Goiberri 289. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

289. zenbakia. 2018ko ekainaren 29a

Asier de la Iglesia Saskibaloi jokalaria

ÂŤFisikoki lehen baino okerrago nago, baina buruz, hobetoÂť

Rosario Urretabizkaia 3 Iritzia 4-5 Izaro Erauskin 6 Ni Naiz hip-hop jaialdia 7 Txapela, jantzi eta betikotu 10-11 Udaberria, bustia eta grisa 12-13 Olaberriko Zezilioneko errezeta 15

8-9

GOI B ERRI

Esklerosi anizkoitza gaitzari kemenez egiten ari zaio aurre zumarragarra. Santa Isabel jaietako pregoilaria izango da. ASIER ZALDUA

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Rosario Urretabizkaia Jubilatua

«Politika alde batera utzita, herriaren onurarako egin behar da lan udaletik» Tere Madainabeitia Arama Urte askoan Gipuzkoan zehar baserriz baserri behien hobekuntza genetikora bideratutako kontrol lanak egiten jardun eta gero, jubilatuta dago orain Maria Rosario Urretabizkaia (Arama, 1941). Ez da geldi egotekoa ordea, eta Agerre jaiotetxean duten Urretabizkaia lore eta landare haztegian laguntzeaz gain, asteazkenero joaten da Ordiziako azokara haren koinata Maria Dolores Mendizabalekin batera.

Zein da zure gustuko lorea?

Betikoak, larrosa eta krabelina,

baina batez ere peonia; oso usaintsua da.

Eta edari bat?

Ardo beltza edo sagardoa.

Ilobak baserrira bizitzera etortzea.

Zein zaletasun duzu?

Oporrak non?

Jaso duzun oparirik bereziena?

Ehiza gustatzen zait, urtero ateratzen ditut baimenak. Eta koadroak margotzea ere bai.

Argentinan, Tierra del Fuego eta Usuaia inguruan egindakoak ez ditut ahazteko. Bestela, berdea eta natura dagoen edozein leku.

Nirekin asmatzea erraza da: loteria eta perfumeak.

Pelikula bat?

Akziodun edozein, bereziki western filmak.

Amets bat.

Musikari bat?

1960ko hamarkadako musika eta Benito Lertxundi.

Abesti bat?

Urepeleko artzaina.

Janari bat?

Haragi zalea naiz, baina orain barazki gehiago jaten dut.

Zeri diozu beldurra?

Beldurrik ez, errespetua bai.

Zerk eragiten dizu irribarrea?

Edozein tontakerik.

Araman biziko ez bazina?

«Ez dut behin ere pentsatu Araman izango ez balitz non biziko nintzatekeen»

Ez dut behin ere pentsatu.

Aramako alkate bazina?

Zinegotzia izandakoa naiz...

Politika alde batera utzi eta herriaren onurarako lan egingo nuke, baina gaurkoak ez du gaizki egiten.

T. MADINABEITIA Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Andoni Salamero Irakaslea

Udan, ezinaren gudan? iur, uda honetan, oporrak hartzen dituzunean, makina bat bazter, esperientzia berezi izateko burutazioa izango duzula, edo hainbat aldiz kafea agindu diozun adiskidemin hari, behingoz, hurbilduko zatzaizkio, Juan Valdesek, kafe kontutan, bankarrotan bukatzea nahi ez baduzu. Burutazioak burutazio, kontuak kontu iritsiko zaizu atseden horixe hartzeko beharra, eta behingoagatik gelditzeko premia handia somatuko duzu zeure baitan.

Inguruari begira geratzen natzaionean gelditzeko eta atsedenik hartzeko dagoen pertsona asko topaten dut.

Geuk, eta ez beste inork, sistema aitzaki hartuta, lan eta lan dihardugu asteburua, oporrak, lasaiunea hartzeko irrikaz. Ezagunak egingo zaizkizu solas askotan erabilitako esapideak: «behingoz, ostirala», «eskerrak asteburua datorren, bestela…», «ea noiz datozen oporrak eta hemendik urrun alde egiten dudan»… topikoak diren esamoldeok, jada, gure eguneroko ogi bihurtu zaizkigu, gure ogi eta egia.

Errua botatzearen inguruko argudioak asmatzen oso abilak bagara ere, bakarrik gaudenean, argi dago zer asmatzeko ez dugunean, hantxe gaudela geure arazoekin batera, nori zer leporatzeko ez dugula, erabateko hustasun sakonean, eta

Z

badakigu zer den hori: izanaren eta egitearen arteko desoreka itzela. Izan ez garenez, ez garena egiten jarduten gara, egite horretan ezina azaleratuz, ezinaren talka, behin eta berriz, areagotuz. Argi dago bizidun izanda, bizi eragile ere garenez, edo behintzat hala behar genuke, gure ekintzek bizitu beharko gintuzketela eta ingurukoak biziarazi, baina horixe somatzen dugu?

Jendeak bizia maiteko balu ez lioke minik egingo bera den biziari, izan ere, bizidun bezala, erabiltzen ari garen dinamika birrintzailea eta hauskorra da, naturaren aurkakoa, kaltegarria gure barru larruotarako.

Axolagabetasun hori hezurmamituta, mingarri den ezer geuk geuri eskainiz, bizitzerik ba ote?

Argi dago, Pablo D´Ors-ek bere Isiltasunaren biografia liburuan dion bezala, badela beste biderik: «Bizi gaitezke Biziaren aurka jardun gabe. Zergatik biziaren aurka aritu beronen alde jardun gaitezkenean? Zergatik bizia borroka ekintza gisa ulertu behar dugu, Maitasun ekintza izan ordez?».

Oporrak hartu, atsedena, olgeta, txantxa giroa… ederra da hori guztia, eta astindu ederra eman badiogu barruari, zer gutxiago, baina gure egunerokotasunean, bestelako egunetan, Bizia, letra handiz, besarkatzen, sentitzen, maitatzen ari gara?

Izan ere, zertarako gertatzen da oporretatik etorri eta orain asmatu den opor osteko depre-

«Gizakiak asko sortu du, aurrerapen ugari gauzatu ditu azkeneko mendeetan, baina barrura begira, jendea oso hutsik dago»

sioa dugula bezalakoak? Uste dut honelako esapideen atzean, gure espirituak izaten asmatu ez, eta ezinetik desira osoz irrikatzen duen nahigabe sakona duela, samin jasangaitza erraietan, beldurrak, behin eta berriz, haserrean, urduritasunean, nazkan eta bestelako jokabidetan sortarazten diguna.

Gizakiak asko sortu du, aurrerapen ugari gauzatu ditu azkeneko mendeetan, baina barrura begira, jendea oso hutsik dago, hitz gozo eta leunez puzturiko maitasuna erabiliz ahoan, baina maitasuna bera maiseatzen eta baztertzen. Aspaldi idatzi nuen ezer datorkit gogora honen harira: «Gizasemeek, gizalabek errepide on asko eraiki dituzten arren, ez dute tamalez, oraindik, asmatzen jakin bihotz biderakoa».

Eta hala da, bihotzak, ez organoak, baizik eta sinbolikoki gure izatearen erdigunea denak, barrura begiratzeko oihu egiten digu, etengabe, taupaz taupa, arnasaldi bakoitzean. Gurea da erronka, barru-barruko gure etxera bueltatzeko desafioa, erronka hauxe unean uneko errealitatean gertatzen da, erne arituz, gure pentsamendu, juzku eta aurreiritzietan ez galduz.

Eraldatze eder hori gertatzeko, badatozkigu, irakurle, oporraldiok. Zer gozatzeko eta hausnartzeko aukera izango duzu. Erreparatu zaren horretan, zure lasaialdian atseginik hartu une bakoitzean, beraztertu, orain arte, bizitzan emandako urratsak, begiratu zein puntutaraino asebetetuta zauden. Ausardia behar da lanketa hauxe egiteko, ezinak eta aitzakiak inguruan izango dituzunean, baina Bizia sentitzeko, bizitzeko eta maitatzeko merezi duela pentsatzen baduzu, behin eta berriz, unean unekoan erreparatuz zure jardunaren fruitua agertuz joango da, izan ere, zeu zara fruitu hori, zeu, zarena. Zorte on zure jardunean!

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Errusia 2018 1990ean Jesus Zulet marrazkilariak Munduko Futbol Txapelketako jokalariei egindako karikaturak ikusita –Maradona, Van Basten...– sortu zen Marotoren karikaturekiko zaletasuna. Jesus Zulet handiari nire omenalditxoa Messiren karikatura honekin.

Maider, badirudi, gure azken elkarrizketa izango dela honako hau, publikoan behintzat. Ikasturte honetan zehar, hainbat gairi buruzko gogoeta xumeak egiteko parada izan dugu, baita, lagun bat oroitzeko tartea ere. Azken testutxo hau, uda iristearekin batera egokitu zaigu, eta nik, oraingo honetan 14 + 7 goierritar eta 82.555 gau eta egun ekarri nahi nituzke hona. 14, Goierriko preso, eta, 7, haien seme-alabak. 82.555 gau eta egun askatasunik gabe pasa dituztenak. Herritik urrun eta askatasun ezean egoteko denbora gehiegi da. Senideak eta lagunak bisitatzera joateko ere larregi. Eta haurrentzat zer esanik ez, badakigu, egunak eta urteak luzeagoak direla ume zarenean.

Eta horixe, aipatu nahi nuke lerro hauetan, gure herri kideek etxetik urrun daramaten denbora, egunak eta gauak; eta udak.

Pakitok 26 uda, Rufinok 21, Mikelek 20; Liernik, Oskarbik eta Xabierrek 17; Ainhoak, Xabierrek eta Ismaelek 16; Josebak eta Mike-

lek 15; Idoiak 13, Ibanek 11 eta Aitorrek 7. Batzuk oporretara, eguzki bila, joateko erabiliko ditugu hilabete hauek; edo jaietan dantza egiteko, edo mendira joateko; eta askok, haien seme-alabak, anai-arrebak, gurasoak, senideak, lagunak eta herrikideak bisitatzeko.

Azken uda izan dadila

Ane Azurmendi Lasa

bat eta

Zoritxarrez, nahitaez itzalean pasa beharko dituzte datozen hilabeteak hainbat lagunek. Espetxean, esan nahi dut. Bai, zuk goian aipatutakoek, bai beste hainbatek, mundu osoan zehar barreiatutako kartzeletan. Preso guztiak direla politikoak uste dut, ez soilik lagun, senide edo ezagun ditugun herrikideak. Sozialak deritzegun horiek ere politikoak direla. Azken batean, arrazoi politiko anitzek izan dute eragina pertsona horren espetxeratzean.

Horiek ere sufritzen dute kartzela, uda sasoiaz harago. Pertsona zenbat eta zaurgarriagoa izan, orduan eta gogorrago kolpatuko du sistema penalak. Gutxi batzuk soilik aterako dira handik onik: dirudunak edota gizarte sare nahiko sendoa dutenak (familia, lagunak,...).

Nik neuk nahiago dut espetxerik gabeko mundu bat defendatu.

Errealistei uzten diet beste egitekoa: kartzelaren beharra defendatzearena edota zigor kodea aldatu behar dela esatearena, azken horrekin ados egonagatik ere. Izan ere, egia da zigorrak jaisteak eta presoak hurbiltzeak batzuen sufrimendua arinduko lukee-

bat

Maider del Olmo Zubeldia

la, eta hori beharrezkoa da. Baina nolakoak lirateke gauzak urrutirago begiratuko bagenu, zigor kodeaz harago? Nahi dugunaren norabide horretan marrazten den utopiara, alegia. Ekintza politikoa al da espetxerik gabeko mundu bat aldarrikatzea?

Ane, ez dugu hurrengorako hizketagai makala...

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Edozein momentutan eta edozein tokitan marraztu ohi dut» Izaro Erauskin ataundarra (1999) Arte Ederrak ikasten ari da eta bere lanak Troskaetan daude ikusgai.

Ariane Vierbücher Ataun Ataungo artista gaztea eta ezagutzera eman berria da Izaro Erauskin. Berak egindako margolan eta marrazkiak, Ataungo Troskaeta tabernako goiko aretoan daude ikusgai, Agauntzako ur-zozoak kolektiboko beste artista batzuekin batera egindako erakusketan. Uztailaren 22a arte egongo da ikusgai.

Arte Ederretako ikasgai baterako egin beharreko lamina batzuk eta nire koaderno pertsonalak jarri ditut.

Zure lanak jendaurrera ekartzen dituzun lehenengo aldia da

Arte Ederrak ikasten ari zara beraz.

Bai, hala da! Orain arte nire gertukoenek baino ez dituzte ikusi nire lanak eta orain, Troskaeta tabernan daude ikusi nahi dituen ororentzat. Artista ugariren lanak daude ikusgai, tartean nireak. Pozik nago aukera hau eman didatelako.

Bai, txikitatik gustatu izan zait marraztea, nahiz eta hau guztia serio hartzen orain dela urte batzuk hasi. Lehenengo maila bukatu berri dut. Orain, oporretan nago.

Zer da erakusketan jarri duzuna?

Olioz egindako paisaia bat,

A. VIERBÜCHER

«Orain arte nire gertukoenek baino ez dituzte nire lanak ikusi, orain Troskaetan daude»

Zer moduz ari zara moldatzen?

Ongi, nahiz eta aurretik sekula ez dudan marrazketa edota bestelako arte diziplinaren klaserik jaso. Asko ari naiz ikasten.

Zein da gustukoen duzun ikasgaia?

Babeslea

Pintura da gehien gustatzen zaidana. Aurten olioa landu dugu eta niretzako berria da.

Oso gustura aritu naiz. Desberdina da. Dena den, etxean margotzen dudanean, akuarelekin edota axotarekin aritzen naiz.

Nolako lanak egin ohi dituzu?

Lan txikiak egitea gustatzen zait gehien. Etxean, gainera, beste mota batzuetako lanak egiteko toki nahikorik ez daukat. Erakusketan badago egiten gustatzen zaidanaren adibidea. Koaderno txikietan, axotaz marrazkiak egitea da gehien gustatzen zaidana eta erabili ohi ditudanak, erakusketan daude jarrita. Edozein momentutan, edozein tokitan egin ohi ditut marrazkiak.

Toki guztietara koadernoak gainean eramaten dituzu hortaz?

Bai, noski! Inspirazioa noiz etorriko den ez dakizu, eta gainera asko gustatzen zaidan zerbait da.

Hurrengo erakusketa noizko?

Ez dakit egia esan. Nik lanean jarraituko dut, orain arte bezala eta iritsiko da beste batzuk jartzeko aukera.

GOIBERRI 07

MOTZEAN

Zu ere hip-hop al zara?

Seigarren urtez antolatu dute Ni Naiz Hip-Hop jaialdia, Zumarragako Santa Isabel jaien hasierarekin bat eginez.

A. Vierbücher Zumarraga Ni Naiz Hip Hop jaialdiak seigarren urtea du aurten eta beste behin ere egitarau bete-betearekin dator, Goierri eskualdean ere, hip hop-ak bere tokia duela erakutsi nahian. Izan ere, lehenengo ediziotik, arrakasta handia izan duen jaialdia da eta urtetik urtera gora egin du. Zumarragako jaien egitarauaren barruan falta ezin den ekitaldia da gaur-gaurkoz.

Gaur, 16:00etan ekingo diote Ni Naiz Hip Hop jaialdiari. Arratsalde osoan zehar, graffiti ikastaroa, break-dance ikastaroa eta txapelketa, haurrentzako tailerrak, skate txapelketa eta nola ez kontzertuak antolatu dituzte. Zumarragako Zelai Arizti pilotalekuan izango da hitzordua eta iluntzeko 23:00ak arte luzatuko da. Aurrekoetan bezala, gune irekian egingo da jaialdia eta doan izango da.

Lau elementuak bat Hasiera-hasieratik, Ni Naiz Hip Hop antolatzen aritu den Agresion Verbal talde zumarraga-

rreko DJ Sbansek adierazi duenez, «lau elementuk osatzen dute Hip-Hop-a: Rap-ak eta raperoak, DJak, grafitiak eta break danceak. Lau horiek osatzen dute Hip-Hop kultura». Kultura baino gehigo, «bizitzeko modua» dela argitzen du.

Amerikako Estatu Batuetan indar handiarekin mantentzen den mugimendua da, beste toki batzuetan behera egin badu ere. Euskal Herriaren kasuan, eta Goierri eskualdean modu konkretuan, mugimendu horren barruan musika talde ugari sortu dira azken urteotan eta bizitza estilo horrek nabarmen egin du gora adin tarte jakin bateko gazteen artean.

Zumarragan eta Urretxun, rap taldeak sortzen hasita zeudela ikusita zeuden gaur egun antolakuntzan aritzen direnak.

Ez hori bakarrik, hip hop-aren kulturak ere bazituen hainbat eta hainbat jarraitzaile herrian.

«Guk ere gure tokia hartu nahi genuen eta gustatzen zaigun hura gainontzeko herritarrei zabaldu nahian sortu zen Ni Naiz

Zumarragako Agresion Verbal taldekoak, kontzertu batean.

ALEX MAESTRE

Ni Naiz Hip Hop jaialdia Zelai Arizti pilotalekuan izango da, arratsaldetik iluntzera bitarte

Hip Hop jaialdia eta elkartea», argitu du DJ Sbansek.

Lau elementu horiek mantentzen dituzten jaialdi gutxi dago gaur egun, baina Zumarragan «horri eutsi nahi» izan diote. «Ideia ez da beste toki batzuetan egiten duten moduan rapero oso ezagun bat ekarri, sarrera garesti jarri eta kitto. Hori baino gehiago eskaini nahi diogu herriari»,nabarmendu du DJak. Kontzertuei dagokienez, kartelburu sonatu bat izango dute aurten ere; Breaker eta DJ Espin etorriko dira Granada aldetik.

Herriko taldeek ere izango dute tokia nola ez. Throw Rap, Agresion Verbal eta Ghetto Skillz izango baitira.

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

ASIER ZALDUA

Asier de la Iglesia Esklerosi anizkoitza duen saskibaloi jokalaria

«Euria egiten duenean ez zaio dantza egiteari utzi behar»

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

Asier Zaldua Azkoitia Uztailaren 8an Busti Zaitez eguna egingo dute, esklerosi anizkoitza dutenen alde. Asier de la Iglesia (Zumarraga, 1983) gaixotasun hori dutenen ordezkaria bilakatu da. Saskibaloian jokatzen jarraitzen du, maiatzean ACB ligako partida bat jokatu zuen GBCrekin, milaka eskumuturreko saldu ditu ikerketaren alde eta Zumarragako jaietako pregoia irakurriko du.

Noiz esan zizuten esklerosi anizkoitza zenuela?

2012an. Eskuak eta hankak lokartu egiten zitzaizkidan eta medikuarengana joan nintzen.

Zerbait txarra zen susmoa nuen. Gainera, familia medikuak zuzenean neurologiara bidali ninduen.

Nola hartu zenuen?

Ez nintzen beldurtu. Hori da bereizten nauena: gehienek lehen bi urteetan depresioa pairatzen dute. Nik peronea hautsi nuenean bezala hartu nuen. Orduan ez nuen herren geldituko nintzela pentsatu eta esklerosia diagnostikatu zidatenean ez nuen gurpildun-aulkian edo itsu geldituko nintzela pentsatu. Denak ez dira gurpildun-aulkian edo itsu gelditzen. Zertarako kezkatu? Beharbada ez zaizu halakorik gertatuko! Egia da gauza asko gertatuko zaizkidala, baina oraindik gertatu ez diren gauzengatik kezkatzea, denbora galtzea da. Egunero, jaiki, nola nagoen begiratu eta eguna horren arabera antolatzen dut.

Baina gaixotasun gogorra da.

Hala da. Ez da harritzekoa jendea deprimitzea, 20 eta 30 urte artean agertzen baita: ikasten ari zara, neska-lagunak edo mutil-lagunak nola hartuko duen beldur zara, ez dakizu lana emango dizuten... Bizitzako erabaki garrantzitsuenak adin horretan hartu behar dira eta gaixotasun honek bizitza hankaz gora jartzen du.

Elkarteko kide egitea lagungarria al da?

Gaixoen %33 bakarrik da el-

karteko kide. Okerren daudenak, zaharrenak, elkarteko kide dira noski. Gazte askok horiek nola dauden ikusi eta beldurtu egiten dira, ez dute elkarteko kide egin nahi. Baina beste gaixo batzuk ezagutzea oso garrantzitsua da. Gehien galdu dutenak dira zoriontsuen direnak. Zergatik? Badakite asko galdu dutela, baina badakite ere oraindik ez dutela dena galdu. Egun guztiez gozatzen saiatu behar gara. Horrek ez du esan nahi bihar hiltzera bagina bezala jokatu behar denik. Ez dakit bihar zer gertatuko zaidan, baina zuk ere ez. Hona zentozela auto istripua izan bazenu?

Esklerosi anitza duzuenon ordezkaria bihurtu zara.

ACB ligako partida jokatzea zoramena izan zen. Espainiako telebista kate garrantzitsuenetan atera nintzen. 500 komunikabide baino gehiagotan, guztira. GBC taldeko prentsa arduradunak Illunben ez dela inoiz horrenbeste komunikabide egon esan zidan. Eta esklerosiaren aurkako elkarteko lehendakariak, inoiz ez dela gaixotasun honetaz hainbeste hitz egin. Alemanian hitzaldi bat emateko deitu didate!

Zenbat hitzaldi eman dituzu azken urtebetean?

Asko. Astero bat edo bi. Bestalde, Lanzaroteko elkarteari elkartasun lasterketa bat antolatzen laguntzen ari naiz. Bolada txarra igarotzen ari ziren eta laguntza eskatu zidaten. Minbizi terminala duten Galiziako haurrei ere laguntzen ari naiz, beraien gurasoekin oporretara joateko aukera eduki dezaten.

Enkanteak ere egiten ditugu.

Rafa Nadalen zapatilak eta Antoine Griezmannen kamiseta lortu nituen elkartearentzat.

Eskumuturreko batzuk merkaturatu dituzu eta salmentarekin lortutako dirua ikerketara bideratuko duzu.

Eskumuturreko bakoitzak bi euro balio du eta irabazi guztia (1,40 euro) ikertzaileei ematen

diet. Nire helburua 100.000 saltzea da. 140.000 euro ikertzaileentzat. Espainiako Gobernuak 450.000 euro ematen ditu! Eskumuturrekoak bailaconem.org webgunean eros daitezke. Bailaconem markako beste gauza asko saldu nahi ditut. Bailaconem leloak euria egiten duenean ez zaiola dantza egiteari utzi behar esan nahi du. Bizitzaz gozatzen jarraitu behar da.

Lan eredugarria egiten ari zara.

Ez dut nire burua eredugarritzat. Laguntza behar duenari laguntzea gauza arrunta da.

Norbaitek bere lehengusu bat gaizki pasatzen ari dela esan eta berarekin kafe bat hartzeko eskatzen badit, nola ez dut gaizki pasatzen ari den horrekin kafe bat hartuko? Nola ez diot

«Oraindik gertatu ez diren gauzengatik kezkatzea denbora galtzea da» «Ez da harritzekoa deprimitzea, esklerosia 20-30 urte artean agertzen baita» «ACBko partida jokatu nuenean, 500 komunikabide baino gehiagotan atera nintzen» «Donostian diru gehiago lor dezaket esklerosiaren alde, baina nire herria Zumarraga da!»

lagunduko hiltzera doan haur bati? Idazten didaten gaixo guztiei erantzun egiten diet.

Saskibaloian jokatzen jarraitzen duzu.

Fisikoki lehen baino okerrago nago, baina buru aldetik hobeto. Ez nago despistatuko nauen jokalaririk. Bestalde, nire gorputza inoiz baino hobeto ezagutzen dut. Duela urte batzuk ez zidaten EBA ligarako (hirugarren maila) fitxatu nahi esklerosia nuelako eta aurten LEB ligako (bigarren maila) eskaintzak jaso ditut.

Zer esaten dizute ikerlariek?

Azken 20 urteetan bizi itxaropena 10 urte luzatu da. Pentsa, 100 milioi lortuz gero jendeari bizi itxaropena 10 urte luzatuko litzatekeela esango bagenio zer gertatuko litzatekeen... Denak ekitaldiak antolatzen hasiko lirateke! Baina esklerosia gutxi batzuk dugu. Botikak lehen baino hobeak dira, baina hamarretik seiri ez diete asko laguntzen oraindik. Niri ez didate mesede handirik egiten. Batzuk 15 urtetan bi agerraldi edukitzen dituzte eta nik 6 urtetan hamabi eduki ditut. Gainera, esklerosia dugunok pairatzen ditugun kalteen %80 ez dira ikusten. Ikusgarriak herrentasuna, poliki hitz egitea... dira.

Txiza edo kaka gainean egitea, gaizki ikustea, lo ez egitea... ez dira ikusten. Eta gaixotasun honek ez du sendabiderik.

Zumarragan ekitaldiren bat antolatzeko asmoa al duzu?

Seguru aski, garagardo festa bat antolatuko dut. Enpresek ekitaldiak hirietan antolatzea eskaintzen didate, baina nik Zumarragan antolatu nahi ditut. Zumarragan zer edo zer antolatu dudan bakoitzean, jendeak oso ondo erantzun du.

Donostian diru gehiago atera dezaket, baina nire herria Zumarraga da! La Sexta telebista katekoak ere Zumarragara eraman nituen eta beraien albistegian Antio atera zen. Pedro Sanchezek bideoa ikusi zuen eta idatzi egin zidan.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Durangaldeko bi herritar: adinekoa, eserita, monterarekin; eta gaztea moda berriko txapelarekin, XIX. mende erdian. ZUMALAKARREGI MUSEOA

Txapela, jantzi eta betikotu XIX. mende hasieran iritsi zen txapela euskaldunen artera. I. Karlistaldiaren ondoren zabaldu zen; gero, debekatu.

Aimar Maiz Ormaiztegi Sinbologia gorena hartu du txapelak euskal kulturan. Txapela kentzeko modukoa, ez da edozein edo edozer. Txapelduna, irabazlearen sinonimo da.

Txapela buruan munduan joatea, tentuz eta ausart ibiltzea.

Baina ez da beti hala izan. Berrehun urteko historia du txapelak Euskal Herrian. Okzitaniako Pirinioetatik sartua XIX. mende hasieran, Lehen Karlistaldian orokortu zen, tropek (izan karlista, izan liberal) uniformearen parte hartu ostean.

Ormaiztegiko Zumalakarregi Museoak Txapela... noiztik? erakusketa jarri du. Datu argigarri asko bildu ditu bertako historialari Mikel Alberdik.

Txapeladunen lehen irudia

esanguratsua da. Ossau erdialdeko ehiztari eta artzain bikote batena. Hurrena, Napoleonen aurkako gerran, Wellington jeneral ingelesarentzat gidari lanak egiten ari diren bi pirinearrek daramate txapela. Euskal Herrira Pirinioetan barrena sartua dela uste dute adituek.

Baina benetako bultzadizoa I. Karlistaldiak (1833-1840) eman zion txapelari. Tomas Zumalakarregi jeneralak, karlisten tropa guztiarentzat uniformearen burukotzat hartzea erabaki zuen, bururako ÂŤegokiena eta erosoenaÂť zelako.

Iragazgaitza zen, eguraldi euritsurako aproposa.

Ikonografia politiko-militarrean karlisten ikurtzat geratu da txapela, batez ere gorria, XX.

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

1838ko azaroan: «Txapela erabiltzeak sortzen dituen kalteez konbentzituta, eta Isabel erreginaren benetako eskubideen eta Konstituzioaren aurka gerran ari direnen ikur bereizgarri dela ikusita, txapela erabiltzea debekatzea erabaki dut, mota guztietako pertsonei, izan militar ala herritar», dio dekretuak.

Isun eta zigor gogorrak jarri zituzten txapeladunentzat.

Txapela jantzita harrapatutako lehen aldian 80 errealeko isuna, eta ordaindu ezin bazuen, bi hilabeteko espetxealdia. Bigarren aldian, zigor bikoitza. Hirugarrenean, bi urte kartzelara.

Txapela «maniaz edo modaz» sartu zela zioen Esparteroren debeku-aginduak. Armada liberalean bertan, soldadu euskaldunek baizik ez zuten erabiltzen, ez espainiarrek.

Pietro Bubani botaniko italiarra ere atxilotu zuten 1844an Iruñean, txapela zeramalako.

Karlistatzat hartu zuten. Gobernadoreak libre utzi zuen, baina txapela eranzteko aholkatuta. Ez zion kasurik egin.

Kontrakoak eraginik ez

mendean. Baina hasieran ez zen hala izan, liberalek ere erabiltzen zutelako txapela gorria.

Hain justu, euskal soldadu edo militar guztiek erabili zuten txapela, I. Karlistaldian. Ez alferrik, armada liberaleko euskaldunei txapelgorri deitzen zieten, pesetero izengoitiaz gain (egunean pezeta bateko jornala zeukatelako).

Esparterok debekatua Baina txapelaren zeinua erabakixea geratu zen jada lehen karlistaldiaren bukaeran. Orokortua zegoen jada. Karlismoarekin lotu zuten Espainiako Armada liberaleko buruzagiek.

Hala, Espartero jeneralak guztiz eta edonorentzat debekatu egin zuen txapela janztea,

Goi-goian, Antequera Azpirik 1930ean Elosegi fabrikari oparitutako marrazkia, pertsonaia ospetsuen eta txapela janzteko eren bilduma. Erdian, bi soldadu liberal: espainiarra kapela altuarekin eta euskalduna txapela gorriarekin.

Behean, erakusketa. AIMAR MAIZ

Lehen Karlistaldian liberalek jarritako debekuak ez zuen balio izan, txapela orokortua baitzen Kolorea ez zen alderdika finkatu hasieran; liberalek gorria eta karlistek zuria erabili zuten

Horrenbesteko hedapena eta onespena hartu zuen txapelak euskaldunen artean, ez zela isunik edo debekurik izan galarazi zuenik. Ezta liberalen artean ere. Gipuzkoak eta Bizkaiak foru poliziak sortu zituztenean —1844tik aurrera—, mikeleteek txapela hartu zuten bururako.

Are gehiago, Afrikako Gerran (1859-1860), euskal tertzioek txapela gorria eraman zuten.

Karlistak eta liberalak batera borrokatu ziren, nahiz aurretik, nahiz gero, elkarri gerra egin.

Beste irudi esanguratsu bat bada erakusketan, bi karlistaldien artean Durangaldean egina: adineko pertsona bat monterarekin (lehenagoko burukoa) ageri da, eta aldamenean gaztea txapelarekin.

II. Karlistaldian ere (18721876), karlisten ezinbesteko elementua izan zen txapela.

Baita liberalen alde lerratu zi-

Txapelari buruz erakusketa Zumalakarregi Museoan kainaren 22an zabaldu zuten Ormaiztegiko Zumalakarregi Museoan ‘Txapela... noiztik?’ erakusketa. Abenduaren 2ra arte egongo da, museoaren ordutegian. Argazki, irudi eta grabatu zaharren bidez, azalpen historiografiko xumea bezain jakingarria osatu dute. Museoaren funtsetako marrazki eta agiri originalak ere ikus daitezke, aretoaren erdiko mahaietan.

Bi zati ditu erakusketak: txapelaren erabilerari buruzko testigantzak lehenik, eta horman ezkerrerantz joz, Tolosako Antonio Elosegiren txapela lantegiaren historia.

Makina batzuk ere ikus daitezke, baita txapelak ere.

E

ren mikeleteena ere. Orduan indartu zen gaurdaino iritsi den Antonio Elosegi txapela fabrika ere. 1858an sortua La Casualidad izenpean, egunean 50 txapela ekoitziz hasi zen, emakume enplegatuko bat. 1878an, langileko 15 egiten zituen. Gerran, karlistak Tolosan sartu eta urtebetera, instalazioak handitu zituen. Bigarren Karlistaldian 75.000 txapela saldu zituela kalkulatzen da. 1878an ehuntzeko makina jarri zuten, eta eguneko 200 txapela egitera iritsi zen langile bakoitza. Mende bukaerarako, 3.000 ateratzen ziren lantegitik.

Trikitiarekin gertatu bezala, kanpotik iritsitako elementu bat beretzat egin zuten euskaldunek. Hainbeste, ezen Europan zehar euskal txapela esaten dioten bonetari. Alemanian Baskenmütze da, esate baterako. Munduan ibiltzeko, estalki hoberik ez zuten izango eta.

12 GOIBERRI

UDABERRIKO EGURALDIARI ERREPASO

Bustia eta grisa Euria, egun grisak eta fresko. Horrela laburbil daiteke aurtengo udaberriak emandakoa, eta Goierriko estazio meteorologikoetan jasotako datuek hori baieztatzen dute. Baina udako giroa iritsi da azkenean, askoren gozamenerako.

Tere Madinabeitia Ohituta gauden udaberritik gutxi izan du amaitu berria den urtaroak aurten, ohi baino eguraldi kaxkarragoarekin, euritsuago eta freskoago joan delako.

Eguzkia oso gutxitan ikusi da, eta tenperatura epelagoen nahia ageri-agerian izan da herritarren artean.

Ekainaren 21ean 12:07an agurtu zen aurtengo udaberria, zeru lainotuekin eta 20-25 gradu inguruko tenperaturekin. Iritsi, berriz, martxoaren 20an iritsi zen, 17:15ean, eta 92 egun eta 18 ordu eta gero eman dio erreleboa udari.

Oso bustia eta grisa izan da, eguzki ordu gutxikoa eta prezi-

pitazio askokoa, kantitateari eta euria egindako egun kopuruari dagokienez.

Irudipena izan da azken urteetan ez bezala, urte hasieratik ez duela euria egiteari utzi. Baina datuak hor daude eta horiek esaten dute ez dela hainbesterako izan, ez behintzat 2015eako neurketekin aldera-

tuta. Izan ere, duela hiru urte eskas, aurten bezainbeste euri bota zuen lehenengo bost hilabeteetan, Legazpin behintzat: aurten 1.103 litro jaso dira, eta 2015ean, 1.099 litro. Dena den, ezin da ukatu udaberri oso euritsua izan dela, eta batez bestekoaren gainetik ibili dela. Legazpiko datuekin jarraituz, ber-

Udaberriko datu meteorologiko esanguratsuenak ORDIZIA martxoa

apirila

maiatza

(20tik)

ZEGAMA ekaina

martxoa

apirila

maiatza

(21era arte) (20tik)

Tenperatura maximoa

19,3º martx. 28

29,4º apir. 24

27,5 º 31,9º maiatz 24 ekain. 20

16,5º mart. 28

Tenperatura minimoa

2,8º martx. 20

2,4º apir. 1

3,9º maia. 2

Egun euritsuena

11,5 litro martx. 24

66,8 l. apir. 11

Euria guztira

64,9 litro 9 egun

Egun haizetsuena

63,5 km/o martx. 22

LEGAZPI ekaina

martxoa

apirila

maiatza

(21era arte) (20tik)

(21era arte)

24,4º 30,6º maiatz. 24 ekain. 20

16º 27º martx. 28 apir. 24

25º 31,5º maiatz. 24 ekain. 20

0,9º 0,6º martx. 23 apir. 10

3,5º 8,7º maiatz. 13 ekain. 6

1º martx.2

2,5ª 9º maiatz.10 ekai. 5-10

20,5 l.

7,9 l. maiatz. 25 ekain. 10

15,1 l.

40 l. martx. 23 apir. 11

134,9 l.

14,3 l. maiatz.29 ekain. 3

21,2 l.

21,2 l. martx. 24 apir. 1

19,8 l. maiatz. 2

11 l.3 ekain. 4

178,1 l.

20 egun

77,2 l.

15 egun

75,5 l.

10 egun

137,4 l.

19 egun

62,8 l.

15 egun

92,5 l.

8 egun

195,6 l.

22 egun

86,7 l.

20 egun

90,5 l.

17 egun

73,7 km/o apir. 6

49,4 km/o 52,2 km/o maiatz. 13 ekain. 12

64,2 km/o ekain. 12

-

-

-

-

10º ekain. 15

24,6 l.

13 egun

25,3º apir. 24

ekaina

124,1 l.

23 egun

69,8 km/o 85,75 km/o 55,7 km/o martx. 25 apir. 6 maiatz. 3

Iturria: Ordiziako, Legazpiko eta Zegamako Aemet eta Euskalmet estazio meteorologikoak.

1,5º apir. 1

GOIBERRI 13

UDABERRIKO EGURALDIARI ERREPASO

takoa baita Goierrin kontsultatutako estazio meteorologikoetatik euri gehien jaso duena, martxoan, 21etik aurrera, 92,5 litro jaso ziren eta 8 egun izan ziren euripean (hilabete osoan 204,8 litro, eta 25 egun euri egin zituen); apirilean 195,8 litro eta 22 egun euripean; maiatzean, 86,70 litro eta 20 egun; eta ekainean, 20 egunetatik 17tan egin du euria, 90,5 litro.

Udaberri osoan, 465,8 litro bota ditu Legazpin. Ondoren Zegama dator, 399,8 litrorekin eta Ordizia gero, 344,8 litrorekin. Iazko datuak, berriz, hauek izan ziren, konparaketak egiteko: Legazpin 289,6 litro, Zegaman 242,3 litro eta Ordizian 169. Ezin ukatu, beraz, aurtengo udaberria iazkoa baino askoz ere euritsuagoa izan dela.

Tenperaturari dagokionez, ohi baino udaberri hotzagoa izan da, nahiz eta 0 gradu azpiko neurketarik ez den izan. Beste puntan, 30 gradutik gorako egun bakarra izan da, ekainaren 20a, ohikoa garai horretarako uda giroa dagoeneko finkatuta egotea izaten denean.

Beasaingo festak udaberri bete-betean ospatzen dira, eta aurten euririk ez da falta izan. JOSUNE ZARANDONA

Tenporen iragarpena

2015ean aurten bezainbeste euri bota zuen urteko lehenengo bost hilabeteetan

Hasi berria den udak 93 egun eta 15 ordu iraungo ditu, eta irailaren 23ra arte luzatuko da.

Udaberria hain txarra izanda, zer nolakoa izango da uda?

Tenporetan jartzen dute arreta hemengoek eguraldi iragarpenak egiteko, baina zer

Aurtengo udaberri osoan 30 gradutik gorako egun bakarra izan da, ekainaren 20a

dira tenporak? Kristau liturgia egutegiko aldiak dira, urtaro bakoitzaren hasieran, bereziki otoitz eta penitentziarako. Tradizionalki, egun hauetako eguraldia urtaroko eguraldia iragartzeko erabili izan da. Hau da, eguraldia iragartzeko herri metodoa da.

Aurtengo udari dagozkion tenporak ekainaren 11n hasi eta 18ra arte izan dira, eta egun horietan izandako eguraldiak ez zuen albiste onik ekarri udari dagokionez. Gorbeiako artzain Julian Ajuriagerrak tenporetan oinarrituta iragarritakoak, esa-

terako, oihartzun handia izan du, datozen hilabeteetarako eguzki gutxi (hiru egun jarraian ere ez), haizea, ura eta harria pronostikatu dituelako. Pello Zabala Arantzazuko fraideak, aldiz, bestelakoa iragarri zuen, eta eguzki ordu gehiago etorriko zirela, eta horrekin uda ere iritsiko zela esan zuen.

Pronostiko zientifikoetara joz, Aemetetik iragarri dutenez, uda ÂŤnormalaÂť izango da aurtengoa, eta beti bezala, tenperatura altuko egun batzuk eta ohi bezala euria ere izango dira datozen hilabeteetan.

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

‘Iñun ere eguiten ez dana’ Astelehenean festa eguna dute Zumarragan. Mendeetako ohitura jarraituz, ezpatadantza egingo dute Antioko baselizan. Gipuzkoan garai batean zabalduta egon bazen ere, Zumarragak bakarrik eutsi dio tradizio horri. agiririk. Ezpatadantza eta Zumarraga lotzen dituen lehen agiria ordea, mende bat geroagokoa da, 1656. urtekoa. Bertan, Jeronimo Elgarresta Areriako alkateak –Zumarraga haren menpekoa zen–, Santa Isabel egunean bi dantzariren artean izandako istilua zela eta, gertatutakoa argitzeko eta errudunak zigortzeko agindua eman zuen.

Zumarragan bakarrik

Zumarragako ezpata dantzari bat agurra egiten, 1933. urtean, Antion. MARIN FUNTSA / KUTXA FOTOTEKA A. Apalategi Zumarraga Bada tradizio bat Zumarragan, gutxienez lau mendez mantendu dena: ezpatadantzarena.

Uztailaren 2arekin batera, Antioko baselizan egiten dute dantza hori urtero, belaunaldiz belaunaldi eta dantzariz dan-

tzari transmititu den ohiturari eutsiz.

Ezpatadantzaz asko idatzi izan da, baina haren jatorria ez dago erabat argi; militarra izan liteke batzuen ustetan, arerioa ikaratzeko edo garaipen bat ospatzeko modu bat. Beste ba-

tzuek aldiz, intsektuak uxatzeko erritu bat zela diote.

Zumarragan noiztik egiten den ere ezin da zehatz esan.

Angel Cruz Jakak jasota utzi zuenez, ba omen da 1539. urteko uztailaren 2an, bertan festa bat ospatu zela frogatzen duen

Zumarragan ez ezik, Gipuzkoako eta Euskal Herriko hainbat tokitan egiten zen ezpata dantza. Aita Larramendi jesuitak 1750. urtean idatzitakoaren arabera, «ospakizun handietarako» bakarrik zen dantza hori.

Denborarekin ordea, Gipuzkoako herririk gehienetan behintzat, galdu egin da. 1912.ean J. E. Lasa apaizak argitaratutako liburuan, hala dio: «Meza nagusiyaren aurretikan eguiten da Antiguan, beste iñunere eguiten ez dan gauza icusgarri bat».

Eta hark ere, dantza hori «guizaldi ascotaco oitura» dela dio.

GOIBERRI 15

ERREZETA

Bakailao solomoa piperradarekin ZEZILIONEA

Osagaiak (pertsonako) Bakailao solomo bat Tipula Piper gorria Piper berdea Tomate naturala Gatza Olioa

Prestaketa Euskal gastronomian jaki preziatua da bakailaoa. Ipar Atlantikoan arrantzatu, eta gatzatuta kontserbatu izan ohi da.

Kontsumitu aurretik gezatu egin behar da, baina, gaur egun izoztua ere eros daiteke.

Piperrada

Garaikoa eta kalitatezkoa, Zezilioneako ikurrak uela 19 urte hartu zuten Ugutz, Izaro eta Juanito Rubiok Olaberriko Zezilionea hoteleko eta jatetxeko ardura. Beraien sukaldaritzan garrantzi handia hartzen du kalitatezko eta garaiko produktuekin lan egiteak.

Zezilioneako tabernan eguneko menua jateko aukera dago. Gustu handiz dekoratutako jangelan, berriz, karta zerbitzua, dastatze menua eta taldeentzat menuak eskaintzen dituzte Rubiotarrek.

Jateko aukera zabala izaten dute, beti ere, garaiko produktuari duen garrantzia emanez. Parrilan egindako haragiak eta arrainak ere eskaintzen dituzte.

Baina Zezilionean zerbait deigarria gertatzen bada, eskaintzen duten ardo aukera zabala

D

Zartagin batean olio pixka bat jarri. Bertan tipula, piper gorria eta piper berdea, su baxuan ondo gorritu arte egin.

Tomatea zuritu eta zatitu.

Kazola batean, olioa jarri eta su eztian tomatea egin. Tomatea egin denean xehatu.

Barazkiei olioa kendu eta tomateari nahastu. Horrela, piperrada egina dago.

Bakailaoa Bakailao solomoa plantxa beroan kolore pixka bat hartu arte markatu. Ondoren labe beroan sartu eta egiten bukatu.

da. Bertako bodegan 300 ardo desberdin dituzte, Errioxatik hasi, eta Espainiako zein munduko jatorri izendapen ugaritakoak. Ardo dastaketak ere antolatzen dituzte.

Aurkezpena Plater baten ondoan piperrada jarri eta gainean bakailao solomoa ipini azala gorantz duela.