GoiBerri 338. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

338. zenbakia. 2019ko uztailaren 26a

Gema Hernandez Triatloilaria

ÂŤSenarra, alaba eta hirurok talde bat garaÂť 8-9

GOI B ERRI Irailean Triatloiko Munduko Txapelketan parte hartuko du atleta zumarragarrak. GOIBERRI

Jon Urteaga 3 Iritzia 4-5 Gazte kopurua beheraka 6 Bereaz ere idatzi zuen 7 Ametsen tailerra 10-11 Baserriaren zerbitzura 12-13 Zegamar errezeta gozoa 14 Maitteren txipiroiak tintan 15

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Jon Urteaga Burrunbazale txarangako kidea

«Festa eta parranda gustatzen bazaizu, Burrunbazale zara zu» Mikel Albisu Ordizia Burrunbazale txarangako partaidea da Jon Urteaga (Ordizia, 1987), bertan saxoa jotzen du.

«Beti Argi Bandan hasi eta bertako zenbait kiderekin sortu genuen Burrunbazale duela hamarkada bat baino gehiago.

Beasaingo Koskola txarangan ere aritzen naiz».

Ordiziako jaietan txarangarekin jotzea tokatzen zaio. Urte asko dira festak horrela planteatzen dituztela eta hau kantatu ohi dute: «Festa eta parranda gustatzen bazaizu, Burrunbazale, Burrunbazale, Burrunbazale zara zu» .

Musikari bezala, zein da festatako unerik bereziena?

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Garagardoa.

Pelikula bat.

Million dollar baby.

Liburu bat.

Toti Martinez de Lezearen Itun.

Abeslari bat.

Niko Etxart.

Abesti bat.

Pello Irizarren Kote Polka.

Oporretarako leku bat.

Etxolaren bat, ez oso urruti, zenbait lagunekin.

Amets bat.

Telefono konpainietako deirik, edo antzekorik, ez jasotzea.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Goierriko txoko bat.

Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Txistorra arrautza frijituarekin.

Edari bat.

Eta ordiziar bezala gehien disfrutatzen duzuna?

Argitaratzailea:

Diseinua eta banaketa:

Kirola.

Janari bat.

Bat aukeratu behar bada, Irungo bandaren kontzertua.

«Oporretarako leku bat.

Etxolaren bat, ez oso urruti, zenbait lagunekin»

MIKEL ALBISU

Santa Ana eguna.

Ze zaletasun dituzu?

Piano bat.

San Gregorioko ermita, Beasaingo Astigarreta auzoan.

Herriko alkate bazina…

Hori ez dut buruan. Orain Ezenarrori dagokio.

Ordizian biziko ez bazina…

Ordiziara bueltatuko nintzateke.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Andoni Salamero Irakaslea

Ordiziako San Bartolomen

iur nago Ordiziako azoka non egiten den galdetuko banizu erantzuten jakingo zenukeela, edota Goierri Eskola aipatuta, edo baita bertako Eroski non den adierazten asmatuko zenukeela, baina San Bartolome ermita aitatuko banizu, non den antzemango zenuke?

Joan den astean, ermita horretan izan nintzen, berau ikusten eta Osbele Elkarteko (Ordiziako San Bartolome Ermitaren Lagunak Elkartea) kideekin, Inazio Etxeberria, Jose Manuel Aguado, IĂąaki Beristain, Jorge Arrese, Xalba Cuadrado eta Pello Otegirekin mintzatzen.

Osbele elkartea duela urtebete inguru sortu zen, San Bartolome auzoko jendea elkartu eta ermita txukuntzeko lanak egiteko asmoz. Helburua erortzear zegoen baseliza itxuratzea zen, alegia, paretak konpontzea, barrua apaintzea, toki hari bestelako bizitasunik ematea. Elkarteko kideek esandakoa bete zuten, eta nola, jakina! Atonketa lanak bereak eta bi eman bazien ere, ez ziren horrekin soilik kontent geratu, eta Gure Iragana elkarteko David Cano eta Nerea Iraola historialariek iradokita, historikoki ermita zein mendetakoa izan zitekeen jakite lanari

Z

ekin zioten. Kontua zen datu fidagarriak lortzeko indusketa lanak egin behar zirela, eta hala jardun ziren historian eta arkeologian aditu direnekin, tarteko prozesuan guztiz inplikatua aritu den Iosu Etxezarraga Ortuondorekin.

Bitxia da, baina egin diren lehenengo indusketen ondorioz, San Bartolome ermitaren azpialdean egon daiteke garai bateko Ordiziaren lehen parrokia. Harrigarri gertatzen da halakorik entzutea 750. urteurrena betetzen aritu direnean ordiziarrak, eta ermita bera zaharragoa izan daitekeenean.

Ziur nago Ordiziako historiarako ekarpen ederrik emango duela honek guztiak.

Gertakizun hauexen harira, hainbat gauza aipatu nahi nituzke: atsegin dut auzokideek auzolanean halako ekimenik aurrera eramatea, jende talde bat inguruaz, auzoaz, bertako ondare historikoaz arduratzea.

Inoiz baino gehiago erreparatu behar dugu pertsona bakoitzak duen Herri balioaz, izan ere, afektiboki, emozionalki gizakiek sentitzen duten horrexen bidez bakarrik ahal dugu gizaki bakoitza den Herria konprenitzea. Erraza baita herritar deitura hartuz Herri deitzen dugun masa zabalean gure arazoak, kezkak eta bestelako bizikizunak eskuordetzea edo

ÂŤIkerlana, jakinmina, elkarlana sustatzeko ilusioa duen pertsonari, Herri den pertsonari, bidea erraztu behar zaioÂť

delegatzea, baina hori da akatsik handiena, horrek gure autonomia, erantzukizuna eta pentsaeran jarduteko nortasuna menosten du. Elkarte honetako kideekin hitz eginez ilusioa ikusi dut haiengan, elkarri laguntzeko borondatea, jakinmina, haien erroak zeintzuk diren aztertzeko kezka. Halakorik egiteko borondatea guztiok erakutsiko bagenu, beste kuku batek joko liguke, seguruenik.

Auzolanean ari diren Osbele elkarteko kide hauek badakite zertan jardun, bakoitzak bere talentua jartzen du elkartearen zerbitzura, ermitaz gehiago jakin nahi dute, haren historia arakatu. San Bartolomeko iraganeko baselizak Zumarragako San Kristobaleko ermitaren neurri bera izan zezakeela eta, berau ikusteko txangoa egin zuten Zumarragara. Jakinmina izan eta jakinmina asetu, ekin, jardun, izanez egiten dute bide.

Argi dago ikerlana, jakinmina, elkarlana sustatzeko ilusioa duen pertsonari, Herri den pertsonari, bidea erraztu behar zaiola, erakundeek hori, beti, gogoan izan behar dute, neu, behintzat, horren iritzikoa naiz.

Gaineratu behar dizuet Osbele elkarteak duen sentiberatasunari jarraiki, ermitan bertan, Euskal Jaien egitarauaren barruan, irailaren 13an, 21:00ak aldera, ekitaldi berezi bat antolatu duela: Mixel Ducau eta biok jardungo gara Joxan Artze-ren olerkiak irakurtzen, eta Mikel Laboak Txomin Artolak Artzeren poemekin konposaturiko kantuak abesten. Aukera polita izan daiteke auzora gerturatzeko, Osbele Elkartea egiten ari den lanaz gozatzeko, eta elkarrekin une bildu, samur eta atsegina igarotzeko.

Ederra izango da sentiberatasunez , apaltasunez, eta isiltasun gozoz auzo honetan Herri izana errespetazen dakien jende andanarekin elkartzea.

Han elkar ikusiko dugulakoan, ordura arte, adiskide!

GOIBERRI 05

IRITZIA

Josu Maroto

Asteko irudia

Triatloi taldea etxean Gema Hernandez zumarragarra triatloian lehiatzen da; denboraldi bikaina osatzen ari da aurten eta munduko txapelketan parte hartuko du irailean.

Etxekoen animoak eta babesa ez ditu faltako.

Ahaztu baino lehen: konturatu zinen, gure aurreko GOIBERRI aldian, zure argazkiaren aldamenak Axier Iriondo izena, eta bizebertsoki, zekarrela? Nerea Elustondok «ni ezin naiz izan eta izan behar al dut zu?» galdetzen du Ontzi Hutsak kantuan, «nola txoria lumatik ezagutzen den usu». Ni, txori beldurtia izaten ohituta, gustura hegazti harraparien lumajearekin.

Bestalde, udarako zer asmo? Ni Euskal Herrian ibiliko naiz, baina, zu kanpo-kanporako bazeunde, jolas bat proposatuko nizuke.

Gure herriaren gure izena ezaguna da munduan? Euskal Herriaz ari naiz, ez Basque Country edo beste erdaretako izendapenez. Kanpora begirako ekimenetan (Eusko Jaurlaritzak, Euskal Selekzioak…), erdarazkoak erabili izan dira. Probatuko dugu? Lau aldiz bidali dut atzerritik postala helbidean Euskal Herria jarrita. Hirutan iritsi zait. Horixe nire proposamena. Zeu ez bazoaz, doanari eskatu, eta, oporren bueltan, emaitza komentatuko genuke. Kontuan

izan, kasuren batzuetan, denbora beharko duela. Nik, oraindik, laugarren postalarekin badaukat esperantza. Bide batez, atzerriko posta zerbitzuei, geuk darabilguna ere atzerrikoa dela jakinda, gure herriaren geure izena erakutsiko genieke.

Izan ere, batzuetan, Nerearenak neuretuz, badirudi Euskal Herria kantuan ari zaigula: «Ontzi hutsak ez duenez gainezka egiterik, nor izan nah i nuen ere ez»dut gogoratzen nik.

Axier Iriondo

bat eta

Hegazti harrapari? Txori beldurti? Nik dakidan bakarra da izen aldaketa horrek balio izan duela konturatzeko biok idatzitako bat eta batekoa irakurtzen duenik badela hortik zehar. Adarra jo nahian jaso nituen ingurukoen whatsappak horren lekuko.

Eta Euskal Herriaz zer esango dizut bada nik? Honetan ere dakidan bakarra zera da, kanpoan gutxitan izan banaiz ere beti zabaldu dudala lau haizetara nongotarra naizen: Euskal Herrikoa (batzuetan Basque Country izena ere erabili izan dut, e!). Eta non dago hori?

Espainia iparraldean eta Frantzia hegoaldean. Eta gure hizkuntza ere badugula: euskara. Eta ez garela pistolekin ibiltzen kalean, ETA… Baina nire esanak alde batera utzita, beste batek esandakoak ekarriko ditut hona. Pasa den igandeko Zazpika eskuartean, Markel Irizar txirrindulari oñatiarrari egindako erreportajea irakurri, La retirada de Bizipoz, eta aipatzen dituen gauza guztien artean hauxe aipatuko nizuke zuk botatako galdera kontuan hartuta. Euskal Herriaren izenean enbaxadore izan zara munduan zehar urte hauetan guztietan aipamena egin kazetariak, eta hara erantzuna: «Egurra eman didate hori dela eta, esaterako ikurriñarekin lasterka ibili nai-

bat Aitor Calvillo

tan aurre

zenetan kaña eman didate… baina orain jendea konturatu da ez naizela inoiz joan norbaiten kontra. Munduko hizkuntzarik zaharrena hitz egiten dugun milioi bateko klub horretakoa naiz, eta hori pribilejio bat da niretzat. Atzerriko taldeetan ibili eta irrintzi bat botatzen nuen bakoitzean taldekideek bazekiten onerako ala txarrerako zen. Eta ni falta naizenean Theuns txirrindulariak berak botako omen ditu». Baditu beste horrelako hamaika, baina horiek beste baterako utziko ditugu ala, Aitor? Ai, barkatu, Axier? Eta bitartean ondo pasa oporraldia eta gora Santa Ana!

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Adinekoen eta gazteen arteko aldea geroz eta handiagoa da, eta joerak bide horretatik joko du.

%12. 2003an %20koa zen pertsona gazteen proportzioa biztanleria osoan.

Bizi itxaropenak, gora

Duela hamar urte baino mila gazte gutxiago Goierrin Kerman Garralda Zubimendi Eustaten azken kontaketen arabera, Goierrin hamabost eta 29 urte bitarteko 9.472 gazte bizi dira. Biztanle kopurua gora egiten ari den arren, gazte kopuru absolutua txikitzen ari da.

Duela hamar urte baino mila gazte gutxiago bizi da Goierrin, eta ia bi puntutan jaitsi da adin tarteak gizartean duen pisua.

Egun, ehun biztanletik hamalau dira hamabost eta 29 urte bitarteko gazteak.

Goierriko gizartea, hortaz, zahartzen ari da. 2008. urtean 64 urte baino gehiago zituzten ehun biztanleko 80 gazte zeuden. 2018an, aldiz, 65. Egun, 14.572 heldu bizi dira Goierrin, biztanleria osoaren bostena baino apur bat gehiago.

Goierriko datuak bat datoz Euskal Autonomi Erkidegoko emaitzekin. Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan hamabost eta 29 urte bitarteko 267.406 gazte bizi dira, biztanleria osoaren

Goierrin hamabost eta 29 urte bitarteko 9.472 gazte bizi dira, biztanleria osoaren %14 2008. urtean 64 urte baino gehiagoko ehun biztanleko 80 gazte zeuden.

2018, aldiz, 65.

Gazteak galtzen ari diren presentzia 64 urte baino gehiagoko helduak hartzen ari dira.

2006an, 97 gazte zeuden 64 urtetik gorako 100 pertsonako; 2018an, ratio hori 60ra jaitsi zen. Euskal Autonomi Erkidegoko biztanleen %22k 65 urte edo gehiago ditu, zehazki, 479.375 lagunek.

Gauzak honela, Goierriko eta Euskal Autonomi Erkidegoko gazteen indizea Europako eskualdeetako baxuenetako bat da. Hain zuzen ere, Europar Batasuna osatzen duten 28 herrialdeetako gazteen batez besteko indizea %17koa da.

Jaiotza tasa baxuagoa da, eta bizi itxaropena geroz eta handiagoa. Ondorioz, helduen taldeak geroz eta pisu gehiago du gizartean, eta atzetik gazte gutxi dator balantza orekatzeko; fenomeno hori azaltzeko hainbat arrazoi sozio-ekonomiko daude, baina nagusiena gazteek lan mundura sartzeko eta egoera ekonomiko egonkor bat izateko duten zailtasuna da. Eustaten arabera, Gipuzkoan ama izateko batez besteko adina 32,8 urte da, Europar Batasunean baino 2 urte gorago, eta ia desagertu egin dira hirugarren edo gehiagoko jaiotzak.

Halaber, zientziaren aurrerapenei eta bizi kalitatearen hobekuntzei esker gora egiten ari da bizi itxaropena. Gipuzkoan, batez beste, 83 urtekoa da, 86, 4 urtekoa emakumeen kasua.

Goierrin, ehun urteko langa gainditua duten hamabost biztanle daude Eustatek apirilean argitaratutako txostenaren arabera. Hamahiru emakume eta bi gizonezko.

GOIBERRI 07

ERREPORTAJEA

Bereaz ere idatzi zuen Joxe Migel Barandiaran antropologoaren kalifragia aztertuta, izaera gozoa eta ez hain atsegina atzeman dizkio Blanca Sedano grafologoak. Ideiak defenditu behar zituenean zorrotza zen, samurtasun uneetan borobilduago idazten zuen.

Aimar Maiz Ataun Eskuizkribu asko idatzi zituen Joxe Migel Barandiaran antropologoak (Ataun, 1889 – 1991).

Kaligrafia aztertu du Blanca Sedano grafologoak, eta Barandiaranen izaeraren zantzu batzuk atera ditu, idazteko eratik eta grafiatik hasita. «Idazterakoan, hiru lerrotan gezurra esan dezakegu, baina ez gehiago. Sinadura moldagarriagoa da, bat-batekoa delako», ebatzi du Sedanok.

Lau arotako idazkiak aztertu ditu, denborarekin moldatzen eta aldatzen joaten delako idazkera pertsona baten bizitzan. Garai guztietako kaligrafietan, ordea, ezaugarri bat ikusi du: «Sentitzen zuenetik adierazten zuenera ez dago alderik.

Pertsonaia aldaezina zen».

Gaztetako idazkeran (1917ko eskuizkribu batena), trazatu fina du. «Idazkera kaligrafikoagoak ziren orduan, antzinakoak. Pertsonen gustuak eta ideiak berdinagoak ziren».

Idazkera eskuinerantz etzaten du. «Hizkiek atseden hartzen duten lekuan borobilduagoa da, eta beste batzuetan zorrotzagoa du, erdi angelutsua.

Borobilduak adeitasuna, gozotasuna adierazten du; angeluak, aldiz, krispazioa, izaera fuerteagoa. Berak ere bazuen alde ez atsegin hori, gaziagoa».

Adinean aurrerantz, idazkera kalifrafikoa izatetik modernotu egin zuen. Baina, beti, sentitzen zuena fidel esanez

Joxe Migel Barandiaran Ataungo Sara etxeko bulegoan idazten, 1988an. JOSETXO ZUFIAURRE

Hala, Barandiaranen idazkeran borobildua eta angelua tartekatzen ditu: «Ideiak defendatu behar dituenean, energiaz idazten du, angeluekin. Samurtasun uneetan, borobilduta».

garatuko duela, eta ondoren arrazoiketa etorriko dela. Ideiak elkar lotuz lan egiten du. Adimen mota hori gabe, ez zukeen ordena zientifikorik edukiko».

Bi hizkirengan arreta Ideiak eta hitzak lotuta Beste ezaugarri bat, hitzak beren artean lotzearena aipatu du Sedano grafologoak. «Lotu egiten ditu. Horrek diziplina adierazten du, betebeharraren zentzua. Grafologian idazkera ligatua esaten duguna du. Irakurgarria da, garbia, tintagatik atera zaizkion orban batzuk gora-behera. Idazkera ligatuak esan nahi du lehenik judizio bat

Hasierako idazkietan, bi hizkik eman diote arreta Sedanori: d eta t letrek. «t-ak informazio asko ematen digu: makila aurrerantz du, erabakimenaren eta iniziatibaren seinale: egin behar duena egin arte, ez da geratuko. Baina, horrez gain, gorantz begira idazten du, nahiko altu: erreplika ugariak eta suharrak zituen, autoritatemaila nahiko markatua zuena.

Ezinegonik zegoenean, jenioa askatzen zuen, eta berehala nahi zituen emaitzak. Pazientziarik ez dauka».

Bestetik, d letra «zoragarria» du, oso apaindua. Zuloa erdi parean lotzen du, ez behean.

«Irudimen sortzaile handia adierazten du apaindurak. Literatoen d deitzen duguna da, berak ere gaitasun hori bai baitzuen. Intelektual espiritua eta iraganarekiko lotura ere bai: doktrina, historia, baina baita irizpide ezohikoak ere. Funtsean, ez zen ezarritako bidea jarraitzekoa, bere ildoa zeukan».

Denborarekin idazkera leundu eta modernotu zuen. «Izaera ere leundu zitzaion seinale».

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

Gema Hernandez Triatloilaria

«Komeriatan ibiltzen naiz lana, familia eta kirola uztartzeko» Asier Zaldua Zumarraga Gema Hernandez (Zumarraga, 1978) triatloilariak distantzia erdiko Munduko Txapelketan parte hartuko du irailean, Nizan (Frantzia). Hernandez denboraldi bikaina osatzen ari da. Les Sables d’Olonne-ko triatloia irabazi zuen bere kategorian, eta Gasteizko Ironman proban zazpigarren izan zen.

Beti izan al zara kirolzalea?

Bai. Umetan igeriketa eta atletismoa egin nuen eta eskola kirolean aritu nintzen. Ondoren, futbolean jokatu nuen, Seirak taldean. Belaunean min hartu nuenean, bakarkako kiroletan hasi nintzen. Hasieran korrikan aritu nintzen, ondoren bizikleta probatu nuen eta azkenean triatloia egitea erabaki nuen.

Lesioa gogorra izan al zen?

Lotailu-haustura izan nuen eta denbora dezente behar izan nuen osatzeko.

Osatu ondoren, korrika egin zenuela esan duzu. Zein probatan parte hartu zenuen?

Lasterketa herrikoietan parte hartu nuen: Behobia-Donostia, Azkoitia-Azpeitia... Asierrek (senarrak) ere korrika egiten zuen eta elkarrekin aritzen ginen.

Nolatan animatu zinen bizikletan ibiltzera?

Aita bizikletan ibiltzen zen eta

hasieran berarekin eta osabarekin joaten nintzen. Ondoren, Goierri elkartekoekin joaten hasi nintzen.

Noiz egin zenuen lehen triatloia?

Oso berandu: Malen (alaba) jaio baino urte bat lehenago.

Zumaiako lagun batek triatloia egiten zuen, probatzea proposatu zidan eta hala hasi nintzen. Haurdun gelditu nintzenean utzi egin nuen, baina ondoren berriro ekin nion.

Zein izan da orain arte lortu duzun emaitza onena?

Bi emaitza onenak Gasteizko Ironman proban lortu ditut.

Duela bi urte, 10 ordu eta erditik jaitsi nintzen eta bosgarren postuan sailkatu. Aurten denbora hori hobetu dut: 10 ordu eta 14 minutu behar izan ditut proba bukatzeko. Parte hartzea askoz hobea izan denez, 18. postuan sailkatu naiz. Gasteizen Ironman bat edukitzea gauza handia da, etxean bertan lo egiteko aukera ematen baitu.

Gainera, ezagutzen ez duzun toki batean lehiatu behar zarenean, estresa handiagoa da.

Eta garestiagoa da.

Ironman gehiago egin al dituzu?

Bost egin ditut: Vichyn, Zurichen, Austrian eta Gasteizen.

Azken hori, bi aldiz. Hasieran

proba motzak egiten nituen, baina orain luzeak atsegin ditut. Izan ere, urteekin esplosibitatea galtzen da. Proba luzeetan, berriz, esperientzia oso garrantzitsua da.

egiten dut eta kiroleko arroparekin joaten naiz handik irteten naizenean zuzenean entrenatzera joateko. Zorionez, Asierrek eta Malenek asko laguntzen didate.

Proba luzeak prestatzeko denbora asko behar da, ordea. Eta beteranoek lana eta seme-alabak izan ohi dituzue.

Zenbat ordu entrenatzen duzu astean?

Komeriatan ibiltzen naiz lana, familia eta kirola uztartzeko.

Zumarragako kiroldegian lan

«Triatloiaren eskutik lagun asko egin ditugu eta toki asko ezagutu ditugu» «Senarra, alaba eta hirurok talde bat gara: hor daude beti, lagundu eta animatzeko prest» «Alaba ere triatloiak egiten hasi da eta egunen batean berarekin lehiatu nahi dut»

Denboraldiko une gorenean egunean hiru bat ordu entrenatzen dut. Bizikletako entrenamendu luzea astebururako uzten dut. Zikloturista martxetan parte hartzea gustatzen zait.

Astegunetan korrika eta igeriketa egiten dut batez ere eta eguerdian aritzen naiz, Malen ikastolan dagoenean. Goizean goiz ere entrenatu izan dut. Sukaldeko lanak ere goizean goiz egiten ditut. Eibar taldeko nutrizionistarekin lan egiten ari naiz eta hobekuntza nabaritu dut.

Noiz arte jarraituko duzu maila horretan lehiatzen?

Gustatzen zaidalako egiten dut, baina oso argi dut garrantzitsuena familia eta lana direla. Hori bai, dortsala jartzen dudanean, gauzak ondo egitea gustatzen zait. Nire buruari ahal duen guztia ematea eskatzen diot. Egun, hilean triatloi bat egiten dut. Malen txikiagoa zenean, triatloi gehiago egiten nituen. Baina oso nekagarria zen.

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

Zer ematen dizu triatloiak?

Guretzat bizitzeko modu bat da. Triatloiaren eskutik, lagun asko egin ditugu eta toki asko ezagutu ditugu. Izan ere, triatloia bidaiatzeko eta toki berriak ezagutzeko aitzakia bat ere bada. Denboraldi hasieran, nora joan erabakitzen dugunean, toki berriak aukeratzen saiatzen gara. Ahal dugun guztietan hirurok joaten gara eta Malenentzat ekintzak egoteari garrantzia ematen diogu. Okerrena, proba gehienak igandetan izaten direla da. Larunbatetan ezin dut nahi bezainbeste gozatu.

Zein da gehien gustatzen zaizun triatloia?

Zarauzkoa. Zarautzen dagoen giroa ez dago beste inon. Zarauzkoa gutxienez bizitzan behin egin beharrekoa da. Nik sei aldiz parte hartu dut. Duela urte batzuk toki berriak ezagutzea lehenetsi genuen, baina datorren urtean berriro egin nahi dut.

Hau guztia ez zen posible izango senarraren eta alabaren laguntzarik gabe.

Talde bat gara. Beti hor daude, laguntzeko eta animatzeko prest. Malen txikiagoa zenean, Asier arduratzen zen eskolatik kanpoko ekintzetara eramateaz eta arratsaldetan bera arduratzen da etxeko lanez. Triatloiak egiten jarraitzen badut, beraiek gustura daudelako da.

Malen ere triatloietan parte hartzen hasi da, gainera. Asier, berriz, logistikaz, izen-emateaz, gidatzeaz... arduratzen da. Nire managerra dela esan daiteke.

Eskertzekoa da egiten duen lana.

Zein asmo dituzu datozen urteetarako?

GOIBERRI

Urtero Ironman bat prestatzea oso gogorra da. Datorren urtean, beharbada, distantzia erdikoak bakarrik egingo ditut. Izan ere, denbora gutxiago behar da prestatzeko. Gainera, adinean aurrera noa. Hori bai, egunen batean Malenekin lehiatu nahi dut.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Ametsen tailerra Cristina Palita errumaniar jatorriko ordiziarrak jantziak konpontzeko, moldatzeko eta pertsonalizatzeko Inakat tailerra ireki du Ordizian. Goiekiren Ekintzailetzaren bitartez gizarte inklusio proiektu onenaren saria jaso du.

Loinaz Agirre Ordizia Ametsak borrokatuz eta ekinez bihurtzen dira egi, eta horixe da errumaniar jatorriko Cristina Palita ordiziarrari gertatu zaiona. Inguruan dituen lagunek bultzatuta, Inakat tailerra ireki du Ordiziako Barandiaran plazan: jantziak konpontzeko, moldatzeko eta pertsonalizatzeko tailerra sortu du. Ametsa egi bihurtzeko borrokak saria izan du gainera, Goiekik antolatutako enpresa ekimen berrien atalean 2.000 euroko saria lortu baitu, aurten sortutako Ekintzailetzaren bitartez gizarte in-

klusio proiektu onenaren atalean. «Lan munduan txertatzeko zailtasunak eta gizarte bazterkeria arriskuan dauden pertsonen ahaleginak balioztatu eta ekintzailetzaren bitartez lan munduan txertatzeko bultzakada» ematea izan da sariaren helburua.

Sentimenduz betea Inakat tailerra sentimenduz betetako gunea da, izenetik bertatik hasita. Hiru esanahi dituen hitzez osatua dago Inakat izena, Cristina Palitak argitu duenez. «Batetik, Cristinaren

azkeneko hiru hitzak dira. Nire anaiak txikiak zirenean ez zuten Cristina esaten, Ina baizik. Cristina asko daude eta Ina hartu dut, niretzat esan nahi berezia duelako. Eta bestetik Kat: inglesez moztu esan nahi du, eta katuak ere asko gustatzen zaizkit. Hiru esanahi ditu, beraz».

Iraganari leku berezia eginda hasi du bizitzako proiektu berria Palitak. Izan ere, 100 urterekin hil zen amonak erakutsi zion josten txikia zenean, «behartuta». «Behartuta» ikasitako hura, bizibide du orain errumaniar euskaldunak: «Bizitzeko

lana egin beharra zegoen eta ikasketak utzi, eta bizkarrean motxila eta katu txiki bat hartuta etxetik joan nintzen».

Amonak erakutsitakoa berehala jarri zuen praktikan: «Gauza handirik jakin gabe hasi nintzen lanean fabrika alemaniarretan. Hemen ez, baina oso marka ezagunak dira. Ia 13 urtean lan egin nuen. Asko ikasi nuen». Hala ere, berriz ere ikasketei ekin, eta moda eta joskintza tekniko ikasketak osatu zituen Palitak. «Ordutik aurrera, joskintzan izan ezik, beste lan askotan aritu izan naiz».

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

Errumania utzi eta Madrilera joan zen lehenengo, eta Ordiziara gero. «Lehenengo aldiz duela 10 urte etorri nintzen Ordiziara, oporretan, Madrilen bizi nintzenean. Asko gustatu zitzaidan, nire jaioterriaren antzekoa delako: klima, mendiak, errekak, basoa...». Urtebete beranduago etorri zen mutil lagunarengana, Ordiziara. «Etxean sentitzen naiz, horregatik erabaki dut etxea hemen erostea eta negozioa hemen irekitzea.

Zoriontsua naiz Ordizian. Oso ondo hartu gaituzte. Ez daukat Errumaniara itzultzeko gogorik.

Hori bai, hemengo lagunekin joan nahi dut Errumaniara bisitan, zein polita den erakusteko».

Amonak erakutsitakoa 39 urte ditu Palitak eta lan ugaritan aritu da ondoren, «benetan gustatzen» zaionari heldu –amonak erakutsitako joskintza alegia– eta ametsen tailerra eraiki du. «Bizitza guztian eduki izan dudan ametsa da. Nigan asko sinestu duten

lagunengatik iritsi naiz honaino. Bakarrik ezin da ezer egin, borrokatu egin behar da, eta lagunak eduki behar dira». Goieki garapen agentziaren laguntza ere izan du errumaniar ordiziarrak, bideragarritasun plana egin eta proiektua aurrera ateratzeko bidean. «Goiekin asko lagundu didate, ez nekien nondik hasi, eta Goiekin berehala lagundu zidaten».

Tailerraren sarrerako erakusleiho txikian, Goiekiren sariaren oroigarriaren ondoan, Palitaren hain garrantzitsua den iraganeko aztarnak ikus daitezke, inguruko lagunek utzitako tresnekin: 80 urteko larruzko hariak, Elgoibarren egindako 101 urteko Sigma josteko makina, plantxa zaharrak, enborra...

«Esanahi berezia du erakusleihoko elementu bakoitzak», nabarmendu du.

Tailerraren barruan, berriz, oraina eta etorkizuna daude, teknologia berriez hornituta.

Arropa konpontzeko, moldatzeko eta pertsonalizatzeko behar duen tresneria guztia du:

Ezkerrean, Cristina Palita Inakat tailerrean. Eskuinean, Goiekiren saria jasotzen, lagunez inguratuta. LOINAZ AGIRRE

«Bizitza guztian eduki izan dudan ametsa da Inakat tailerra» «Nigan asko sinestu duten lagunengatik iritsi naiz honaino»

Cristina Palita Inakat tailerra

brodatzeko, josteko, larrua josteko plantxa industriala... Apalak pixkanaka hariz betetzen ari da. «Kolore asko falta zaizkit oraindik». Oihalik ez du tailerrean, «ordena» gustatzen zaiolako.

Oraingoz bakarrik ari da tailerren lanean, baina beste bi lagun gehiagorentzako lekua egiteko asmoa du: «Ea zer gertatzen den gaur, eta bihar ikusiko dugu. Ea nola doan negozioa».

Ekainaren 1ean ireki zuen denda eta oraingoz, gustura ari da lanean. «Jendea gustura dagoela ikusten dut, gustatzen zaie egiten dudan lana». Ilusioa eta goxotasuna adierazten duten elementu gehiago ere badaude Inakat tailerrean: «Adibidez, praka barrenak hartzen ari naizen bitartean, kafetxo bat eskaintzen diet bezeroei».

Arropa bilduma Bizitza guztian izan zuen amets nagusia bete du Cristina Palitak, baina beste desio bat ere badabilki buruan: «Nire arropa bilduma egitea».

12 GOIBERRI

GURE LURRA

Baserriarren zerbitzura Beasaingo Muxika baserriko Joxe Mari Iraolak belarretan eta basoan lan eginez ateratzen du bizimodua; etxean ez ezik, kanpoko baserrietan ere egiten du lan.

Tere Madinabeitia Beasain Udan lanez lepo egoten da Joxe Mari Iraola Aranburu (Beasain, 1961). Belar garaia da baserrietan, eta traktorea eta bestelako makinak lagun dituela, batetik bestera ibiltzen da belarra mozten, fardoak edo bolak egiten... Eguraldiak agintzen du lan horretan, eta eguraldiak lan horietatik libre utzitako arratsalde batean tarte bat hartu du kazetariarekin elkartzeko.

Hitzordua baserriaren atarian izan da, Beasaingo Gudugarreta auzoko Muxikan; Marta Peñagarikano emaztea eta Julen semea ondoan zituen.

Iraolak beti ezagutu ditu behiak etxean. Aita trenbideko barrerazaina zen, eta lana amaitutakoan, baserrian jarraitzen zuen. Baita etxeko gainerakoek ere: «Guk, eskolatik irten eta lana, eskolako oporrak ere belarretan izaten ziren. Eta belarrak bukatutakoan, patata ateratzea, gero indaba, arbia ondoren... Horrekin hasterako eskolan hasita ginen berriro».

Eskolan, hain zuzen, Arriara-

nen ibili zen lehenik, La Salleko fraideekin gero, eta Goierri lanbide eskolan azkenik, mekanika arloko lanbide heziketa ikasten.

Muxikaren kargu hartuta Ikasketak amaitu eta Irizarren ebentual ibili zen tarte batean, baina «orduan ere urte zailak izan ziren» lan aldetik, eta baserrian geratzea erabaki zuen.

Ordurako aita jubilatuta zegoen eta anaia-arrebek haien bizimodua eginda zuten; «ama gazterik hil zen, aita adinean aurrera zijoan eta bakarrik zegoen. Hau [Muxika baserria] bakarrik geratzen zen, eta ni ere etxean geratu nintzen».

Hasieran etxean egiten zuen lana bakarrik, baina gero kanporako hasi zen. Lan asko zegoen, orain baino gehiago. «Orduan baserri txiki asko zegoen, eta haietan egiten nuen lan.

Fardoak egiteko makinak ez zeuden asko, moda ere sartu zen... Lan asko zegoen».

Fardoak egiteko lehen makina 1988an erosi zuen, eta trak-

tore handiari erantsita, harekin hasi zen baserriz baserri. Etxerako ekarri zuen makina, baina kanpoko jendeak ikusi egiten zuen, eta Muxikara joaten zitzaizkien eske. Egiten zuen fardo bakoitzeko kobratzen zuen, eta hala jarraitzen du gaur ere, baina fardoak baino gehiago, bolak egiten ditu orain. «Bolen mundua ere eromena izan zen dozena erdi urtetan, izan belar berdea izan ihartutakoa, modan jarri ziren haiek ere».

Baserrien desagerpena Beasaindik Urretxura bitarteko bezeroak ditu batez ere Iraolak, baita Beasaindik beherako batzuk ere, «baina ni hasi nintzeneko hamar baserritatik bat bakarra gelditzen da». Ez da bezeroaz ari, baizik eta baserriez: «Ez da niri deitzeari utzi egin diotela, baizik eta baserria bera utzi egin dutela. Edadeko jendea desagertzen joan den eran desagertu dira baserriak».

Lehengo baserriak 5-10 behikoak ziren, eta horiek dira desagertu direnak. «Orain le-

hen adina buru egongo dira inguru honetan, baina 3-4 puntutan konzentratuta, masifikatuta». Baserritarrak ere aldatu egin dira; «Baserri txikietan zelai bazterrak garbitu egiten ziren, orain terreno onak bakarrik, aldapak eta geroz eta gutxiago».

Lan egiteko era ere aldatu dela dio Iraolak. Orain, belarra mozteaz gain, astindu eta bildu ere egiten du makinarekin, «lehen egiten ez ziren lanak». Lehen baserrikoek bertakoek prestatzen zuten zelaia, arrastoetan belarra jarrita, baina orain dena mekanikoa da.

Hobera egin du baserriko lanak: «Lehen eskulana zen dena, gaur baino nekosogoa; lehen hilabete edo hilabete eta erdi pasatzen zen lanean bela-

GOIBERRI 13

GURE LURRA

Makina bat traktore eta osagarri makina bat lan egiteko rtzainari artaldeko ardi kopuruaz galdetzea bezala izan da Iraolari lanerako dituen makinez galdetzea: «Guztira 15 bat makina izango ditut». Belarretan egiteko, segadora eta traktore txikia, traktore handia, astintzekoa, biltzekoa, fardoa egitekoa, bola egitekoa, bolari plastikoa jartzekoa, ximaurra zabaltzeko bi gurdi, sasi-garbitzeko makinak, hondeatzaile txiki bat... «Mekanika ikasketak ondo etorri zaizkit mantenimendu lanak-eta egiteko behintzat».

A

Joxe Mari Iraola eta Julen semea Beasaingo Muxika baserriaren ondoan. TERE MADINABEITIA

rretan, orain egun batean dena egin nahi dute»

Basoan lanean

«Ordurik gabeko lana, astebururik gabeko lana eta oporrik gabeko lana da gurea» Joxe Mari Iraola Baserriko langilea

Uda garaian belarretan ibiltzen da batez ere Iraola, baina baita sortzen diren beste lan askotan ere: pinudi sailak botatakoan garbiketak egiten, gero pinuak berriz aldatzeko, adibidez.

Horretan ere urte zoroak izan zirela dio beasaindarrak, «pinuak dirua egiten zuen», baina orain ez lehen bezala, eta jabeek pinudia bota eta landare berria sartzeko ez dute lehengo arintasunik. Hala ere, pinua sartzen ibilitzen da tarteka.

Beste lan batzuk ere egiten ditu: itxiturak egin, egurra txikitu... «Baserrian sortzen diren ‘txapuzeri’ guztiak egiten ditut.

Lan klase honetarako jenderik

ez dago, eta gutxiago oraindik gaztea». Jendea lan horiek egitera ohitu gabe dagoela uste du: «Gurasoei laguntzea beti izan da baserrian, baina orain dena galdu da; hartu praka motzak eta korrika, edo bizikleta... horrela ibiltzen dira gazteak».

Jendeari ez zaio gustatzen lan mota hori, eta horri buelta emateko, balioa eman behar zaiola dio, «ondo kobratu behar da horretarako».

Ordurik gabeko lana Belarretan, basoan... beste lan batzuk ere egiten ditu Muxikakoak: lorezain ere bada, zuhaitzak kimatzen aritzen da; herriko karrozak ere eramaten ditu traktorearekin, Olentzero, Errege eta danborrada egunetan; hondeamakinarekin bideak

konpontzen ere ibiltzen da luiziak daudenean; elurra kentzera ere joaten da...

Berea, «ordurik gabeko lana, astebururik gabeko lana eta oporrik gabeko lana» dela dio.

Gainera, etxean ere badu zer egin, 6 behi, 6 txekor, eta 15 oilo ditu eta. Soroa eta baratzea ere badituzte. Marta emaztea arduratzen da batez ere horietaz, eta 12 urteko Julen semeak ere laguntzen die.

Lana gustukoa du Iraolak, «hau beti gehiago gustatu zait fabrikakoa baino, askatasun gehiago... baina ordurik gabekoa da, soldata ere ez da hilero berdina...». Hala ere, baserritik eta baserri lanetatik «bizi daiteke, baina kontua hartuz, bizioak eta oporrak alde batera utzita».

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Zegamar errezeta gozoa Ekainean hil zen Joxe Mari Gorrotxategi Pikasarri gozogile tolosar ospetsua.

Zegamako jatorria zeukan, aita-ama biak hangoak baitzituen. Aita Joxe Mari hasi zen gozogintzan, Matias aitonak Tolosan erositako lokalean.

Joxe Mari Gorrotxategi Pikasarri gozogile zena (Tolosa, 1929 – 2019), gozotegiaren aurrean, 2009an. JOXEMI SAIZAR / ATARIA Matias Gorrotxategi, Etxeberribekoa baserrikoa zen, lanbidez artzaina. Trenbidearen etorrerarekin, karrilean hasi zen lanean. Kapataz izatera iritsi zen, eta geroago Tolosara destinatu zuten. Bizilekua han jarri zuten.

Aitarekin gozotegian

Aimar Maiz Zegama Euskal Herriko bazterretara eta haren mugaz haraindikoetara iritsi zen Joxe Mari Gorrotxategi Pikasarri (Tolosa, 1929 – 2019) gozogilearen ospea. Ekainaren 11n hil zen. Gozoekin mamiazalak gozatzeaz gain, gozo-

gintzaren hezurdura ere eraiki zuen, XX. mende luzean. Museoa eraiki zuen, lantegiaren osagarri, eta zaletasun amaigabez bildutako errezeta, historia, tresna eta euskal gozogintzaren sekretu andana bateratuta.

Museoa ikustera joandako ba-

tean Joxe Migel Barandiaranek animatuta, liburua idatzi zuen jakintza harekin: Historia de la Confiteria Vasca (Euskal Gozogintzaren Historia).

Gorrotxategik jatorri zegamarra zeukan, bi gurasoen aldetik. Aitaren aldeko aitona,

Aita, berriz, Joxe Mari Gorrotxategi Otaegi, Zegaman jaio zen 1899ko abenduan. Apaizgaitegia 18 urterekin utzi zuenean — Barandiaran ezagutu zuen han—, gozogile lanean hasi zen, Donostian eta Oñatin. Tolosan 1925ean jarri zuten bere gozotegia, Matias aitak Kale Nagusiko 2an erositako lokalean.

1928an Rafaela Pikasarri Alustiza zegamarrarekin ezkondu zen. Joxe Mari Gorrotxategi Pikasarri 14 urterekin hasi zen aitarekin konfiteritzan lanean.

Donostian, Iruñean eta Miarritzen osatu zuen ofizioa.

GOIBERRI 15

ERREZETA

Txipiroiak tintan MIKEL ALBISU

Osagaiak 4 lagunentzat 20 txipiroi 5 tipula 2 piper berde 4 baratxuri ale 3 koilarakada irin Ardo zuri basokada Txipiroi tinta Olioa Gatza

Prestaketa Lehenik txipiroiak garbitu, eta hankak bereizi behar dira.

Betegarria Bi tipula xehe-xehe txikitu eta su txikian gorritu. Txipiroien hankak gehitu eta ondoren txipiroiak betetzeko gorde.

Saltsa

Etxean prestatutako janaria etxera eramateko aukera erbait «desberdina» egiteko asmoarekin ireki zuen Maite Garmendiak Maitte janari prestatuak duela 11 urte. Haren filosofia etxean prestatutako janaria jendeak bere etxera eramatea da. «Etxeko zaporeak eramatea, amonak prestatzen zituen bezalako dilistak jateko aukera izatea».

Maitteko sukaldea zabalik dago astelehenetik larunbatera, 07:30etik 20:30era, etenik gabe. Igandeetan itxi egiten dute. Astean zeharreko jai egunetan, berriz, 08:30etik 14:30era zabaltzen dute. Ordu tarte horretan, bertan jateko edo prestatutako janaria etxera eramateko aukera eskaintzen dute: lehen platerak, bigarrenak eta azkenburukoak, dena bertan eginda, inongo gehigarririk eta kimikorik gabe.

Z

Norbanakoez gain, taldeentzat ere zerbitzua eskaintzen dute. Jaunartze, ospakizun, herriko festa... Elkartean, pilotalekuan, herriko plazan... Eskariaren arabera moldatzen dute otordua Maitten. Behar den jende kopuruarentzat janaria prestatu, eraman eta zerbitzatzerainoko lanak beraien esku hartzen dituzte.

Janari eskaintza ere zabala dute, eguneroko otordutik hasi eta ospakizunetako gutizietaraino. Etxean prestatzeak lan asko ematen duten jakiak dira bezeroek gehien estimatzen dituztenak: bakailaoa, haragi bolak, masailak, frijituak, piper beteak, itsaski krema...

Prestatutako janariaz gain, hainbat gutizi saltzen duten denda ere bada Maitte: kontserbak, olioa, ardoa...

Hiru tipula, piper berdeak eta baratxuriak julianan ebaki eta zartagin batean gorritzen jarri.

Kolorea hartzen duenean irina gehitu, pixka bat frijitzen utzi eta ardo zuria gehitu, baita txipiroien tinta ere. Ur pixka bat gehitu eta eginda dagoenean saltsa pasatu.

Bukatzeko Txipiroi gordinak, aurretik prestatu dugun betegarriarekin bete. Saltsatan sartu, eta 20 bat minutuz sutan edukita, eginda leudeke.

Zerbitzatzeko Txipiroiei laguntzeko, argazkian bezala, arroz pixka bat jarri daiteke.