GoiBerri 337. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

337. zenbakia. 2019ko uztailaren 19a

Irenia Apaolaza 3 Iritzia 4-5 Alter ego: musika eskolatik agertokietara 6 Belarri, aho eta (h)ariak 7 Altzairuaren artisaua 10-11 Oporretarako APPa 12 Auzolana da Itsasoko arima 13 Rufinok jarria, herriari utzia 14

Gotzon Auzmendi Atleta beteranoa

ÂŤLantokian erotuta geundela esaten ziguten korrika hasi gineneanÂť

8-9

Berrogei urtetik gora daramatza atletismoan, eta ekainean Euskadiko Txapeldun izan da 1.500 metrokoan Master 70-74 mailan. A.VIERBĂœCHER

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAN

TERE MADINABEITIA

Irenia Apaolaza Atleta

«Ordu asko entrenatzen dut, baina oso ondo etortzen zait barruak askatzeko» Tere Madinabeitia Zerain Oporretan dago itsas lamia baten izena duen Irenia Apaolaza Quintela (Zerain, 2002), Lazkaoko San Benito ikastolan Batxilergoko lehen maila amaituta. Psikologia, Zuzenbidea edo Enpresen Administrazio eta Zuzendaritza ikasi nahi du.

Ikasketekin batera atletismoa uztartzen du, kirol horrekiko zaletasuna aitarengandik jaso ondoren. Abiaduran espezializatu da eta 100, 200, 300 eta 400 metroko lasterketetan aritzen da, Ordiziako Txindoki Atletismo Taldearen babesean. Espainiako Txapelketara jo-

ateko markak lortu ditu behin eta berriz (2017an lehen aldiz, 300 metrotan), eta Euskal Selekzioarekin ere lehiatu da.

Irakurtzea asko gustatzen zait.

Pasta karbonara eta Coca Cola.

Cassandra Clare-ren Cazadores de sombras.

Amets bat?

Zenbat aldiz entrenatzen duzu?

Musika talde bat eta abesti bat.

Astean 5 egunetan, saio bakoitza ordu t’erdi-bi ordukoa da.

Selena Gomez, Natalia eta Nogen. Abestia, Nataliaren Gata negra.

Zer ematen dizu atletismoak?

Ordu asko dira entrenatzen, baina oso ondo etortzen zait barruak askatzeko.

Zein da zure proba kuttuna?

200 metroak, nire korrika egiteko erara gehien egokitzen dena.

Zein da zure markarik onena?

25:70; Espainia mailan 24 segundo eta pikoan dago marka.

Zaletasun bat.

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Pelikula bat.

La vida de Pi.

«¿Goierriko txoko bat? Niri nire herria, Zerain, asko gustatzen zait»

Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Batxilergoa oso ondo bukatzea eta ikasketetan eta atletismoan dena ondo joatea.

Oporretarako leku bat.

Ametlla del Mar (Tarragona), eta Cervera del Pisuerga (Palentzia).

Goierriko txoko bat.

Argitaratzailea:

Diseinua eta banaketa:

Janari eta edari bana.

Liburu bat.

Zerain asko gustatzen zait.

Herriko alkate bazina…

Bidegorri eta zerbitzu gehiago jarriko nituzke, baita argi gehiago ere.

Zerainen biziko ez bazina…

Donostian.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Itxaro Mendizabal Amundarain Ttiklik! Elkargunea

Maratoia

0 1 9/ 0 7/ 1 0 .

Bizitza maratoi bat da.

Mendiko maratoia. Bere gora beherak ditu. Lokatza batzuetan, lur gogorra besteetan.

Aske sentitu zaitezke bidean barrena, beste batzuetan, berriz, gelditu nahiko zenuke, gelditu eta etorri zaren bidetik etxera buelta egin.

Artikulu hau idazten hasi naizenean 42 urte bete berri ditut, 42+6 egun zehazki. 40 urte bete nituen arte kirolik ez nuen egin, eta urte horretan hasi nintzen korrika (nire aita entzuten dut oraintxe: «¿Te persigue alguien o que?» esanez…). Eta iaz, urtarrilean mendia probatu nuen, probatu eta gustua hartu… hemendik 4 egunera nire aurreneko mendi maratoia korri egitera noala. Prestaketa zoragarria izan da, poliki-poliki nire indarrak neurtzen joan naiz, nire mugak ezagutu ditut, eta egiteko gai ez nintzela pentsatzen nuen gauza pila egin ditut.

Azken hilabetean ordea, gorputzak planto egin dit. Belaunak minez ditut eta gelditzeko beharra izan dut. Beraz, ez dakit hemendik 4 egunetara zer gertatuko den. Atera, aterako naiz, baino bukatu… auskalo!

2019/07/15. Aurrekoan artikulua idazten hasi nintzenean aipatu nuen maratoia atzo izan zen. Gogotsu, indarrez, emozionatuta eta nerbioak dantzan joan nintzen irteerara. Ez nekien gorputzak nola erantzungo

2

zuen, gai izango ote nintzen ibilbide osoa egiteko, norainokoa izango zen nire indarra. Maratoia ederki hasi zen, irteera baino lehen maite dituzun pertsonak zure ondoan dituzula sentitzea besterik ez dago oraindik eta gogo gehiagoz erronkari ekiteko.

Aldapan gora abiatu ginen, Beasaindik Usurbera, poliki, baina pausoak ondo emanez, lurrean hankak jarri eta goraka gehiegi begiratu gabe. Bizitzan bezala, unean unekoa, pauso bat hemen, bestea hor… kontuz harriak zapaldu gabe, mina hartu gabe, ondokoari enbarazu egin gabe… Helburuak aurrean izanez, baina hauekin obsesionatu gabe…

Aurreneko tontorrera espero baino gehiago iritsi ginen.

Behin aurreneko anoa postua pasata, bigarrenaren bila!

Murumenditik pasatzearekin batera Mariren eta ikusten ez ditugun, baina gurekin daramatzagun guztien presentzia.

Beste indar txute bat! Hortik Mandubira, hemen ere maite ditugun eta maite gaituzten pertsonak animoak emateko prest. Mandubitik Kizkitzara.

Kizkitza da ibilbidetik gehien gustatzen zaidan lekua. Zenbat jende, zenbat animo! Kizkitzatik Atxurtzara bidean berriro maitasun txaloak… Honela zeinek ez du ba Izazpi ziztu bizian igoko! Izazpiko tontorrean ia maratoi erdia egina genuela bagenekien, eta gure hankak ere kontziente ziren horretaz…

«Urteak pasa ahala, benetan maite zaituen jendeak hor jarraitzen du. Momentu on eta txarretan zure ondoan egoteko. Ez aurretik tiraka, ezta atzetik bultzaka ere, ondoan baizik»

Nekatzen hasita, baina aurrera jarraitzeko prest jaitsi genuen berriro Atxurtzara eramango gintuen bidea. Atxurtzako anoa postuan berriro animo pila. Hemendik Kizkitzara… Eta nekearen presentzia. Nekatuta, belaunak kexan… Hanka bakoitzean 50 kilo izango banitu bezala sentitzen nintzen. Baina hemen ere aurrera jarraitzeko arrazoi eta indarra topatu nuen.

Urteak pasa ahala, benetan maite zaituen jendeak hor jarraitzen du. Momentu on eta txarretan zure ondoan egoteko.

Ez aurretik tiraka, ezta ere atzetik bultzaka, ondoan baizik. Hemendik aurrera falta ziren 15 kilometroak sufritu nituen. Burua indartsu neukan, baina hankak beraren bizitza propioa zutela zirudien. Arriaranera jaitsiera, hortik Agortara eta Agortatik Beasainera. Agortan muxuak eta besarkadak, jendea pozik, nire lorpena beraiena balitz bezala ospatuz. Hori gauza handia da!

Beasainera, nik espero baino ordu bete eta 15 minutu lehenago iritsi ginen eta hemen jasotakoa bihotzean ondo gordeta utziko dut urte askoan.

Gaur gorputza kexan daukat.

Baino burua lasai eta pozik.

Erronkak izatea ona dela pentsatzen dut. Bakoitzak bere mugak non dauden ezagutu behar du eta horretarako beldurrei aurre egitea beharrezkoa da. Ezina, ekinez egina. Kiroletako balio ez zuen pertsona batek idatzia.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Josu Maroto

Asteko irudia

Altzairuaren nahikeriak Saskibaloiaren munduan ezaguna den Paco de Miguelek badu beste alderdi bat, artistarena. Egun hauetan altzairu piezez osatutako erakusketa du ikusgai Zumarragako Antioko interpretazio zentroan.

Lehengoan zur eta lur geratu nintzen, egungo entzierroaren emozio faltaz kexu agertu zirenean hainbat korrikalari prentsaurrekoan. Diotenez, lurrean irrist ez egiteko produktuak botatzeak eta zezenen korrikaide diren idiak entrenatuta edukitzeak entzierroa azkartu eta emozioa kendu omen diote. Handik egun pare batera, Tourreko etapa Thomas De Gendt-ek irabazi zuen ihesaldi zoragarri eta zirraragarriari zukua atera eta helmugan eskuak jasota. Xabier Usabiagaren hitzetan, Belgikako txirrindulariak erasoa jotzean ez du atzera begiratzen eta ez du estrategia berezirik erabiltzen, jakin bai baitaki, ordu erdiz 500 wattiotako potentzian joateko gai dela eta hori eginez gero, garaipenaren lehian ibiliko dela.

Itxuraz, entzierroko emozio faltaren auziak eta De Gendt-ek jokabideak ez dute lotura handirik, baina niri egungo munduan geroz eta nabarmenagoa den zerbait ekarri didate burura: ezustekoentzat uzten ari garen geroz eta leku estuagoa. Zientziaren eta teknologiaren aurrerapenek gizakiaren esku ez dauden hainbat eta hainbat faktore geroz eta kontrolagarriago egin dituzte. Gaur badakigu euria ze ordutan egingo duen, etapa irabazteko zenbateko potentzia mu-

gitu behar den, zenbat kaloria galdu ditugun egunean emandako 18.658 pausoekin, Goierritik Parisko edozein kaletara joateko zenbat denbora beharko dugun biderik galdu gabe, etab.

Ez naiz ni hasiko teknologiaren eta zientziaren kontra. Ez dut gizakiak ingurune otzana kontrolatu nahi izateko duen berezko senaren onuren aurka egingo. Baina, zein leku dute ezustekoek gure bizitza azkar-modernoetan? Eta ez ote dira ezustekoak (onak zein txarrak) bizitzaren bere-berezko zentzuemaile? Galderak galdera, honetan utzi behar dut, entzierroa hastera doa eta!

Ion

Ion MuĂąoa

bat eta

Zuk aipatzen dituzun ezustekoek beti topatzen dute azaltzeko tartea, berez etorri ohi dira, inongo aterik jo gabe. Urrutira joan gabe, Beasaingo bortxaketa da burura datorkidan azken adibide arbuiagarria. Zuri entzierroko korrikalarien plantoak eragin zizun zirrara, baina niri barrua mugitu zitzaidan albiste hau entzutean. Bizitzak, nolabait esateko, bestelako ezustekoak ere eskaintzen ditu, baina, egunerokotasuna hankaz gora jartzea eragiten duten horietakoen aurrean, beharrezkoa da zientziaren eta teknologiaren garapenaren bidaide, emozioen arteko oreka ere izatea. Gaixotasunek aurrera egiten dute, garatzen asmatzen dute, eraldatu egiten dira, eta horiei aurre egiteko ezinbestekoa da ikerketaren garapena, teknologia aproposak topatzea eta gaixoen emozioak bideratzeko lan egitea. Beraz, esango nizuke puzzle baten modura denen arteko nahasketa eta orekan dagoela gakoa. Eta abantaila horiek guztiek dakarten onuraren erabileran.

Bizitzaren zentzu-emailetzat jo dituzunak, niretzako hasieran aipatzen dituzun emozioak dira. Baina ezinezkoa da emozio soiletan

bat

Eneritz Gorrotxategi geratzea ere, prudentzia izeneko beste elementu bat tartean sartu gabe. Entzierroa korritzen dutenak emozioa nahi dute, baina prudentziaz jokatuz? Estafetako bihurgunean zezenak harrapatzeko aukera asko duela esango al diote atzerritik datorren eta zezenak nondik datozen ez dakienari? Edo emozioa horrek ematen dio, ez esateak? Gizarteak aurrera egiten duen neurrian, dena egokitu behar da: teknologia, zientzia, emozioak kudeatzen ikastea... Eta horretarako gakoa eta giltza topatzea izan liteke bizitza honetako erronketako bat.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Alter Ego taldeko kideak, Sarraldeko entsegu lokaletan. GOIBERRI

Alter Ego: musika eskolatik agertokietara Asier Zaldua Urretxu Iñaki Beruete, Aitor Carrasco, Mirian Inza eta Patxi Mujikak Secundino Esnaola musika eskolan ikasi zuten. Talde bat sortzea erabaki zuten eta, hala, Alter Ego jaio zen. Irailean lehen diskoa aurkeztuko dute. Octubre izeneko single-a dagoeneko Youtube-en eta Spotify-n entzun daiteke.

Carrasco (bateria), Inza (abeslaria) eta Mujika (baxua) 1995ean jaio ziren. Beruete (gi-

tarra eta bigarren ahotsa), berriz, 1996koa da.

Carrascok eta Beruetek Gatazka eta Taupada taldeetan jo zuten. Egun, Carrascok Hiri Galduak taldean ere jotzen du.

Alter Egon rock alternatiboa jotzen dute. «Ez zaizkigu etiketak gustatzen. Abesti batzuk pop kutsukoak dira eta beste batzuk erabat ezberdinak. Hori dela eta, rock alternatiboa egiten dugula esaten dugu», dio Beruetek.

Talde askoren eragina dute: Fito, Marea, Vetusta Morla, Dover, Liher, Anari... «Batzuk talde baten antza dugula esaten digute, beste batzuk beste talde batena... Orduan, gu geu gara esaten diegu», aipatu du Carrascok. «Badaude guztiok entzuten ditugun taldeak, baina bakoitzak bere gustuak ditu.

Guztion gustu horietatik gure musika ateratzen da».

Beruetek denetik entzuten dutela diote: «Pop taldeetatik hasi eta heavy taldeetara. Gure ustez, gure musika sortu dugu.

Abesti bakoitzak bere ukitua du, baina guztiek Alter Egoren soinua dute».

Lehen disko hau Azpeitian grabatu dute, 2noisy estudioan. «Inguru honetan ez daude estudio asko. Gehienak hiribu-

ruetan daude. Azpeitia gertuago dago eta oso prezio ona egin digute. Oso ondo hartu gaituzte eta oso gustura egon gara.

Gaur egun, musika dagoen moduan, abestiak gordeta edukitzeko eta entzun ahal izateko grabatzen dira».

Diskoak zazpi kanta ditu eta irailean aurkeztuko dute. Oraindik ez dituzte aurkezpen kontzertuak lortu. Orain arte, Mikel Laboaren oroimenezko kontzertuan, Musikualdian, Maldan Beheraren jaialdian eta Olatu Talkan jo dute.

Etorkizunerako asmo bakarra dute: ahalik eta kontzertu gehien egin. «Ez dago etorkizunean zer gerta daitekeen esaterik. Berri Txarrak taldea laugarren diskoren ondoren hasi zen musikatik bizitzen».

GOIBERRI 07

MOTZEAN

Belarri, aho eta (h)ariak Euskaraldiaren iazko lehenengo ekitaldiak Ahobiziak eta Belarriprestak sortu zituen. 2020koak Ariguneak sortuko ditu, entitateak egitasmora ekarri eta erakartzeko. Euskaraldia iraungo duen tartea ere luzatuko dute: 15 egun.

Miriam Luki Goierri 2020an berriro antolatuko du Euskaraldia Euskaltzaleen Topaguneak. Ez da belarriprestik ezta ahozbizirik faltako; halaber, ez dira haiek identifikatzeko txaparik faltako. Iazko guztia egongo da datorren urtean, gehi batuko dituzten berrikuntzak. Aurreko ekitaldian bi lagunen arteko berriketa ohiturak aldatzeko gonbidapena egin bazuten, hura berresteaz gain, zabaldu egingo dute hurrengoan. Euskaraz aritzeko aukera sortzen diren guneak, egoerak eta espazioak jomugan, entitateen babesean jarduten diren espazioetan jarriko dute fokua. Horiek izango dira, hain zuzen, Ariguneak; hau da, elkarrekin euskaraz aritzeko gune kolektiboak euskararen hariaz josiko dituzte. Finean, erakunde publikoak, lantokiak, elkarteak zein kirol taldeak izango dira, besteak beste, Ariguneak.

Ariguneetan ahobiziak eta belarriprestak arituko dira eta ohiko nahiz eguneroko taldeen

Datua

11.000

Goierritar baino gehiago. Euskaraldiaren lehenengo ekitaldian Goierrin 11.243 lagunek parte hartu zuten Belarriprest zein Ahobizi rolak jokatuta. Guztira 225.000 lagun inguruk parte hartu zuten, 400 bat udalerritakoak. Goierriko parte hartze kopurua, euskal eskualde guztiak aintzat hartuta, zortzigarrena izan zen.

Euskaraldiaren hasiera ekitaldia, iaz, Lazkaon. AIMAR MAIZ

gerizpean hizkuntza ohitura berriak sortuko dituzte, hala kanpoko harremanetan nola barnekoetan; entitateei ere inplikazioa eskatuko diote.

Ariguneena ez da berrikuntza bakarra izango. 2020ko azaroaren 20tik abenduaren 4ra bitartean egingo dute Euskaraldia, hau da, hamabost egunez iraungo du hizkuntza ohiturei astinaldia emateko bokazioa duen egitasmoak.

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Gotzon Auzmendi Korrikalaria

«Aspaldi utzi nion ordulariari begiratzeari, ez baitu funtzionatzen» Ariane Vierbücher Ordizia Ataunen jaiotakoa bada ere, Ordizian egin ditu bere urte onenak Gotzon Auzmendik.

Korrika egitea du zaletasun handiena. 71 urte ditu, duela 40 urtetik gora hasi zen korrika egiten eta gaur-gaurkoz Master kategorian aritzen da. Domina eta garaikur asko baino gehiago –Euskadiko txapelketa irabazi du ekainean 70-74 urteko mailan–, hanka bakoitzean dituen kilometroak zenbat diren, ezin kontatu.

prestaketak ez du gaurkoarekin zerikusirik. Kilometroak, kilometroak eta kilometroak egitea, hori zen egiten nuen entrenamendua. Astean 115 kilometro egiten nituen. Altamiran hiru-lau lagun elkartu, eta ondoren Zaldibia aldera, Beasain aldera, mendi aldera beste batzuetan edo Lazkaomendi aldera asko joaten ginen, besteak beste. Eta entrenamendua bukatzeko sprinta egiten genuen Altamirara iristeko. Eguneroegunero egiten genuen korrika.

Duela zenbat urte hasi zinen korrika egiten?

Lanetik atera ondoren joaten zinen entrenatzera?

1978. urtean hasi nintzen eta lehenengo lasterketa urtebete beranduago egin nuen. Donostiako Maratoian izan zen.

Lanaldi zatituan aritzen nintzen eta etxean bazkaltzen nuen. Arratsaldean lanera bueltatzean entrenamendurako behar nituen arropak motxilan eramaten nituen. Baneukan arrazoi bat horretarako. Lanetik 19:00etan atera eta etxera motxilaren bilajoaten banintzen, emazteak errieta egiten zidan.

Nola gogoratzen duzu lehenengo lasterketa hura?

Hasiera zen eta oso urduri atera nintzen. Gainera, denetik esaten ziguten, jende askok ez gintuen ulertzen.

Zer esan nahi duzu horrekin?

Erotuta geundela esaten ziguten. Itsasondoko Jaso lantegian egiten nuen lan, eta ondoren joaten nintzen korrika egitera. Ez geneukan lan makala lantegian. Horregatik eroak deitzen gintuzten.

Nolako prestakuntza egiten zenuen?

Garai hartan egiten genuen

Hori da hori bizioa, ala?

Bai, hala da. Korrikak engantxatu egiten du.

Zer du ba korrika egiteak engantxatzeko?

Gauza on asko. Osasuntsu mantentzeko balio du. Lagunarte handi bat egiten duzu.

Eguneroko estresa gutxiagotzen laguntzen du.

Hasi zinenean zeinek esango zizun 40 urte pasata korrikan jarraituko zenuela.

Pistan, krosetan eta 10 kilometro azpiko lasterketa herrikoietan. Horiek ditut gustuko.

Egia! Pentsatu ere ez nuen egiten eta garai hartan galdetuta ere ezetz erantzungo nuke.

Orain 71 urte ditut.

Txindoki Atletismo Taldeko kamisetarekin zabiltz hasieratik?

Zure adineko jendea badago?

Ez gara asko, baina geroz eta gehiago gara. Master kategorian parte hartzen dut.

Nolako probetan parte hartzen duzu?

«Kilometroak, kilometroak eta kilometroak, hori zen egiten nuen entrenamendua» «Zaletasuna genuen hainbaten artean sortutako Jatorra taldean hasi nintzen» «Ume txikiekin, lasterketa egunak familia plana egiteko aitzakia perfektoa ziren»

Ez! Lehenengo urteetan korrika egiteko zaletasuna genuen hainbaten artean sortutako Jatorra izeneko taldearekin aritzen nintzen. Ordiziako Vicuña Sport-ek eman zigun kamiseta.

12 bat lagun ginen hasieran eta ondoren jende gehiago sartu zen taldean, 50era iritsi arte.

Lasterketa herrikoietan parte hartzen genuen. 1980 urte inguruan izan zen hori. Oroitzapen oso onak ditut. Jatorra taldetik nik eta beste batek jarraitzen dugu bakarrik.

Ondoren, 1985. urtean, Josetxo Imazek fitxatu ninduen. Ordizia Kirol Elkartean hasi nintzen orduan eta harrezkero nago federatuta. Txapelketa pila batean parte hartu dut, Espainia puntatik puntara ezagutzen dut lasterketei esker.

Josetxo Imaz aipatu duzu. Nola oroitzen duzu?

Gizon bizi-bizia zen, langilea, behar zen guztietan aurpegia ematen zuen horietakoa, dirua eta publizitatea lortzeko abilezia handia zuena. Fenomeno bat zen, bere garairako aurreratu bat.

Donostiako maratoiarekin hasi

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

zen guztia. Zenbat alditan parte hartu duzu?

Maratoian zazpi aldiz eta Behobian 15 aldiz atera naiz. Behobia masifikatzen hasi zenean utzi nion joateari. Gehiegizkoa bihurtu da. Ni hasi nintzenean, 700 lagun ateratzen ziren bakarrik. Garai hartarako asko ginen.

Gogoratzen dut suhiltzaileek mahuka jartzen zutela aldetik aldera irteerako puntuan korrikalariei eusteko. Zintarekin ez zen nahikoa.

Pasadizo mordoa izango duzu.

Noski! Oroitzen dut Behobian atera nintzen batean, manifestazio batek eten zuela lasterketa eta ordu erdi beranduago atera ginela. Auzoko bizilagunak ziren, hainbat arazo zituzten udalarekin eta protesta egiteko une onena Behobiaren eguna zela pentsatu zuten.

Beste lasterketa mordoa ere egin duzu. Zeintzuk dira oroitzapen onenak ekartzen dizkizutenak?

Donostian egin zuten Europako txapelketa bat .Uste dut 45 urte nituela. Txapelketa oso ona egin nuen. Urte hartan bertan Behobian parte hartu eta emaitza oso ona lortu nuen baita ere. Urte hura oso ona izan zen. Nire marka pertsonalak garai hartakoak dira.

Etxekoek zer esaten zuten?

Ume txikiak genituen eta lasterketa egunak, familiarekin plana egiteko aitzakia perfektoa ziren. Urtean 35 bat lasterketa egiten nituen.

Hortik datorkie zure semeei ere korrika egiteko zaletasuna?

Zer ikusi, hura ikasi. Badirudi baietz, eta asko pozten nau.

Bietako batek Ehunmilak lasterketan parte hartu du.

Zuk ere horrelako ultra-trail batean parte hartuko zenuke?

Gaur egun ez, baina gaztetan horrelakorik egon izan balitz, noski baietz. Baina semea ikusten disfrutatuko dut.

Bukatzeko, ordulariari begiratzen al diozu?

ARIANE VIERBĂœCHER

Aspaldi utzi nion begiratzeari, funtzionatzeari utzi ziolako.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Altzairu artisaua Paco de Miguel 44 urtetik gora aritu zen lanean Orbegozon lehenengo eta Arcelorren gero. Akasdun piezak gordetzen hasi zen halako batean. Gorde eta moldatu egin ditu. Altzairua oinarri, akatsak eskultura bihurtuta eman ditu.

Miriam Luki Zumarraga Artea, espresio modu bezala, infinitua da; halakoa da, baita ere, artearen bidez konta daitekeena: infinitua. Paco de Miguel (Cabezon de la Sierra, Burgos, Gaztela, 1951) siderurgia langilea izan da 44 urte baino gehiagotan. Lanpostua izan zuen Zumarragako Orbegozo lantegian 17 urterekin hasi zenetik, Arcelor Mittal bihurtuta zegoen fabrikan erretiroa hartu zuen arte, 2016an. Kasualitatea izan edo ez, Gizarte Segurantzak jubilatzeko tenorean zegoela jakinarazi zion egunean bertan, orain hiru urteko apirilaren 19an, lantegia itxiko zutela jakin zuen.

Bi orduren buruan erretiroa hartzearen albiste gozoa mikaztu egin zen. Bizitza fabrika hartan egin zuen, eta orain Antioko Interpretazio Zentroan ikus daitekeen altzairu pieza bilduma lanbide haren lekukoa da. Piezek Zumarragako lantegi handienaren istorioaren atal bat kontatzen dute. Oker atera zen altzairu pieza bakoitzak hitz egiten du.

De Miguelen kontakizuna Zumarragara iritsi zenean hasten da. 9 urte zituen, 1960ko urria zen. Aita Renfeko langilea zen eta, hura bakarrik bi urtez egon ondoren, familia osoa iritsi zen: «Herrian bertan bizi izan ginen eta garai hartan ez zen batere erraza. Ohikoena baserrietan edo Aizpurutxon aterpe hartzea zen. Guk, ordea, zazpi senideko familia baten etxera joan ginen , Eitzagara».

Urtebete baino ez zuten han egin. Ondoren, Urretxuko Mundo Mejor auzora aldatu ziren eta euren etxea izan zuten.

Paco de Miguel 17 urterekin hasi zen Orbegozon, hasiera galdaragile eta soldatzaile lanpostuetan aritu zen; gerora mantenuan lan egin du urte gehien.

Orbegozon hasi zenean lantegian 3.400 langile inguru ari ziren lanean. «Jende andana zegoen, garai hartan makina gutxi eta lan gehiena eskuekin egiten baitzen».

tzean historia horren zati bat baitago. Bilduma erakustera emateko urratsak izutzen zuen pixka bat, eta Mikel Serrano Zumarragako alkateak gonbidatu zuelako ausartu zela dio: «Nik ez dut sekula laminazioan lanik egin, eta Zumarragan horri buruz nik baino askoz gehiago dakitenak asko dira. Ni, baina, mantenuan aritu nintzen eta lantegiaren zoko guztietatik ibiltzeko aukera izan nuen.

Hala, laminaziotik ateratzen ziren pieza akasdunei erreparatzen hasi nintzen, eta haietan figurak ikusten ere bai». De Miguelek altzairuan irudiak ikusten zituen haitzetan, ongi begiratuz gero, ikusten diren bezalaxe. Atentzioa ematen zioten eta piezak biltzen hasi zen. Bilketa lana hasi zuenetik 25 bat urte iragan dira jada.

Fundizioan abarketekin Lan baldintzak gogorrak ziren.

Akorduan dauka 1969ko greba, hiru hilabetez iraun zuena.

«Greba egin zen segurtasuna eta garbitasuna eskatzeko. Garai hartan labeetan ur ontziak berotu eta harekin garbitzen ginen, ez zegoen aldagelarik eta lana oso prekarioa zen. Fundizioan abarketekin lan egiten zuten, 3.000 kiloko piezekin lan egin ere, imajina nola egongo ziren oin haiek!».

Grebak luze iraun zuen eta lantegiaren aro bat eten zuen.

Elkartasun handia jaso zutela dio zaila baitzen familientzat hiru hilabetez soldatarik gabe eustea: «Itzalon zine aretoa izandakoa janariz beteta zegoen». Gerora lantegiko hainbat sail itxi zituzten tarte horretan ez zietelako bezeroei erantzun eta haiek hanka egin zutelako.

Langile asko ere joan egin zen.

Erakusketaren aitzakian lantegiaren historia aletu du De Miguelek. Izan ere, pieza bakoi-

Piezak «zarama»

«Garai batean lana oso prekarioa zen, labeetan ur ontziak berotu eta harekin garbitzen ginen» «Laminaziotik ateratzen ziren pieza akasdunetan formak ikusten hasi nintzen» Paco de Miguel Altzairu-artisaua

Piezak moldatu ditu. De Migueli beti gustatu zaio artisautza lanetan aritzea eta beti, kasualitaterik ez dago hemen, altzairuarekin lan egin du. Pieza batean ardia ikusiz gero, hankak gehitzen dizkio edo sugea ikusiz gero, begiak. Piezak garbitzen ditu eta soldatzeko makina, rotaflexa eta limak baino ez ditu behar. Lanabes horiez gain, espazio bat ere izan du lantegitik atera eta afizioari bide egiteko. Bilduman lanpara bihurtutako pieza bat ere badago, «ezin da halakorik Ikean erosi». Bitxia da, halere, piezei buruz ari denean «zarama» hitza erabiltzen duela.

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

Antioko Interpretazio Zentroan irailera arte ikusgai dagoen ‘Altzairuaren nahikeriak’ erakusketan dauden piezen lagin bat. MIRIAM LUKI

De Miguel ez zen Orbegozoko jabea, hango langilea izan zen, baina fabrikarekin lotura estua izan duela sentitzen du.

«Zumarragaren historia zizelkatu du Orbegozok. 1930etik jende askok atera zuen handik bizimodua».

Lantegiaren unerik onena 2000tik 2008ra artekoa izan zela dio. Bost errelebotan lan egiten zuten, urteko egun guztiguztietan, produzitzeko «beste era bat» zegoela dio, segurtasuna aintzat hartzen zuena.

Unerik latzena, bestetik, 1980ean itxi nahi izan zutenekoa izan zela dio. Donostiara sarritan joan ziren manifestazioak egitera eta azkenean Marcial Ucinek bere egin zuen 1990eko hamarraldiaren hasieran: «Pabiloi berriak egiten ziren eta lantegiak aurrera egitea lortu zuen».

Behin betiko itxiera 2016an itxi zuten lantegia. Kezkatuta ibili zen De Miguel han lanean ari ziren guztiengatik, tartean bere semea zegoen.

Orain lasaiago dago, gehienek lana aurkitu dutela dioelako.

Fabrikan egindako lanak poztasun asko eman dizkio: «Erakusketa hau errematea da eta bere egin nahi duten guztiei eskaintzen diet».Bilduma ikustera joan direnek jakin-mina erakutsi diotelako pozik dago, eta De Miguelek jakin-min hori asetzeko jakintza eta bizipen ugari ditu. Altzairu borobilak edo totxoak zertan bilaka daitezkeen ikus daiteke han. Altzairu likidoak, bidetik irtenez gero, har ditzakeen formak zenbatu ezinak direla ere bai. Forma bakoitzean herriaren historia idatzi duen lantegiaren historia dago.

12 GOIBERRI

INTERNET

saretik Sarean ikusia

azkuefundazioa.eus

Klik

‘Txio’ onartu du Euskaltzaindiak

Bost mila lagun 27. Euskal Encounterren Uztailaren 25etik 28ra bitartean egingo dute Euskal Encounter informatika zaleen topaketa Barakaldoko BECen. Aurten, 5.000 erabiltzailerentzako tokia prestatu dute, 50.000 metro koadroko sailean. Segundoko 60 gigabiteko abiadura eta dozenaka lehiaketa izango dituzte aukeran parte hartzaileek.

Eskaintza librerako ateratako 4.000 plazak apenas bost segundoko tartean agortu dira. Publiko orokorrarentzako zabalik egongo da Opengune izeneko eremua. encounter.eus

Uda antolatzeko APPak Abuztua badator eta harekin batera oporrak hartuko dituzte askok eta askok. Azkue Fundazioak, udako oporraldia edo bidaia antolatzen lagundu dezaketen doako aplikazioen zerrenda egin du. Eguralditik hasi eta lolekua, jatetxea edo garraio publikoa bilatzeko APPak dira, besteak beste.

Mundu osoko eguraldiaren iragarpenak ematen dituen aplikazioa da Accuweather; giroaz eta tenperaturaz gain, hezetasuna eta alergien maila ere neurtzen ditu. UVI Mate-k berriz, eguzkiaren erradiazioen in-

dizea erakutsi eta erredura arriskuaz ohartarazten du.

Garraioa izan ohi da oporretako buruhausteetako bat.

Flight Radar24-k hegaldiei buruzko informazioa ematen du, eta Citymapper-ek hirietako garraio publikoari buruzkoa.

Autoa partekatu nahi dutenek, SocialDrive erabil dezakete.

Jana eta edana ere ezin dira ahaztu oporretan. OpenTablek mundu osoko jantokien inguruko informazioa du. Drink Water Reminder APPak berriz, hidratazio maila egokia mantentzen lagun dezake.

Euskaltzaindiak 397 forma berri onartu eta Interneteko Euskaltzaindiaren Hiztegiari gehitu dizkio azken seihilekoan. Horien artean daude Traol, Tuit eta Txio formak. Spyware, drone edo friki adierak ere onartu dituzte, besteak beste. Internet erabiltzaileen artean oso zabalduta dauden bertxio eta txiokatu ordea, ez dituzte jaso oraingoz. euskaltzaindia.eus

Gorroto mezurik ez sare sozialetan Sare sozial handiak gero eta neurri gehiago hartzen ari dira erabiltzaileen «gorroto mezuak» mugatzeko. Instagramek «jazarpena eta mezu iraingarriak» debekatzeko neurriak iragarri ditu aste honetan.

Beste horrenbeste egin du Twitterrek ere, baina «erlijioen kontrako gorroto mezuak» debekatuko dituela esanez.

GOIBERRI 13

MOTZEAN

Auzolana da Itsasoko arima Gutxienez bi auzolan ekitaldi egiten dituzte itsasoarrek urtean; bata udaberriarekin, bestea udazkenarekin.

Miriam Luki Itsaso Kizkitzako ermitaren itsasargiak bezala, auzolanak Itsasoko bizilagunen jarduna eta komunitate izaera argitzen du. Urtero gutxienez bitan egiten dute; bat udaberrian, bestea udazkenean. Ez dira bakarrak, halere, auzolan ekitaldi gehiago ere egiten dituzte eta parte hartu ohi duten 50-60 bizilagunek, adin guztietakoek, nork bere argitxoa gehitzen diote ondokoari, eta horrela argiz argi komunitatea trinkotzen ari dira, gero eta gehiago, belaunaldiz belaunaldi, bakoitza udalerriaren arimaren parte dela agerian ipiniz.

Aspaldi-aspaldiko ohitura da euskal herrietan auzolana.

Batzuetan gorde da, beste askotan bizimodu azkarraren eta askotan zoroaren lurrunak eraman du. Itsason gorde dute, udalerri izan aurretik ere aritzen ziren.

Pilare Muxika itsasoarrak «ikasten ari» direla dio: «Aurreikuspen handiarekin jokatzen saiatzen gara auzolan eki-

taldiei harik eta etekin gehien ateratzeko. Lanak zehaztu, arduradunak izendatu, taldeak osatu eta materialak prestatu egiten ditugu aurrez».

Garai batean bideak txukundu zein garbitu egiten zituzten auzolanean. Ondare erlijiosoa ere mimo handiz gorde eta zaintzen ari dira. Egun, auzolanak «ez du mugarik», Muxikaren hitzetan. Udalerria apaintzen dute, margotze nahiz konponketa lanak egiten dituzte, lorez apaintzen dituzte udaletxeko balkoiak eta lerro hauetan guztietan kabitzen ez diren hamaika lan egiten dituzte elkarrekin. Taldeak osatu eta hainbat lanetan trebatu diren itsasoarrak badira; aitzitik, egitekoak aldatzen dituzte eta, modu batera edo bestera, denak aritzen dira guztiena den herriaren beharrei erreparatzen eta haiei kasu egiten.

Komunitate izaeraren muina guztiona dena zaintzea bada, zalantzarik gabe, Itsason komunitatea dira. Lana amaitzen duenak amaitu gabe dagoenari

Mota guztietako lanak egiten dituzte Itsasok hartzen duen lur eremu guzti-guztian. PILARE MUXIKA

Komunitatearen muina guztiona zaintzea bada, komunitate dira zalantzarik gabe

laguntzen dio eta, behin denek bukatzen dutenean, hirugarren denborarako biltzen dira. Hots, elkarrekin afaltzen dute ostatuan. Larunbat arratsaldez aritzen dira eta hala gazteen nola helduen egutegietan auzolanerako gordetako datak gorriz margotuta daude.

Orain, gainera, proiektuak gauzatzeko diru laguntzak bilatzen eta aurkitzen dituzte komunitatea izateaz gain, udalerri ere badirelako. Beharbada komunitate direlako dira gaurgaurkoz udalerri.

14 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Rufino Iraola lehen planoan eta Patxi anaia atzean. Bi buru galdu ditu herri jakintzak. MIKEL ALBISU

Rufinok jarria, herriari utzia Liburutan eta idazkietan ondare aberatsa utzi du Rufino Iraolak. Euskararen eta kulturaren errotaria izan da.

Aimar Maiz Zaldibia Rufino Iraola, hain zen partikularra, izenarekin nahikoa baitzuen. Rufino esanda, Goierri osoan eta atzerri parte batean ezagutzen zuten. Zaldibiari buruz gutxik bezala zekien, eta Goierrin bazuen itzala, Aralarren magaletik harago. Izenari Iraola gehituta, dimentsio handiagoa hartu zuen pertsonaiak, euskal kulturgintzaren soro estuan laiari eskuzabal jarduna zelako, hedabide eta kulturgintza nazionaletan.

Gauzak egiten zituela zirudien bezala joan zen, ekainaren 18an, 73 urteko: bat-batean. Bizitasuna zuen erritmo, azkartasuna erantzun, argitasuna erremedio. Ez hargatik funtsik gabeak: hausnarketaren maisu zen, kanporatzen zuen irudi partikularra adinako galbahe pertsonala baitzeukan kezkagaiak barneratzeko, xehetzeko eta ahia oparo zabaltzeko.

Bertsoarekin maitemindu zen; oso garaiz, 1945eko azaroaren 16an munduratu zen Olegi jaiotetxean. Anaia Patxik zaletu izango zuen, nahiz hura plazetan geroago hasi.

Eskolan ÂŤoso beranduÂť hasi zen Rufino, 1953 aldera, Maria Dolores Artsuagarekin, arratsaldero ordu eta erdi, partikular. Arantzazuko fraidetxea probatu zuen, 1957ko irailaren 13an Angelitoren taxian joanda. Denbora gutxirako. Sosegurik ezin hartuta, 1959an Bea-

GOIBERRI 15

ERREPORTAJEA

saingo Lasalletarretan zen. Eta 1963an Zumarragako Orbegozon langile, doitzale.

Ezin finalera joan Soldadutzarekin Arakan eta Donostian kunplitu zuen. «Rufinok ez dauka partikularrik Arakako egonaldiari buruz. Bakarrik, Euskal Herriko Bertsolari Txapelketa izan zela (1967), eta ez zuela Donostiara joaterik izan». Donostian, Ardantza lehendakari etorkizunekoa ezagutu zuen, soldadu hura ere.

Ogia metalgintzan irabazi arren, kulturarena zuen gogoko ingudea. 1969an euskara klaseak ematen hasi zen, herrian.

«Orduan, 24 urteko gazteak gu, saltsa gehienetako perexil izaten ginen. Mugimendua non, gu han». Blanca Azantzarekin 1975ean ezkondu (Arantzazun, mutikotan ikaskide izandako Juan Inazio Agirre frantziskotarrak), eta euskara sakontzen segi zuen Lazkaon, bi urtez.

Bertsolaritza hartu zuen lehenik mezulari. «Hura afizioa!». Bilintx Sarira bost sorta bidali zituen 1976an; Xenpelarren 3. saria lortu zuen, Lazkao Txikiri jarriekin. Zaldibian, Artxanberri eta Patxi Errota Saria antolatu zuen (1977-1989). Lehen bertso idatzia 1972koa zuen, Lorentxo Sukia bertsozale zaldibiarraren omenaldirako.

Bertsoa edozeri jartzen zekien.

Metalgintza herdoiltzen ari zen.

Orbegozon grebak

Rufino Iraolaren ondarea eta esanak Liburuak.

1994. ‘Dena dago zatitxo baten baitan’ (Kutxa), Irun Hiria saria.

1999. ‘Artxanberriren ziriak, Patxi Errotaren ugaritasuna, Jainkoaren ateraldiak’ (Sendoa). Goierriko hiru bertsolariri buruz.

2000. ‘Bizitzaren bisutsak’ (Hiria). Prentsako kronika bilduma.

2000. ‘Zaldiarangoa’ (Hiria).

Ipuinak, HABEren aldizkarian ateratakoen bilduma.

2000. ‘Metamorfosia’ (Hiria).

Kafkaren lanaren itzulpena.

2001. ‘Abaraska’ (Hiria). Aforis-

moak, aldizkarietan ateratakoak.

2001. ‘Hire magalean’ (Alberdania). Tolosako Antonio Maria Labaien narrazio laburren lehiaketa irabazi (2000) ondoren.

2003. ‘Nañarriri begira’ (Auspoa). Bertsoak, oroitzapenak...

2005. ‘Lehengo eta oraingo bertsolaritzaren aldeak’ lana.

2008. ‘Bihotzaren zelaietan’ (Hiria). Prentsa-artikuluen bilduma.

2009. ‘Naizen apurra’. Patxi Iraola anaiaren bizitza eta bertsoak.

2011. Bere biografia idatzi eta ‘rufiraola.wordpress.com’ blogean.

Rufinoren esan batzuk. (autobiografiatik erauzitakoak).

«Rufinok ez zuen besapean ogirik ekarri. Ezta azukrerik ere, agidanean. Zazpigarrenak ez du inoiz ekartzen».

«Rufino ez du inork jo sekula: ez etxean, ez eskolan eta ez dotrinan».

«Rufino ikasle ona zen, baina gaixotasun bat azaldu zitzaion.

Eskrupuluek eraso zioten. Oso gaizki pasatzen hasi zen. Beti bekatuan. Beti konfesatzen. Inoiz sosegurik gabe. Uste dut, nahiz eta beste era batera eszenifikatu, hori izan zela Arantzazuko kolegioa uzteko motiboa».

«Rufino bertsozale amorratua zen Arantzazura joaterako ere.

Han Enbeitatarrekin egin zuen topo: Abel eta Moises».

«Arantzazu sekula ez zaio joan burutik Rufinori. Han ezkondu.

Han zilarrezko ezteiak».

«Bizitza honetan, saiatu gabea ez naiz».

«Herri-lana. Gogotik aritua da Rufino. Batez ere, kultur esparruan».

«Rufinori galdetzen badiozu zergatik idazten duen, berehala erantzungo dizu: ‘Psikoterapia egiteko’». Burua beti okupatua eduki behar da».

«Rufinok berak ere ez daki zenbat artikulu idatzi dituen».

«Ez dut nire burua jakitun jotzen, baina bai ikasten saiatu dena».

«Idazlea, bigarren edo hirugarren ilarakoa. Horretarako ere leitu egin behar. Rufino irakurle saiatua da. Baina ez diziplinatua. Etxean dituen liburuen katalogoa egina dauka: 420 erdaraz. 245 euskaraz. Gehienak irakurriak».

«Inolako mitorik sortu gabe eta harrotasun sanoenarekin onartu dut nire jatorria».

1970ean, Yani altzari fabrikatik langabeziara 81ean, CAFen biltegiko bulegoan behin-behineko; «CAFen lan ona izan nuen».

Hitza eta idaztea izan zituen kontsolamendu. Euskararen errotaritzan trebatzen UEUn jarraitu zuen, 1977an. Periodikoetan kronikagile 1980tik betiko, eta Jakin aldizkarian argitaratu zuen bere lehen lan «serioa», urte berean. Irratiz ere egiten zituen kronikak, Seguran eta Loiolan. Eta ikastera berriz; 1983an, ia 40 urteko. Berandu berriro, baina ez beranduegi.

1990eko hamarkada bertsopaperei eskaini zien. Mende aldaketa, liburuei. Lazkao Txiki Lehiaketa 5 aldiz irabazi zuen, Orixe lautan, Zapirain Anaiak...

Kontakizun luzeetara Herriko politikan kikua egin zuen, 1991n, ZUT Zaldi-Ibia Udal Taldean. «Politika kontua dela eta, Rufinok izan ditu gertaera mingarriak ere, 1991ko festetan pintadak egin zizkioten. Egia esateko, politikan sartzen zelako eta idatzi ere egiten zuelako. Beste giro bat zegoen orduan herrian», idatzi zuen.

Bertsopaperen mainua kontakizun luzeetarako, literatura, biografia, kronika eta bere nahiz ingurukoen testigantzak idazteko eskola izan zitzaion, gero. Ikasle on eta industrialangile hark herri-, bertso-, euskara-, literatura- eta kulturagintzetan jaulki du alea.