Goiberri 285. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

285. zenbakia. 2018ko ekainaren 1a

Leire LarraĂąaga 3 Iritzia 4-5 Lan bilaketa digitala 2.0 6 Energia aurrezteko aholkuak 7 Amiantoa, hiltzaile isila 10-11 Beainola, Brinkolako antzerki taldeari omenaldia 12-13

Maria Redondo

Bago!az lehiaketaren irabazlea

ÂŤMusikarenak baino, zinemaren munduak erakartzen nauÂť 8-9

Bago!az kantu lehiaketa irabazita, Go!azen musikalean parte hartuko du legazpiarrak. TERE MADINABEITIA

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Leire Larrañaga Urretxu-Zumarragako Gure Esku Dagoko kidea

«Etorkizuna guztion esku dagoela sinistu eta aldarrikatu behar dugu» Josune Zarandona Urretxu Leire Larrañaga (Urretxu, 1988) Hezkuntza Bereziko irakaslea da lanbidez. Eta 2014. urtetik, Urretxu-Zumarragako Gure Esku Dago taldeko kidea ere bada. Orain, Ekainaren 10ean ditu jarrita begiak.

(Araba). Bertara eroso joateko autobusak irtengo dira.

Amets bat?

Abestiak dioen bezala... jende zoriontsua herri libre batean.

Biharko festa antolatu duzue herrian.

Edari bat?

Gernikako Arbola plazan izango da. Ekintza ezberdinak daude 12:00etatik aurrera; eguerdian paella jana.

Oso kafe zalea naiz.

Oporretarako leku bat?

Alcanadre (Errioxa).

Goierriko txoko bat?

Zergatik da garrantzitsua Ekainaren 10eko hitzordua?

Liburu bat?

Irimo.

Mafaldaren komikiak.

Jaso duzun oparirik bereziena?

Aldaketa une baten aurrean gaude, eta etorkizuna herritar guztion esku dagoela sinistu eta aldarrikatu behar dugu.

Musika talde bat?

Giza katea egingo da berriz.

Mendian gora haritza.

Urretxuri eta Zumarragari 170. kilometroa dagokigu, Murgian

Janari bat?

Negu Gorriak eta Ruper Ordorika kuttunak ditut.

Abesti bat?

Amonaren taloak.

«Alkate banintz, herria herritarrek egin dezaten saiatuko nintzateke»

Aitak aspaldi oparitu zidan kaxa txikia.

Urretxuko alkate bazina?

Herria herritarrek egin dezaten saiatuko nintzateke.

Urretxun biziko ez bazina?

Kostako herriren batean.

JOSUNE ZARANDONA Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

AntxiĂąe Mendizabal Aranburu Idazlea

Izan gizon, izan feminista

zan aske, eta ez inori oniritzirik ez baimenik eskatu, ezta Feminismoari ere, esango nioke Zumarraga-Urretxuko Gizon Taldeari, joan den apirilean komunikabideetan egin zuten adierazpenei erantzunez, deserosotasun pixka bat sortu behar badut ere, deserosotasun produktiboa Jokin Azpiazu aktibistak iradokitzen duen moduan. Halaber, aurreratu nahi dut ez nukeela Mansplaining hitza (aitakeria: zerbait azaldu, azalpena entzuten duenak azalpena ematen duenak baino delako gaiari buruz gehiago dakiela kontuan izan gabe) esanahiz aldatu, eta amakeriaz hitz egin nahi.

Hausnartzen hasita, lehenengo eta behin, taldekideok, zuen begirada subjektiboa argitzen eta konpartitzen hasi beharko duzuelakoan nago, eta ez beste inorena.

Emakumeen iritzia eskatzen zuen Gizon Taldeak, zehaztu gabe emakumeak feminista izan behar ote zuen derrigor.

Badaezpada, argituko dut feminista naizela. Niretzat, halere, ideologiak banderak bezalakoak dira: debekatuak daudenean jarri behar dira indarrean, orduan bakarrik atera behar dira kalera astintzera.

I

Feminismoaren ikurra kalean dago eta luzaroan egon beharko du matxismoaren erasoari aurre egiteko. Halere, ez naiz inolako doktrina edo ideologiaren jarraitzaile. Nire buruari, ahal dudan neurrian, burujabetza aitortzen diodanez, saiatzen naiz nire bizitzaren ildoak erabakitzen eta aurrera eramaten.

Ez naiz ezein talde feministako aktibista, baina zenbait emakume aktibistarekin badut harremana eta solasaldi biziak izan ditugu. Bestalde, egunero modu batean edo bestean adin, jatorri eta ideologia ezberdineko emakume askorekin partekatzen ditut dantza, sormen-lanak, eskulan-tailerra, literatur jardunaldiak, kafeak‌ Gure enkontruetan emakumeei buruz asko hitz egiten dugu: gure ilusioez, ajeez, nahi eta ezinez; maitasunaz, amatasunaz, sexuaz; baita gizarteaz, ekonomiaz, politikaz, kulturaz ere. Barre handiak egin ohi ditugu eta, batzuetan, negar ere bai. Gizonezkoak ere izaten ditugu hizpide: haiekiko gure fobiak eta filiak aitortzen dizkiogu elkarri, maitasunetik nahiz haserretik, batzuetan kritikatu egiten ditugu eta beste batzuetan beren talentuak goraipatzen. Inoiz ez diogu elkarri feministak garen galdetzeko edo aitortzeko beharrik izan.

ÂŤAskapenaren bidean, erruak, zigorrak eta absoluzioak menpeko bihurtzen gaituzteÂť

Honezkero, baten batek leporatu dit gizon-emakume binarismoan erori naizela. Egia da Judith Butlerrek aspaldi esan zuela generoa eraikuntza kultural bat besterik ez dela eta bereizketa horretatik haratago joan behar dugula. Bat nator ondorioan, arrazoibidea edozein izanda ere. Generoaz haratago, gizakiak gara. Ukaezina da, halere: generoaren hautua edo gizon-emakume izateko moduak zailtasunak eragiten ari zaizkigu. Horregatik, txalogarria iruditu zait herriko gizon talde batek (beren) maskulinitateaz hausnartzen hastea.

Halere, ausartuko naiz esatera edozein ekarpen egiten duzuela, erruduntasun sentimenduari ihes egiteko. Zuen erruduntasunak ez gaitu emakumezkook errugabe egiten; aitzitik, askapenaren bidean, erruak, zigorrak eta absoluziok menpeko bihurtzen gaituzte guztiok. Kontzientziatik eta erantzukizunetik, askatasuna eta sormena ezinbestekoak dira eredu berriak sortzeko, nahiz eta askotan ideologiaren printzipioei aurre egin behar izan. Emakumezkook ikasi dugu kontraesanetan bizitzen, eta halere, aurrera egiten. Feminismoak Gizon Taldeei utzi diezaiokeen legatu hobeagorik ez zait bururatzen.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Kirmen Uribe Igande honetan Donostiako Kursaal aretoan Kilometroak 2018ren ekitaldia antolatu du Urretxu-Zumarraga Ikastolak. Bertan arituko den artistetako bat da Kirmen Uribe.

Asko aldatu gara, esaterako, joan den hamahiru urtean? Zer esaten genuen orduan eta zer esaten dugu orain? Hitzaren 100. alea zela eta, herritarren artikuluak argitaratu zituzten 2005ean, eta hauek dira nire orduko dagoenekoz betetako zenbait pasarte: Irailean, Lakiolan Goierriko Hitzaren aldeko erromeria egin zenean, Espainiako Vocento taldeko egunkariari ez zitzaion egokia iruditu horren berri ematea, Legazpiri buruzko eguneroko kronikan… Dagoeneko, badakigu Ibarretxe Plana ez dela independentista. …Dagoeneko, badakigu «cientos de miles de manifestantes» bi mila manifestari direla. Dagoeneko, badakigu «sur de Francia» Lapurdi, Nafarroa Beherea eta Zuberoa direla. Dagoeneko, Anoetara joaten garenean ez diogu Lopez Rekarteri txisturik jotzen. Dagoeneko, Gipuzkoan bezperan hildako berrogei ezezagunek ezezagun izaten jarraitzen dute….Dagoeneko, badakigu Nerea Elustondoren zutabeek ez dutela errimarik. Dagoeneko, Miriam Lukiren kronikek mila irakurletik gora dituzte Urola Garaiko hiriburuan. Dagoeneko, Espainiako

Vocento taldeko egunkaria ez da Legazpiri buruz egunero idazten duen bakarra. Dagoeneko, goierritarrok, tartean legazpiarrok, egindako egunkarian egunero eta euskaraz jaso ditzakegu gure inguruko albisteak. Dagoeneko, badakigu urtero Lakiolan erromeria egingo dela Goierriko Hitza eta euskarazko prentsaren alde.

Asko aldatu naiz? Asko aldatu gara?

Asier Iriondo

bat eta

Aldatu? Zenbat buru hainbat aburu dio atsotitzak. Ikuspuntuaren arabera bai edota ez. Izan ere, ez omen da berdina ezkerreko hankarekin jaiki alata eskuinekoarekin. Iparraldea «sur de Francia?» Athletic zaleei galdetu behar, haien ikuspuntutik (eta Vocentorenetik, noski!) baskofrantsesak baitira bertakoak (Bixente Lizarazu...). Lopez Recarteri txistua jo Anoetan? Iñigo Martinezek ere entzun behar izan zituen horrelakoak orain ez asko. Baina era berean, orain 13 urte ez bezala, emakumeen arteko futbol partida ere ikusi ahal izan dugu eraberritzen ari den estadioan. Vocento taldekoek ere ezin muzin egin ebidentziari eta lau haizetara aldarrikatu zuten hauek ere gizonezkoek jokatutako azken partidan baina ikusle gehiago izan zirela Anoetan. Hori bai, lehengo lepotik burua, Cervantesen hizkuntzan.

Aldatu? Vocento taldeko egunkariko eskelan agertzen ez bazara, jendeak ez du sinisten bestelako hildakorik badenik. Eta lehen ere hau horrelaxe zen. Etxean norbere zaborra nola kudeatu ere Vocento taldeko egunkariak erakutsi digu. Errauskailua, AHT...

bat Aitor Calvillo

zenbat orri? Baina baikor izan behar dugu, Asier! Vocento taldeko herriko kroniketan udalen intereseko kontuak eta kirola dira oraindik ere nagusi, gaztelaniaz, noski! Eta horretan asko irabazi dugu eskualdean! Goierriko Hitza-k herriko beste eragileri askori ireki dizkie ateak eta horixe nabarmenduko nuke nik aldaketa nagusi gisa. Eta guztia euskaraz, gainera! Jarrai dezagun aldatzen.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Irizpideak argi izatea da oinarria Ikasketak amaitu eta lan bila dabiltzan gazteentzat Internet da gaur egun tresna eraginkorrenetakoa.

Josune Zarandona Internetek lan-bilaketaren jardunean erabateko iraultza suposatu du. Gaur egun, gazte gehienek lan bila hasterako orduan aukeratzen duten bitartekoa da sarea, eta honek eskaintzen dituen plataforma digital ezberdinak. Lan bilaketarako aro digitalean buru belarri sartuta gaude.

Tapuntu komunikazio taldeko kideek asko dakite gaiaren inguruan, eta Gipuzkoako Foru Aldundiaren webgunean (gipuzkoangazte.eus) eskainitako elkarrizketa batean, lana bilatzeko modu berri hauen inguruan aritu dira. Lan bilaketa digitala lan bilaketa tradizionalarekin —curriculumak eskura entregatzearekin— guztiz osagarria dela uste dute. «Helburu profesionala zein den argi badugu, erabili beharreko bideak erabakitzea errazagoa izango da», diote.

Lan-bilaketa digitalak dituen indarguneez galdetuta, hainbat nabarmendu dituzte. Muga geografikorik ez izatea, sektore

Babeslea

batean erreferente bilakatzeko aukera eskura jartzea, norberaren alorreko profesional ezberdinekin informazioa eta aholkuak partekatzeko aukera eskaintzea, edo argitaratutako informazioa egokitzeko edo aldatzeko aukera izatea edozein unetan, besteak beste.

Izan ditzakeen ahulezien artean aipatu dituzte, bestalde, «baliabide digitalak gaizki kudeatuz gero eman nahi ez dugun irudia zabaltzea sarean, edo inongo helburu zein erabilpen irizpiderik gabe, esparru digitalean lana bilatzen hasteak denbora galerak eta frustrazioak» sor ditzakeela.

Plan pertsonalizatuak

Lan bilaketa eraginkor baterako plangintza bat diseinatzea gomendagarria da. TAPUNTU.EUS

Lan-bilaketa eraginkor bat egin ahal izateko, garrantzitsua da, hasieratik, zenbait irizpide argi izatea. Hasteko helburu profesionala zehaztu behar da, eta helburu horrekiko nola gauden aztertu: «Indarguneak, ahuleziak, mehatxuak eta aukerak definitu». Behin aurreko pausoak emanda, plangintza bat

Lan-bilaketa eraginkorra izateko garrantzitsua da hasieratik zenbait irizpide argi izatea Lan-bilaketa digitalak, tradizionalak baino abantaila gehiago eskaintzen ditu

diseinatzea gomendagarria da «pauso guztiak definitzeko epeak eta lehentasunak errespetatuz».

Gainera, pertsona bakoitzak «bere helburu profesionalen araberako tresna digitalak aukeratu beharko lituzkeela», uste dute. Nagusienak hauek lirateke. Pinterest, diseinu munduko profesionalak biltzen dituena. Flickr, argazkigintzan dabiltzan profesionalentzako.

Blog-ak, marka pertsonala sortu, indartu edo landu nahi dutenentzako. Foursquare, komertzio txikientzako interesgarria. LinkedIn, goi-mailako ikasketak dituzten profesionalak batzen dituen sarea. Facebook eta Twitter.

GOIBERRI 07

MOTZEAN

Desizoztu nahi dugun janaria hozkailuan jarrita, doako hotz irabazia lortuko dugu Eta dutxa 5 minututik gora ez luzatzen saiatu behar da. Izan ere, denbora hori nahikoa da higiene pertsonala mantentzeko.

Argia aurrezteko

Bitrozeramika eta labea janaria prestatzen amaitu baino apur bat lehenago itzali behar dira. ASIER ZALDUA

Energia aurrezteko aholkuak Ahalik eta energia gutxien kontsumitzea denon betebeharra da.

Aldundiak hainbat argibide eman ditu.

Asier Zaldua Azken hamarkadetako gehiegikeriek planeta arrisku larrian jarri dute eta ahalik eta energia gutxien kontsumitzea ezinbestekoa da. Gainera, dirua aurrezteko modu ona eta erraza da.

Aldundiak gida bat kaleratu du, hainbat aholkurekin.

Isolamendu eta berogailu sistemei dagokienez, egunez eroso egoteko tenperatura egokia 19-21ยบkoa da. Gauez, hobe da berogailua itzalita

edukitzea. Berogailua pizten denean, pertsianak jaistea eta gortinak ixtea komeni da, bero galerak saihesteko. Hegoalderantz orientatutako leihoetan, ordea, ez da hori egin behar eguzkiaren beroa aprobetxatzeko.

Bestalde, alfonbrak aukera ona dira lur hotzetako isolamendua hobetzeko. Eta altzariak ez dira erradiadoreen ondoan jarri behar.

Urari dagokionez, berogailu sasoia ez denean galdararen hautagailua ACS bakarrik posizioan jarri behar da. Hala, ura ez du horrenbeste berotuko. Komunean ura aurrezteko metodo merke bat tangan urez betetako botila bat edo bi jartzea da: husten dugun bakoitzean ura aurreztuko dugu. Bestalde, txorrotetako tanta jarioak konponduz gero, hilero 100 litro ur xahutzea saihestu dezakegu.

Gipuzkoako Foru Aldundiak argiarekin lotutako hainbat aholku ere ematen ditu: gelak kolore argiekin margotzea, ikasten edo lanean ari garenean idazmahai luminariak erabiltzea, A+ edo gehiagoko energia etiketa duten lanparak erabiltzea, bonbilla asko dituzten lanparak saihestea...

Etxetresna elektrikoen erabilera zuzena ere oso garrantzitsua da. Hauen kasuan ere, A+ edo gehiagoko etiketa dutenak erostea komeni da. Hozkailuaren tenperatura minimoa 5ยบkoa eta izozkailuarena 18ยบz azpikoa izatea komeni da.

Desizoztu nahi dugun janaria hozkailuan jarrita, doako hotz irabaziak lortuko ditugu. Hozkailuaren atea ahalik eta gutxien irekitzea komeni da.

Ontzi-garbigailuei dagokienez, baxerari elikagai hondarrak kendu behar zaizkio sartu aurretik. Eta garbitzeko etxetresna elektrikoak beteta erabiltzea komeni da.

Bukatzeko, bitrozeramika eta labea janaria prestatzen amaitu baino apur bat lehenago itzali behar dira, hondar beroa aprobetxatzeko.

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

T. MADINABEITIA

Maria Redondo Bago!az kantu lehiaketaren irabazlea

ÂŤBizitza osoa emango nuke eszenatokian kantuan eta antzeztenÂť Tere Madinabeitia Legazpi Batxilergoko bigarren mailako azken azterketak, selektibitatea eta Euskal Telebistako Bago!az kantu lehiaketaren azken txanpa. Ez du nolanahiko ikasturte amaiera izan aurten Maria Redondo Mujikak (Legazpi, 2000). Azken emaitzen zain, ikasketak ondo joan dira, eta hobeto joan da telebistako lehiaketa, irabazi egin baitu.

Maria Redondo izango da

Go!azen 4.0 telesail musikaleko protagonista berria hurrengo denboraldian.

Nola joan dira ikasketak?

Batxilergo Humanistikoaren bigarren maila ari naiz egiten Beasain institutuan, letra puruak, latina eta guzti. Azterketak bukatu ditugu eta selektibitatea ari gara prestatzen. Dena ondo joan da, baina azken ebaluaketan notak pixka bat jaitsi egin dira, Bago!az lehiaketagatik lan

pilo bat eduki dudalako. Hala ere, emaitzekin gustura nago.

Bi ikasturte amaiera izan dituzu, bata institutukoa eta bestea telebistako lehiaketakoa.

Bai, kurtso amaiera gogor samarra izan da aurtengoa.

Nola iritsi zinen Bago!az lehiaketara?

Duela bi urte aurkeztu nintzen Go!azen 2.0 telesailerako casting-era. Orduan kantu klaseetara joaten nintzen Zumarraga-

ko musika eskolara, eta casting-era aurkeztera erabaki nuen. Ez ninduten hartu, baina nire kontaktua gorde zuten eta lehenengo Bago!az lehiaketarako deitu zidaten. Casting hartan ere atzera bota ninduten berriz. Bigarren Bago!az etorri zen gero, eta ez nuen asmorik aurkezteko, baina bezperan aitak esan zidan aurkeztuta ez nuela ezer galduko eta hala egin nuen, aurkeztu egin nin-

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

tzen, egun bakarrean nire saioa prestatuta.

Eta aurrera egin zenuen.

Geografia klasean nengoen telebistakoen deia jaso nuenean.

Urduri nenbilen garai hartan, aurreko egunetan Madrilgo Unibertsitate pribatu baterako sarbide probak ere egin nituelako, Arte Eszenikoak eta Ikusentzunezko Komunikazioa gradua egiteko. Bi deiren zain nengoen beraz. Eta Geografia orduan nengoela deitu zidaten bi tokietatik, baiezkoa esateko, hamar minutuko aldearekin.

Ezin nuen sinetsi ere egin!

Zu gustura, eta etxean?

Oso pozik daude denak. Nire lehenengo jarraitzaileak dira.

Noiz hasi zinen kantuan?

Ba 15 urterekin. Urtebete neraman kantuan casting-etara aurkezten hasi nintzenean. Legazpiko Olazabal institutuan DBH ikasten ari nintzela, musika irakasle baten ekimenez gospel taldetxo bat osatu genuen eta han atera nuen nire potentziala. Irakasleari gustatu egin zitzaion gure lana eta gelaz gela ibili ginen kantatzen.

Beste irakasle batek nigan erreparatu zuen eta nire gurasoengana joan zen kantatzen ona nintzela eta zerbait egin behar zela esateko. Eta hala, Zumarragako Secundino Esnaola musika eskolara joan nintzen kantua lantzera, Legazpiko eskolan ez zegoelako aukerarik.

Eta aurretik ba al zenuen kanturako zaletasunik?

Etxean bai, kantatzen nuen, baina kanpora begira ezer ere ez. Baina Murtziako musika udaleku batzuetara joateko aukera izan nuen, Maldita Nerea taldeak antolatzen dituen Maldita Beach Rock udalekuetara, eta han konturatu nintzen jendeari gustatzen zitzaiola nik egiten nuena. Hurrengo pausoa Bago!az izan da.

Bat-batean kantari orduan.

Nola hezten da kantari bat?

Dagoeneko ez naiz musika eskolara joaten, baina ahotsa berotzeko eta lantzeko ariketak

egiten genituen doinuarekin eta melodiarekin, eta gero abestiak lantzen genituen. Astero abesti bat prestatzen nuen, eta klasean zer zuzendu edo hobetu esaten zidan irakasleak; ikasturtean zehar gure artean kontzertu edo emanaldi txikiak ere prestatzen genituen.

Oso natural eta seguru agertzen zara telebistan.

Egia esan, publikoaren aurrean kantatzea ez zait gehiegi gustatzen, uzkurtu egiten naiz. Baina Bago!az-en ez dago publiko asko, 50 bat lagun, eta hor gustura mugitu naiz, nahiz eta kamerak aurrean egon. Kanpoan pertsona bat naiz, baina eszenatokira igotzean beste bat naiz. Eszenatokian nagoenean berdin zait guztia, eta dena ematen dut. Nik disfrutatzen dut pilo bat, eta hori jendeari gustatzen zaio. Bi mundu desberdin dira, eta hori, eszenatokikoa da nik gehien gozatzen dudana. Bizitza osoa emango nuke eszenatokiaren gainean.

Nolakoa da telebista?

Duela hiru hilabete hasi zen lehiaketa, eta astero eman dute telebistan, asteazkenetan, eta ostiraletan errepikatuta. Hasieran 32 lehiakide ginen, eta saio bat grabatu eta sailkatzen bazinen, handik lau astera arte ez zinen itzuli behar. Beraz, denbora zegoen abestiak prestatzeko. Baina azken txanpa oso gogorra izan da: asteartean grabatzen zen gala, asteazkenean hurrengo abestia ematen ziguten, eta ostegunean egiten genuen entsegua hurrengo galarako. Entsegu bakarra egiten genuen coach-ekin, eta gainerakoa etxean prestatu behar izaten genuen. Oso gogorra izan da, oso urduri ibili naiz.

Donostian izan dira grabaketak, Miramonen. Grabaketa bakoitzeko denbora pilo bat behar izaten genuen, jantzia, makillajea eta platoko emanaldia tarteko. Hasieran, partaide asko ginenean, denbora luzez egoten ginen gure txandaren zain, eta sei-zazpi ordu egiten

genituen guztira. Galan ere, zure txanda azkena bazen, zain egon behar izaten zenuen, eta askotan oso urduri gainera.

Coach-ak aipatu dituzu. Zer moduz moldatu zara beraiekin?

dut! Faboritoetako bat nintzela esaten zidaten askok, baina finalerdietara iritsitakoan ikusi nuen irabazteko aukerak nituela. Hala ere, beti izan dut irabazteko ilusioa.

Telebistan ematen duten irudia eta berez nolakoak diren, ez da berdina. Pertsona normalak dira, eta haiekin lan egiten duzunean deskubritzen duzu haiekin antzekotasun asko dituzula, eta oso gustura zaudela beraiekin. Egia da batzuekin besteekin baino erosoago sentitzen zarela, baina iruditzen zait telebistan ikusten denak eta errealiteak ez daukala zerikusi handirik. Alex Sardui da alde horretatik kritika gehien jaso dituena, baina nik, berari diot aprezio gehien.

Zuk aukeratu al dituzu azken abestiak?

Eta lehiakideekin, zer moduz?

Ikaragarria da! Ni betidanik izan naiz Go!azen-en jarraitzailea, hasierako saiotik. Gure belaunaldikoen haurtzaroa izan da Go!azen, eta ni hura ikusten hasi nintzen musika mundura hurbiltzen eta kantatzea gustatzen zitzaidala konturatzen.

Beraz, nire sustrai haiek orain nire lanera lotu daitezkeela ikustea, oso polita da. Momentuz urtebeteko proiektu bat daukat aurretik.

Musu asko, besarkada asko, baina egia da lehiakortasuna zegoela gure artean. Hasieran beste giro bat nabaritzen zen, asko ginen eta lagunak egitera joan zen asko, zer gertatuko zen ikustera besterik gabe. Gero, finala hurbiltzearekin batera, irabaztea zen helburua eta hori nabaritzen zen. Hala ere, oso harreman ona egin dugu eta grabaketak amaitu eta gero [duela bi aste grabatu zen finala], jarraitzen dugu gelditzen.

Zein asmorekin joan zinen finalerdietara eta finalera?

Begira, casting-era joan nintzen ez nindutela hautatuko pentsatuz, eta lehiaketa irabazi

ÂŤEszenatokian dena ematen dut, disfrutatu egiten dut, eta jendeari gustatzen zaioÂť ÂŤIkaragarria da Go!azen saioan parte hartzea; nire belaunaldikoen haurtzaroa daÂť

Finaleko gala oso ondo prestatu zuten telebistakoek, eta bi abesti hautatzeko aukera eman ziguten, izan ere finalera hiru iritsi ginen, eta lehen txandan abesti bat abestu behar genuen eta aurrera eginez gero, beste abesti bat. Niri Tina Turner-en The best eta Florence and the Machine abeslariaren Shake it out kantuek eman didate saria.

Eta saria Go!azen musikalean parte hartzea da.

Proiektu horretan, gainera, zure beste zaletasun bat ere landuko duzu, interpretazioa.

Bai, orain bi antzerki taldetan nabil, Beasain institutukoan, eta Zumarragako La Salleko Arco Iris taldean. Go!azen-en abestu eta interpretatu egin beharko dut. Zoragarria da!

Aurrera begira zein asmo duzu?

Ikasketak hor daude, baina oraindik ez dakit urtebetez atzeratu egingo ditudan edo Go!azen eta unibertsitatea uztartuko ditudan. Bestela, etorkizunari begira, asko gustatuko litzaidake abeslaria izatea, baina ez da musikaren mundua gehien erakartzen nauena, zinemarena baizik. Horregatik nahi nuen Go!azen saioan parte hartu, bi munduak elkartzen dituelako. Nik aktorea nahiko nuke izan.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Amiantoa, hiltzaile isila Amiantoaren eraginez mesotelioma garatu eta hildakoen datu errealak aurkeztu ditu ASVIAMIE elkarteko Jon Garziak. Euskal Herria rankingean gorenean dago.

A. Vierbücher Ordizia Amiantoarekin lan egiteak osasunari sortzen dizkion kalteak aski ezagunak dira XX. mende hasieratik. Baina, 1965. urte aldera Hegoafrikan egindako azterketa zientifiko batek ipini zuen ageri-agerian, amianto zuntzak arnastu eta pleuraminbizi mota baten arteko lotura zuzen-zuzena, Mesotelioma deritzanarekin alegia.

Urte horietan guztietan, Mesoteliomaren eraginez hildakoen datuak ere, «oso fidagarriak ez» zirela adierazi du Jon Garzia ASVIAMIEko kideak. Baina, arlo horretan ere aurrerapausoak eman dituzte ikerlariek, eta «oraingoan bai, datu errealak emateko moduan» daudela adierazi du, Gonzalo Lopez (Carlos III. ena Ospitalea, Madril) eta Jose Miguel Sanz (Principe de Asturias Ospitalea, Madril) doktoreek egindako azterlanaren ondoren.

Publikatu berri diren datuokin, Garzia «oso kezkatuta» agertu da, izan ere «Euskal Herria da amiantoaren ondorioz hildako gehien duen lurraldea», ASVIAMIEko kideak argitu duenez. «Aurrerapausoa bai, mesoteliomaren eraginez hildakoen datu errealak luzatzen dituztelako doktore hauek, baina, amiantoagatik hildakoak, datu horietan agertzen direnak baino gehiago» dira. Izan ere,

beste minbizi mota batzuk ere sortzen ditu amiantoaren erabilpenak, «faringekoa, biriketakoa edota peritoneakoa, besteak beste, eta datu horietan ez dira kasu horiek kontenplatzen».

Konpentsazio funtsa Madrilgo doktoreek egindako azterlanak erakusten dutenez, amiantoaren ondorioak ageriagerian daude eta «datozen urteetan etorriko da okerrena», Garziak uste duenez. Horregatik, «elkarteek eta adituek behin eta berriz eskatu dituzten aldarrikapenak eta neurriak aintzat hartzeko ordua» dela dio ASVIAMIEko kideak.

Horrez gain, Espainiako Gobernuak amiantoren biktimentzat hain beharrezkoa den konpentsazioa-funtsa «onartu beharko» lukeela uste du Garziak, nahiz eta azken egunotako albisteek, une honetan lege proiektu dena, aurrera ez egitea eragin dezakeen. Izan ere, PSOEk, Mariano Rajoy presidentearen aurkako zentsura mozioa aurkeztu izanak, «bidean dauden lege proiektuak eten egiten ditu», Garziak nabarmendu duenez. «Oso albiste txarra da». Espainian dagoen ikamika politikoak orain arte egindako «lan handia» egin dute porrotera eraman lezake: «Konpentsazio-funtsa lortze-

«Oraingoan bai, mesoteliomagatik hildakoen datu errealak emateko moduan gaude» «Goierrin, 2017an, 21 lagun hil ziren amiantoarengatik, eta 2018a hasi zenetik 15 dira» Jon Garzia Asviamie

Amiantoaren biktimen oroimenez Beasainen dagoen eskulturan ateratako irudia.

LAB-CAF

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

Mesoteliomaren ondorioz hildakoak 2000 eta 2015 urteen artean Lurraldea Araba Bizkaia Gipuzkoa Nafarroa

Giz. 38 245 91 84

Emak.

3 65 45 56

Denera 41 310 136 140

Ratioa 12,67 3,77 2,02 1,50

2000-2015 urteen artean Espainiako Estatuan Mesoteliomak izan dueneraginari buruzko epidemiologia-azterketa egin dute Gonzalo Lopez (Carlos III.ena Ospitalea, Madril) eta Jose Migel Sanz (Principe de Asturias Ospitalea, Madril) doktoreek. Datuok diotenez, diagnosi hori zuten 5.345 pertsona hil ziren urte horien artean. Horietatik 1.328 emakumeak ziren, guztizkoaren %24,84.

Euskal Herria sailkapenaren goreneko puntan dago. Bizkaia hildako gehien izan dituenadago, 310 (245 gizonezko, 65 emakumezko). Bigarrena Nafarroa da, 140 hildakorekin (84 gizon, 56 emakume), Gipuzkoa bosgarren tokian dago, 136 hildakorekin (91 gizon, 45 emakume) eta Araba, zortzigarren tokian dago 41 hildakorekin (38 gizon, 3 emakume).

Espainiako estatuan, 2017. urtean, minbizi eragileen Lan Gaixotasuneko parteen %64, amiantoarekin harremana izatetik eratorritakoak dira, CEPROSSeko iturrien arabera.

ko urte hauetan egindako borroka guztia bertan behera uzten du eta hori ez da batere albiste ona».

Debekua 52 herrialdetan 1965. urtean Hegoafrikan egindako azterketaren ondoren, pixkanaka-pixkanaka, «eta aldarrikapen sindikal askoren ondoren», hainbat herrialdetan piztu zen asaldurarengatik, amiantoa erabiltzea debekatzen hasi ziren Europa iparraldeko hainbat herrialdeetan eta Erresuma Batuan.

2001. urtean, Espainiako estatuak 1999ko zuzentarau europarra bere egin zuen –amiantoa Europar Batasunean erabiltzea eta merkaturatzea debekatzen zuen–. «Une honetan 52 dira debeku hori indarrean duten estatuak eta amiantoa ekoizten zuten herrialdeetako holdingen presioak gaindituz egin zen hori».

Dena den, arlo horretan ere «egiteko asko» dagoela dio.

«Amiantoaren debekua indarrean sartu ondoren ere mun-

duko hainbat herrialdetan amiantoa ekoitzi, merkaturatu eta kontsumitu da toneladaka». ASVIAMIE elkarteak datu oso esanguratsuak ditu esku artean: «2008. urtean Kanadak 180 mila tona produzitu eta 176 esportatu zituen, kontsumitu ordea, zero».

Horrelako «jarrera axolagabeek ondorio oso latzak baino ez» dituztela garbi du Garziak, eta Goierrin azken bi urteotan izandako hildakoen kopurua gogorarazi nahi izan du; «2017an Goierrin 21 izan ziren amiantoaren eraginez hildakoak, 2018a hasi zenetik berriz, 15 daramatzagu».

Garziak luzatutako informazioaz gain, aste honetan bertan, CCOO sindikatuak, Petronor enpresan agertu diren kaltetu berrien kasuak salatu ditu.

Izan ere, sindikatuak berak jakinarazi duenez, «pleuran plakak dituzten bi kaltetu berri agertu dira Petronorren», horregatik, enpresari eskatu diote «amiantoa erabat kentzeko egutegia ezartzeko».

12 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Antzerkia zen bidea Brinkolako Arriurdin auzo elkarteak omenaldia egingo die aurreko mendean Beainola antzerki taldean antzezle lanetan aritutakoei. Elizaren babesean, euskararen aldeko aldarria egiteko baliatu zuten antzerkia auzoko gazteek.

Tere Madinaeitia Legazpi Brinkola Legazpiko auzo txiki bat da, nortasun propioa duena. Tren geltokiak mugimendu handia ekarri zion garai batean, eta bertatik pasatako bi apaizek euskal zaletasuna kutsatu zien orduan asko ziren auzoko gazteei. Antzerkia izan zen zubia, eta arrasto handia utzi zuen jarduera hark.

Gerra ondoren iritsi zen antzerkia Brinkolara, Ataungo Felipe Barandiaran apaizaren eskutik. Antzerkizalea eta euskalzalea zen Barandiaran, eta bi zaletasun horiek Luistarren eta Mariaren Alaben kongregazioetan biltzen ziren gazteei kutsatu zien, 1942 eta 1945 urteen bitartean. Ondoko Telleriarte auzoko gazte batzuk ere elkartu ziren ekimenera. Eugenio Gerra, Satur Gereñu, Carmen eta Felipe Agirre, Joseba eta Kruzito Gereñu, Zeferino eta Eugenio Agirre, Carmen eta Ignazio Iñurritegi, Pedro Maiztegi

Pedrolas, Victorina Iñurritegi, Juanito Peñagarikano, Eugenio Alzelai, Pedro Arrondo, Damaso Arizti, Juan Pedro Iñurritegi, Miren Aranburu, Elvira Olabide, Pilar Otermin, Felisa Guridi eta Martin Ugarte Saletxe izan ziren Beianola izena jarri zioten antzerki taldeko plantela osatu zutenak.

Barandiaran apaiza bera izan zen zuzendaria, Eugenio Gerra dekoratuaz arduratzen zen, eta Saletxe, gidoiak pres-

tatzeaz. Taldearen izena ere Saletxek asmatu zuen. Hiru lan taularatu zituzten: Ehun dukat, Damua garaiz eta Iziartxo.

Antzerkiaren loraldia Baina Barandiaran Brinkolatik joan eta antzerkiak etenaldia izan zuen, antzerkizalea zen beste apaiz bat iritsi arte, Ezkioko Santa Lutziko Migel Iturbe.

1957an iritsi zen Iturbe eta loraldia bizi zuen haren eskutik Beainola taldeak.

Bigarren etapa horretan, auzotarren bilkuretarako eraiki berria zen Saloia izan zuen egoitza Beainola taldeak, orduan ere Luistarren eta Mariaren Alaben babesean. Lanean jardun zuen dozena urte horretan urteko lan bat taularatu zituen, eta taldetik 40 bat lagun igaro ziren, neska zein mutil eta adin askotakoak.

Estanis Agirre izan zen antzezle haietako bat, eta ez du ahazteko antzerkiak eman ziona: «Gazte asko bizi ginen orduan Brinkolan, eta gure artean Frankismoaren zapalkuntza eta euskal kulturarekiko grina oso presente genituen; zerbait egin behar zela uste genuen, eta euskara aldarrikatzeko, ekainaren 21ean urte batzuetan ospatu genuen Euskal Jaiarekin batera, antzerkia bide ona zela ikusi genuen». Hala, Saloia antzerki areto bezala auzolanean prestatu zuten, eszenatoki eta kamerino eta guzti, eta

GOIBERRI 13

GARAI BATEAN

Beainolak taularatutako bi lan.

Ezkerrean, ’Garbiñe’. Goian, ‘Osaba’; Estanis Agirre, makurtuta, eskuinetik bigarrena.

ARRIURDIN

1958tik 1970eko hamarkadaren hasierara arte, San Jose eguna gorriz markatuta izan zuten brinkolarrek: Antzerkiaren Eguna zen. Martxoaren 19an bi saio egiten zituzten: 16:00etan eta 19:30ean. Emanaldien ondoren arkume bat eta bi untxi zozkatzen zituzten.

Aitona eta biloba, Abaroa eta babesa, Denak nere semeak, Garbiñe, Osaba, Andere etxea, Doilorra... izan ziren taularatutako antzezlanetako batzuk, eta haietako bi (Garbiñe eta Doilorra) Legazpiko Ibai Ondo

zineman eta Urretxuko Pagoeta elizako aretoan ere eskaini zituzten. «Gazteak ginen, ilusioa genuen, indarra, giro ona» gogoratzen du Agirrek.

San Jose eguna Brinkola baserritarren auzoa izanik, baserriko lanek markatzen zuten antzerkiaren martxa ere. Hala, negu parteko jarduera izaten zen; entseguak urtarrilean hasi eta egunero egiten ziren, martxoan obra taularatu arte. Iturbe apaizarekin batera, bere arreba Mari Carmen Labarza ibil zen hasieran zuzendari moduan, baina gero Legazpiko Bizenta Elkoroaristizabal ibili zen. Bizentak jostuna zuen gizona, Crescencio Gereta, eta haren bitartez eskura-

tzen zituzten jantziak. Dekoratuak, atrezzoa... auzolanean egiten zituzten. Orduko artista onenak Paskual Zabaleta, Maria Angeles eta Mari Kruz Balerdi, Basili Agirre eta Jesus Alberro izan zirela dio Agirrek.

Berak ere egin zituen paper txikiak, baina bestelako paper bat ere bazuen taldean; Patrizio Etxeberriaren lantegiko bulegoan lan egiten zuenez, gidoiak makinaz idaztea zen bere ardura: «Donostiatik ekartzen genituen gidoiak, Maria Dolores Agirreren bitartez, eta nik kopiatu egiten nituen, gidoi osoa alde batetik eta bakoitzari egokitutako paperaren zatiak bestetik». Lan hartarako bulegoan konplizeak izan zituela dio: «Luis Ugarte eta Juan

Mari Zaitegi nire nagusiek bazekiten zertan ari nintzen, baina ez zuten inoiz ere trabarik jarri, alderantziz».

Azken urteetan, auzoko aniztasunari jarraiki, gaztelaniaz ere egin zituzten bi lan: Los maridos engañan cuando van al futbol eta Cosas de papa y mama. Pablo Santillan, Ana Mari Mariezkurrena eta Begoña Luzuriaga izan ziren taldera iritsi ziren azkenetako kideak.

Baina antzerkiak amaiera izan zuen Brinkolan. Gazte haietako asko heldu eta ezkonduta kanpora joan ziren bizitzera eta auzoan geratu zen hurrengo belaunaldiarekin salto handia zegoen. Huraxe izan zen Beainolaren amaieraren arrazoia Estanis Agirreren ustez.

14 GOIBERRI

ASTEBURURAKO PROPOSAMENAK

AIZKORRI M.E.

Beasaingo Aizkorri mendizale elkarteak Tomas Salazarren omenezko 9. Aizkorriko Bira burutuko du. 52 kilometro luzeko oinezko ibilaldia da. Gazteentzat III. Aizkorrira Begira izango da (16,8 km).

Ekainaren 2an, larunbata, 06:00etan, Bideluze plazatik.

Igartza zaharra Ruper Ordorikak bakarka beteko du

GOIBERRI

Salazarren omenez, Aizkorrira bira txangoa, gazte nahiz helduentzat

Ordiziako Majorin Benito Lertxundi ikastolaren alde Jakintza ikastolak 50 urte bete ditu aurten, eta ospakizun zerrendan hurrengoa Benito Lertxundiren kontzertua izango da. Maiatzaren 19an zen egitekoa, baina atzeratu egin behar izan zuten, abeslaria gaixorik zelako. Ordizian izango da orain.

Ekainaren 2an, larunbata, 22:00etan, Majori kiroldegian. 22€

Loiolako harresikoei laguntzeko bertso saioa Gabirian

IBAI BELOKI

MIKEL ALBISU

Beasaingo Igartza Musika zikloaren barruan, Ruper Ordorika oñatiarrak kontzertua joko du, bakarka. Azkeneko diskoa aireratuko du: Guria ostatua (Elkar, 2016). Bere hamabosgarren lana da, oraingoz azkena.

Ekainaren 1ean, ostirala, 22:00etan, Igartzako jauregian. 5€

Loiolakoekin elkartasunetik konpromisora bertso saioa egingo dute, epaiketako zigorraren aringarri. Aitor Mendiluze, Unai Iturriaga, Amets Artzallus, Oihana Iguaran, Nerea Ibartzabal eta Iban Urdangarin.

Gai jartzaile: Aratz Igartzabal.

Ekainaren 3an, igandea, 18:30ean, elizako saloian. 8 €.

GOIBERRI 15

PUBLIZITATEA