Goiberri 273. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

273. zenbakia. 2018ko martxoaren 2a

GOI B ERRI

Emakumezkoak osasunaren gidari Goierriko osasungintzan nabarmena da emakumeen presentzia, bereziki zuzendaritza postuetan 8-9

Goierriko ESIko zuzendaritza taldea Zumarragako Ospitaleko atarian: Ana Calvo, Olga Doiz, Maria Dolores Blanco, Miren Etxeberria eta Laura Agirre. MIRIAM LUKI

Itxaso Barandiaran 3 Iritzia 4-5 Emakumeek planto 6 LegoReggae jaialdia 7 Mariaje Insausti 10-11 Jose Miguel Arratibel artzain txakur hazlea 12-13 GabiriaLegazpi rallystrinta 14-15

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE moTZEAN

JOSUNE ZARANDONA

Itxaso Barandiaran Aztiri erretegiko nagusia

«Norberarentzat gustura lan egiten denean dena samurragoa egiten da» Josune Zarandona Gabiria Aurreko jabeek negozioa utzi ostean, urtarrilaz geroztik Aztiri erretegi ezaguneko nagusi berria da Itxaso Barandiaran (Leitza, 1989). Leitzarra jaiotzez, Ataunen bizi izan zituen 3 urtetik gaztarora arteko urteak.

Gero, Zumarragan ere bizi izan da, orain Aztiriara leku aldatu den arte.

Zerbitzari aritu izan da aurretik Aztiri erretegian eta negozioa ezagutzen zuen arren, erabakia ez dela erraza izan dio Barandiaranek. Ostalaritzakoa «lan gogorra» den arren, ilusioz

ekin dio etapa berriari, eta «norberarentzat lan egiten denean, eta gustukoa denean» dena samurragoa egiten dela ere aitortu du.

Liburu bat?

Hijos de la droga.

Abesti bat?

Zer erantzun izan duzue?

Janari bat?

Momentuz bezeroek oso erantzun ona eman digute.

Edari bat?

Zer du Aztiri erretegiak besteek ez dutenik?

Goierriko txoko bat?

Bere ingurunea. Herri askotarako sarrera izateak ere erraztasuna ematen du bertara inguratzeko.

Zein zaletasun dituzu?

Asko, baina orain ez dut denborarik praktikan jartzeko.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Alaitz eta Maiderren Ispilu aurrean.

Txuleta.

Kafea.

«Nahiz eta negozioa ezaguna izan, erretegia hartzeko erabakia ez da erraza izan»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Oiangu, haurra nintzela askotan joaten ginen bertara.

Gabiriako alkate bazina?

Ez dakit. Orain arteko harremana oso ona izan da.

Aztirian biziko ez bazina?

Leitza inguruan.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Garbiñe Etxaniz

Elikadura integratiboan aholkularia

Bestelako psikiatria bat posible da aponiako ( F i n la n d i a ) Ke r o p u d as ospitalean ez da ohikoa gaixo mentalak ospitaleratzea, eta tarteka bakarrik ematen zaizkie botikak. Ospitaleko langileak, pazienteak eta senideak edo lagunak bilkura irekietan parte hartzen hasi ziren; parte hartzaile bakoitza libre sentitzen zen bere pentsamenduak partekatzeko eta, horrenbestez, ohiko psikoterapiatik urruntzen zen aukera bat ematen zitzaien pazienteei. Esperientzia horrekin hasi eta gero, ulertu zuten pazientearen ideiei arreta gehiago eskaini behar zitzaiela, eta baita pazientearen familiari ere. Seikkula doktoreak dioenez, «zenbait pazientek bizimodu nahikoa bitxia eraman arren, bizitza aktiboa dute; baina botikak ematen badizkiegu, eta botika horiek nerbio sisteman duten eragin lasaigarriaren ondorioz, beraien bizitzaren kontrola galtzen dute, pasiboak bihurtzen dira, eta beren burua zaintzeko gaitasuna galtzen dute».

Laponia mendebaldeko instituzio psikiatrikoetan 100 langile inguru ari dira lanean eta guztiek familia terapian formakuntza jaso dute hiru urtean zehar, 900 ordu. Ondorioz, elkarrizketa irekiaren terapia pazienteak artatzeko modu oso landua da.

Psikosia ulertzeko modu oso desberdina dute, larri kaltetuta dauden giza harremanetan sortzen dela uste baitute. Garbi

L

dute psikosia ez dela buruan bizi; familiako kideen eta pertsonen artean bizi da, gizartean, harremanetan, eta psikotikoa da horri ikusgarritasuna ematen diona, berak bizkar gainean hartzen ditu sintomak eta horiek eramateko pisua.

Psikiatria arloko langile gehienak familia terapiako formakuntza dutenez, sistema gai da erantzun azkar bat emateko krisi psikotiko bati. Lehendabizi harremanetan jartzen dira pazientearen inguruko pertsona batekin, eta bera arduratzen da bilera bat antolatzeaz hurrengo 24 orduetan; bilera egiteko lekua familiak eta pazienteak erabakitzen dute. Lekurik gogokoena pazientearen etxea da; bertan biltzen dira bi-hiru terapeuta, eta horiek osatzen dute pazientearen jarraipen osoa egingo duen taldea. Lehenengo bileran, guztiek garbi dute ez dakitela ezer, eta horregatik, beren lana da elkarrizketa irekia sustatzea, guztiak aske senti daitezen pentsatzen dutena adierazteko.

Lehenengo bileretan antipsikotikoak ez dira aipatzen. Pazientea hobeto lo egiten hasten bada, higiene pautak jarraitzen hasten bada, eta gizarte harremanak berreskuratzen hasten bada, terapeutek badakite pazientea bere bizitzaren kontrola hartzen ari dela eta medikamentua ez dela beharrezkoa izango. Tarteka benzodiazepina ematen zaie lo egiten laguntzeko edo pazientearen antsietatea gutxitzeko, eta bukaeran neuroleptikoren bat ere egokia

izan daiteke dosi txikietan. Gehienetan botika horiek hainbat hilabetetan hartzeko aholkatzen zaie, baina arazoak desagertzen direnean, sei hilabete edo urte beteren ondoren, edo batzuetan baita hiru urteren buruan ere, medikamentua uzteko pautak ematen dira.

Hasiera-hasieratik terapeutek itxaropen mezua ematen diete bai pazienteari baita senideei ere; krisia gainditzeko gai izango direla esaten diete, esperientziak erakutsi dielako pazienteek hobetzeko gaitasuna dutela, eta aukera horretan itxaropen osoa dute. Egia da batzuetan berreskuratze prozesua luze joaten dela –bi, hiru edo bost urte–; izan ere, nahiz eta sintoma psikotikoak nahikoa azkar gutxitu daitezkeen, pazienteak bere bizitzaren kontrola hartzeko eta gizarte harremanak berreskuratzeko denbora behar da. Terapeuta taldeak bilerak egiten jarraitzen du pazientearekin eta familiarekin, eta prozesuak hartzen duen bidearen arabera, bilera horietan parte hartzeko eskatzen zaie baita ere pazientearen irakasleei edo pazientearen lantokiko arduradunari. Garrantzitsua da

harreman eremua, familiarekin eta lagunekin, berriro martxan jartzea.

Laponia mendebaldeko familiak eroso sentitzen dira pertsonak artatzeko modu abegikor honekin, eta ospitalera deitzen dute psikosi zantzuren bat antzeman orduko. Horri esker, sintoma psikotikoek hilabete baino gutxiago irauten dute normalean, eta hasierako tratamendu egoki batekin oso gutxik garatzen dute eskizofrenia.

1980. urtetik, Laponia mendebaldean bi-hiru eskizofrenia kasu berri bakarrik ematen dira urtean, %90 gutxiago hain zuzen.

Eta, nolakoak izaten dira elkarrizketa irekiko saio horiek hainbesteko arrakasta izateko?

Parte hartzaile guztiak borobilean esertzen dira, oso lasai.

Norbaitek hitza hartu baino lehen, askotan, isilune bat izaten da, hitz egin behar duena bere pentsamenduak jasotzen ariko balitz bezala. Tarteka barreak ere izaten dira. Inork ez du beste norbaiten gainetik hitz egiten, baina inork ez du denbora gehiegiz hitz egiten. Adeitasuna eta apaltasuna elkarrizketa osoan zehar. Terapeutek beraien artean hitz egiten duten bakoitzean, pazienteek eta familiek arreta handiz entzuten dute, terapeuten aholkuak jasotzea baino nahiago baitute benetan zer pentsatzen duten jakitea, zintzotasuna.

Keropudas ospitaleko langileek ere ez dakite oso ondo zergatik diren hain terapeutikoak bilera horiek, baina garbi dago jarrera errukitsu eta maitakorrago batekin laguntzeko intentzioak mirariak egin ditzakeela, eta zalantzarik gabe, besteen aurrean garen bezalakoak agertzeko baimenarekin sentitzea balio terapeutiko gehien duen efektu psikologikoetako bat da.

(Daniel Mackler-en Open dialogue dokumentala hemen da ikusgai gaztelaniako azpitituluekin:http://wildtruth.net/ dvdsub/es/. Bihotzez gomendatzen dizuet).

GOIBERRI 05

IRITZIA

Josu Maroto

Asteko irudia

Badator Errementari Gaur aurkezten da Euskal Herrian filmatu den beste pelikula bat, Paul Urkijoren Errementari. Josu Marotoren aipamena doa hemen.

Azken urteotan, euskararen ezagutzaren eta erabileraren artean dagoen diferentzia (arrakala erabili ahalko genuke, agian) dela eta, nahikotxo nagusitzen ari da ideia bat: euskaraz hala moduz izanda ere, egitea dela inportanteena. Alegia, euskararen erabileran kalitate-aberastasunaren gainetik lehenetsi behar dela erabiltzea, nola hala komunikatzea. Pixka bat es mucho filosofiaren ildoak indarra hartu du euskararen gaineko hizpide publikoetan.

Lehengoan, irratian Jon Sarasuari joera honi buruz galdetuta, kritiko agertu zen eta denak ez duela balio zioen. Izan ere, inguruneak eta egoerak hainbat izanik, hizkuntza bizia eta indartsua izateko denean eta beti filosofi malgu hori aplikatzeak bere arriskuak dituela zioen. Nik, areago, esango nuke etxetik eta herritik euskaldunak garenon askorentzat oso egoera erosoa planteatzen duela ideia horrek. Ez dugu guretzat hartzen, gu euskaldun zahar eta zintzoak izanik, ustez, ez baita gure arazoa hizkuntzaren kalitate edo aberastasun eza; hori euskarara etorri direnen arazoa baita. Eta hori horrela izanik, esfortzu askorik ere ez dugu egiten gure hizkuntza aberasteko, lantzeko eta hobetzeko. Basoak eskuetan, halako

elkarrizketa batzuekin genbiltzala, ederra ikusi genuen lehengoan.

Gure artean zenetako gazte bat gaztelaniaz azalpen batzuk eman nahian hasi zen, gaztelania trakets eta aldrebesean. Denok barrez jarri gintuen bere erdarazko trebezia ezarekin. Barre algarak bukatzerako, hark ondoan zuen anaiak, txiste bat kontatu zuen: gaztelania hutsean eta gaztelaniazko hitz joko batekin grazia eraginez. Halako egoerak askok eta askotan bizi izan ditugu. Pentsatzen jarrita, ez ote gaituzte halako jarrerek gaztelaniaz aberatsago egin ez eta euskaraz pobretzen? Zuk, zer diozu, Eneritz: pixka bat mucho al da?

Ion Ion Muñoa

bat eta

Niretzako pixka bat ez da mucho, baina ezta zuk diozuna ere. Pittin bat dela esango nizuke. Izan ere, euskaraz bi hitz egiten hasten den horrek (eta ez naiz ari «kaixo» edo «gero arte» esaten duenaz bakarrik), jarrera bat adierazten du, hizkuntzarekiko errespetu bat, herriarekiko atxikimendu bat, bestearekiko konpromiso bat. Ikasten duen neurrian joango da kalitatea ere hobetzen eta hor, nik uste dut, badugula sortzez euskaldun garenok zer esana. Hasi berria den horri esparru bat eskainiz gero, konfidantza giroan hizkuntza horretan mintzatzeko tartea, hobetzen joango da. Horixe da bada Mintzalaguna eta gisa horretako ekimenen funtzioa, ezta? Euskaldun zaharroi ere axola behar liguke berriak erakartzea, hizkuntzarekiko ardura ez baita bakarrik euskaldun berriena. Darabilen horrek ongi erabiltzea ere zaindu beharko da, ezta? Beste kontu bat da, erakunde publikoetatik egiten diren kanpainetan zeri erreparatzen zaion.

Euskara jakin baina erabiltzen ez duen hori euskaraz mintzatzera bultzatu nahi da, baina ekimen ia guztiak ingelesezko hitzak erabiliz

bat

Eneritz Gorrotxategi

egiten dira, ezta? Horrek niri bederen, zer pentsatua ematen dit.

Eta umorea aipatu duzunez, jabetzen naiz umorearen lehen printzipioa, norbere buruaz barre egiten jakitea izan behar lukeela, baina hizkuntza baten erabileraz barre egitea ez dakit beti ote den zilegi. Ez dut uste euskaraz pobreago izango zarenik gaztelera traketsean ari denari barre egiteagatik, baina uste dut anaiak garbi utzi zuela gaztelera traketsean ari zenari barre egin baino hobe zela beste txiste batengatik barre egitea.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Emakumeek planto egingo duten eguna J. Z. Urretxu-Zumarraga Martxoaren 8an Emakume Nazioarteko Eguna ospatuko da, eta Urola Garaiko Koordinadora Feministak ere bat egingo du egun horretarako Euskal Herriko Mugimendu Feministak deitutako mobilizazioekin. Greba feminista egitea proposatu dute aurten Emakumeok planto! lelopean.

Greba eguna «lau orduko bi lanuzterekin» egituratuko dela adierazi dute koordinadorako neskek. Goizean, 11:00etatik 15:00etara eta arratsaldean 18:00etatik 22:00etara. Emakumeak geldituta «agerian geldituko da emakumeok planto egiten dugunean gizarte osoa blokeatzen dela» diote, emakumeei mobilizazioetan parte hartzeko deia egitearekin bat.

Gaur egun indarrean dauden eredu ekonomikoaren, indarkeria matxistaren, arrazakeriaren eta kultura patriarkalaren aurkako mobilizazioak izango dira. Urretxun eta Zumarragan bi hitzordu zehaztu dituzte. Lehenengo, 12:00etan emakatea egingo dute Areizaga-Kalebarren plazan, «nahi duenak erratza, trapua... ekar ditzake emakumeok etxean egiten dugun lana ikustarazteko», nabarmendu dute. Bigarren deialdia 20:00etarako egin dute. Leku beretik irtenda manifestazioa egingo dute bi

Babeslea

Iazko martxoaren 8an koordinadorak deitutako manifestazioa Urretxun eta Zumarragan. MIRIAM LUKI

Greba feministarekin «gizarte osoa blokeatuko» da martxoaren 8an

herrietako kaleetan zehar.

Deialdi horietara gerturatu ezin dutenei mobilizazioekin bat egiteko bide ezberdinak daudela gogorarazi diete: «grebaren zabalkundea eginez, egunean bertan besoko more bat jarriz, edo balkoietan mantala edo beste etxetresnaren bat zintzilikatuz», besteak beste.

Jabekuntza eskolatik Urola Garaiko Koordinadora Feminista 2015ean sortu zen bailara mailako Jabekuntza Eskolaren barruan. Ordu hartatik gaur arte, taldeak bilakaera izan du. «Eboluzionatzen joan gara gure gogoen eta kanpotik iritsi zaizkigun egoeren arabera», esan dute. Momentuaren arabera bost edo zazpi emaku-

mek osatzen dute taldea, gazteak denak. Dena den, bailarako emakumeen sarea handitzen joan dela, eta «momentu jakinetan parte hartzen duten emakume eta eragileei esker» laguntza izaten dutela adierazi dute.

Feminismoa euren kabuz landu dute. Beren ekintzen bitartez, «feminismoaren oinarrizko gogoetak bultzatzen, ezberdintasunak azaleratzen edo begirada feminista azaltzen» saiatzen dira. Erasoen inguruko lanketak ere bideratu dituzte: emakumeei babesa eta informazioa eskaini, erasoak salatu...

Horrelako egunekin jarraitzeko beharra dagoela uste dute, besteak beste, emakumeak batzeko balio dutelako, beren egoerak ikustarazteko.

GOIBERRI 07

MOTZEAN

Otsailaren 24an aurkeztu zuten Legorretan aurtengo LegoReggae jaialdia. ANE INSAUSTI

Negua reggae doinuz Martxoaren 10ean reggae doinuak itzuliko dira Legorretara. Aurtengoan LegoReggae berrikuntzekin dator. Kalejirarekin berotuko dute giroa aurrez, ondoren Euskal Herriko zein nazioarteko taldeekin jaialdia borobiltzeko.

Izaro Insausti Legorreta Negua azkenera iristen doan honetan urtaroaren azken egunak goxatu nahi ditu LegoReggaek. Martxoaren 10a izango da aurtengo edizioko data eta azken bi urteetan egin den bezala Legorretako Harripila Kiroldegiak jasoko ditu kontzertuak.

Antolatzaileek aurreratu dutenez, izen handiko musikariak bildu nahi izan dituzte, urtetik urtera jaialdia hobetzeko asmoarekin. Reggae talde arrakastatsuak biltzea ez da izan arduradunen erronka bakarra, izan ere, 22:00etan hasiko dira kontzertuak, baina aurreko urteetako giroa ikusita, kalejira

musikatua prestatu dute jai giroa arratsaldetik berotzen joan dadin. Uribe Kostatik (Bizkaia), Bass Herri Sound System-ek girotuko ditu Legorretako kaleak, 18:00etatik aurrera.

Festa anitza eta borobila

ÂŤKartela osatzea kostatu bazaigu ere, oso gustura gaude jaialdian ditugun taldeekinÂť Ander eta Joanes

LegoReggae antolatzaileak

Jaialdiko taldeak etxekoak zein nazioartekoak izango direla azpimarratu dute antolatzaileek, reggaeko azpi-estiloak ekarriz.

Xiberoots eta Glaukoma izango dira euskal ordezkariak.

Kataluniatik, berriz, Under Selector taldeko kideak gerturatuko dira. Frantziako LMK eta Irie Ites reggae taldeak ere izango dira Legorretan. Antolatzai-

leak, azkenik, oso gustura gelditu dira maila handiko artistez gain, lehen aldiz, Jamaikako bi taldek joko dutelako: Stranjah Miller eta King Kong taldeek.

Musikarien aniztasunetik harago joan dira ordea aurtengoan. Berdintasunera gerturatzeko bidean eta aldi berean ahalik eta jende gehien biltzeko nahiarekin, bukle magnetikoa jarriko dute. Horrek entzumen zailtasunak diztuztenei lagunduko die jaialdiaz gozatzen.

Sarrerak harrera ona izaten ari dira. Legorretan, Beasainen, Ordizian eta Tolosan daude salgai; www.ticketea.com-en ere badaude eskuragarri.

08 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Emakumeak zuzendari Nabarmena da emakumezkoen presentzia osasungintzan. Goierriko ESIko langileen %80 emakumeak dira.

Miriam Luki Zumarraga Emakumearen Nazioarteko Egunaren atarian Goierri-Urola Garaiko ESIko (Erakunde Sanitario Integratua) zuzendaritza taldearekin elkartu da GOIBERRI; denak emakumezkoak dira.

Laura Agirre kudeatzailea da, Olga Doiz langile taldearen zuzendaria, Mariado Blanco ekonomia kudeaketaren burua, Ana Calvo zuzendari medikoa eta Miren Etxeberria erizaintza zuzendaria. ESIko zuzendaritzaren ezaugarria bat dator erakundearen genero banaketari dagozkion datuekin. Hain zuzen, 850 langiletik %80 emakumezkoak dira.

Datuok Goierritik kanpo ere errepikatzen dira. Elkarrizketa egin eta biharamunean Laura Agirrek Gipuzkoako Eskualdeetako Ospitaleak dituzten ESIetako kudeatzaileekin bilera dauka, eta guztien buru emakumezkoak dira.

Soldata berberak Administrazioak emakumezkoentzat abantailak dituela diote aho batez. Alde batetik, soldata berbera da izan emakumezko nola gizonezko. Bestalde, amatasuna errazago egiten duten baldintzak bermatzen ditu administrazioak.

Faktore horiek emakumeak administraziora erakartzen dituztela diote. Mariado Blanco eko-

nomia arloko zuzendariak dioenez, «esparru honetan ez duzu gehiago erakutsi behar emakumezkoa zarelako». Edonola ere, Olgai Doizek gogoratu du emakumezkoek, askotan, ez beti, «administrazioan lan egiteak dituen baldintza on horiek baliatu, eta murrizketa eskatzen dutenean bikotekide gizonezkoaren behar izanetara egokitzen» direla.

Doiz langile taldearen zuzendariaren esanetan, «osasungintza feminizatzen ari da. Emakumezkoak arlo guztietan sartzen ari dira, garai batean zeladore gehienak gizonezkoak ziren, orain emakumeak ere badaude. Gizonezko gehiago dagoen arlo bakarra geratzen da gure ESIan: mantentze lanena».

Alabaina, askotariko ñabardurak daude. Erizaintzaren eremua, esaterako, betidanik izan da emakumezkoen arloa. Horrela dio Miren Etxeberriak: «Niri Erizaintza zuzendaria izatea egokitu zait. Gure lanbidea zaintzari lotuta dago eta gure gizartean zaintza emakumezkoen esparrua izan ohi da». Paradoxikoa da, gizonezko erizainak gutxi izanda, proportzionalki asko direla zuzendari kargu edo ardura postuak dituztenak.

Osasungintzari lotutako ikasketetan ere emakumezkoak gehiengo nabarmena

dira. Medikuntzako ikasgeletan, esaterako, %90a emakumezkoak dira. Diotenez, emakumezkoak helduagoak izan ohi dira zer ikasiko duten aukeratzeko tenorea iristen denean, 18 urterekin, alegia. Diziplina gehiago izan ohi dute eta ikasle hobeak izaten dira oro har. Kontuan izanda medikuntza ikasteko nota oso altuak behar direla, gero eta mediku gehiago emakumezkoak izatea «logikoa» dela diote.

Gizonezkoen falta Aitzitik, Ana Calvok urte gutxiren buruan Osakidetzako profesional gehienak emakumezkoak izan daitezkeela eta horrek apur bat izutzen duela dio: «ikuspegia pobretzen duela uste dut, gizonezkoen ikuskera ere behar da». Olga Doizek berretsi du Calvo: «Zuzendaritza taldeetan ere gizonezkoak egotea egoki ikusten dut ikuspegiak aberasten dituztelako».

Edozein kasutan, jakin badaki-

Adiministrazioak ez du soldatetan ezberdintasunik egiten, izan gizon nola emakume Euskal Herritik kanpo gizonezkoak ugariagoak dira osasungintzaren sektorean

GOIBERRI 09

ASTEKO GAIA

Ezkerretik eskuinera: Calvo, Doiz, Blanco, Etxeberria eta Agirre Goierriko ESIko zuzendaritzako taldea, Zumarragako Ospitalearen atarian. M. LUKI te urte luzetan aginte makila gizonezkoena izan dela eta emakumezkoak zuzendaritza taldeetako buru izatea natural ikusten duten arren, gizonezkoen presentzia faltan sumatzen hasiak dira.

Ongizatea ipar Laura Agirre Goierri-Urola Garaiako ESIko kudeatzaileak gizonezkoak eta emakumezkoak ezberdinak direnaren zalantzarik ez du, «osatu egiten dira».

Calvok emakumezkoen soslaia zaintzari lotuta dagoela dio gizonezkoen aldean, eta zuzendaritzan egoteko modua ere ezberdina dela dio, «emakumeok gure kargu dauden profesionalen nola pazienteen ongizatea dugu ipar. Esango nuke gure kudeaketa estiloa ezberdina dela». Mariado Blancok «enpatikoak gara», gehitu du.

«Gizonezkoak lehiakorragoak dira», dio Miren Etxeberria Erizain buruak: «Oldarkorragoak izan daitezke eta industria bezalako sektorean balio horiek pisu gehiago dutela esango nuke».

Lankide gizonezkoekin arazorik ez dutela diote. Zumarragako Ospitaleko mediku zerbitzu batzuk emakumezkoek soilik osatzen dituzte, bakarra dago gizonezkoek osatua.

Euskal Herritik kanpo egoera bestelakoa dela diote, gizonezkoak ugaritu egiten dira osasungintzaren sektorean eta inoiz atera direnean harritu egin dira.

Elkarrizketa amaieran gizonezkoek osatutako zuzendaritza talde batek kazetariarekin solasean egoteko tartea hartuko lukeen galdetuta, zalantzak agertu dituzte. Laura Agirrek, halere, emakume ala gizon, pertsonaren nolakotasunean jarri du gakoa.

10 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

IZARO INSAUSTI

Maria Jesus Insausti Iztueta Baserria

«Afizioz eta ofizioz dut baserria gogoko; egiten dena nahiz bizimodua»

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

Izaro Insausti Lazkaomendi Maria Jesus Insausti Onda baserritarra da. Umetatik du gogoan etxeko negozioaren parte izatea. 1925az geroztik ari dira Iztueta baserrian esnearekin lanean eta garaiei dagozkien aldaketak izan badiztuzte ere, baserriko balio eta kultura galdu gabe jarraitzen dute lanean.

Aspegi elkartearen (Gipuzkoako Emakume Profesional eta Enpresarien Elkartea)saria jaso berria da, emakume enpresariari dagokiona. Berrikuntza, jasangarritasun, komertzializazio egoki eta izandako balioengatik saritu dute.

Betidanik ezagutu duzun zerbait da baserriko lana.

Bai, bizitza guztian ezagutu dut, gehienbat aitona-amonekin erlazionatzen dut hasiera garai hura. Aitona karro eta mandoarekin joaten zen esnea saltzera, eta gogoratzen naiz ni oso txikia nintzela. Ondoren amarekin dut oroitzapena esne munduan, baina beti salmenta zuzenarekin lotuta. Etxeko esnea ekoitzi eta kalera eramaten genuen, nahiz eta ondoren beste modu batzuk etorri ziren.

Horrelako negozio bat esku artean izanda, erabakitzeko aukerarik izan duzu edo bidea markatuta aurkitu zenuen?

Ni baserritik kanpora ere bizi izan naiz urte batzuetan, baina une egokia aurkitu nuenean baserrira itzuli nintzen, afizioz eta ofizioz, asko gustatzen baitzait baserria, bertako bizimodua eta bertan egiten dena.

Baserriko lanaz gain, sektorearen inguruko beste alor batzuk ere landu dituzu.

Gipuzkoako Euskal Herriko Nekazarien Elkartasuneko lehendakaria izan nintzen sei urtez, eta kanpora ere joan nintzen ikastera. Baina ondoren baserrira itzultzea erabaki nuen.

Sektoreak, hasi zinenetik hona, aldaketa ugari jasango zituen.

Bai, azken hamarkadetan aldatzen joan da eta azken urteetan aldaketa hori gero eta nabarmenagoa izan da. Nekazaritzak

aldaketak izan ditu, alde batetik gainbehera izan delako sektorean. Baita teknologia berriak sartu direlako ere.

Horrek lan egiteko modu berriak ekarri ditu eta tresneria berria ere sartu da lanbidean.

Alde horretatik hobekuntza ere etorri da, azken urteetan baserriko lan egiteko moduan. Lehen modu batean lan egiten zen, eta orain beste batean.

Prozesua bera aldatu al da?

Lehen salmenta etxez etxekoa zen soilik, ondoren dendetara ere pasa ginen, eta azken urteetan makinak eta produktu berriak atera ditugu. Baina esnea lantzeko prozesua bera da: ganadua etxean jaiotzen da, elikadura bera mantentzen dugu, esnea ekoitzi eta transformatu, eta saldu. Kate bat da, guk abiatu eta guk ixten dugu. Hori da gure produktuek erakutsi behar duten konfidantza, produktua zein modua zaintzea.

Teknologia berriak plazaratzen diren unetik, erabakiak ere hartu behar dira.

Azken finean, teknologiak lagundu egiten du, erraztu. Guk, azken batean, tradizioa eta berrikuntza uztartzen jakin dugu.

Artisautza eta teknologia norabide berean jarri ditugu, eta aurrera jarraitu nahi baduzu beharrezkoa da gainera. Hori onartzen ez dugu arazorik izan.

Duela hamarkada bat zalantzak eta beldurrak izango ziren ezta?

Behin aldaketak daudela onartuta, zalantzak beste mota batekoak dira. Inbertsioak egitea derrigorrezkoa da garai berrietara moldatzeko, eta horri aurre egiteko moduan agertzen dira beldurrak. Azken batean, modu ireki batean jokatu behar duzu eta ausarta izan behar zara.

Inbertsio horiek jasangarriak izan daitezen, emaitzak beharko dira.

Guk argi dugu zer egiten dugun eta nola egiten dugun. Esnearekin hasi, landu, poltsaratu...

Guk kalitatezko produktu bat eskaintzen dugu, balio erantsi batekin. Kontsumitzaileari ziur-

tasuna eman behar diogu, benetan guk egina dela eta metodo egokien bidez sortua dela.

Hori da kontsumitzaileak baloratzen duena.

Horrek esfortzu gehiago eskatzen al du?

Bai, baina hori da gure identitatea. Ganadua jaiotzen denetik produktura heltzen garen arte xehetasunez jarraitzea, eta ez produktua ongi atera den soilik, harago doa. Ganaduaren ongizateaz gain, zelaiak zaintzea, inguruarekin errespetuz jokatzea, jasangarria izatea etorkizunari begira...

Gipuzkoako enpresari saria eman dizu Aspegik. Urteetako lanaren errekonozimendua al da hau zuretzat?

Noski, eta errekonozimendua ez soilik lehen sektorearentzat,

baita emakumearentzat ere.

Hori niretzako oso pozgarria da.

Azkenean, baserrian dugun jarduera ekonomikoaz gain gauza asko ditugu. Ingurumenaren zaintzaile sentitzen gara, eta abereen zaintzaile ere bai. Azken batean, hor inguruan dagoenarekiko eta egiten dugunarekiko maitasuna biltzen dut nik lanean.

Baserriko lanean emakumeak izan duen jarduna azaleratzen ere lagunduko du sariak ezta?

Bai, nik uste dut garrantzitsua dela hori azaleratzea. Emakumea da baserriko ardatz nagusia, euskarria. Lehen horrela zen, orain hala da eta horrela izango da gerora ere. Hori askotan bigarren planoan egon den zerbait izan da, eta horrelako sariek azalarazten laguntzen dute, nahiz eta presentzia gehiago izan behar genukeen.

Emakumearen rola aldatu da?

«Guk, azken batean, tradizioa eta berrikuntza uztartzen jakin dugu» «Inbertsioak egitea derrigorrezkoa da garai berrietara moldatzeko, baina beldurra hor dago» «Emakumea da baserriak duen ardatz nagusia, eta aldi berean, euskarria» «Ondorengoei transmititu nahi izan diegu guk, guretzat baserria izan dena»

Lan egiteko modua orokorrean aldatu da, baina emakumeok zoritxarrez baditugu oraindik esleitzen zaizkigun lan batzuk, zainketak tarteko. Baserriko eginbeharrez gain, noski, oraindik baserriko irudia gizonezkoek osatzen baitute. Bigarren planoan gaude, leku publiko eta karguetan bezala, baserrian ere berdina gertatzen da.

Iztuetan zu gidaria zara, baina familiako proiektua da.

Ondorengoei transmititu nahi diegu guk, guretzat baserria dena. Zure lana erakutsi eta ilusioa helarazteko, proiektuak berak izan behar du horren erakusle. Proiektuak berak aurrera begira proiekzioa izan behar du, baita jasangarria eta ilusioa piztuko duena izan ere.

Niretzat Iztueta baserria proiektu zirraragarria da, familia osoak egiten duguna. Nirekin lanean oso pertsona garrantzitsua dut, Ainitze. Alaba izateaz gain, lankidea, bazkidea eta kidea dut. Gurekin batera lan talde handia dago. Denok aurrera daramagun proiektua da, ezinezkoa delako pertsona bakarrak hau aurrera ateratzea.

12 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Txakurra lagun onena denean Jose Miguel Arratibelen pasioa dira artzain txakur belgikarrak. Hazteaz gain, lehiaketetara ere eramaten ditu.

Tere Madinabeitia Legazpi Betidanik izan dira txakurrak Jose Miguel Arratibelen (Ordizia, 1952) bizitzaren parte. Ordiziako Leku-Ederren bizi zirenean, Tony izeneko arratoi-txakurra zuten txabolan; Arramendi baserrira joaten zenean, hango txakurrekin ibiltzen zen...

Gerora, artzain txakur belgikarrak ezagutu zituen eta harrez gero bere ondoan izan dira beti.

Gaur, Kalinka bi urteko emearekin konpartitzen du Legazpin bere etxea.

Txakur horiekin duen harremana 1968an sortu zen. Orduan 16 urte zituen eta Miarritzera lagunekin egindako txango batean, gizon dotore bat ikusi zuen txakur handi batekin paseoan. Txakurra gustatu eta inguratu egin zitzaion gizonari,

zein arrazakoa zen galdetzeko: artzain belgikarra zen, tervueren barietatekoa, Parc de Sceau-n (Paristik gertu) jaiotakoa eta Madame Rivierek hazitakoa. Gizon hark –Modat doktorea zen– bere interesa ikusita, «ikasiko duzu laguntxo!» esan zion. Eta ikasi, ikasi du arraza horri buruz, baina ez ikas daitekeen guztia.

Sophie, Ikatz euskaraz Artzain belgikarren inguruan informazioa liburutatik jasotzen hasi, eta 1979an sortu zen Espainiako artzain txakur belgikarren elkarteko (CEPPB) lehen bazkideetakoa izan zen Arratibel, Begoña Irizar emazte legazpiarrarekin batera. Lehen artzain belgikarra ordea, ez zuen 1980era arte erosi. Ordu-

rako Legazpin bizi zen, emaztearen familiaren etxean –Krispinen etxea bezala ezagutzen da; Krispin bere aitaginarreba zen–. Toki aproposa zen eta da txakurra edukitzeko, kalean bertan egon arren, baratzeaz eta lorategiz inguratuta egon delako beti.

Sophie de la Nouë Sain Eloy zuen izena Arratibelen lehen artzain belgikarrak. Bi hilabeterekin ekarri zuen Frantziatik eta 16 urte egin zituen Arratibel-Irizar familiaren Legazpiko etxean. Ikatz izena ere jarri zioten iritsi berritan, beltza zelako eta familiakoentzat izena errazagoa izan zedin.

Sophye edo Ikatzen ondoren txakur gehiago etorriko ziren: Lord, Tess, Amalur... eta Kalinka, gaurkoa.

Lehiaketaz lehiaketa Kalinkak bi urte ditu, eta besteak bezala, emea da, baina ez edonolako emea, bere bizitza laburrean artzain belgikarren

GOIBERRI 13

ERREPORTAJEA

Jose Miguel Arratibel Kalinka txakurrarekin. GARI SORALUZE

nostiako txakur elkartearentzako.

Korosti haztegia

lehiaketatan saritua izan delako behin baino gehiagotan.

Ez dira Kalinkarekin irabazitakoak Arratibelek dituen sari bakarrak, aurretik izan dituen txakurrekin ere aipamen ugari lortu dituelako.

Lehiaketa horietan txakurrak sailkatu egiten dira, nolabait esateko. Neurriak, ilearen kalitatea, hankak, azazkalak, aldakaren kokapen egokia, itxura orokorra... hartzen dira kontuan, eta arrazaren ezaugarrien estandarrekin alderatzen dira.

Bikaintasuna lortzea da animalia horien jabeen helburua. Izan ere, zenbat eta sailkapen hobea eskuratu, txakurrek izen handiagoa izango dute hazkuntzari begira. Eta izen hori oso garrantzitsua da txakurkume bat saltzerakoan.

Arratibelek gertutik ezagutzen ditu lehiaketa horiek, Sophie izan aurretik gainera. Sophierekin hasi zen lehiatzen, baina lehenago lehiaketak ikustera joaten zen, txakur arraza horri buruz ikastera eta berak zekiena konpartitzera. Espainiakoetan eta Frantziakoetan ibili da nagusiki, eta epaile ere izan da behin baino gehiagotan Espainiako kluberako eta Do-

Arratibelen txakurrek ez ezik, berak hazitako beste txakur batzuek ere lortu dituzte aipamen garrantsitzuak lehiaketatan, tartean Springer Spaniel arrazako batzuk, horrelakoak ere hazi zituen eta artzain belgikarrekin hasi aurretik.

Korosti du izena bere haztegiak, eta edozein arrazako txakurrak haz ditzake. Nazioarteko Txakur Federazioan lortu zuen izen hori erabiltzeko baimena.

Eta nazioarte mailako arauei jarraiki, Korosti abizen moduan jartzen zaie bere haztegitik ateratzen diren txakur guztiei.

Hala, Kalinkaren izen osoa Kalinka de Korosti da.

Hazlea beti da emearen jabea, eta Arratibelen betebeharra, hazle afizionatua den aldetik eta geroz eta txakurkume hobeak izan nahi baditu, bere emearentzako ar onena aurkitzea da. Horretarako Frantziara, Italiara, Belgikara eta Suitzara ere joan izan da, eta emaitza, izen handiko txakurrak izan dira. Bere etxean hazitako txakur batzuk erreskate txakur bikainak izan dira, esaterako.

Baina bera ez da profesionalki txakurrak hezten jarduten, eta horregatik Korosti haztegian bost kumaldi izan dira bakarrik ia 40 urtean, 30 txakurkume soilik. Hala ere, berak

ezin izan duen tarteetan, lagun on batzuk hazi dituzte bere partez txakurkume gehiago. Ez ditu inoiz ere saldu, oparitu baizik, eta hazkuntzatik eratorritako gastuak bakarrik kobratu ditu. Berak hazten dituen bezalako bi hilabeteko txakurkume batek, hau da, guraso ezagunak dituena, behar bezala txertatua, displasia erradiografia egina duena, txip identifakatzailearekin eta arrazakoa dela ziurtatzeko LOEn (Espainiako jatorrien liburua) inskribatua, 1.000 euroan sal daiteke.

Hazkuntza lanak etxean bertan egiten ditu Arratibelek, bebarruan egokitutako txoko batean, mimo handiz. Orain, Kalinkarentzako ar baten bila dabil, eta badu bat begiz jota, Galizian. Jabeekin harremanetan jarriko da laster.

Familia handitzear Bere denboraren zati handi bat eskainiko dio Arratibelek prozesu horri. Duela hiru urte jubilatu zen, lan bizitza luze baten ondoren. Goierri Lanbide Eskolan irakasle izan zen, Espaina osoan industria-mantentze teknikaria izan zen gero, eta 1980tik Legazpiko Udalean hainbat lan burutu ditu. Lanean ari zenean txakurrak bere afizioa baziren, are gehiago orain, denbora gehiago duenean. Berak ondo tratatzen ditu, eta trukean, laguntasuna eta zoriona ematen diote.

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Auto bat Gabiria eta Legazpi arteko errepideko bihurgune batean, 2008ko edizioan. A. MAIZ

Hogei urte abiada bizian Igandean jokatuko da Legazpi-Gabiria rally-sprinta. Aurtengoa 20. edizioa izango da, Gabiriatik aterako da eta hainbat sorpresa prestatu ditu antolakuntzak. Faboritoak Barrenetxea, Txus Jaio, Casais eta Castro dira.

A. VierbĂźcher Gabiria Gasolina usainak eta motorren hotsak hartuko dute asteburuan Legazpi eta Gabiria arteko Errege bidea, eremu horretako ohiko isiltasuna eta lasaitasu-

na hautsiz. Izan ere, badator Legazpi-Gabiriako rally-sprinta.

Igandean jokatuko da eta denboraldiko lehena izango da.

Hitzordu borobila izango da aurtengoa, 20 urte beteko bai-

titu. Urteurrena ez da halamoduz pasako, baina antolakuntzak ez du kontu gehiegi aurreratu nahi izan.

Sorpresak sorpresa, ÂŤmaila handiko rally-sprintaÂť izatea

espero du Jorge del Cid antolakuntzako kideak.

Rallyaren hastapenak Rallya antolatzea baino, auto krosa antolatzea zen Jose An-

GOIBERRI 15

GARAI BATEAN

tonio Araneta eta haren aitaren asmoa, orain dela 21 urte Gabiriara iritsi zirenean. Horretarako, «zelai zabal baten beharra zuten eta ikusita hura posible ez zela izango, guztia bertan behera ez uztearren, rallysprinta antolatzea pentsatu zuten», gogoratu du Del Cidek.

Urte hauetan guztietan aldaketa gutxi jasan duen proba da.

Nabarmenena, ziurrenik, probaren norabidea izan daiteke.

Lehenengo urte haietan, «bi norabideetan egin ohi zen, bi pasaera Legazpi aldera eta beste bi Gabiria aldera», adierazi du del Cidek. Azken aldian, berriz, urtetik urtera txandakatu da norabidea. Aurten, Gabiriatik hasi eta Legazpi aldera egingo dute, 6,5 kilometro inguruko ibilbidea. Kontrol gunea, hirugarren urtez, Legazpiko plazan kokatuko dute.

Sona handiko izen asko pasa da Errege bidetik. Guztietan bereziena 2008ko proba izan zen, 10. urteurrenarekin batera, World Rally Car motako hainbat ibilgailuk parte hartu baitzuten. Tartean izan zen Gorka Apalantza rally probetako piloto handia, eta irabazle nagusiak Santi Artetxe eta Sandra Fernandez izan ziren.

Zaletasun handia Euskal Herri mailan, zaletu asko erakartzen dituzte rallyek.

Legazpi eta Gabiriakoaren kasu, denboraldiko lehena iza-

teak, agian, bultzada berezia ematen dio eta «igandean ere jende asko eta asko gerturatzea» espero du antolakuntzak. Euskal Herriko rally txapelketa zirkuitoaren barruan kokatzen da proba.

Jorge del Ciden esanetan, «Euskal Herri kanpotik datozen pilotoak eta zaletuak ere asko dira». Eta lehenengo kolpe batean ulertzeko zaila badirudi ere, Legazpi-Gabiria rallysprintera gerturatutako jende kopuru handia izan zen 2008an antolakuntzak izandako arazo handiena. «8.000 lagunetik gora» kontatu zituen antolakuntzak. Bete beharreko segurtasun neurriak oso gogorrak dira horrelako proba bat antolatzeko garaian, eta urtetik urtera aldatzen joaten dira.

Alde horretatik, 2008an, ikusle kopurua hain handia izan zenez antolakuntza «gainezka eginda» sentitu zen.

Beste alor batzuetan bezala, rallyen munduan ere izan du eragina krisi ekonomikoak.

«Zaletasun garestia» dela aitortu du Del Cidek eta 2008az geroztik parte hartzean beheradaka izan zutela nabarmendu du, batez ere, «zilindrada handiko ibilgailuetan».

Baina badirudi azken urteetan berriro ere gora ari dela partaide kopurua. 70 bat aterako dira aurten. Faborito nagusiak Barrenetxea, Txus Jaio , Casais eta Castro dira.

Zaletuak pago zuhaitzetara igota, 2008ko rallyan. A. MAIZ