbata egingo dute. Herritarrek etxean dituzten eta behar ez dituzten materialak luzatzen dituzte azokan saltzeko, eta haien salmentarekin eskuratutako diru guztia hirugarren munduko garapen proiektu bati bideratzen diote. Legorretatik Mundura elkarteak La Nora kolonian duen proiektua babesteko bideratuko dute aurtengoa.

Bestalde, azaroaren erdialdean egindako gaztaina festan lortutako 770 euro ere proiektu horrentzako izango da.

Legorreta, «herri parte hartzailea da eta beste behin ere, munduko herrialde txiroenekin elkartasuna erakutsiko» duela uste du Urretabizkaiak. Horregatik, elkartasun azokan parte hartzera dei egiten die herritar guztiei.

12 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Jose Luis Elosegi Mediku zirujaua

«Egindako operazioa ondo ateratzea da sari onena medikuarentzat» Aimar Maiz Gabiria Pazienteen, lankideen eta lagunen gertukoa da Jose Luis Elosegi Agirrezabala medikua (Gabiria, 1965). Baserriko lanaren eskolakoa, herri txikietako harremanen estilokoa. Eta Gipuzkoako medikuntzan kideek asko baloratua. Top Doctors direktorioak Espainiako 50 mediku onenen artean izendatu izanari ez dio batere baliorik eman, «klinika pribatuen kontuak» direla eta. Kontsultako lanaldia bete, familiarekin bazkaldu, eta biharamunera arteko guardia hastera iritsi da Donostia Ospitalera, adeitsu eta gertuko.

Zergatik medikuntza?

Batxilerrean zientzia aldetik joan nintzen, biologia oso gustuko nuen. Bi asmo nituen buruan: albaitaritza, herrian bizi nintzelako; edo hegazkin pilotu izatearen ilusioa, albo batera utzi nuen arren. Oraindik beti buruan edukitzen dut hori.

Gero, ikasgaiei begira hasi, eta medikuntza eta albaitaritza berdinak zirela ikusi nuen. Animaliekin partez pertsonekin aritzea interesgarriagoa izango zela, eta hala sartu nintzen.

Karrera gogorra zen?

Ikasle bezala ‘notable’-etakoa nintzen. Medikuntzan, ikasten baduzu, ateratzen duzu; ez dago besterik. Ez da ingeniari-

tza bezala, burua eta kalkulu gaitasuna behar direna. Karrera erdian soldadutza sartu zen.

Milizia egin nuen osasungintza militarrean, armadako aginteeskaletan; haiengandik pixka bat aprobetxatzeko [barreak].

Akademia Zaragozan, eta praktikak eta lana Madrilgo ospitale militar batean. Horregatik armadako ofiziala naiz, mediku alfereza erreserban.

Mediku tradiziorik ba al zenuen familian? Nolatan bide hori?

Nire aita eta ama baserritarrak dira; frutarekin negozio bat eduki dute, baina lana eginda atera dute dena. Gure etxean denok hori ikasi dugu: lana. Medikuntzan aurretik ez nuen inor.

Gustukoena albaitaria nuen, baserrira etorritakoan hizkuntza bera hitz egiten genuena.

Andres Goia dentista gabiriar zenak lagundu zidan hasieran.

Figura garrantzitsua izan zen niretzat, asko zor diot. Hil zenean ere berarekin egon nintzen.

Medikuntza karrera luzea da.

Karrera 1989an bukatu nuen, eta MIR dator gero, espezialitatea aukeratzea. Lehen urtean ez nintzen sartu. 1996an bukatu nuen erresidentzia.

Barne medikuntza eta zirujia aukeratu zenuen.

Karrerako bigarren kurtsoan nengoela zabaldu zuten Zuma-

rragako Ospitalea. Udan etxean egon ordez, praktikak egiteko aukera ona ikusi nuen, eta Goiak lagundu zidan. Bi uda zirujian egon nintzen. Aspertu egin nintzen, eskualdeko ospital batean errepikakorra delako. Gero, Barne Medikuntzan sartu, eta mundua zabaldu zitzaidan. Medikuntzako liburu irekia da barnekoa, dena ikusten da hor. Zumarragan ikusi nuen zirujia gustatzen zitzaida-

«Batxillerrean, bi asmo nituen buruan: albaitari izatea, edo hegazkin pilotu» «Medizinan, barne medikuntzakoak jakintsuak dira, eta zirujauak artistak gara» «Alemanian lana eskaini arren, ez nuen hartu; gure umeak ez ziren euskaldun izango»

la; eskuekin abilidadea ere baneukan, txikitatik. Baserrikoa izateagatik izan liteke hori, erremintak maneiatzen badakizulako. Barne medikuntzakoak medizinaren jakintsuak dira, eta zirujauak medizinaren artistak gara.

Herri txikietan ere kontsulta pasatua zara. Zer moduz?

Goierrin herri asko pasatu nituen, ordezkapenak egiten: Arama, Itsasondo, Ataun San Martin, Gabiria noski, Azpeitia aldean Errezil... Ni alde guztietan egoten naiz eroso. Herrietara ez du inork joan nahi mediku, denek ospitalean nahi dute.

Desberdinak dira, eta jakin behar da denetan ibiltzen. Gainera, herrietako jendea mila aldiz eskertuagoa da gutako bat, herri txikikoa, bilatzen dutenean; berak ulertzen duen erakoa. Eta horretan ez daukagu arazorik.

Lanean hastea zaila izan zen?

Titulua lortu nuenean, hemen ez zegoen lanik zirujautzan.

Beka batekin Alemaniara joan nintzen. Koloproktologiara dedikatutako zentro bat zen: kolona, ondestea eta uzkia. Egunero hiru kirofanotan aritzen ziren, orain egiten dudanean operatzen. Metodika bat hartu nuen. Lana eskaini zidaten, baina ez: gerora, BMWarekin goitik behera etorriko ginen, baina

GOIBERRI 13

ELKARRIZKETA

gure hurrengoak jada ez ziren euskaldunak izango. Hona itzuli nintzen, 1997ko udan.

Donostia Ospitale publikoan lanaldi erdian, eta Poliklinikan orain dela sei urtetik ari zara.

Zein arazo dira sarrienak?

Arazo arruntenak herniak dira.

Aparatu digestibotik kanpora daude, baina beste inork ez ditu tratatzen. Gero, behazuneko arazoak, harriak: ondo jaten dugunoi harriak garatzen zaizkigu. Hurrena heste lodi edo koloneko minbizia, eta ipurdiko patologiak (hausturak, fistulak, zorne poltsak...).

Minbizia, zer kopurutan?

Emakumeetan ohikoena bularrekoa da, gizonetan prostata eta birikakoa, paretsu. Sexuak batuta, ordea, ohikoena kolonekoa da gehiena, heste lodiko minbizia. Asko ikusten da. Nik arlo horretan lan egiten dut.

Erresidentzian, ipurtesteko edo ondestekoak urtean 80 bat kasu pasatzen dira komitetik; kolonekoak, 250etik gora. Denak ez dira operatzeko baina.

Gora doa heste lodiko arazoa?

Goraka doanik ez dut uste. Esaten dute urdailekoa jaitsi egin dela. Baina bata bestearekin ikusi behar da. Gertatzen dena da, detekzioa handitu dela, eginkariko odol ezkutuarekin.

Mediku batentzat, zein da benetan sari onena?

AIMAR MAIZ

Egiten duzun operazioa ondo ateratzea. Estatistikek esaten dute portzentaia bat konplikatuko dela. Gaztetan oso gaizki pasatzen da. Operatu ere beti ez da operatu behar, kontuz. Indikazioa (operatzeko egokia den) oso garrantzitsua da zirujauontzat. Hori ere adinarekin ikasten da. Jendeak uste du operatu eta dena konpontzen dela. Gauza asko bai, baina beste batzuk okertu litezke. Tripa bat birjin dago, eta behin zabaldu duzunean, handik aurrera hasten dira askotan komeriak.

Gure belaunaldiko aurrerapen handiena laparoskopia da, zirujia ahalik eta ezinbasiboena izatea.

14 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Udanako errepide ondoan Jose Luis Arzuagak jartzen duen jaiotza danako mendatean, OĂąatitik Legazpira doan errepidearen ondoko zuhaitz batean Jose Luis Arzuaga arotz eta eskultore legazpiarrak duela 11 urtetik jartzen duen jaiotza ere bitxia eta ikusgarria da, txikia izanagatik. Baita misteriotsua ere, orain arte ezkutuan mantendu delako egilea.

2006ko igande goiz batean ohi zuen bezala korrika egitera atera zen Arzuaga, baina goiz hartan kirolaz gain bazuen beste egiteko bat: Legazpitik Udanara artean jaiotza txiki bat jartzeko txoko bat bilatzea. Ez zuen toki aproposik aurkitu eta mendatean behera egin zuen, OĂąatirantz, harik eta bigarren bihurgune handia igarota, ezkerretera dagoen pago bat ikusi zuen arte. Zuloa zuen enborrean pagoak eta jaiotzarako egurrezko hiru piezak egin ostean, bertan kokatu zituen, kotxe, autobus eta kamioi gidariei Gabon izpiritua eta goxotasuna helarazi asmoz. Orduz gero, abenduaren 8tik urtarrilaren 6ra bitartean urtero jartzen du (goranzko norabidean ikusten da hobekien). Lapurtu egin zituzten piezak urte batean, baina berehala ordezkatu zituen legazpiarrak. Ezezagun batek ofrenda gisa utzitako intxaurrak ere agertu dira jaiotzaren ondoan urte batzuetan; aurten jakin du Arzuagak Legazpiko Arantxa Irastortzak uzten zituela.

Duela 4 urte, berriz, sustoa hartu zuen Arzuagak, bide bazterreko zuhaitz zaharrak botatzen ari zirela-eta berea markatuta ikusitakoan. Libratu egin zen ordea, eta adarrak moztu eta enborra zutik utzi zuten. Jaiotzak hor jarraituko du.

U

Gabon printzak nonahi Olentzero, jaiotzak, zuhaitzak, argiak eta Gabonetako beste ikurrak Goierriko txoko guztietara iritsi dira.

Tere Madinabeitia Aste bat lehenago edo aste bat beranduago, Goierriko herri guztietara iritsi dira Gabonak eta nonahi ikus daitezke egun seinalatu horiekin lotzen diren ikurrak: kaletako argiak, zuhaitzak, olentzeroak, jaiotzak, apropos apaindutako erakusleihoak...

Gabonen adierazle horien artean badira, ordea, bereziagoak direnak eta aipamen labur bat merezi dutenak.

Olentzeroak Legazpiko Mirandaola parke inguruan, eta Lenbur Fundazioak

gonbidatuta, astebururo izan da azaroz geroztik hezur-haragizko Olentzero haurren gutunak jasotzen, baita Zegamako Anduetzan ere azken asteburu honetan, haurrekin taloak egiten. Opariak etxez etxe banatzen hasi aurretik beste geldialdi garrantzitsu bat da egiteko, bihar, Ataunen, Lizarrustiko parketxe inguruan. Barandiaran museoak eta parketxeak berak antolatutako ibilaldi magikoan parte hartzera joango da, jentilekin batera (sarrerak agortuta daude).

Baina bestelako Olentzeroak ere badira Goierrin, eta aipa-

GOIBERRI 15

ERREPORTAJEA

garriak dira, tamainagatik, Olaberriko merkatal gunearen sarreran dagoena, eta UrretxuZumarragako Areizaga-Kalebarren plazan jarri dutena.

Zumarraga-Urretxuko Areizaga-Kalebarren plazan jarritako Olentzero erraldoiak haurren bisita ugari jasotzen ditu. ASIER ZALDUA

Jaiotza ikusgarriak Gabonak geroz eta festa laikoagoak diren honetan, toki askotan mantentzen da kutsu erlijiosoa duen jaiotza jartzeko ohitura. Ikusgarriena eta handiena, 40 metro koadroko azalerarekin, Legazpiko Haztegi ikastolan, Latxartegi parkearen ondoan, herritar talde batek prestatzen duena da. Aurten Burdin Haranari eskainita dago, eta paisaia horretan kokatzen dira ohiko pertsonaiak, tartean mugimendua duten batzuk.

Apalagoak dira tamainaz Legazpin bertan jartzen diren beste jaiotza batzuk: kafe kapsulekin Garagunekoek egin eta Gizarte Zentroan jarri dutena da horietako bat, eta kultur etxean liburuekin osatutakoa.

Udanan jartzen dena ere oso ezaguna da.

Urretxun, Irimo mendiaren gainean, aurten ere jarri dute jaiotza Zumarragako La Salle Legazpi ikastetxeko mendi taldekoek. Eskola honetako ikasleek, bestalde, urteroko lehiaketara hainbat lan aurkeztu dituzte eta lanak ikusgai daude urtarrilaren 7a bitartean Zelai Arizti kultur etxean.

Seguran ere badute haurrek jaiotzak egiteko joera, eta egin-

dako lanak igandean, abenduaren 24an erakutsiko dituzte plazan, 13:00etatik aurrera.

Eta ezin ahaztu Lazkaokoa, jaiotza biziduna baita. Abenduaren 25ean egingo dute antzezpena herritarrek LazkaoTxiki zelaian 13:00etan.

Gabonetako zuhaitzak Zuhaitza da Gabonetako beste ikurretako bat, herrietako plazan lehen bezala ikusten ez bada ere. Goierrin badira bi aipagarri. Bata, Zumarragako Trintxeran argi urdin eta zuriekin apaindutako zumar ikusgarria –apaintzen ari zirela garabia irauli egin zitzaien udaleko langileei–, eta bestea, Beasainen, Gurutze Gorrikoek IgartzaOleta kalean duten egoitzaren ondoan apaintzen duten pinua.

Urretxun, bestalde, geletan ikasleek egindako eskulanak erabili dituzte Labeaga kaleko zuhaitz txikiak apaintzeko.

16 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Familia txapelduna Saioa Arkonada zegamarrak eta bere bikoteak Euskal Herriko mendi duatloi zirkuitua irabazi dute, erreleboka.

Asier Zaldua Zegama Gauza asko egin daitezke familian: egunpasa joan, jolastu, telebista ikusi, musika entzun, Gabonak ospatu... baita Euskal Herriko mendi duatloi zirkuitua irabazi ere. Azken hori ez da horren arrunta, baina Saioa Arkonada zegamarrak horixe egin du, Jon Altube bikotearekin eta bi alabekin. Bikoteak erreleboen modalitatea irabazi du eta beraien alabak proba guztietara joan dira, gurasoak animatzera.

Arkonada beti izan da kirolzalea. «Nerabezaroan etenaldia egin nuen eta Jonekin hasi nintzenean, 2003an, lehiatzen hasi nintzen. Hasieran txirrindularitza martxak egin genituen, baina ez nintzen trebea bizikleta gainean. Berehala ko-

rrikan hasi nintzen, mendiko lasterketetan. Ondoren, errepide gainean egiten diren probetan ere parte hartzen hasi nintzen. Gaztetan ere atletismoa egin nuen, baina institutu garaian utzi nuen».

Bai errepidean eta bai mendian, oso emaitza onak lortu ditu. Errepidean, Urduña, Oñati eta Usansolon lasterketak irabazi ditu. Mendian, Bediako eta Antzuolako podiumak zapaldu ditu, besteak beste.

Mendiko duatloietan aurten hasi da. «Hamar proba egin dira eta hamarretan parte hartu dugu. Lehen kilometroak korrikan egiten dira, ondoren bizikletan eta bukatzeko korrikan.

Nik korrika egin dut eta Jon bizikletarekin aritu da. Nire gusturako, proba motzegiak dira. Su

batean ibili beharra dago eta lehertuta bukatzen duzu», azaldu du.

Hasieran, beraien helburua ez zen irabaztea. «Probatzea erabaki genuen eta, lehen probetan puntuak lortu genituenez, jarraitu egin genuen. Bikote mistoei proba guztietan gainontzeko bikoteei baino hiru puntu gehiago ematen dizkigute».

Arrakastaren sekretua Arkonadak eta Altubek beste parte hartzaile askok ez duten laguntza estra bat dute: beraien alaben eta gurasoen txaloak eta animoak. Bi alabak proba guztietara joaten dira, aitona-amonekin.

«Aitonaamonen laguntzarik gabe, ezinezkoa litzateke mendiko duatloi zirkuituan parte hartzea.

Proba guztietara joaten dira, gure alabekin».

Entrenatu, berriz, txandaka egiten dute. «Haur Hezkuntzako irakaslea naiz, Elkar Hezi

GOIBERRI 17

ERREPORTAJEA

Saioa Arkonada zegamarra eta Jon Altube senarra, beraien alabekin. GOIBERRI

ikastetxean. Goizean, eguerdian edo gauean entrenatzen dut. Ahal dudanean. Jon, berriz, lantegitik irteten denean joaten da entrenatzera», azaldu du.

Mendi duatloi zirkuituan parte hartzeaz gain, asfalto gaineko probetan eta mendiko lasterketetan ere parte hartzen du. Batzuetan, asteburu berean bi probatan parte hartzen du. Baita egun berean ere.

«Denboraldiko helburu nagusia Zegama-Aizkorri izaten da».

Elkarrekin, elkarrentzat Datorren urtean ere zirkuitua egingo dute, beharbada.

«Orain atseden hartzen ari naiz. Izan ere, denboraldia luze samarra egin zait. Baina mendi duatloi zirkuituan oso giro ona dago eta beharbada datorren urtean ere parte hartuko dugu.

Erreleboen modalitatea berria da eta antolatzaileak oso gustura daude. Izan ere, bikote askok parte hartu dute. Guri ere asko gustatu zaigu: elkarrekin eta elkarrentzako lehiatzeko aukera eman digu. Alabei ere ilusio handia egiten die aita eta ama elkarrekin lehiatzen ikusteak», amaitu du korrikalari zegamarrak.

Ordiziako Oihana Arratibel eta Ander Biguri, azpitxapeldun uskal Herriko mendi duatloi zirkuituko podiumak izen goierritar gehiago izan ditu. Izan ere, Ordiziako Oihana Arratibel eta Ander Biguri bigarren sailkatu dira Arkonada eta Altuberen atzetik, lehia estua izan ondoren.

Azaroaren 18an eman zioten amaiera zirkuituari Getarian, irailean hasita hamar proba jokatu eta gero, Proba horiek hiru zati izaten dituzte: lehenengo, korrika egiten dira 5-6 kilometro mendian; ondoren, mendiko bizikletaz 15 kilometro; amaitzeko, beste 2-3 kilometro korrika.

Erreleboka egiten dira probak. Arratibel korrika ibili da, eta Biguri bizikletan.

E

18 GOIBERRI

INTERNET

saretik Sarean ikusia

izarkom.eus

Klik

‘Lurralde’ bloga, berriz martxan

Euskal pilota bideojokora eramango dute Amerikako Estatu Batuetan eta Ertamerikan zabaltzen ari den pilota modalitatea da ‘frontball’-a. Horma bakarraren kontra jokatzen da, eta kaleko kirola da. Sony konpainiak PlayStation kontsolarako kirol modalitate horren inguruko bideojokoa garatuko du, Espainiako Pilota Federazioaren laguntzarekin.

Pilotaren modalitate «moderno, grafitero eta kalekoa» bilatu nahi izan dute, gazteengana errazago iristeko. Garatzaile independeentzako PlayStation Talents lehiaketaren bidez garatu nahi dute.

Izarkom teleoperadore kooperatiboa sortu dute Euskal Herri osoan telefono zerbitzua eta Interneteko sarbidea eskainiko duen telekomunikazio operade berria sortu da: Izarkom. Pasa den astean aurkeztu zuten egitasmoa Iruñean.

Interneterako sarbidea «oinarrizko eskubidea» dela, eta produktu komertzial bezala eskaini beharrean, «Euskal Herriko edozein biztanlek Interneterako sarbide duina izateko bermea» eman nahi dutela azaldu dute proiektuaren bultzatzaile-

ek. Egitura kooperatiboa izango du, eta herritarrei deia egin diete, proiektua babes dezaten.

Telekomunikazio sare libre, neutral eta partekatuak sustatu nahi dituzte, tokian tokiko eragileekin harremana bultzatuz. Urtarrilean telefonia mugikorreko zerbitzua ematen hasiko dira, eta laster Interneteko finkoa eskaintzeko moduan izango dira. Informazio gehiago izarkom.eus webgunean aurki daiteke.

Euskadiko Gazteriaren Kontseiluak #MugarikGabekoAniztasuna twitter lehiaketa jarri du martxan, gazteen partehartzea bilatu nahian. Txioen bidez, webgunean proposatzen dituzten galderei erantzuna eman behar zaie, @GazteKontseilua etiketatuta. Sari ugari banatuko dituzte irabazleen artean. blogseitb.net/lurralde

Euskarazko webseriea sortzen Next Station ekimenak euskarazko webserie bat ekoitzi nahi du, eta horretarako, parte-hartzaileen bila dabiltza. Etorkizuneko telebista sortzeko talentu berriak aurkitu nahi dituzte lehiaketa honekin. Formatu «original eta berritzaileak» bilatu nahi dituzte. Ideiak eta proiektuak bideo formatoan aurkeztu behar dira. www.nextstation.club