GoiBerri 294. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

294 zenbakia. 2018ko abuztuaren 31

Mikel Zeberio

Gastronomoa

ÂŤEuskal Herriko gazten mapa galdu duguÂť

Unai Arana 3 Iritzia 4-5 Maddi Gerriko, Koban musika taldea 6 Zaborrak, mozkin 10-11 Saretik 12 Zegamako Tartaloetxek 25 urte 13 Denak axari bila korrika 14 Sagardoa plazarik plaza 15

GOI B ERRI

Jatorri ataundarreko gastronomoak eskarmentu handia du sukaldaritzaren eta gaztagintzaren arloan. KERMAN GARRALDA ZUBIMENDI

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

MIKEL ALBISU

Unai Arana Emaneurre taldeko kidea

«Jaso dudan oparirik bereziena Once Eroski taldeko maillot arrosa izan da» Mikel Albisu Ordizia Emaneurre taldeko kidea eta eskubaloi jokalaria da Unai Arana (Ordizia, 1993). Emaneurre «euskal kirola eta euskal kultura bultzatzeko taldea da, eta horretaz gain Realzale peña bat». Hainbat ekintzen artean esku pilota txapelketa herrikoia, Reala ikustera joateko bidaiak, Euskal Herriko garagardo artisau azoka eta Euskal Jaietan Emaneurre Euskarari! eguna antolatzen dituzte. Egun horretan «kuadrilla arteko herri kirolak antolatzen ditugu euskal kirola bultzatzeko. Ondoren

bazkari herrikoia eta arratsalde partean sorpresak izaten dira».

Oporretarako leku bat.

Ze zaletasun dituzu?

Amets bat.

Asturias.

Kirola egitea eta ikustea.

Zoriontsu izatea.

Janari bat.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Txuleta.

Edari bat.

Once Eroski taldeko maillot arrosa.

Garagardoa.

Zerk sortzen dizu irribarrea?

Pelikula bat.

Lagunekin egindako afariak.

Ocho apellidos vascos.

Goierriko txoko bat.

Liburu bat.

David Millar txirrindulariaren Pedaleando en la oscuridad.

Musika talde bat.

Gatibu.

Abesti bat.

Gatiburen Pailazo.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

«Kuadrilla arteko herri kirolak antolatzen ditugu euskal kirola bultzatzeko»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Oiangu.

Herriko alkate bazina…

Kiroldegiaren egoera aldatuko nuke.

Ordizian biziko ez bazina...

Beste edozein herri txikiren batean, ez hiriburuan.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Garbiñe Etxaniz

Makrobiotikan aholkularia. Terapeuta

Erizaina nahi dut, ez robota porretan joan baino lehen lagun erizain batek komentatu zidan Zumarragako Ospitaleko erizainei tablet bana eman zietela. Tableta eskuan geletara sartu, gaixoen eskumuturreko kodea irakurri tabletarekin, eta ondoren medikazioa sinatu, analitikak sinatu eta konstanteak sartzeko erabiltzen dute.

Badauzka bere alde onak... nire lagunak dioenez akatsak eragozteko eta segurtasuna areagotzeko balio du. Baina berak alde txarrak ere ikusten dizkio: «Ni ez nintzen erizaina egin horretarako, ni gaixoekin hartueman zuzena izateko egin nintzen erizaina, zaintza-lanetan aritzeko, eta orain, gizarte teknologiko honetan, datu asko ditugu sartzeko eta horrek denbora asko kentzen digu». Berak besteak zaintzeko nahia sentitzen du, gaixoak gertu sentitu nahi ditu, entzun egin nahi die, lagundu, goxatu, eta geroz eta

O

traba gehiago aurkitzen ditu horretarako.

Oporrek askorako ematen dutenez, tarteka lagunak esandakoaz gogoratu naiz, batez ere Amerikako Estatu Batuetan robotak erizain lanak egiten hasi direla jakin nuenetik, sinistekoa ere ez da! Ametsetan ibili naiz, nolakoa izan beharko luke jendea sendatzera joaten den toki batek?

Espazioa bera lorategiz inguratuta irudikatu dut, eta zuhaitz handiekin, ospitalean dauden gaixoek beren geletako leihoetatik ikusteko moduko zuhaitzak. Lorategira jaisteko moduan dauden gaixoek aukera dute loreen zaintzaz arduratzeko, baita loreak landatu eta lurra zaintzeko ere. Ez dakit posible den ospitale bat naturgune batean eraikitzea, baina gutxienez naturako elementuez inguratuta egon badaiteke…

Ospitalean garrantzitsuena laguntza eske etorri den pertsona da, eta ospitaleko langile taldearen eginbeharra gaixoa

zaintzea eta osasuna berreskuratzen laguntzeko saiakera egitea. Ez da batere eginbehar erraza, eta are zailagoa iruditzen zait lan hori egitea nork bere lantxoak egin gabe. Gaixo baten gelara sartu baino lehen ondo legoke ospitaleko langileak bere buruari galdera egitea: «Nola nago ni?», «Gaixoari behar duen arreta eskaintzeko moduan al nago?»; erantzuna ezezkoa bada, agian ideia ona da gelatxo batean bakarrik sartu eta bost minutu norberarentzat hartzea, arnasketa batzuk

egin eta laguntzeko prest sentitu arte.

Ospitale honetan medikuntza alopata eta terapia tradizionalak edo alternatiboak eskutik doaz. Azken horietan erizainek kanpoko tratamenduak erabiltzea oso ohikoa da, konpresak, bainuak, olioak eta ukenduak besteak beste. Esperientzia sentsorialen bidez gaixoaren kontzientzia gorputzera erakartzen da; gorputza lasaitu egiten da eta tentsioa, askatu. Batzuetan oroitzapenak memoriara itzultzen dira, eta zenbait esperientziaren oroitzapenek aldaketak eragiten ditu pertsonarengan. Askotan gaixoa erabat lasaitu eta lo geratzen da.

Konpresa hotzak edo beroak erabiliz bizi-indarrak edo sendatze-indarrak suspertu ditzakegu. Landareetatik eratorritako substantzia horiek azalean aplikatuz era askotako emaitzak lor daitezke: mina arintzea, lasaitzea, indarrak suspertzea edo sendatze-indarrak esnatzea. Azaleko aplikazio bakoitza gaixoari egiten zaion galdera baten parekoa da, eta aplikazio horren emaitza gorputzaren edo arimaren erantzuna. Erizainek erabilitako substantziaren eta horren ondorioen ezagutza argia izan behar dute pazientearen erantzuna ulertu ahal izateko. Ikuspegi terapeutiko honek grekerako Therapeia hitzaren esanahia erakusten du: zerbitzua eta zaintza.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Mikel Zeberio Gastronomiaren mundura hurbildu da aste honetan GOIBERRI Mikel Zeberio ataundarraren eskutik. Josu Marotok ere bere txokoa eskaini dio sukaldari, gastronomo, irakasle eta idazle handi honi.

Oporretara joateko asmoa azaldu zidan ezagun batek duela gutxi. Behar eta nahi zituela opor desiatuak, nahiz eta urte osoan langabezian egon. Azken hori ez zuen berak esan. Mutil lagunak, baina, aurpegiratu egin zion kapritxoa, gehiegizkoa zela esanez, ea lanik ez egiteaz nekatu den.

Kasu horrek beste bat ekarri dit gogora: gizarte laguntzak jasotzen dituztenek txakurra izatea deitoratu zuenarena, lotsagarritzat jotzen baitzuen beharragatik diru bat jasotzen ari den batek txakurra izatea. Izan ere, denok badakigu badaudela konpainia egiteko animalia merkeagoak, adibidez, arratoi bat. Ez da txantxa.

Bada gai honekin poemarik egin duenik ere, gizarte laguntzen harira, zinegotzi baten ateraldiari helduta. Esan nahi dut ez dela txantxa pobreziaren kontua. Ez, ez da. Berriki, Ane, beltz bat ikusi dut kalean emakume batek emandako diruarekin ogia eta freskagarri bat erosten. Goseak zegoen, antza. Ogiarena ondo iruditu

zait, baina freskagarriarena gehiegitxo. Hortxe zuen ondoan iturria edan nahi bazuen!

Gehiegizko garai hauetan, horrelako epaiketak egitean, nork ez du faxista bat bere barruan?

Maider del Olmo Zubeldia

bat eta

Pasadizo horiek ezagun egin zaizkit niri ere, Maider. Bati entzun nion behin, gizarte laguntzak jasotzen dituztenei plasmako telebista oparitzen diela udalak. Beste behin, ezagutu nuen irakasle bat, benetan larrituta zegoena; diruz oso larri zebilen ikasle bat zuelako, egunero makinatik 50 xentimotako txokolatea hartzen zuena. Bazirudien hori zela arazoa. (Eta, ez, adin txikikoen pobrezia tasa altua). Dirua gehiegikerietan gastatzea. Edo, bestela esanda, dirurik ez duenak, dirua 50 xentimoko txokolatetan gastatzea.

Batzutan, pentsatu izan dut, pobrezian dagoena, pobreago nahi genukeela, hau da, benetan, gaizki. Nabari dadila, «gure» eta «haien» arteko desberdintasuna.

Jende asko topatu dut gertu gehiegitan begiratzen diona ondokoari, berdinari, lankideari, ikaskideari, auzokoari. Plasmako telebistari, makinako txokolateari eta dirua ardotan gastatzen duenari. Eta agian, gutxitan, gutxiegitan, gainekoari. Gu nor ga-

bat

Ane Azurmendi Lasa

ren, eta, haiek, nor diren benetan ahaztuta. Tarteka pentsatzen dut, ez ote den faxismo hori, egunerokoan, horren ohikoak bihurtu diren diskurtso arrazista eta faxista horiek, ez ote diren, benetan ongi errotzen ari.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Koban musika taldea: gaueko izaki bihurriak Loinaz Agirre Segura Koban musika taldeko koristetako bat da Maddi Gerriko (Segura, 1990). 2016an hasi zuen bidea Kobanek; segurarra beranduxeago sartu zen taldean, udalekuetako lagun bati esker.

«Onintza [Rojas], trikitilaria eta abeslaria, udalekuetan nirekin egon zen. Behin Seguran elkartu ginen udalekuetako bazkari batean eta orduan esan zidan kantu batzuk egiten ari zela lagun batekin. Grabazio batzuk erakutsi zizkidan. Asko gustatu zitzaidan eta entsegura joateko esan zidan. Korista bat bazegoen ordurako baina bakarren bat gehiago ere nahiago zutela. Entsegura joan, gustatu, ondo moldatu ginen eta astero joaten hasi nintzen egun batetik bestera».

Zazpi lagunek osatzen dute taldea: bost neskek eta bi mutilek. «Ez gara joan neska taldea sortzera. Naturalki horrela sortu zen. Tamalez, oraindik ere arreta deitzen duen zerbait da.

Orduan konturatu gara, agian paper garrantzitsua izan dezakegula. Batez ere letretan nabaritzen da emakumeak garela gehiengoa», azpimarratu du Gerrikok.

Iluna, modernoa, freskoa «Iluna, baino aldi berean, modernoa eta freskoa» bezala definitu du Gerrikok Koban musi-

Babeslea

Koban musika taldea osatzen duten zazpikotea; eskuinetik lehenengoa da Maddi Gerriko. KOBAN

«Ez gara joan neska taldea sortzera.

Tamalez, oraindik arreta deitzen duen zerbait da» Maddi Gerriko Koban taldea

ka taldea. «Gaua gustatzen zaigu. Saguzaharra jartzen dugu eskenatokian, izenak ere kobazuloa esan nahi du...

Gaueko izaki bihurriak gara».

Elektroswing estiloko musika egiten dute, «elektronikaren eta swing-aren uztarketa».

Dena den, taldekide berriak sartu ahala musika estilo berezia garatu dute: «Kantu zaharrenak, akustikoagoak dira, gitarra batekin eta trikitixa batekin hasi zirelako. Gero Joseba [Salbide] etorri zen, oinarri elektronikoa sartzen diona eta horrekin hasi zen kutsu elektronikoa hartzen». Dena den, kantu berriak «desberdin» egin zituzten, «justu alderantziz: melodiak egiten gitarrarekin hasi ordez, Josebak ekartzen zigun base elektroniko bat eta horren gainean joan gara egiten. Abesti berriak elektronikoagoak dira,

elektroswingoak. Baina denetik dago, gu ere ikasten ari gara». Lehenengo diskoa, Koban izeneko diskoa kaleratua dute dagoeneko, Ander Barriusok grabatuta.

Udan gelditu gabe Udan gelditu gabe ariko dira herriz herri kontzertuak eskaintzen: «Astebururo daukagu kontzerturen bat; batzuetan bi, eta hiruko bat ere badugu.

Txosnetan ariko gara batez ere, herri txikietan eta hiriburuetan.

Denetik». Urrian, Ordiziarrock jaialdian joko dute.

Bolada onean daude, eta kantu berriak egiteko gogoz.

«Festa guztietan nahi gaituzte.

Nik uste dut, jendeak zerbait diferentea eskertzen duela. Euskaraz da, eta betikotik ateratzeko gu ekartzeko aprobetxatzen dute. Dantzagarria da oso».

GOIBERRI 07

ELKARRIZKETA

Mikel Zeberio Gastronomoa

«Idiazabal Gazta bikainak ditugu orain, baina beste gazta asko utzi ditugu bidean» KERMAN GARRALDA ZUBIMENDI

Kerman Garralda Zubimendi Bilbo Mikel Zeberio gastronomoari ez zaio gustatzen nongoa den esatea. «Nire jolasa da. Bizkaian gipuzkoarra naiz, eta Gipuzkoan bizkaitarra. Baina nafarra ere sentitzen naiz». Su eta plater artean jaio zen, eta bizi guztia darama bertan. Aurtengo Gastronomia Saria jaso du egindako kazetaritza lanagatik.

«Halako sariak adinean gora doazen jendeari ematen zaizkio. Zerbait esan nahiko du», dio txantxetan.

2018ko Gastronomia Saria eman dizute. Nola hartu duzu saria?

Orain dela urte batzuk ez nioke horrenbeste garrantzi emango sariari. Bidean sari asko eman dizkidate: Euskal Herri mailan gastronomia kazetari onenaren saria jaso nuen behin, baita komunikabide onenarena... Eta Espainia mailan bertako jakiak defendatzeagatik sari bat eman zidaten aurretik. Orain hau heldu da. Nolabait esatearren, mundu berri baterako pasaportea da. Oso jende gazte

gutxi dago sari hau duena. Baina gustura hartu dut. Azken finean, zure lanean profesionala bazara, aitortzak iristen dira.

Zenbat urte daramatzazu gastronomia munduan?

Bizitza osoa. Nire arbasoak ere mundu horretatik datoz: nire osaba Donostiako alde zaharreko Bartolo jatetxeko arduraduna izan zen. Aitak, bera ere ataundarra, sukaldaritza ikasketak egin zituen Donostian eta, gero, mundu osoan ibili zen: Madrilgo (Espainia) Westin Palace hotelean egin zuen

lan, Angoulemen (Frantzia) eta Saint Etiennen (Frantzia) izan zen gozogintza ikasketak burutzen... Azkenik, ibili–ibilian, Bilboko Hotel Carlton hoteleko sukalde buru izaten amaitu zuen. Beasainen ere gozotegi bat izan zuen. Bertan egin zuten Euskal Herrian egin zen lehen arroz–pastela, atzerrian jasotako berrikuntzak bertara ekarri baitzituen. Aitaren aldeko familiak Ordizian ere bazuen taberna bat edo beste; amaren aldetik ere jaso dut influentzia hau. Beraiek ere taberna ugari

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

izan zituzten. Tartean, bat Moyua plazan, Bilbo erdi–erdian.

Beraz, esan daiteke, ni jaio baino lehenago jada banengoela gastronomia munduan.

Ez zenuen beste irtenbiderik.

Nik Magisteritza ikasketak egin nituen, eta urte batzuetan klaseak eman ere bai. Baina nire hurbileko guztiak gastronomia munduan ikusten nituen, eta nik ere banuen har hori. Horregatik, birritan pentsatu gabe, taberna bat zabaldu nuen Bilbon: Bordatxo taberna, Deustun. Gaztaren inguruan eraikitako taberna baten ideia nenbilkien buruan, baina azkenean jatetxearen bidea hartu zuen.

Baina gaztagintza ez zenuen baztertu.

Etxean artalde handia genuelako egin nahi nuen zerbait gaztarekin. Familian gazta asko egiten genituen. Ehun bat gazta egingo genituen, eta 1982. urterako oso zifra potoloak ziren horiek. Bordatxo jatetxea bilakatu zenean, ez nion uko egin gaztari. Plentzian gaztandegi bat antolatu nuen. Euskal Herriko gazta desberdinez gain, garai hartan bertan ezezagunak ziren gaztak egiten hasi ginen itsas ertzean: Europako gaztak, Herbehereetako moldeekin... Nahiko gazta bitxiak egiten genituen. Gainera, ehun urte atzera egiten zituzten bezala egiten genituen gaztak: ez genituen prentsatzen, eskuz ematen genien gatza, ez genituen gatzuretan sartzen, beroaren bidez ontzen genituen...

Erraz moldatzen zinen jatetxearekin eta gaztandegiarekin batera?

Erabateko dedikazioa eskatzen zuen. Posible zen Bordatxoko lanak gaueko ordu txikietan amaitzea afariak eman behar zirelako, eta biharamunean goiz esnatu beharra gazta egiteko esnea lortzeko. Baina esnea erosten nien artzainen bizimodua ez zen hobea. Jendeak uste du artzainaren bizitza ederra dela, bukolikoa. Baina ez da hala. Oso gogorra da. Garai

haietan, neguan, epeltasunaren bila artzain asko etortzen ziren Bizkaira Araba, Gipuzkoa eta Nafarroatik. Argirik eta urik gabeko txabola batzuetan igarotzen zuten negua, egoera latzetan. Kontuak kontu, gustura egiten nuen lana zen, eta urte luzez ibili nintzen. Harik eta behin, gidatzen ari nintzela lo hartu eta istripua izan nuen arte. Egun horretan emazteri dena utziko nuela esan nion.

Markos Larraurik eta Julen del Curak jarraitu zuten gaztandegiarekin.

badugu, berezitasun horiek galdu egiten dira. Gazta egiteko errezeta bakarra izatean, pikutara bidali ditugu bertako gainerako gazta guztiak. Idiazabal deitura kontu komertzial hutsa da. Ekonomikoki Idiazabal deitura ez da txarra, baina ekonomia ez da dena. Herri baten historia dago atzean, eta horri eutsi egin behar zaio.

Baina gazta munduak behar zuen profesionalizatzea.

Plentziako gaztandegia oso berritzailea izan zen?

Apur bat zoratuta geunden, eta halaxe egin genuen. Ketzeko makina bat muntatu genuen, gazta freskoak egiten genituen... Pentsa, Nafarroako, Gipuzkoako, Bizkaiko eta Arabako gaztagile gazteen elkarte bat ere sortu genuen. Benetako Gazta izena jarri genion. Ordurako bazegoen artzain gazta, hau da, norbere artaldeko esnearekin ekoitzi eta saldutako gazta. Baina gu ez ginen egileak eta ekoizleak. Gu esnea erosten zuten erdi kalekume batzuk besterik ez ginen. Baina lan asko egin genuen gaztagintzaren alde. Asko markatu ninduen garai hark.

Benetako Gazta. Ez al da izen harroegia?

Orduango mundua desberdina zen. Borroka sindikalista pil–pilean zegoen, eta gu erromantiko hutsak ginen. Guk gazta purua nahi genuen, eta gaizki egiten diren gauza asko alboratu egin nahi genituen. Jada bazegoen martxan Idiazabal Gazta.

Nik borroka latzak izan ditut Idiazabal Gaztarekin, ikusten nuelako gertatuko zela gertatu dena. Uste duzu normala dela Euskal Herri guztian egiten den gazta herri bateko izenarekin saltzea? Non gelditu dira Gorbeako gaztak? Eta berdin Urbasakoak, Erronkarikoak... Tokian tokiko gaztak bere ezaugarriak ditu, baina gazta egiteko era bakarrera murrizten

«Askotan hitz egiten dugu gaztari buruz, baina gutxitan artzainen inguruan» «Gazta purua egin nahi genuen, eta gaizki egiten diren gauza asko alboratu» «Gastronomiaren atzean herri baten historia dago, eta horri eutsi egin behar zaio» «Modernitatea beharrezkoa da.

Zirikatzailea denez, aurrera egiteko ezinbestekoa da»

Bai, hala da. Garbitasun aldetik arazoak zeuden, baliabideak ere eskasak ziren... eta orain Idiazabal Gazta oso onak lortu ditugu, bikainak. Baina bidean asko ahaztuta utzi ditugu. Asturiasen, hamaika gazta mota dituzte, baina hemen, izan dugun potentzialarekin, bakarra.

Euskal Herriko gazten mapa galdu dugu. Halere, bertako gazta desberdinak berreskuratzen ari garela esango nuke.

Idiazabal deituraren barnean jende ona egon da, lan asko egin duena. Gaztaren inguruan asko ikertu da, eta oraingo gazteak, zientifikoki prestaturik daude. Beraiek badabiltza aspaldiko modu eta ohiturak berreskuratzen, baina modu moderno batean. Makineriaren edo garbitasunaren alorreko berritasunak txertatu behar dira erroak ahaztu gabe.

Euskal Herriko gaztagintzaren hurrengo erronka zein da?

Euskal Herriko gazten taula zabaldu egin behar dugu. Idiazabal deitura ondo doa. Zergatik ez ditugu gure indarrak bidean utzi ditugun gaztak berreskuratzera bideratzen? Zergatik ez ditugu gazta egiteko forma berriak bilatzen? Gazteek badute joera hori. Nik, jada, baditut urte batzuk eta gazteak aurrea hartzen ari zaizkit.

Gazteak badabiltza gazta munduan?

Esne munduan gazteak egon badaude, baina ez dira horrenbeste. Askotan hitz egiten dugu gaztari buruz, baina gutxitan artzainei buruz. Artzain gazteak badaude, eta artzain eskolak

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

ere badituzte. Baina batzuetan motz gelditzen dela iruditzen zait. Esne eskola behar dugu fakultateren batean, guztiz zientifikoa. Basque Culinary Centerren esaterako. Bere akatsak izango ditu, baina aurrera egiteko behar dugu.

Basque Culinary Center gure historian oso garrantzitsua izan da. Ikastea beti da onuragarria.

Gainera, bertako sukaldaritzarekin oso lututa dago: graduko ikasleek lau urte igarotzen dituzte Euskal Herrian, bertako sukaldariekin lanean. Bertako produktuak zaindu eta sustatzen dituzte... Ikasleak mundura irteten direnean, gure sukaldaritza zabalduko dute.

Kontsumitzaileak bertako gaztari behar duen garrantzia ematen dio?

Kontuan izan behar dira munduan zenbat gazta dauden, eta nola sartzen diren gure etxera.

Baina hori gizartearen arazoa ere bada. Oso abertzaleak gara, baina poltsikoari begira.

Ez gara kapazak euro baten truke, kristalezko botilan, bertako esnea erosteko. Gainera, esnea da munduko negoziorik garrantzitsuenetako bat, eta gu bazter batean gaude. Euskal Herrian eta Espainian esne konpainiarik handienak atzerrikoak dira, Europa mailakoak.

Euskal Herrian kultura gastronomikoa badugu? Hau da, produktuarekiko jakinduria, bertakoa kontsumitzea, garaian garaikoa...

Batzuk bai, eta beste batzuk ez.

Ezin dugu Euskal Herria esan eta erantzun bakarra eman.

Askotarikoak gara; nire irudipena da bertako tabernak ez direla behar beste zaintzen. Bezeroei ematen zaien arreta ez da lehengoa. Ez dut esaten atzera itzuli behar dugunik, baina garai bateko pintxoak bezalakorik ez dago. Egiten ari garen tontokeriak albo batera utzi, eta haragi egosi mokadu bat dagoen gauzarik ederrenetarikoa da.

Denek ez dute egiten, baina askok bai. Gure gizartea itxuraren eta irudiaren menpe dago, eta jaki bat begietatik sartzea nahi dugu, zertarako, nola eta zer bilatzen duen arduratu gabe. Tabernetan eskaintzen diren jakiak goxoak, ongi eginak eta sanoak izan behar dira.

Lehenago Basque Culinary Center aipatu duzu. Euskal gastronomiak behar zuen goi–mailako akademiarik?

2016. urteko Euskal Jaietan Asier Hormazarekin. IĂ‘AKI HIDALGO

Gastronomiaren joerak etengabe aldatzen ari dira.

Ez nago modernitatearen kontra. Modernitatea beharrezkoa da, zirikatzailea denez, aurrera egiteko ezinbestekoa delako.

Modernitateak zipriztindu behar du gure gastronomia, baina zentzu onean.

Joerak dio geroz eta denbora gutxiago egiten dela sukaldean.

Etxeko gastronomia atzean gelditzen ari al da?

Iazko sukaldaritza lehiaketako epaimahaian. IĂ‘AKI HIDALGO

Gazteek prestatzen al dute janaririk? Eskura dugun lehen gauza hartu eta barrura. Aurretik prestatutako jakiak dira etorkizuna. Horra zabaltzen ari da etxeko gastronomia, eta horrek ez du atzera bueltarik. Ez dut esaten txarrak direnik, baina jakin egin behar da hor ere zer erosi.

Sukaldeko errobotak etxetresna elekrtiko bat gehiago dira.

Gazta lehiaketa hasi aurretik azokan erosketak egiten, iaz. AIMAR MAIZ

Gastronomiaz jakiteko ibili egin behar da. Ni oso enpirikoa naiz.

Jatea oso garrantzitsua da gastronomia ezagutzeko, baina egiten ere jakin beharra dago.

Gaztaren mundua ezagutzeko, ezinbestekoa da barrutik ezagutzea. Eta berdin ardoaren eta sagardoaren inguruan. Jaki bat aztertzeko modua oso desberdina da sukaldari batek egin edo beste edonork.

Amamaren sukaldaritza bezalakorik ez dago.

Aurreko urteko gazta lehiaketako epaimahaian. IĂ‘AKI HIDALGO

Ez nago guztiz ados horrekin.

Gure amamek ahal zutena egiten zuten. Batzuk sukalde kontuak ikasteko aukera izango zuten, baina beste batzuk beharrak eraginda. Hori bai, jaki onak prestatzen ikasteko ardura izaten zuten.

10 GOIBERRI

ASTEKO GAIA

Zaborrak, mozkin Maider Aldasorok, Araitz Etxeberriak eta Josune Mendiolak material xurgatzaileak birziklatzeko sistema nola egin errentagarri ikertu dute.

Goiekiren ekimen berrien saria jaso dute egindako lanagatik.

Kerman Garralda Zubimendi Ordizia Joan den urtean, Goierrin, bost milioi kilotik gora zabor errefusa jaso ziren. Hau da, biztanleko ia 75 kilo. Aurten, proportzioak mantendu egiten dira, ekainera arteko datuei erreparatuz gero, biztanleko 35 kilo jaso baitira.

«Errefusaren barnean, hondakinik ohikoenak pixoihalak, konpresak, tanpoiak eta antzeko material xurgatzaileak izaten dira», nabarmendu du Araitz Etxeberriak (Ataun, 1972). Administrazio eta finantzaketa ikaslea da, baina azken

hilabeteetan material xurgatzaileen birziklapenaren inguruan aditua bilakatu dela dio txantxetan. Maider Aldasoro (Legorreta, 1998) eta Jasone Mendiola (Etxarri Aranatz, Nafarroa, 1971) ikaskideekin batera, material xurgatzaileak birziklatzeko sistema errentagarri nola egin ikertu dute. «Hainbat proiektu erreal planteatu zizkiguten klasean lantzeko. Tartean, Birzitek enpresarena. Birziklapenaren inguruko enpresa bat da, baina geldialdian zegoen. Gure lana izan da material xurgatzaileen birziklapena

errentagarri egitea enpresa berriz ere martxan jartzeko», azaldu du Mendiolak. Goiekiren ekimen berrien saria jaso dute egindako lanagatik. «Gogo handiz egin dugu lan. Arrazoi desberdinengatik, hirurok jakitun ginen material xurgatzaileek zabor asko sortzen zutela.

Azkar jakin genuen proiektu horretan murgildu nahi genuela», gaineratu du Etxeberriak.

Aldasorok zuzenketa txiki baina garrantzitsu bat egin du: «Gure lana ez da izan material xurgatzaileak birziklatzeko sistema bat asmatzea. Hori jada

asmatuta zegoen. Gure ardura asmatutako sistema hori errentagarria bilakatzea izan da». Hau da, dagoeneko ezaguna zen birziklatze sistematik lortutako lehengaiekin zer egin ikertu behar izan dute, birziklatze sisteman sortutako gastuak ordaintzeko. Izan ere, material xurgatzaileak birziklatzeko sistema berezi bat behar da.

Lehendabizi, bereizi egin behar dira material xurgatzaileak gainerako errefusetik. Ondoren, txiki–txiki egiten dira eta, segidan, higienizatu. «Oso posible da ospitaleetatik iristea

GOIBERRI 11

ASTEKO GAIA

Ezker eskuin, Maider Aldasoro, Jasone Mendiola eta Araitz Etxeberria, proiektuan parte–hartu duten ikasleak.

KERMAN GARRALDA ZUBIMENDI

pixoihalak, eta hondakin erradioaktiboak izatea. Esaterako, minbizia duen pertsona batek erabilitako pixoihalak erradiazioa izaten dute, jasotzen duten tratamenduagatik. Gerora lortuko ditugun lehengaiak erradioaktiboak izan ez daitezen, higienizazio prozesua ezinbestekoa da», nabarmendu du Etxeberriak. Higienizazio prozesuaren ostean, lehen garbiketa bat egiten da, eta lehengaiak bereizi. Amaitutakoan, lehengai bakoitza bere aldetik, bigarrenez garbitzen da. Azkenik, lehortu, lehengaiak prest daude berriz ere erabiltzeko; Mendiolaren esanetan, «zelulosa eta plastikoa dira prozesu luze honetatik lortzen diren lehengai nagusiak».

Zelulosa eta plastikoa salduz lortzen dute prozesua ordaintzea. «Ez da lan erraza, ez baitira lehengai puru–puruak.

Esaterako, plastikoa polietileno eta polipropileno arteko nahasketa bat da. Enpresek, beharren arabera, nahiago izaten dute bat edo bestea». Dekoraziorako materialak egiteko egokia da lortzen den plastikoa. Zelulosa, berriz, paper–fabriketan saltzeko aproposa da.

«Zelulosa asko behar dute paper–fabrikek, horregatik izan daitezke gure bezero potentzialak. Gainera, Gipuzkoan paper–fabrika asko daude. Halere, birziklatutako zelulosarekin egindako orriak iluntxoagoak dira, eta saltzerako garaian traba bat da».

Kontzientziazio falta nabaritu dutela dio Aldasorok. «Bezeroak ez daude ohituta birziklatutako materialarekin lan egitera, eta askori kosta egiten zaie aurrera jotzea. Egia da orriak ez direla erabat zuriak irteten, baina goi mailako orriak dira halere. Baina, askok zuri– zuriak nahi izaten dituzte». Lehengai birziklatuekin lan egitea sekula pentsatu ez duten enpresekin topo egin dute bidean.

«Enpresei ez bazaie bururatu berrerabilitako materialekin lan egitea bururatu, oraindik guztiz barneratua ez dugunaren seinale da. Birziklatze sistemak indarrean jartzeko zailtasun bat da hori ere».

Kontuak kontu, prozesutik lortutako lehengaiak ezin dira edozertarako erabili. «Zelulosa aproposa da jakiak biltzeko erretiluak egiteko. Halere, ez da posible. Garbitasun arrazaioengatik, Europar Batasuneko araudiak galarazi egiten du birziklatutako materialaz egitea erretiluak», azaldu du Mendiolak. Higienizazio eta garbiketa prozesuaren ostean, lehengaiak garbiak dira, eta kalitate gorenekoak. «Kotoizko zuntza duen zelulosa lortzen dugu.

Oso maila oneko zelulosa da.

Baina jaki kontuetan erabili beharrean, egokiagoa da beste sektore batzuetara bideratzea». Plastikoak ere baditu bere mugak: «Lortzen dugun

plastikoa nagia da, ahula. Ez da egokia pisu asko eusteko».

Prozesutik ateratako lehengaiak berriz ere material xurgatzaileak egiteko erabili daitezke, «baina gure inguruan ez dago material xurgatzailerik ekoizten duen enpresarik», argitu du Etxeberriak. «Fardelen, tanpoien, konpresen... enpresak oso handiak dira. Gu bezalako ikasle batzuei ez diete kasu askorik egiten. Ez da bide erraza. Saiatu gara, baina ezinezkoa izan da», gaineratu du.

Material xurgatzaileak birziklatzeko sistema errentagarria bilakatzeko beste aukera bat, lehengaiak saldu beharrean, produktu berriak ekoiztea da.

«Plastikoz egindako edozer

«Guk ez dugu birziklatze sistema asmatu. Guk errentagarri egin dugu sistema» Maider Aldasoro Ikaslea

«Gure lana egin dugu. Orain Birzitek enpresari dagokio ikerketa gauzatzea» Araitz Etxeberria Ikaslea

«Zelulosa eta plastikoa dira lortzen ditugun lehengaiak. Horiek saltzen ditugu» Jasone Mendiola Ikaslea

ikusten genuenean, guk ere egin genezakeela pentsatzen genuen. Toki guztietan ikusten genituen balizko produktuak», diote barre artean.

Berritzailea Europan Birzitek enpresa sektorean bakarra dela dio hirukoteak. «Europan estiloko hiru enpresa bakarrik topatu ditugu. Bata Erresuma Batuan, bestea Italian, eta hirugarrena Herbehereetan. Baina azken hau jada itxita dago», dio Mendiolak. Horren atzean, arrazoi ezberdinak ikusten dituzte: «Batzuetan jasotze–sistemak huts egiten du, eta besteetan tasak. Merkeagoa da errefusa lurperatzea eta hor uztea, tratatzea baino».

Egun, Gipuzkoan, errefusa zaborren kontsortziora doa, eta zabortegietan usteltzen uzten dute. «Espero dugu hemendik aurrera errefusa Birzitek enpresara eramatea, eta bigarren bizitza bat ematea», diote. Uda hasieran baieztatu zieten Etxeberriari, Aldasorori eta Mendiolari beraien ikerketa gorpuztu eta proiektuak aurrera jarraituko duela. «Guk gure lana egin dugu: birziklapen prozesuaren ostean lortutako lehengaiak erosiko dituzten bezeroak zehaztu ditugu. Horiek egingo dute errentagarri prozesua.

Orain Birzitek enpresaren ardura da ikerketa gauzatzea».

Eskertzen dute proiektuari jarraipena ematea, eta harro agertu dira. «Gure arazo handienetako bat denbora izan da.

Ez dugu behar beste denbora izan birziklatze prozesuaren ostean lortutako lehengaiak zehatz– mehatz ezagutzeko.

Esku artean ditugun materialak gehiago ezagutuko bagenitu, bezeroak hobeto zehaztuko genituzke eta salmenta errezagoa litzateke». Birizitek material xurgatzaileak birziklatzen dituen enpresa bakarra da inguruetan, baina proektuak bidea egiten badu, etorkizunean gehiago izateko aukera zabalik dagoela argi dute.

12 GOIBERRI

INTERNET

saretik Sarean ikusia

euskadi.eus/nirekarpeta

Klik

Modelak prest du itzultzaile berria

‘Ttap’ aldizkari digital berria sortu dute Tokikom elkarteak eta hainbat komunikabidek elkarlanean, Ttap aldizkari digitala sortu dute. Aurkezpeneko ‘0’ zenbakiaren ondoren, irailetik aurrera hasiko da aldizkaria astero publikatzen. Ez da ohiko aldizkaria ordea, erabat «%100 digitala» baita.

Tabletetan edo telefono adimendunetan ikusi, irakurri eta entzun ahal izango da.

Kataluniako Esguard aldizkariaren eredua hartu dute oinarri, aldizkaria sortzeko. Android eta iOS sistemetarako aplikazioa garatu dute. ttap.eus

Norbere datuak online kudeatzeko ‘karpeta’ Eusko Jaurlaritzak Nire Karpeta izeneko aplikazio berria sortu du. Araba, Bizkai eta Gipuzkoako Herri Erakundeek, herritarrekiko harremanean sortzen dituzten dokumentuak modu seguruan gordetzeko tokia da.

Doako zerbitzua da, eta herritarrek, etxetik edo eskuko telefonotik sartu ahal izango dute.

Urtebeteko epean, EAEko erakunde guztiek igo beharko dituzte beraien dokumentuak plataforma horretara. Hala, herritarrak webgune bakarrean

aurkitu ahal izango du erakunde horiekiko harremanetan sortutako dokumentazio osoa, inora joan edo ilaran zain egon beharrik gabe.

Josu Erkoreka Eusko Jaurlaritzako bozeramailearen arabera, «herritarren eta administrazioaren arteko harreman digitalean jauzi handia» dakar plataforma berriak. Segurtasuna ere azpimarratu du sailburuak, Izenpe agentzia publikoaren segurtasun ziurtagiria duela gogoraraztearekin batera.

Modela egitasmoak euskarazko lehen itzultzaile automatiko neuronala garatu du. Ikaskuntza neuronalean oinarritutako itzulpen-sistema bat da, euskaratik gaztelerara eta alderantziz itzultzeko gai dena. Hainbat elkartek eta enpresak elkarlanean garatutako proiektua da, SPRIren laguntzarekin. Demo bertsioa erabilgarri dago, modela.eus helbidean.

Applek mila milioi dolar balio ditu Apple erraldoiak marka guztiak hausten jarraitzen du. Abuztuan mila milioi dolarreko baliora iritsi da AEBetako burtsan.

Wall Streeten balio horretara iritsi den lehen enpresa da, baina ez mundu mailako lehena, PetroChina ere iritsi baitzen 2007an. Datu horiei esker, Amazon eta Microsoft erraldoiei aurrea hartu die Applek.

GOIBERRI 13

MOTZEAN

Tartaloetxe elkarteko kideak, mendian. GOIBERRI

Tartaloetxek 25 urte Zegamako bizilagun talde batek Tartaloetxe elkartea sortu zuen 1993an.

Helburua elkartzeko eta ondo pasatzeko toki bat edukitzea zen, baina 25 urte hauetan makina bat kultur eta kirol ekitaldi ere antolatu dute.

Asier Zaldua Zegama Tartaloetxe elkartea Zegamako ezker abertzaleko lagun talde batek sortu zuen, elkartzeko eta ondo pasatzeko toki bat edukitzeko. Hasieran alokairuan egon ziren eta 2006an lokala erosi zuten. Egun 85 bat bazkide dira.

25 urte hauetan makina bat ekitaldi antolatu dute: mus txapelketa, arku tiraketa, pilota partidak, haurrentzako arrantza txapelketa, sagardotegietara irteerak, tonbola...

Gainera, pilota elkartea sortu dute. «1999ko San Martin jaietan pilota partidak antolatu zi-

ren eta arrakasta handia izan zuten. Hala, Tartaloetxeko bazkide batzuk pilota eskolak ematen hasi ziren eta 2002an pilota elkartea sortu genuen», azaldu du Angel Irigoras bazkideak.

Elkartea gizartearekin batera aldatu da. Garai batean ekitaldi batzuk antolatzen zituzten eta egun beste batzuk. Arrantza txapelketa antolatzeari utzi zioten, adibidez, herrian gero eta zaletasun gutxiago dagoelako.

Gastronomiak, ordea, gero eta indar handiagoa du. Hala, Zegamako eta Segurako Ipa-

rra-Hegoa ekitaldiko gastronomia lehiaketetan parte hartzen dute. Bestalde, San Martin ferian txakolin dastaketa antolatzen dute.

Elkartasuna Ikusten denez, elkartasuna ere lantzen dute. Iparra-Hegoa ekimenean parte hartzeaz gain, presoen aldeko ekimenetan parte hartzen dute. Bestalde, goi tentsioko linearen aurkako borrokan parte hartu dute eta Gure Esku Dago erabakitzeko eskubidearen aldeko herri dinamikari laguntza eskaini diote.

Ekainaren 30ean 25. urteurrena ospatu zuten. Ez da ospatu duten lehen urteurrena izan.

Elkarteak 20 urte bete zituenean Zegamako Aidearen Eguna antolatu zuten. «Herri bakoitzak bere ezaugarriak ditu eta Zegamak ere bereak dituela uste dugu. Hala, herriko artistekin ekitaldi bat egin genuen. 30 bat lagunek parte hartu zuten: bertsolariak, txiste kontalariak, dantzariak, musikariak, poetak... Oso egun polita izan zen».

25. urteurrenean, egun osoko festa egiteaz gain, elkartearen historia jasotzen duen aldizkaria argitaratu dute.

14 GOIBERRI

MOTZEAN

Denak axari bila korrika Irailaren 9an jokatuko da Idiazabalen Axari Trail mendi lasterketa, bi arlotan.

Goierriko Kopako eta Ligako seigarren eta azken probak ere izango dira.

Trailean Diez eta Cerezo dira lider; esprintean, Zugasti eta Matxinandiarena.

Aimar Maiz Idiazabal Goierriko mendi lasterketen 3.

Kopa Idiazabalen bukatuko da, irailaren 9an. Axari Traileko lasterketa luzeak eta motzak ebatziko dituzte aurtengo irabazleak. Bost proba jokatu dira denera orain arte, nahiz eta guztietan ez diren bi distantziak lehiatu.

Trail distantzia luzean, Martin Diez segurarra eta Ione Cerezo zumarragarra iritsi dira lidertzan, azken karrerara. Izatez eta puntuazioz (irabazleak 50 puntu lortzen ditu), Diezek jada bereganatuta dauka aurtengo trail kopa. UZ karreran jarri zen sailkapen buru, eta harrezkero ez da lehen postutik jaitsi.

Emakumeetan ere, puntu bat nahikoa du Cerezok, txapeldun ateratzeko. Gabiriako

Leharrein (trail distantzian hirugarren jardunaldia) kendu zion Laida Elizegi zaldibiarrari lidertza, eta Segura-Zerainen sendotu zuen.

Esprintean, estuago

Orain arteko bost probetan, eta bi distantziak kontuan hartuta, denera 1.049 korrikalarik bukatu dute Korrikalariak mendi lasterketa bati ekiteko prest. Aldizkari hau lagun izan dute. AIMAR MAIZ

Distantzia motzagoan, esprintean, Axarin erabakiko da dena.

Ekhi Zugasti legorretarra dago lider, Segurako azken proban lehenengo jarrita, Mikel Zabalegi ordiziarrari aurre hartuta.

Emakumeetan, Ainhoa Matxinandiarena legazpiar-ordiziarra da nagusi. UZn erdietsi zuen elastiko horia, eta harrezkero ez du erantzi.

Idiazabalen, Axari Traila irailaren 9an 09:30ean hasiko da.

Trailak 25,4 kilometro eta 1.550 metro positibo ditu. Txikiak, 16 kilometro eta 750 metro gora.

Goierri Trail 2018 KOPA Trail kopa gizonezkoak.

1. Martin Diez (Segura), 200 2. Endika Mantecon (Segura), 144 3. Sergio Serrano (Idiazabal), 136 Trail kopa emakumezkoak.

1. Ione Cerezo (Zumarraga), 186 2. Uxua Barandiaran (Zegama), 136 3. Edurne Arakistain (Legorreta), 128

Esprint kopa gizonezkoak.

1. Ekhi Zugasti (Legorreta), 178 2. Mikel Zabalegi (Ordizia), 140 3. Odilo Rivela (Segura), 104 Esprint kopa emakumeak.

1.Ainhoa Matxinandiarena (Ord), 178

2. Nerea Rosado (Ataun), 158 3. Ainhoa Agirre (Zaldibia), 116 LIGA Trail liga gizonezkoak.

1.Martin Diez, 2.Iñaki Olano (Altzo), 3.Sergio Serrano.

Trail liga emakumezkoak.

1. Ione Cerezo, 2.Amaiur Iglesias (Erreneteria), 3.Uxua Barandiaran.

Esprint liga gizonezkoak.

1. Mikel Zabalegi, Jexuxmari Errazu (Azpeitia), 3. Ekhi Zugasti.

Esprint liga emakumeak.

1.Ainhoa Matxinandiarena, 2.Nerea Rosado, 3.Sarah Ugarte (Donostia).

lasterketen irabazleak.

Garin, urtarrilak 21 Esprint: Beñat Katarain eta Veronica Dominguez.

UZ Trail (Urre-Zum.), otsailak 25 Tr: Ander Iñarra, Laida Elizegi.

Es: Mikel Zabalegi, Ainhoa Unanue Arriaran, martxoak 17 Tr: Martin Diez, Vanessa Pelaez.

Es:Iñaki Arriaran, Oihana Arratibel Leharrei (Gabiria), apirilak 14 Tr: Iñaki Olano, Ainhoa Sanz Sanson (Segura-Zerain), mai.5 Tr: Julen Larruzea, Ainhoa Sanz Es: Unai Santamaria, Maria Zorroza

GOIBERRI 15

MOTZEAN

Ekitaldiak Testua, sarrera testutxo bat. Sarrera testutxo batuttestutxo bat.

Sarrera testutxo. irailak 8.

Euskal Herriko IV. Sagardo Txapelketa Herrikoia. Finalaurrekoa Beasaingo Gernika pasealekuko frontoian. Bazkaria (14:00).

Ordiziako Sagardo Eguna. Sagardo eta Ordiziako pintxoen dastaketa, Zuhaiztian (19:00-21:00). irailaren 5etik 9ra.

Txerriboda eta Sagardo festa. Ordiziako Garagartza plazan. irailaren 14tik 16ra.

Txerriboda eta Sagardo festa.

Beasaingo plazapean.

Beasainek hartuko du aurten Euskal Herriko Sagardo Txapelketa Herrikoiaren finalaurrekoetako bat.

Sagardoa plazarik plaza Sagardoaren kultura sustraitu eta gozatzeko ekitaldiak izango dira irail hasieran Beasainen eta Ordizian.

Iñaki Gurrutxaga Irail bukaera-urri hasiera da sagardo egiteko garaia, handik hiru-lau hilabetera, negu betebetean, ziritik lehen tragoak jotzeko. Denboraldia bukatzearekin batera botilaratzea dator, eta gero, uda partean, dastaketak izaten dira plazetan nonahi eta noiznahi.

Aurtengo irailean, Ordizian eta Beasainen izango dira hitzorduak. Lehenean badira urte batzuk Sagardo Eguna antolatzen dutela Euskal Jaien barrenean, eta azken bietan, gainera, Euskal Herriko Sagardo Txapelketa Herrikoiaren finalaurrekoetako bat hartu duen herria izan da. Laugarren edizioko

kanporaketa batek ondoko herrira egin du jauzi aurten, eta Beasainen jokatuko da, irailaren 8an.

Sagardogile elkartearen helburuetako bat sagardoaren kultura zabaltzea da, eta hortik dator, herriak txandakatzen aritzea. Horrez gain, Txerriboda eta Sagardo Festa egingo dituzte irailean bi herrietan.

Dastatu eta iritzia eman Hartu lekua, dastatu sagardoa, gozatu otordua eta eman iritzia. Horiexek dira herritarrak

txapelketara biltzeko elkarteak darabiltzan mezuak. Bazkaltiarrek 10 etxetako sagardoak dastatuko dituzte otorduaz gozatzen duten bitartean. Beasaingoaren ondotik beste hiru finalaurreko izango dira –Goizuetan (irailak 15), Oñatin (irailak 21) eta Urnietan (irailak 22)–, eta finala Usurbilen izango da, irailaren 29an.

Orain bost hamarkada garaiko elkarteak antolatu izan zituen txapelketa herrikoien ohitura berreskuratu nahi du elkarteak txapelketa honen bidez.