Goiberri 279. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

279. zenbakia. 2018ko apirilaren 20a

Laida Begiristian Maizpideko zuzendaria

ÂŤIrakasle gazteak erakartzea da gure kezkaÂť

8-9

Egoitz Irizar 3 Iritzia 4-5 Mikele Arizkorreta 6 Jubilatu eta pentsiodunen eskaerak 10-11 Ida Susal abeslaria 12 Beasainen aipamena agirietan 13 Asier Mendizabal ordiziarra 14-15 Laida Begiristainek ikasturte hasieran hartu du Maizpideko zuzendari kargua. Euskaltegia 30. urteurreneko ospakizunetan da. AIMAR MAIZ

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Egoitz Irizar Tabernaria

«Udaletxeko plaza azpian hasi ginen kontzertuak antolatzen» Josune Zarandona Beasain Egoitz Irizar (Beasain, 1975) 16 urterekin hasi zen Irizar tabernan lanean. Gaur egun han jarraitzen du, eta lana «gustukoa» duela aitortu du. Horretaz gain, musika kontzertuak antolatzen aritzen da bere denbora librean. 1990eko hamarkadan hasi zen, «Beasaingo Gazte Asanblada sortu zenean». Hasieran, «udaletxeko plaza azpian», eta gero, «gaztetxean, irekitzea lortu genuenean».

Musika jartzen ere aritu da Jon Olano Olarius lagunarekin batera. Laguna orain gutxi hil da, eta momentuz bertan behera utzi ditu aurreikusitako emanaldi guztiak.

Zein zaletasun dituzu?

«Musikaz gain, argazkilaritza, sukaldaritza eta diseinu grafikoa ere gustuko ditut»

JOSUNE ZARANDONA

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Argazkilaritza, sukaldaritza, diseinu grafikoa, graffitiak...

Liburu bat?

La conjura de los necios.

Musika talde bat?

Gaur, The Clash.

Abesti bat?

Joseba B. Lenoir-en Erraietatik erran.

Janari bat?

Txipiroiak.

Edari bat?

Artisau garagardo on bat konpainia onean.

Oporretarako leku bat?

New York.

Goierriko txoko bat?

Beasaingo gaztetxea.

Amets bat?

Mundua leku justu bat izatea.

Zeri diozu beldurra?

Hilko nauen gaixotasun luze bat sufritzeari.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Alabak.

Beasaingo alkate bazina?

Ez dago nire aukeren artean...

Beasainen biziko ez bazina?

Hiribururen batean.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joseba Imaz Ganzarain Kazetaria

Datuen unibertsoan aske urpegien liburua edo. Horrela itzuli ahalko genuke. Gogoan dut lehendabizikoz Facebook sare sozialaren berri eman zidaten unea.

Dagoeneko dozena bat urte pasako ziren ordutik. Garai hartan oraindik nekez uler genezakeen sare sozial bat zehazki zer zen ere. Lagunekin mezuak eta argazkiak konpartitu, elkarren berri izan eta munduan zehar jazotzen ziren gertakarien berri izateko tresna paregabea zela kontatu zidan lagun batek. Dibertigarria eta, une hartan behintzat, berritzailea erabat.

Egia esateko, ez nion arreta gehiegirik jarri Mark Zuckerberg izeko ekintzaile gazte (eta orduan ezezagun) hark sortutako sareari. Baina, hasiera batean Harvardeko Unibertsitateko ikasleek elkar ezagutu eta harremanetan jartzeko helburuarekin sortutako gune horrek hazten jarraitu zuen etengabe.

Urte gutxitan gero eta lagun gehiago ikusi nituen Facebookeko kide egiten. Guztiek sare sozialaren onurak eta abantailak azpimarratzen zituzten.

Erasmusen ezagututako lagunekin kontaktuan jarraitzeko aukera paregabea zela, aspaldiko lagunen profilak bilatu eta adiskide zaharrekin berriro kontaktuan jartzeko parada eskaini ziela‌ Erabiltzaile kritikoak ere baziren orduan. Ahots horien arabera, besteen bizitzetan kuxkuxeatzeko leihoa zen Facebook.

XXI. mendeko kotilleo edo be-

A

rriketen espazio birtuala bilakatua zen ordurako. Geroago etorri ziren adingabeek tresna gisa erabiltzerakoan eduki zitzaketen arriskuei eta gurasoek hartu beharreko jarrerari buruzko informazio eta gomendioak.

Zuckerberg enpresari ilegorriak sortutako sare sozialaren gerizpean, hainbat mota eta jiteko sare sozial sortu ziren.

Twitter, Tuenti, Google+ eta abar. Eta sare soziala konpainia erraldoi bilakatzen joan dira urte hauetan guztietan.

Inork ez zigun ohartarazi, edo ez genuen entzun edo ikusi nahi izan, enpresa global horien eskuetan gure bizitzako datu esanguratsu ugari ari ginela jartzen. Argazkiak, telefonoak, maila, bisitatzen ditugun edukien zerrenda, gustoko gaiak, kontaktuak‌ Sare sozialak, hein handi batean, milioika eta milioika herritarren eguneroko bizitzako xehetasun pila bat jasotzen eta gordetzen dituzten biltegi erraldoia direlako.

Orain arte, nolabait esateko, datu horiek taxuz eta zintzo zaindu eta gordeko zituzten konfidantza izan dugu. Baina balizko konfidantza hori zalantzan jartzeko arrazoiak gero eta gehiago dira. The New York Times eta The Guardian egunkariak izan ziren urte hasiera honetan eztabaida piztu zutenak: baimenik gabe, Cambridge Analytica enpresak Facebookeko 50 milioi erabiltzaileren datuak bildu zituen 2016an, eta datu horiek AEBetako hauteskundeetan Donald Trumpen mesedetan erabili omen ziren.

AEBetako Merkataritza Batzor-

de Federalak ikerketa bat hasi du Facebookeko milioika erabiltzaileren datuekin zer gertatu den argitzeko eta oraindik ez dago argi zer nolako ondorioak izango dituen epaibide horrek.

Adituek diotenez, milioika dolarreko isuna jaso dezake Zuckerbergen enpresak, erabiltzaileei buruzko informazioa zabaltzeagatik. AEBetako senatuan egindako adierazpenetan, guru estatubatuarrak barkamena eskatu du egindako akatsengatik eta kontrol gabezia horiek guztiak konponduko dituela agindu du.

Aitortzen dut Facebook erramintaren oso erabilera mugatua egiten dudala. Eta gainontzeko sare sozialak ere laneko tresna gisa ikusi izan ditudala beti. Eguneroko bizitzaren abiadura gero eta azkarragoa den honetan, baina, ezin da

ukatu sare sozialek dakartzaten onurak, lagun eta senitartekoen artean elkarren berri izateko aukera ematen dutelako eta, aldi berean, munduan gertatzen denaren berri izateko inoiz baino informazio gehiago lor dezakegulako.

Hala eta guztiz ere, aldian aldiko erabiltzaile gisa, norbere datuek munduan zehar izan dezaketen erabileraz ohar garrantzitsu eta larri bat izan daiteke Facebooken kasua. Denda sare handietako fidelizazio programetan, gure korreo pertsonalean, erakundeekiko harremanetan, sare sozialetan‌ gure bizitza, ohitura, afizio eta abarrei buruzko datuak pilatzen joaten gara. Ikuspegi komertzial edo elektoralak, zein bestelako interes ilunagoak, manejatzen dituzten enpresa edo entitateentzako biziki interesgarriak dira halako datu base erraldoiak.

Guri tokatzen zaigu, herritar bezala, lan egitea datu horiek ez daitezen bilakatu gure askatasuna katean itoko duten helduleku. Berriki entzun diot kazetari entzutetsu bati Internet eta hark eskaintzen dizkigun aukerak, inoizko askatasun espazio handiena bilakatu direla.

Baina aldi berean herritarron datu kantitate izugarri horien kontrola lortzeko guda baten erdian gaudela. Datuen unibertsoa, hori baita datorkigun mundua. Eta unibertso berri horretan aske bizitzeko, baita ere, orain arte ezagutu dugun mundu errealean bezain beste borroka egin beharko dugu, ziur asko.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Pentsionisten mobilizazioak Jubilatu eta pentsionisten mobilizazioak eta eskariak emango al diote zer pentsatu?

Lagun batek kontatutakoa da pasadizoa: Ikastaro batean eman zuen izena, elikadura osasungarriaz gehiago jakiteko, saioaren izenburuak erakarrita edo. Euskal Herritik kanpo asteburu pasa joan zen jende gehiagorekin batera. Esan beharrik ez dago lo lekua ordaindu behar izan zutela. Irakasleak, sukaldaria bera, esan zien oso plater osasuntsua prestatuko zutela bazkaritarako.

Ezustekoa izugarria izan zen lagunarentzat, mahai gainean lekak patatekin eta azenarioekin ikusi zituenean. Egoera irrigarri samarra da, ezta? Nolanahi ere, esaerak dioenez, besteen akatsak ikusteko betaurreko beharrik ez. Horregatik, ez dut ezkutatuko Bilbon gertatutako beste hau: Bertako produktuen azoka egin zuten Aste Santuko oporretan, despistatuta zebiltzan turistentzat nahiz bertakoentzat. Hizki handiz BBK zioten kartel handi batzuk jarri zituzten han zeuden baserritarren postuetan. Erosleak, neuk, ez zuen berehalakoan lortu euskaraz egitea haietako batekin, baina tematu egin nintzen. Azkenean pozik nengoen. Bilbon euska-

raz ari nintzen, garaipen txiki bat, nire alde. Dena dela, denbora gutxi iraun zidan poztasunak, konturatu nintzenean ederra sartu zidatela, garapenaren eta modernitatearen ikur desitxuratua zirudien leku hartan. Pare bat euro-edo itzuli zizkidan saltzaileak, nik 10 euro eman ostean. Badakizu, eskuetan nuen erosketa poltsan zer nuen? Kilo erdi leka, eta patata pare bat. Jaten duguna ote gara?

Maider del Olmo Zubeldia

bat eta

Jaten duguna ote garen ez dakit, baina jateak eta elikadurak hamaika eztabaida sortzen ditu gure inguruan. Askotarikoak izaten dira eztabaidagaiak, hala nola, bertako produktuak kontsumitzearen ingurukoak, sufrimendurik eragin ez duen janaria jan edo ez eta elikagai freskoak edo industrian prozesatuak izan direnak kontsumitzea. Hala eta guztiz ere, askotan, eguneroko kontsumo ohiturak errespetatu beharrean ikusten dugu gure burua; gure kontzientziak eskatzen dizkigun ekintzen ordez. Goiko kaleko baserritarrak landatutakoak erosi eta prestatu nahi, bai, baina prezioa dela eta, merkatal zentro handietan milaka plastikozko poltsetan sartzen dituzten porru garbiak erosten ditugu.

Osasuntsuago jateko asmoz dendara joan eta, denbora faltaren aitzakipean, egositako babarrun txuriak, txorizo eta guzti, erosten ditugu. Maiz nahiago izaten dugu, munduko beste puntan baldintza ez justutan ekoitzitako kafea erosi, zentimo batzuk aurrezteko.

Transgenikoekin ere gauza bera gertatzen zaigu, askotan base-

bat

Ane Azurmendi Lasa

rrian ereindako hazien jatorria ere zalantzan ipintzen dugu, baina gero apirilean, leka-patatak, tomate entsalada eta meloia jan nahi ditugu. Zoritxarrez, formakuntza eta kontzientzia maila altua izan arren, denok bizi gara sistema kapitalistaren logika barruan; eta korronte indartsuen kontra igeri egin behar izaten dugu, jaten duguna garela koherentziaz esan ahal izateko.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Gustura nago, baina telebistari denbora asko eskaini behar zaio» Mikele Arizkorreta gaztea Izaro da ETB3k apirilean estreinatu berri duen gazteei zuzendutako 3zpa4 saioan.

Josune Zarandona Legazpi Mikele Arizkorreta (Legazpi, 2000) ETB3k apirilean estreinatu duen 3zpa4 saio berriko aurpegietako bat da. Batxilergoko 2. maila ikasten ari da Legazpiko Haztegi ikastolan, baina horretaz gain, bestelako afizio asko ditu. Bertso-Olariak bertso eskolako kidea da, baita Sustraiak dantza taldekoa eta udal musika bandakoa ere. Saxofoia jotzen du. Herriko eskubaloi taldean ere aritutakoa da, eta Sorgintxulo aisialdi taldean begirale ere bada.

Ez zara geldi egoteko horietakoa. Nola egiten duzu denera iristeko?

Ez da erraza. Telebistari denbora asko eskaini behar diot, eta ezinezkoa zait, adibidez, ikasketetan buru-belarri egotea.

Gainera, nire bizitzako zati han-

Babeslea

JOSUNE ZARANDONA

di bat, zenbait afizio, esaterako, albo batera utzi behar izan ditut momentuz telebistari heltzeko.

Nola suertatu zitzaizun aukera?

«Aktore lana, dantza eta abestia uztartzen ditu saioak; guztiak ditut gustuko»

2016an Goazen! telesailaren denboraldi berria hasi zenean bideoak bidaltzeko eskatu zuten, aktore berri bila zebiltzala eta. Animatu eta kasting-ean parte hartu nuen, baina ez ninduten hartu. 2017an telesail bererako deitu ninduten, baita Bagoaz! lehiaketan parte hartzeko ere. Orduan ere ez zen posible izan. Orain hilabete batzuk, proiektu berri baten berri emateko deitu ninduten.

aurkeztea erabaki nuen eta azkenean, hartu naute.

Nolatan telebistarako zaletasun hau?

Telebista mundua guztiz berria da niretzat. Polita da eta asko gustatzen zait. Aktore lana, dantza eta abestia uztartzen ditu saioak, eta guztiak daude nire zaletasunen artean.

Zein da saioaren bizkarrezurra?

6 eta 12 urteko haur eta gazteei zuzenduta dago. Fikzioa, bideoklipak, esku lanak... atal ezberdinek osatzen dute saioa.

Protagonistak lau ikasle gazte gara, eta musika talde bat sortu nahi dugu guztion artean. Egunero emititzen da, 20:30ean.

Laugarrenean posible izan da orduan?

Gustura al zaude?

Bai. Hala ere, nire zalantzak izan ditut oraingo honetan, ikasketengatik batez ere, probetara aurkeztu ala ez. Ingurukoek animatu egin ninduten,

Grabatzen nagoenean errealitatetik deskonektatzen dut, gustura nago. Asko ari naiz ikasten, momentua bizi nahi dut orain.

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Laida Begiristain Maizpide euskaltegiko zuzendaria

«Euskara tresna bat soilik ez dela ikasten du ikasleak Maizpiden» Aimar Maiz Lazkao Gizarte Zientziak ikasi, enpresaritzan sakondu, eta euskararen irakaskuntzan murgildu da Laida Begiristain Apaolatza (Ataun, 1983), lan ibilbidean.

2009an hasi zen lanaldi osoan Lazkaoko Maizpide euskaltegian, eta zuzendari kargua 2017ko irailean hartu zuen. Barnetegia duela 30 urte ireki zuten. Etorkizuna zurkaizteko egonkortasuna, herriarekiko lotura eta aurki izango den belaunaldi aldaketa mugarri dira.

Zer moduz zuzendari gisa lehenengo hilabete hauek?

Ondo. Ez da izan hutsetik hastea ere, aurreko ikasturtean zuzendaritzan sartu bainintzen, zuzendari Jon Urdangarin zela.

Didaktikari lanetan aritu nintzen, baina gertuagotik ikusi nuen zuzendaritzako lana, eta horrek asko lagundu dit. Irakasle bakarrik aritutakoan, emaitzak bai, baina aurretik egiten diren lanak ez dira ikusten.

tzen zaio ikasleekin harremana daukanean, beti hain gustukoa ez izatea.

Maizpidek ere zure antzeko adina du: 30 urte aurten. Zer moduz dago?

Beno, hobeto egotea gustatuko litzaiguke. Azkeneko urteetan beherakada nabaritu da ikasle kopuruan. Ez da kolpean izan, baina beherantz doa. Betiko borroka da. Diru laguntzen menpe ari gara; arlo askotan murriztu dira, euskaltegion kasuan ez. Baina gora egin gabe.

Ikasle kopuruak behera eta diru laguntzek gora ez egiteak, mantentzea eskatzen digu.

Barnetegi izateak laguntzen du bideragarritasunean?

Asko. Maizpidek ehuneko oso altu batean, 80tik gora, barnetegi funtzionamendua dauka.

Enpresaren batean talde batzuk baditugu, gau eskoletako ordu batzuk, larunbatetako taldeak, on-linekoa ere igo da...

Baina gurea barnetegia da.

tutakoak dira. Lotura mantendu nahi dute, eta poztasuna ere bada, horregatik. Osagarriak dira barnetegia eta on-linekoa.

Ikasle kopuruaren jaitsiera kezkagarria da?

Joeran gora-beherak daude.

Oposizio publikoak dauden urteek, adibidez, asko markatzen dute. Aurten bada, eta pasatu arte beherakada nabaritu izan ohi da. Gero, mirari bila, korrika eta presaka heltzen diote euskarari, baina beno...

«Egonkortasun eza da arazo handiena.

Euskaltegien kezka da irakasle gazteak erakartzea»

Asko aldatzen al da lana irakasletzatik zuzendaritzara?

Internet bidez euskara ikasteko zerbitzuak gora egin du?

«Gobernuak helburuak jarri beharra dauka euskarari begira, baina epe luzera»

Aldatzen da, bai. Niri asko gustatu izan zait jendearekin harremanak izatea; irekia naiz. Irakasle zarenean, momentu zailak izaten dira, baina oso onak ere bai: ikasleek zugandik ikasi dutela eta eskertzen dizutenean. Agian, zuzendariari toka-

Urtez urte igotzen ari da ikasle kopurua. Baina esfortzu handia eskatzen digu guri, ikasle bakoitzari bere tutorea izendatu behar zaiolako. Diru laguntza handirik ere ez du arloak, oraindik.

Interneten dabiltzan ikasle asko, lehen barnetegitik pasa-

«Sustraiei eusten die. Urte gutxi barru, belaunaldi aldaketarena erronka izango da»

Bestetik, egonaldiak moztu egin dira. Lehen, ikasle asko urrian etorri eta ekainera arte geratzen ziren. Urtez urte, hori gutxitzen joan da. Aste bateko edo biko egonaldiak eskatzen dituztenak gero eta gehiago dira. Horrek bere zailtasunak sortzen ditu eguneroko funtzionamenduan; sortuta dagoen talde batean sartu behar dutelako eta irakasleei lan karga handia suposatzen dielako.

Lanarekin eta titulu beharrarekin lotzen du jendeak euskara ikastea, orduan.

Bai, hala da. Tristea da, baina halaxe da. Baina gure lana ikuspegi hori kentzea ere bada. Ez da euskara irakastea eta titulua lortzen laguntzea bakarrik; gure egitekoa jendea euskalduntzea da, euskaraz bizitzea aukera bat dela ikustea; mila ate irekiko dizkiola, ez lanekoa bakarrik. Askotan, lortzen da.

Hori lorpen izugarria da. Ikasleek, hemen, euskara ez dela tresna bat soilik ikasten dute.

Gaur egun, euskararen irakaskuntzan zein da arazo larriena?

Egonkortasunik eza. Diru laguntza aldetik, baliabide aldetik, lanerako jendea erakartze aldetik, ez dago egonkortasunik. Euskaltegi guztien kezka da gazteak euskararen irakaskuntzara erakartzea eta finkatzea.

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

Baina baliabideak falta zaizkigu. Hezkuntza arautuko baldintzarik ezin diogu eskaini.

Zer egin liteke hori iraultzeko?

Hasteko, baliabide gehiago behar ditugula argi dago. Ekonomikoki esfortzu bat eskatzen du, kasu honetan gobernuaren aldetik. Ikusi behar dute euskararen irakaskuntza hezkuntza arautua bezain profesionala dela. Eta konpromisoa behar da administrazioaren aldetik; ez epe motzera, luzera baizik.

Zein zentzutan?

Gobernuak helburuak jarri beharra dauka, euskarari begira: zein da helburua? 10 urtera, 20 urtera, zer nahi dugu? Ezin da izan 2019an zer nahi den, 2020an zer... Zein da plan estrategikoa hizkuntza politikan, bide luzera? Eta pausoak eman gero. Baina ez badago plan garbi bat, ezin da baliabiderik behar bezala kudeatu.

Eta indar handiena zein duzue?

Barnetegi izatea jada alde handia da. Euskaraz bizi egiten dira ikasleak hemen. Aldi berean, Maizpidek herri oso bat izan du atzean, Lazkao. Herri euskalduna eta euskaraz aritzeko balioa ematen diona.

Hasierako Maizpide hartatik zer geratzen da?

Asko. Kooperatiba sortu zuten gehienek jarraitzen dute, gutxi jubilatu dira. Orduan, sustraiekiko erabateko lotura dauka.

Hasierako espiritua eta kooperatibaren balioak eta printzipioak mantentzen dira, erabat.

Urte gutxi barru, bospasei urtean, irakasle askok erretiroa hartzea tokatuko da. Erronka handia belaunaldi aldaketarena daukagu. Nola egiten den, jende berria proiektura nola erakarri, garrantzitsua izango da. Baina merezi du, eta merezi izango du; dudarik ez.

Maizpide desagertzeko bokazioarekin sortu zela esan ohi da. Beste 30 urte beteko ditu?

AIMAR MAIZ

Oraindik lan handia dago egiteko, eta, zoritxarrez, beste 30 urte bete egingo dituela uste dut. Behar handia ikusten dut.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Duintasun eske Pentsiodunak eta jubilatuak borrokan ari dira. Pentsioen igoera duin bat eskatzen dute. Eskaerak dimentsio zabalagoa dauka, euren borroka ez baita beraien eskubideen aldekoa soilik, baita datozen belaunaldien aldekoa ere.

Miriam Luki Legazpi Gizarteak porrot egin du bere adinekoak zaintzen ez baditu, areago zigortzen baditu. Bizitza duin baten eskubidea ezin da negoziatu eta pentsiodunak zein jubilatuak ez daude negoziatzeko prest. Hori da kalean eskatzen ari direna: duintasuna. Eskaera herrietan asteroastero deitzen dituzten elkarretaratzeetan egiten ari dira. Hirietan aldarrikapena ozenago egiten dute den-denak haietan elkartzen direnean. Baina, eskaerez harago, nola sentitzen dira?

Legazpin astelehenero elkarretaratzea deitzen dute eta 200 lagunetik gora biltzen dira udaletxearen aurrean. Oraindik ez dute pankartarik, eta taldetxoetan elkartzen dira bizi duten egoeraz nahiz borrokaz mintzatzeko. Batek ahots goran esan du akaso ez duela ezertarako balio, hala ere, dioenez, ez dute amorerik emango.

GOIBERRI-k hitzordua egin du Legazpiko elkarretaratzeetan parte hartzen duten hiru pentsiodunekin. Egin dituzten adierazpenetan detaile pertsonalak zeharrean sartu direnez,

nahiago dute izenik ez jartzea eta izenik ez da azalduko. Alabaina, hiru pertsona horiek edozein jubilatu zein pentsiodun izan daitezke. Haragi-hezurrezko lagina dira.

Hiruretatik bat emakumezkoa da. Ez da sekula ezkondu.

Etxetik kanpo lan egindakoa da eta bere egoera ekonomikoa ez da txarra, baina gertutik ezagutzen ditu horren egoera onean ez daudenak. «Caritasen laguntzen dut eta handik ikusten dena latza da. Gosea ere zer den badakien jendea bizi da gure artean». Gosea aipatu eta

beste bi kideak harriduraz begiratu diote: «Gosea?», galdetu diote. Andreak berretsi egin du baieztapena: «Bai, gosea. Elikagai Bankura doaz, baina hura ere hezurretan dago jada».

Gertu ditu, baita ere, daukaten gutxia bere senideekin partekatzen dituzten adinekoak.

Beste kide baten testigantza antzeko bidetik doa. «Bizitza osoan lan egin eta gero, oso egoera kaskarrean daudenak gertutik ezagutzen ditut. Lan egiten zuten enpresak itxi ondoren, jubilatu aurreko hamabost urteak hainbat tokitan lan

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

Zer salatzen duten pentsiodunek, eta zer eskatzen duten tsailean atera ziren kalera aurrenekoz.

Adineko pertsonek kaleak bere egin zituzten pentsioen egoera salatzeko. Orduz geroztik gehiagotan atera dira eta Goierriko hainbat herritan astero-astero elkarretaratzeak egiten dituzte. Deialdiok bereziki jendetsuak izaten ari dira Goierri garaiko herrietan.

Zer salatzen dute? «Pentsiodunen erosteko ahalmena nabarmen doa behera». Izan ere, Espainiako egungo gobernuak, eta aurrekoek «berdinberdin», pentsioen %0,25eko igoera gauzatu dute.

Gizarte Segurantzako kaxa bakarra «hutsik dago ia». Hitzok Agijupens, Gipuzkoako jubilatu eta pentsiodunen elkarteak zabaldutako manifestutik jasotakoak dira.

Pentsiodunek, askotan, familien sostengu izaten ari direla aldarrikatu dute: «Pentsio baxuak jasota ere, zuzenean edo zeharka ekonomikoki laguntzen diegu gure senideei».

Salatzen ari dira, bide batez, «gobernuak pentsioen kaxako funtsak bere onurarako erabili» dituela, «eta berehala itzul ditzatela eskatzen dugu».

O

Astelehenero-astelehenero 200 bat pentsiodun eta jubilatu biltzen dira Legazpiko udaletxearen aurrean.

Aurrerantzean baliteke hamabostean behin egitea, edo opor garaian eten, eta udazkenean berreskuratzea. M.L

Orain 50 urteko eskubideen aldeko borroketan aritu zirenak dira orain ari diren berberak Datozen belaunaldiek etorkizuna zailagoa izango dutenaren kezka daukate

egin ondoren, pentsio ziztrina geratu zaie 35 urtez Gizarte Segurantzan kotizatu duten arren».

Emakumezko alargunen egoerak bereziki kezkatzen du hirugarren kidea, «senarrak kobratzen zuen pentsioaren %52 jasotzen dute». Gutxien jasotzen duten alargunentzat %3ko igoera onartu du Espainiako Gobernuak, «ez da nahikoa inondik ere». Beste datu bat ekarri du: «Gure belaunaldikoon etxe gehienetan pentsio bakarra sartzen da. Ezkondu eta gure andreek lana utzi zuten belaunaldikoak gara gu.

Pentsio bakarrarekin bizi dira eta pentsio hori, gainera, ez da oso handia».

Bi aldiz borrokatu Urteetan atzera eginda, eta kontuak ateraz gero, 1950eko hamarkadatik hurbil jaiotakoak dira orain kalean protestan ari direnak. Kontuekin jarraituz, 1960ko, 1970ko eta 1980ko hamarraldietan hainbat eskubide oinarrizkoen alde kalean borro-

Alargunen egoerari bereziki erreparatzen ari dira protestetan. «Egungo egoera bidegabekeria bat da eta hainbestetan agindu bezala %70eko igoera egin dezatela exijitzen dugu».

Lan pertsonalaren etekinen gaineko zerga birritan ordaintzen ari direla ere salatu dute. Diotenez, lanean ari zirenean zerga aplikatu zitzaien eta pentsioetan berriro aplikatzea ez da zuzena inondik ere, «itzuli diezagutela berehala».

Espainiako Lan ministra Fatima Bañezek Toledoko Hitzarmenean esan zuenak asaldatu zituen pentsiodunak. Ministrak pentsiodunak «zorionekoak» direla esan zuen, «beste bizilagun asko eta asko bizi diren prekarietatetik eta zailtasunetatik libre daude». Pentsiodunek diotenez, ministrak esandakoa «gezurra izateaz gain, perbertsioa ere bada».

Gipuzkoako jubilatuen eta pentsiodunen elkarteak 37.000 bazkide inguru ditu. Kopurua gora doa. Elkarteak adineko pertsonak gizartearen partaide aktibotzat ditu eta merezitako eskubideen jabe direla azpimarratu du.

katu ziren pertsona berberak dira egungo pentsiodunak.

«Guk greba bidez lortu genituen eskubideak galtzen ari gara orain, eta galtzaileak ez gara gu bakarrik, gure semealabak ere galtzen ateratzen ari dira». 15 eta 17 urterekin hasi ziren lanean eta sindikatuetan nahiz alderdietan militatu zuten. «Garai hartako aldarrikapenak gori-goriak ziren –elkartzeko eskubidea, greba eskubidea...–. Lehen indarra egiten genuen eta kolpeak jasotzen genituen, baina zer edo zer lortzen genuen».

Lan grebak eta greba politikoak ezagutu dituzte. Gerora gertatu dena azaldu du kide batek: «Gu langile klasea ginen, eta gure egoera ekonomikoak hobera egin zuen heinean geneukan hura galtzeko beldurra sartu zitzaigun. Hala otzandu ginen».

Egun, aldarrikapenen premia ezinbestekoa dela deritzote.

Zailtasunak sumatzen dituzte hala ere, emakumezkoak dioenez: «Gazte jendeak ilusioa

galdu du eta adinekook dugun apurra galtzearen beldur gara». Aitzitik, borrokak luze joko duela jakin badakiten arren, ez daukate amore emateko asmorik. «Gure kezka datozen belaunaldien egoera da, etorkizuna zailagoa izango dutela uste dugu eta haiengatik ere ari gara».

Gizartearen beste sektore batzuen atxikipen faltaz mintzatu dira: «Hirietan egin ditugun manifestazioetan denetariko pertsonak biltzen zaizkigu, herrietan zailagoa da».

Ez da soilik pentsioen igoera horren txikia izatea –%0,25–, arazoa handitu egiten du, esate baterako, argindarraren prezioaren igoerak. «Poliki-poliki asko galtzen ari gara. Krisia amaitu dela esaten da, baina egoera ez da normaldu. Sindikatuak ez dira mobilizatu, oposizio politikoa ez da mobilizatu.

Gu ere akaso lehenago hasi behar ginen borrokan». Lehenago edo beranduago hasi, adinekoak dira borrokaren lema hartu dutenak. Badago zer ikasia.

12 GOIBERRI

MOTZEAN

Hiru belaunaldi elkartuta: Ida Susal –Julia Botanz– Karibe Zaharra tabernako taulatuan aitona Rogelio eta osaba Javirekin. M. K. SAN MARTIN

Tere Madinabeitia Legazpi Legazpiko Botanz familia musikarien familia da. Hala erakutsi zuten joan den ostiralean –apirilak 13– Karibe Zaharra tabernan, hiru belaunaldi igo baitziren eszenatokira Ida Susal kantari kanariarrak eman zuen kontzertuan.

Ida Susal izen artistikoaren atzean Julia Botanz Guimera dago; Tenerifekoa da, baina Legazpirekin lotura estua du, aita Rogelio –kantaria hau ere– bertakoa delako. Joan den asteko kontzertuan aita ez, baina osaba Javi izan zuen laguntzaile abesti batzuetan bere gitarra eta ahotsarekin, eta aitona Rogelio ere oholtza gainera igo zen, hiruko paregabea osatuz.

«Kariben emandako beste kontzertu batean ere atera nuen, eta oraingorako ere eskatu nion aurretik, baina ezezkotan zegoen. Azkenean, rantxera bat abestuko zuela esan zidan, eta hala, osaba Javiren laguntzaz, eszenatokira igo zen. Gero, animatu eta jotak ere abestu zituen. Oso polita izan zen», adierazi du Juliak egun batzuetara. Aitona ere musikaria dela

Kanariar aireak Kariben Ida Susal kantariak bere familiaren hiru belaunaldi elkartu ditu taulatuan Legazpin emandako kontzertuan. azaldu zuen gero, abesteaz gain, gitarra eta mandolina jotzen badakiela. Eta aitona ez ezik, familiako kide gehiago ere musikariak dira: Rogelio, Javi, Maribel... eta Julia.

Ida Susal, 2010etik Julia Botanzek 8 urte daramazki musikaren munduan, eta

2010ean sortu zuen Ida Susal.

Bera da musika proiektu horren arima; konposatu, gitarra jo eta abestu egiten du, batzuetan bakarrik, beste batzuetan bere bandaz lagunduta. Bi lan ditu argitaratuta: cara A cara B izeneko konpaktoa eta liburua, eta iazko abenduan kaleratutako ... de mayor quiero ser kon-

paktoa, liburua eta DVDa batzen dituena. Egunontan Espainian egiten ari den birak bigarren lan horren promozioa du helburu. Legazpira etorri aurretik Santanderren izan da, Andaluzia aldean dabil aste honetan, eta maitzaren 4an hitzordu garrantzitsua du Tenerifen.

Errepertorio zabala eta anitza du Ida Susalek, mestizajean oinarritutakoa. Izan ere, bere musika motaz galdetuta, «autore musika egiten dut, autore mestizajea da nire musikara gehien egokitzen den estiloa» dio. Erritmo eta estilo desberdinak elkartzen ditu, batzuk oso lasaiak eta beste batzuk dantzara gonbidatzen dutenak; gainera, bere musika gorrei ere helarazteko asmoz, zeinu hizkuntza erabiltzen du –emanaldi batzuetan hizkuntza hori menderatzen duen Soledad Melian izaten du laguntzaile– , baita beste hainbat soinu eta antzerki baliabide ere. Hala, bere emanaldiak oso biziak eta intentsoak izaten dira. Eta horrelakoa izan zen, hain zuzen, Legazpiko Karibe Zaharreko saioa.

GOIBERRI 13

GARAI BATEAN

Beasaingo agiri zaharra Mikel Dorronsorok, Martin Garciak eta Joseba Alonsok Beasain aipatzen duen 1211. urteko dokumentu bat aurkitu dute, Gudugarretari buruzko liburua prestatzen ari zirela. Orain arte topatu den aipamen zaharrena da.

Asier Zaldua Beasain Mikel Dorronsoro, Martin Garcia eta Joseba Alonso historialari afizionatuak, Gudugarreta auzoko historiaz egiten ari diren lanean, Beasainen aipamen zaharrena topatu dute. Aipamen hori 1211koa da, orain arteko zaharrena baino mende eta erdi zaharragoa. Dokumentua Beasain Jaietan aldizkarian argitaratuko dute.

Nafarroako Errege Artxibo Nagusian aurkitu dute. «Gudubarreta aipatzen zuen dokumentu bat zegoela ikusi genuen. Eneko de Ipuza izeneko batek dohaintza batzuk egin zizkion Iratxeko monasterioari.

Dokumentu horretan Sancius de Loinaz, Pedro Garces de Loinaz eta Garcia Ramirez de Beasain ere aipatzen dituzte. Horrek Beasain eta Loinazek duela 800 urte entitatea zirela esan nahi du. Testua latinez dago eta nafar erromantzean egotea espero genuen», azaldu du Garciak.

Itzulpena paleografo batek egin die eta beste lau adituri

Martin Garcia, Mikel Dorronsoro eta Joseba Alonso historialari afizionatuak, Beasainen aipamen zaharrena duen dokumentuaren kopiekin. LOINAZ AGIRRE erakutsi diete. Guztiek dokumentua 1211. urtekoa dela ziurtatu dute. «Beasaini buruzko aipamen hau orain arteko zaharrena baino mende eta erdi zaharragoa da», nabarmendu du. Gudugarretari buruzko liburuak, beraz, argitaratu aurretik eman du lehen fruitua. 2020.

urtean esku artean izango dute liburua.

Hiribildu txikiena Egun, Gudugarreta Beasaingo auzo bat da, baina 1615etik aurrera, Seguratik banandu zenean, hiribildua zen. Gipuzkoako txikiena zen, Aramarekin ba-

tera. Bederatzi baserri eta 17 bizilagun bakarrik zituen, elizarik eta errotarik ez zuen, eta Arriaranera jaisten ziren mezetara.

Egileak Gudugarretaren historia jasotzen ari dira eta, hain baserri gutxi izanik, hiribildu egitea zergatik erabaki zuten jakin nahi dute, besteak beste.

14 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Asier Mendizabal ordiziarra, Oteiza museoan jarrita duen erakusketan, Altzuzan (Nafarroa). OTEIZA MUSEOA

Laurak bat, ‘Makotu’ Asier Mendizabal artistak Oteiza museorako egindako lana da ‘Makotu’.

Lau proiektuk egiten dute bat bertan.

Ariane Vierbücher Ordizia Azken aldian albiste iturri da Asier Mendizabal artista ordiziarra. Izan ere, orain dela gutxi Otazu Fundazioak antolatutako eskultura monumentalaren Artweekend biurtekoan lehen saria irabazi zuen Crudo Zurzo lanarekin. Bestalde, Makotu izeneko erakusketa du jarrita Oteiza museoak Altzuzan (Nafarroan) duen zentroan. Erakusketa ekainaren 3a bitarte egongo da ikusgai.

Estokolmo eta Bilbo artean bizi da gaur-gaurkoz Mendizabal. Bilbon bizi bada ere, Estokolmoko arte institutu batean irakaslea da, eta hilabetean pare bat aste han ematen ditu.

Bitartean, bestelako gauzetarako ere ateratzen du denbora.

Burubelarri ari baita bere hurrengo proiektuetan lanean.

Oteizaren legatua Mendizabalek berak argitu duenez, bizitzako momentu desberdinetan egindako lanak dira Makotu erakusketan ikus daitezkeenak. Baina ez hori bakarrik. «Denboran momentu desberdinetan egindakoak bakarrik ez, une pertsonal oso desberdinetan egindako lanak dira. Egoera desberdinei erantzuten dieten lanak dira», Ordiziako artistak azpimarratu duenez .

Izenburuari dagokionez, ondorengoa argitu du Mendizabalek; «Incurvar hitza irakurri nion behin Jorge Oteizari berari eta hortik abiatuta dator Mako-

GOIBERRI 15

ERREPORTAJEA

izenekoa da. 2008-09 urte inguruan Londresko galeria batentzat egindako lana da. Veneziako Biurtekoan ere aurkeztu zuen. Oteizaren Pare mugikorra obraren inguruko gogoeta formaletik abiatutakoa da. Mendizabalentzat, Oteizaren lan bat aitzakiatzat hartu eta bere interesetara ekartzen zuen lehenengo aldia zela kontatu du. Bide batez, berak transmititu nahi zuena kontatzeko ere balio izan zion. «Monumentuaren inguruko kezka edo arazoa nolabait hausnartzeko balio izan dit».

‘Makotu’ erakusketa osatzen duen lanetako bat. OTEIZA MUSEOA tu. Euskarazko hitza da eta ederki definitzen du proiektua».

Obrak ez ditu aleka zenbatzen Mendizabalek, baina guztira lau dira proiektu honen barruan aurkeztutako lanak: aldez aurretik eginda zeuzkan hiru eta proiektu konkretu honetarako sortutako beste bat.

Hori zen hain zuzen ere Oteiza museoak Ordiziakoari egin zion gonbidapena.

Oteizaren hainbat lanen hausnarketak dira. Obra horien lanketa egiten, 2008. urte inguruan hasi zen eta beste toki batzuetan aurkeztutakoak dira.

«Erakusketa honetarako berreskuratu eta birkontzeptualizatu edo berridatzi» dituela argitu du Mendizabalek.

Horietako bat Bentahandi

«Incurvar hitza irakurri nion Oteizari, eta hortik abiatuta dator Makotu» «Monumentuaren inguruko kezka edo arazoa nolabait hausnartzeko balio izan dit honek»

Asier Mendizabal Artista

Amaiera ‘Makotu’-rekin Oteizaren lanarekin lotura zuzena duen hurrengo proiektua ere Euskal Herritik kanpo egin zuen. Mendizabalek berak aitortu duenez «gauza bitxia da, Oteizari lotuta eginiko lan guztiak, kanpora begira egin» baititu. Agoramakia Sao Paoloko (Brasil) Biurtekoan aurkeztu zuen obra bat da, eta Oteizak 1961ean Liman (Peru) Cesar Vallejoren omenez egin zuen eskultura du abiapuntutzat.

Erakusketari izena ematen dion obrarekin, Makotu-rekin, amaitzen da ibilbidea. Kasu honetan, obrak egiteko orduan Oteizari soberan gelditu zitzaion materialean jarri du begia Mendizabalek. «Pieza zati eta ebakinak dira, funtsean eskultorikoak, baina hondakin eta osatu gabearen lekukotasuna

mantentzen dutenak, eta itxuraz artelanaren potentzial sinbolikoa ez osatzera kondenatuak izan direnak», nabarmendu du ordiziarrak.

Epaimahaiari gutuna Makotu erakusketa osatzen duen beste lanetako batek Gutun bat bere helmugara iristen da du izena, eta « Oteizak Londresko lehiaketa batera bidalitako gutun baten inguruan egindako hausnarketa bat da».

Antza denez, Jorge OteizakPreso politiko ezezagunarentzako monumentua izeneko lana Londresko lehiaketa batean aurkeztu zuen 1953an, eta epaimahaiak ez zuen bere lana aukeratu. Artista euskaldunak, haserre, gutun bat idatzi zien sekulakoak esaten.

«Gutun hori ordea ez zen sekula haien eskuetara iritsi, hara eta hona ibili zen, hainbat aldizkaritan atera zen publikatuta eta polemika ere sortu zuen», gogoratu du Mendizabalek.

50eko hamarkada hartan, ez zen hain erraza komunikatzea eta agian hori izango da epaimahaiak gutuna ez jasotzearen arrazoia. «Gertakari horri keinu bat egin nahian, behingoagatik Oteizaren gutuna inglesera eraman eta birpublikatu» egin zuen Mendizabalek.

«Oteizaren eragina, Euskal Herrian bertan eta kanpoan ez da nolanahikoa, eta proiektu honek agerian uzten du hori».