GoiBerri 340. zenbaia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

340. zenbakia. 2019ko irailaren 6a

Angela Linskey

Nekazaritza ekologikoan aditua

«Jendeak nahiago du edozer gauza jan, eta ondoren botikak hartu» 7-9

Silvana Beaskoetxea 3 Iritzia 4-5 Hariz eta orratzez jositako nortasuna 6 Garia eta euskara, eskutik 10-11 Igartza, pailazoen harrobi plaza 12-13 Saretik 14

GOI B ERRI Nekazaritza ekologikoarekiko eta bizitza osasuntsuarekiko kontzientzia sendoa du bizitzako ipar Angela Linskeyk. ARIANE VIERBÜCHER

GOIBERRI 03

KATE mOTZEAn

Silvana Beaskoetxea Ingeles irakaslea

«Egunero nire herriko egunkaria irakurtzen dut gosaltzen dudanean» Mikel Albisu Ataun Silvana Beaskoetxea (Santa Rosa, Argentina, 1972), ingeles irakaslea da, Lazkaoko ikastolako hizkuntza eskolako arduraduna eta bi seme-alaben ama. Hamabost urte dira Ataunen bizi dela eta dagoeneko Ataun bere herritzat badu ere, «herrimina beti sentitzen» du.

«Bizitzako oroitzapen guztiak jaioterrian ditut, eta hori ez da inoiz ahazten».

Zer ekarriko zenuke Argentinatik Euskal Herrira?

Nire hango lagunak, egunerokoa konpartitzeko. Egunero

nire herriko egunkaria irakurtzen dut gosaltzen dudanean.

Internetak asko laguntzen du.

Liburu bat.

Laboaren Izarren hautsa.

Eduardo Galeanoren El libro de los abrazos eta Patas Arriba.

Oporretarako leku bat.

Ze zaletasun dituzu?

Abeslari bat.

Gauean lasai nagoenean, edo goizean goiz, irakurtzea. Buztina lantzea eta margotzea ere oso gustuko ditut.

Argentinako Leon Gieco.

Frantziako Pirinioak gustatzen zaizkit, hango herriak, mendiak, lakuak...

Abesti bat.

Amets bat.

Leon Giecoren La memoria eta

Etxean ogia egiteko Argentinako buztinezko labe bat izatea.

Janari bat.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Argentinako asado on bat lagunekin konpartituta.

Seme-alabek niretzako egindako marrazkiak.

Edari bat.

Errioxako ardoa edo udan Argentinan lagunekin edaten nuen Gancia limoiarekin.

Pelikula bat.

El jardinero fiel.

«Frantziako Pirinioak gustatzen zaizkit, herriak, mendiak, lakuak...»

Goierriko txoko bat.

Gure etxea eta bere ingurua.

Ataunen biziko ez bazina…

Argentina bueltatuko nintzateke... Edo munduari bueltak emanez, batek daki!

MIKEL ALBISU Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Antxiñe Mendizabal Aranburu Idazlea

Oporrik ez, eskerrik asko ro har, kasik tabu bat da esatea opo-

omen daude: bat, gehiegizko itxaropenak sortutakoa, hau da oporrak idealizatzeaz gain,

rrak baino nahiago duzula ohiko bizimodua; are gehiago, aitorrezina da oporretan gaizki

haien ardura gure gain hartu ohi dugu; bi, etxekoekin ohi baino denbora gehiago egon behar izateak eragindakoa, hau da, urtean zehar egiten ez du-

O

pasatu duzula azaltzea. Lagun minen batzuek, halere, onartu dizkidate horrelakoak, eta azken boladan, gero eta emakume gehiagori entzuten diot esaten oporrak prestatzeak sekulako estresa eragiten diela, oporraldiak berak dezenteko etsipena, eta jaiegunak pasatzen direnean baino ez dutela lasaitua hartzen. Aje hauen atzean dagoen egoera irudikatzea ez da zaila, bestalde, erremedio erraza duela esango nuke: etxetik kanpo egun batzuk bakarrik ematea. Emakume gutxi dira euren buruari horrelako plazerik ematen diotenak, tamalez. Tabutzat hartzen da hori ere, nonbait, etxekoandre eta amen artean.

Niri eginiko aitorpenak aintzat ez hartzekoak izan daitezke, baina iritzi serioagoek diote psikologoen kontsultetan antzeko kasuak artatzen dituztela. Hiru arrazoi gutxienez ba

gun familia bizitzak sortzen dizkigun emozio eta sentimenduak eraman zailak suertatzen zaizkigu; hiru, oporraldian gauza mordo bat egin nahi izateak ekarritakoa, hau da, atsedena baino nekea eragiten digun ekintza-zerrenda osatzeko joera dugu. Aipatu gabe geratzen da askori bere erosotasun esparrutik, errutinatik ateratzeak eragiten dien izua. Hortaz, horrekin guztiarekin ondoriozta daiteke oporraldiei balio handiegia ematen diegula edota egitera derrigortuta gauden etena balizkoa baino ez dela.

Nire kasuan, oporraldiek izan ohi dute, bakarkako ihesaldiaz gain, momentu ezin atseginagoa: irakurtzeko liburuen zerrenda osatzen dudanekoa.

Aurtengo uzta, aspaldiko partez, oparoa izan da. Besteak beste, atsegin handiz irakurri dut Paolo Cognettiren Las

«Emakume askok euren buruari ukatzen diote oporretara bakarrik joatea.

Tabutzat hartzen da hori, nonbait, etxekoandre eta amen artean»

ocho montañas (Le otto montagne), lagun bi eta mendi bati buruzko istorio xume bezain polita.

Orrialde honetara ekarri nahiko nuke pasarterik esanguratsuenetako bat. Pietro, lagunetako bat, Nepalen dago.

Mendizalea da eta urrutiko mendiak ezagutu nahi ditu, munduko altuenak. Zamaketari batekin hizketan ari dela, lurrean mandala bat marraztuz azaldu dio munduaren erdian mendi altu bat dagoela, Sumeru izenekoa. Sumeruren inguruan zortzi mendi eta zortzi itsaso omen daude. Horixe da Nepaleko menditarrentzat mundua. Halako batean, zamaketariak munduaren erdigunea makila batez seinalatuz galdetu dio Pietrori: «Zure ustez, zeinek ikasiko du gehiago: zortzi mendiak ibili dituenak edo Sumeru mendian gailurra egin duenak?». Eta orduan, bere herria eta mendiak inoiz utzi ez dituen Bruno lagunaz gogoratu da Pietro.

Lerro hauek idatzi ahala gogoratu naiz opor hauetan badagoela egiteke geratu zaidan zerbait: Izazpira igotzea.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Eskolara itzulera Oporrak pasa direla gogorarazi du Josu Marotok, baina berak, behintzat, «uda hau irakasleari adi-adi-kasu eginez» pasa du. «Ea kurtso hasiera telesail famatua bezain entretenigarria den!», dio . Nonbait, Paperezko etxea telesaila asko gustatzen zaio Marotori.

Denbora aurrera doala, baina lehengo lepotik burua, Axier!

Are gehiago uda parte honetan, kazetari guztiek informazio orriak nola eta zerekin bete ustez ez dakitenean. Zorioneko futbola falta delako ote? Informazioak ere oporrak hartu dituelako? Informazio eragileek prentsa-oharrak idazteari utzi dietelako epe labur honetan? Urtero berdina gertatzen denaren sentsazioa daukat nik behintzat. Eta oporretan gaudenok, berriz, berriak jaso gosez. Eta beste behin konturatu naiz abuztuan egunkaria irakurtzea edota albistegi bat entzun eta ikustea oso monotonoa dela, eta gainbegiratu batean dena barneratuta.

Hori bai, orriak nola bete ez dakitenean edozeri eusteko gai dira, eta hona adibide bat. El Mundo Deportivo-n joaneko abuztuaren 29an irakurria: «La justicia investiga a la Plataforma Pro Seleccions Catalans». Gure ESAIT zenaren pareko erakundeak diru-laguntza publikoak jaso dituela eta badirudiela hori justifikatzeko nahi adina dokumentu ez dituela aurkeztu. Ia orri osoa eskaini dio, eta bitartean Futbol ligako talde gehienak Ogasunarekin zorretan (eta honi buruz hitzik ere ez). Espainiako Gobernuaren osaketa eza dela eta ere, egunero izan ditugu albistegietan horri begirako berri hutsalak. Eta alde honetatik egindako aldarrikapen gehienak lehenbailehen osa dadila berrestea izan da, nola bestela amaitu AHTarekin? En fin, Brexit-a eta demokraziaren gaia ere hor izango genuke baina…

Osakidetzan ere euskararen normalizazioari begira aurrerapausoak ematen ari direla ezin uka. Baina hemen ere lehengo lepo beretik burua. Hamaikagarren erreklamazio-orria betetzea tokatu zait oraingoan ere. Ez naiz ni medikuarenera askotan joaten naizen horietakoa, baina abuztuan hala tokatu zait. Ordiziako Osasun Zentroan nire mediku burua oporretan eta ordezkoa lanean. Sartu, diosala adeitsu euskaraz egin, azalpenak ematen hasi eta segituan altoa! «No entiendo!». Beste aukerarik ez zegoela konprobatu ostean eta belauna minez neukala jakinda, espainolez hitz egin, medikuaren aholkuak jaso, eta hala, erreklamazio-orria idaztera.

Zer pentsatuko ote du medikuntza euskaraz ikasten aritu den edota ari den gazte batek? Euskara ez dakitenak baino sendagile txarragoak al gara gu? Zer pentsa ematen dit niri honek. Eskerrak futbol liga martxan dugula jada!

Aitor Calvillo

bat eta

Juan Carlos Espainiako errege emeritua hil egin da. Euskal Herria askotan hartu izan dute gaitzat eurenak estaltzeko eta, aurten ere, Estatuaren kazetariek ez dute oporrik hartu. Bestelakoetan, baina, irristadarik ere izan dute. Borbondarraren heriotza argitaratu zuten.

Legazpiko Artajorran aldizkariaren zurrumurruen atala gogorarazi dit. Hauxe zioen 2005eko ale batek: «Artajorranek jakin duenez legazpiar bat Juan Karlos Espainiako erregeren sasiko semea da».

Iturria eta zenbait datu zetozen jarraian, esaterako: «2003ko hauteskundeetan Iturgorri ezker abertzalearen plataformako ze-

bat Axier Iriondo

rrendetako kide izan zela» eta «Felipe printzea baino zaharragoa dela». Hegialden bizi omen da.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Hariz eta orratzez jositako nortasuna

Ainara Antxiak AEBetan erakutsiko du saritutako bilduma. A. ANTXIA

Kerman Garralda Zubimendi Ainara Antxiaren (1996, Legazpi) eta Elene Barandiaranen (1997, Lazkao) ametsa egun batean euren arropa marka propioa izatea da. «Horra heltzea oso zaila da», lasaitu dituzte aurreikuspenak eta presioa. Bidean aurrera egiten ari dira, ordea, eta hariari tiraka aurten amaitu dituzte Bartzelonako Goi-mailako Moda Diseinu Eskolako ikasketak. Goitik amaitu ere, Antxiaren Gradu Bukaerako Lana saritua izan baita: «Ikasturte osoan zehar zortzi piezako bilduma oso bat osatu behar izan dugu: materialak hautatu, diseinuak, josi, komunikazio estrategia bat prestatu... Nirea hiru lanik onenetako bat izan da, eta horri esker ikasten jarraitzeko graduondoko bat lortu dut».

Antxiaren bilduma San Frantziskoko (Ameriketako Estatu Batuak) moda lehiaketako 50 finalisten artean hautatua izan da aldi berean. «Oso albiste ona da. Motibazioaz gain, halako bidaiek jende eta inspirazio iturri berriak ezagutzeko balio dute».

Gakoa nortasun propioa izatean dagoela diote. «Moda eta diseinu mundua zabala eta errepikakorra da. Besteek egiten dutenetik bereizteko, identitate propioa argi izan behar da», azaldu du Barandiaranek.

Gazteek badakartzate ideia berriak: «Materiala sortzen doazen heinean aukerak ugaritzen doaz, eta hori baliatu behar dugu. Jasangarritasunaren arloan, esaterako, lan handia dago egiteko», osatu du lazkaotarrak.

Biak ala biak kirol-jantziak dituzte lantzeko gustukoen:

«Kirol munduko moda oso zabala da, baina, aldi berean, konplexua, kirol bakoitzaren ezaugarrietara egokitu behar delako», diote. «Gainera, Astore, Ternua, Loreak... Euskal Herrian badago kiroletako modan non lan egin».

«Nire bilduma hiru lanik onenetako bat izan da, eta graduondoko bat lortu dut» Ainara Antxia

Moda diseinatzailea

«Besteek egiten dutenetik bereizteko identitate propioa argi izan behar da» Elene Barandiaran Moda diseinatzailea

Ikasketak alboratu gabe, Antxia eta Barandiaran lan munduan lehen urratsak emateko gogoz daude. Horiek dira, baina, zailenak. «Lan egiteko urteetako esperientzia eskatzen digute. Lanik gabe, ordea, ezin esperientziarik pilatu», salatu du Antxiak. Barandiaranek erantzun dio aukera onena multinazional handiekin hastea dela, lan poltsa handiak dituzte-eta.

Antxiak eta Barandiaranek argi dute euren bidea aukera askoren artean. Diseinuari lotutako lanak egitea gustatuko litzaieke, besteak beste, josten eta komunikazio estrategiak prestatzen ere trebatu baitira Bartzelonan.

GOIBERRI 07

ELKARRIZKETA

Angela Linskey Nekazaritza ekologikoan aditua

«Guztia dago kutsatuta, baina gizartearen zati handi batek ez du aldatzeko intentziorik» ARIANE VIERRBÜCHER

Ariane Vierbücher Ordizia Naturarekiko eta bizitza osasuntsuaren inguruko benetako kontzientzia du Angela Linskeyk (Birstall, Ingalaterra, 1949). Duela urtebete eskasetik bizi da Ordizian, ia 40 urtean Jesus Mari Gonzalez senarra zuenarekin batera landa eremuan bizi ondoren, Abaltziske-

tako Naera Haundin azken urteetan. Baserrian bizi eta baserritik bizitzea izan zen hartu zuten erabakia, eta nekazaritza ekologikoa haien aukera. Toki askotan ezagunak ziren ekoizten zituzten produktuengatik, baina baita ingurumenarekiko oso konprometituta egon diren bikotea osatzen zutelako ere.

Nekazaritza ekologikoa geroz eta jende gehiago erakartzen ari da. Zuk eta zure senarrak 1970eko hamarkada inguruan ekin zenioten.

Ingelesa irakasten nuen garai hartan. Jesus Mari nire ikaslea zen. Horrela ezagutu genuen elkar. Ingelesa hobetzeko intentzioarekin, Ingalaterrara joan

ginen eta han jende oso interesgarria ezagutu genuen. Naturarekiko kontzientzia handia zuen jendea zen. Politikoki bat gentozen haiekin, baina politikoki bat etortzea baino gehiago zen, elikadurari dagokionez ere kontzientzia zutenak ziren. Elikagaien inguruan asko ikasi genuen. Nondik datozen eta zein

08 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

onura duten besteak beste.

Hori izan zen abiapuntua. Ingalaterran 18 urte igaro ondoren Euskal Herrira bueltatu ginen.

Non kokatu zineten?

Bizimodua aldatu nahi genuen, pentsatzen genuelako hori zela bide egokia. Urnietan baserri batean bizitzeko erabakia hartu genuen eta han hasi ginen pixkana-pixkana. Ingeles irakasle lana, baserriko lanarekin uztartzen nuen garai hartan.

1979an zen hori. Hiru urte igaro genituen bertan.

Eta ondoren?

Baserria utzita, euskara beharbeharrezkoa denez, Lazkaon egon ginen ikasten. Ezagun batzuei baserrian laguntzen ere ibili ginen garai hartan.

1984an, berriz, Abaltzisketako Naiera Haundi baserria erosi genuen. Bertan igaro genuen gure bizitzako zati oso garrantzitsu bat, 34 urte. Igarotako denboragatik bakarrik ez, bizimodu filosofia desberdina zen, gure pentsakerarekin bat zetorren filosofia. Asko ikasi genuen eta ikasitako hori praktikan jarrita ia 40 urte igaro ditugu, baserria saldu genuen arte. Iaz izan zen hori. Orain, Ordizian bizi naiz.

Zergatik aukeratu zenuten nekazaritza ekologikoaren bidea?

Elikadura osasungarriagobat nahi genuelako. Ikusten genuen, elikatzeko modua okerrera zihoala eta ez genuen horrelakorik nahi guretzat. Gaurgaurkoz arrazoi genuela uste dut, nahiz eta horrek ez nauen batere pozten.

Nolakoa izan zen bide hori aukeratzea?

Euskal Herrian ez zen oso ezaguna nekazaritza ekologikoa.

Katalunian izan ziren lehenetarikoak. Ingalaterran, adibidez, hemen baino aurreratuago zeuden arlo horretan. Bigarren Mundu Gerra baino lehen bazegoen nekazaritza ekologikoaren aldeko mugimendu bat, eta Jesus eta biok ere hortxe sartu ginen Ingalaterran bizi ginen bitartean. Handik informazio

asko jaso genuen. Urnietako baserrian ikasitako hura praktikan jartzen hasi ginen, nahiz eta hemen produktu ekologikoak aurkitzea zaila zen.

Garbi geneukan baserritik ateratzen genituen elikagaiez elikatu eta biziko ginela, guk geuk landatu eta zaindutakoekin. Erositakoak ez zigun konfiantzarik ematen.

Osasunagatik egin zenutela aipatu duzu.

Bai, osasunagatik batez ere, baina ez gureaz bakarrik, baita lurraren osasunagatik eta gizarte osoaren osagunagatik ere. Gizartearen zati handi bati guk aukeratutako bizimodu horrek lan handia suposatzen dio, gehiegizkoa; norberak jan behar duena norberak landatzea eta zaintzea. Jendeak nahiago du edozer gauza jan, eta ondoren medikamentuak hartu.

Nire familia Ingalaterran bizi da. Badakit han baserri batean bizi nahi izatekotan ingurukoak laguntzeko prest izango genituela, ideia oso ona dela iritzita.

Naturarekiko beste konzientzia bat dute .

baita gazta pixka bat ere. Haragirik ez, ezta arrainik ere. Esnerik ere ez dut edaten. Beganoa izan nahiko nuke. Bestalde, azukre asko kontsumitzen dute beganoek, eta hori ere ez dut nahi. Ez da hain erraza guztiz koherentea izatea.

Nire elikatzeko modua erabaki bat da, bizitzeko filosofia bat eta benetan onuragarria delako egiten dut. Eta horrek, askotan gertukoekin ditugun harremanetan eragin du. Lagunekin elkartzerakoan arazo bat ere izan daiteke.

Zergatik?

Adibide bat jarriko dizut. Bazkari bat antolatzerakoan, normalean ez gaituzte kontutan hartzen. Bazkaria ordaindu dut, baina ia ezin izan dut ezer ere ez jan. Horrelakoak gertatu zaizkit, eta azkenean ez joatea erabakitzen duzu.

Beste batzuk, saiatzen dira gehiago ulertzen, eta egoera zelebre xamarrak sortzen dira.

Begira, behin familiako baten etxera bazkaltzera joan eta galdetu zidan: ‘Haragia jan gabe

Euskal Herrian oztopoak izan zenituzten?

Erabaki hau hartu genuenean inguruko batzuek ez zuten ulertu. Ez ginen babestuta sentitu.

Aldentzen ere hasi ziren batzuk.

Ez eztabaidagatik, baizik eta gure aukerarengatik, baserrian bizi eta baserritik bizitzeagatik.

Eta bai, gauzak aldatzen ari dira. Gazteengan kontzientzia sortzen ari da. Baina orain lan oso handia dugu egiteko hori guztia aldatu aurretik. Guztia baitago kutsatuta eta gainera gizartearen zati oso handi batek ez du aldatzeko batere intentziorik. Pentsatzen dute horrela oso ondo bizi direla. Horrek aldatu egin behar du, baina oso zaila da.

Ingurukoekin erlazioak aipatu dituzu...

Begetarianoa naiz, eta nahiko zorrotza gainera. Barazkiak, frutak, zerealak eta lekaleak jaten ditut, arrautza egosiak, eta

«Erabakia hartu genuenean batzuek ez zuten ulertu. Ez ginen babestuta sentitu» «Jendeak nahiago du medikamentuak kontsumitzea elikadura zaintzea baino»

«Gizarte arloaz, politikaz eta administrazioaren funtzionamenduaz ere ikasi dut»

jarraitzen duzu ezta?’. Baietz erantzun nion eta berak ‘ondo orduan, arraina jarri dut eta!’. Ez nion ezer esan, baina garbi dago ez duela ulertzen zer den begetarianoa izatea.

Medikamentuak ere aipatu dituzu. Zer duzu esateko medikamentuen kontsumoaren inguruan?

Gehiegi kontsumitzen direla.

Borondate falta dago orokorrean. Jendeak nahiago du medikamentuak kontsumitzea elikadura zaindu baino. Botiken kontsumoa ikaragarria da hemen, Ingalaterran ez nuen horrelakorik ezagutu. Beldurgarria da. Edozer gauzagatik, txikikeriak izanda ere, botikak hartzen ditu jendeak. Gure gorputzarentzat ez da ona. Daukaguna sendatzeko asmoarekin hartu, eta beste zerbaiti eragiten diote botikek.

Egia da, bizi esperantzak gora egin duela. Baina ondo bizi al dira? Eta hori, kontutan hartuta adin askoko pertsonei buruz hitz egiten ari naizela, eta gazteak zirenean orain baino hobeto jaten zutela. Zer gertatuko da elikadura ez osasungarria daramaten gazteak zahartzen direnean? Nola egongo dira? Ikustekoa izango da.

Borroka luzea dago aurretik, baina ez gizarteak ez boterea dutenek ez dute beste norabide bat hartzeko benetako saiakerarik egiten, ezta asmorik ere.

Duela gutxi ogia albiste izan da.

Saltoki askotan salgai duten ogiaren kalitatea zalantzagarria dela eta, osagaiak zehaztera behartuta daude, jendeak erosten duenaren informazio osoa izan dezan.

Ingalaterran bizitzen egon ginenean , Gure eguneroko ogia izenburua duen liburua irakurri genuen. Idazleak kontatzen du okindegi industrial batera egindako bisitan izandako esperientzia. Oso inpaktatuta gelditu ginen eta gu geu hasi ginen etxean ogia egiten. Ez zen oso ona, baina hori jatea nahiago genuen.

GOIBERRI 09

ELKARRIZKETA

Jendeak ez daki zer erosten duen, baina interesa ere ez dute jartzen. Saltoki askotan ogi integral moduan saltzen duten hori, ez da benetako ogi integrala. Gari-garia baino ez diote gehitzen. Fermentazio laburrekoak dira gainera. Azken finean, ez dira osasungarriak.

20 urte inguru nituenean, Ingalaterran, erosketak egiten nituen tokian bazegoen ogi bat, gainontzekoak baino askoz garestiagoa. Oso ona zegoen, eta on egiten zidan. Okinari galdetu nion ogi horren prezioaren zergatia. ‘Beste modu batean egindakoa delako’, erantzun zidan. Ez nuen oso ondo ulertu zer esan nahi zuen horrek, eta ez nion gehiago galdetu. Orain konturatzen naiz zer esan nahi izan zidan.

Garestiagoa izanda ere, garbi daukat zein den aukera egokia.

Nahiago dut jatekoan gehiago gastatu, hori eginda oporretan joaterik ez badut ere.

Portugalen 16 urtez azpikoei zuzenduta dauden eta azukrea daramaten produktu industrialen publizitatea debekatu dute.

Ze iritzi duzu horren inguruan?

Aurrerapauso bat da hori. Portugal atzetik dagoenaren irudia dugu sarri eta horrelako erabakiek kontrakoa erakusten dute.

Zure bizimodura bueltatuz, zer suposatu dizu horrenbeste urtean baserrian bizi izanak?

Kalean bizita ikasiko ez nituzkeen gauza asko ikasi ditut ne-

ARIANE VIERBĂœCHER

kazaritzari eta naturari dagokionez: urtaroek duten garrantziaz, noiz landatu eta nola zaindu landareak, faunak inguruan duen garrantziaz, eta beste gauza asko. Pozgarria da ikustea hainbat eskolatan baratze txikiak jarri dituztela, Itsasondoko Herri Eskolan bezala.

Horrela, txikitatik barazkiak eta frutak nondik datozen ikasten dute. Haiekin kolaboratzen aritu nintzen denbora batean.

Gizarte arloaz, politikaz eta administrazioaren funtzionamenduaz ikasteko ere balio izan dit baserriko esperientziak.

Baserritik bizi ahal izateko, administrazioak nola funtzionatzen duen ikasi behar izan genuen. Batzuk laguntzeko prest daude, beste batzuk ez ordea.

Herrietan, baratze sarearen bidez, lur eremuak landu ditzakete herritarrek.

Baratze ekologikoak egiteko proposamena Abaltzisketako udaletxean egin genuen duela urte asko, Jesus Mari herriko alkate izan zenean. Proposamena ez zuten batere ongi jaso.

Horrez gain sagardo ekologikoa egiteko eta hantxe baserriko produktuak saltzeko eraikin

bat egitea proposatu zuen. Aldundia ados zegoen, eta beraz aurrera atera zen proiektua.

Baina denborarekin hasierako ideia apurtu egin zen. Negozio batean bilakatu nahi zuten.

Gaur egun itxita dago.

Orain Ordizian bizi zara pisu batean. Nolakoa da zure egunerokoa?

Etxea zaindu, jatekoa prestatu, mendira joateko ohitura dut, frantsesa ikasten ari naiz, Donostiako lagunak bisitatzera joaten naiz, Ingalaterrara ere egin ohi dut bidaiaren bat edo beste.

Hori da nire bizimodua.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Joxe Olabide eta Nere Arrondo senar-emazteak Markastegiko sailetan bildutako gariarekin. GOTZON ARANBURU

Tere Madinabeitia Legazpi Gariak eta gariarekin lotutako lanak berpizkunde txiki bat izan dute aurten Goierrin. Legazpiko Markastegi baserriko Joxe Olabidek eta Nere Arrondok etxe ondoan sail txiki bat erein, uzta bildu, lehortu eta aletu egin dute. Orain prozesuari amaiera ematekotan dira, Brinkolako errotan alea eho eta ateratako irinarekin etxean ogia eginda.

Bide luze horretan garai batean baserrietan egiten zen lana ezezik, harekin lotutako euskara berreskuratzeko aukera izan dute.

Joxe Olabidek ez zuen Markastegi jaiotetxean garia ezagutu, bai ordea garia jotzeko makina, gorrizta bat, garai batean egiten zen lanaren azken arrastoa. Aditzeraz, berriz, bai, badaki Legazpiko Ibarrolan eta Eixal baserrietan ereiten zutela garia duela 40-45 bat urte, baita beste hainbat baserritan ere lehenago. Zergatik mantendu zen baserri batzuetan eta beste batzuetan ez? «Seguru nago

Garia eta euskara, eskutik Galtzen ari diren euskal hitzak jaso nahian, garilanari ekin diote Joxe Olabidek eta Nere Arrondok Legazpin. ez dagoela erantzun ekonomikorik», dio Olabidek, «sentimendu kontua» baizik. Eta horixe izan da, hain zuzen, sentimendua, bera eta bere emazte Nere Arrondo Markastegiko sail

txiki batean garilana martxan jartzera eraman dituena.

Sentimendu horren baitan, etxean ekoitzitako irinarekin ogia egitea ere sartzen da. Nere Arrondok Albacetetik ekarrita-

ko osoko irin ekologikoa erabiliz astean bitan-edo ogia egiteko ohitura du. «Etxeko irinarekin egiteak zirrara berezia sortzen digu, nolakoa aterako den ez jakin arren», aitortu du Markastegiko etxekoandreak.

Euskal lexikoa Euskararekin lotutako arrazoiek ere pisu handia izan dute bikote honek etxean garilana berreskuratzeko orduan, horiek ere sentimenduzkoak. «Azkeneko urte mordoska honetan tokian tokiko euskarak direla eta, desagertutako hitz asko eta asko berreskuratu nahian ibili naiz», azaldu du Olabidek, eta hitz horien berri eman dien liburu batzuk aipatu ditu: Martin Ugarte Saletxe auzokidearen Legazpi barrutiko itzen bilduma, eta Aztiriko Julian Alustiza frantziskotarrarenak, Lihoaren penak eta nekeak, Euskal baserriaren inguruan... besteak beste. Euskal Herriko ahozko ondarea eta herri hizkerak bildu eta hedatzea helburu

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

duen Ahotsak egitasmoko bideo batzuk ere lagungarri izan dituela aipatu du Olabidek.

Baina, garia eta euskara nola lotu ditu? «Lexikoa arlo eta esparru guztietan uztartuta joaten da ekintza edo jarduera batekin, eta hala, garilana galtzen bada, garia ereiteari uzten bazaio, gariaren inguruko ez hitzak bakarrik, baita gariaren inguruan dagoen jokamoldea ere galdu egingo da: auzolana adibidez».

Garia eginda, langintza harekin lotutako hainbat hitz berreskuratzeko aukera izan du Olabidek: mutxurioa, galtzue, lastazaoa, galburue... «Aitzakia bila ibili naiz euskara jorratzeko eta ikasteko, eta aitzakia eta aukera eman dit gariak».

Lagungarri izan ditu prozesuan lehen aipatutako liburuak eta bideoak, baita Juan Garmendia Larrañagaren lanak, Eibarko Udalak kaleratutako hiztegi etnografikoa edo Bizkaiko «bi-hiru lan polit». Garilanetan ari zirela horrek inguruan jarri duen hizpidea ere bai: «Beste batzuekin hitz egin eta haiek hitz bat edo beste nola esaten zuten eta halakoak».

«Azkenerako, gari egite hori izan da aitzakia sua pizteko eta baserri inguruan galdutako euskara berreskuratzeko. Garia lokarri bezala hartuta, errazago ikasi dut euskara», azaldu du Olabidek.

«Aitzakai bila ibili naiz euskara jorratzeko eta ikasteko; gariak eman dit aukera» «Alea Brinkolako errotara eramango dugu; irinarekin ogi bat edo beste egingo dugu»

Joxe Olabide

Garia oraindik sailean; Olabide igitaiarekin garia mozten; gari ‘lastazaok’ traktore ondoan lehortzen; eta garia jotzen. .

MARKASTEGI-G.ARANBURU

Lan neketsua Lexikoaren galera, irina eta ogia... halako batean OlabideArrondo senar-emazteek erabaki zuten garia egiteari ekin behar ziotela, «mutxurtxo bat» etxe ondoko sailean, eta Brinkolako errotako Pepe Segadek ekarritako poltsakada bat hazi erein zuten iazko azaroan. Uztail bukaera-abuztu hasieran hasi ziren lanean: «Pauso guztiak lehengo era zaharrean egin nahi izan ditugu». Hala, igitaiarekin moztu zuten; hurrengo pausoa lastazaok edo sortak egitea zen, lokarritzat galtzue edo garia beraren enborra erabiliz, gero mutxuriatzea edo metak egitea... baina euria zetorrela-eta presaka zenbiltzan, eta traktore gainean jarri denak eta aterpera eraman zituzten, busti ez zitezen, eta hantxe izan dituzte lehortzen, batzuetan barruan beste batzuetan eguzkitara aterata.

«Hurrengo ekina garia jotzea izan da, eta hori harri baten gainean egin dugu», azaldu du Olabidek. «Gari jotzean ikusi dugu zer den hauts artean egotea eta zein lan neketsua den».

Garia jotzen ari ziren eran, galburua ere jaulki edo aletu egiten zen.

Alea eta galtzue, «nolabaiteko alearen soinekoa» traktore gainean dauzkate, eta orain azken pausoa falta da, galbahetik pasa eta alea hutsik uztea: bost bat kilo izatea espero dute. «Gero Brinkolako errotara eramango dugu. Eta handik ateratako irinarekin ogi bat edo beste egitea nahiko genuke. Orduan ikusi behar Markastegiko gariarekin egindako ogia nolakoa ateratzen den!».

12 GOIBERRI

IGARTZAKO JAIAK

Pailazoen harrobi plaza Takolo, Pololo eta Elena Madalena pailazoen saioa izango da gaur, hilaren 6an, Beasaingo Igartza auzoan.

Loinaz Agirre Beasain Iazko Beasaingo Igartza auzoko jaietan egin zuen estreineko saioa auzokoa bertakoa den Pololo pailazoak –Ana Alonso– Takolo –Agustin Mujika– pailazo beteranoa lagun zuela.

Ilusioarekin eta «printzipioz» auzoko jaietan bakarrik aritzeko sortu zen Takolo eta Pololo pailazo bikotea.

Esperientzia eta hasi berriaren ilusioa islatu ziren lehenengo ekitaldi hartan, eta Igartzako emanaldi hartatik urtebete pasatu denean, Facebooken orri propioa izateaz gain, urtean zehar emanaldi gehiago ere egin dituzte, Beasaingo Euskaraldiaren amaierako ekitaldian esate baterako.

Aurtengo Igartzako auzoko jaietan ere ez dute hutsik egin-

go: gaur, irailaren 6an, 18:30ean saioaz gozatzeko aukera izango da Loinatz futbol zelaiaren ondoko aparkalekuan. Eskolara itzulera ikuskizuna prestatu dute artistek.

«Laguntxo» gehiago Takolorekin eta Polorekin batera, Elena Madalena pailazoa ariko da gaurko saioan, bakoitzak euren rolarekin saioa osatuz: Takolo serioa eta zintzoa, sudur gorridun Pololo bihurria eta zirikitzailea, eta Elena Madalena serioa eta alaia. «Beasaingo haurrek dagoeneko ezagutzen dute Elena Madalena».

Ana Alonso Pololo-k aurreratu duenez, Elena Madalenaz gain, «beste bi pailazo laguntxo berri gehiago» ere azalduko dira: «Hori sorpresa da. Familia

handitzen ari da. Auskalo zertan bukatuko den». Igartzako oholtza pailazoen harrobi lekua dela esan daiteke, beraz. Goierrin gero eta pailazo gehiago sortzen ari dira pixkanaka Igartzako auzoko festei esker.

«Jendeari gustatzen zaio pailazoarena egitea», dio barrez beasaindarrak.

Entseguetan buru-belarri aritu dira uda guztian Goierriko pailazoak, eta irrikaz daude Igartzako oholtzara igo eta bertara hurbiltzen diren haurrekin, eta ez hain haurrekin, kontu, kantu, dantza eta jolasak elkarbanatzeko. «Aurtengo ikuskizun berrian, haurrek kantu guztietan egingo dute dantza, eta ez iaz bezala, azkenekoan bakarrik. Gozatu ahal izango duzue, ikuskizun ederra izango da eta! Igartzakoak asko-asko gustatzen zaizkigun festak dira».

Pailazo izateko ametsa betetzen ari da Pololo bere txikitako pailazo kuttunarekin, Ta-

Takolo, Elena Madalena eta Pololo pailazoak, iaz Igartzan.

TAKOLO, POLOLO ETA ELENA MADALENA

«Elena Madalenaz gain beste bi pailazo laguntxo berri gehiago ere azalduko dira» Ana Alonso ‘Pololo’ Pailazoa

GOIBERRI 13

IGARTZAKO JAIAK

Igartza auzoko jaietako egitaraua Irailak 6, ostirala 17:30. Danbatekoa eta buruhandiak.

18:30. Takolo, Pololo eta Elena Madalena pailazoak.

19:15. X. Ardo dastaketa.

23:00. Kontzertuak: Grasso, Eskean Kristo, Unidad Alavesa.

Irailak 7, larunbata 08:30. Dultzaina goiz eresia.

10:30. Haur eta gaztetxoen duatloietarako izen ematea.

11:00. Duatloiaren hasiera.

12:15. Ginkana txirrinduarekin.

12:30. Igartzako dantzariak, Igartzan.

12:30. Poteoa txarangarekin.

18:00. Apar festa.

16:00. 27. Mus txapelketa.

16:45. IX. Patata Tortilla lehiaketa.

18:00. Umeentzako tailerrak.

kolorekin batera. Urte askoan antzerkingintzan arituagatik, bizitzen ari den esperientzia «oso polita eta desberdina» dela dio: «Oso ondo dago! Oso desberdina da, baina asko gustatu zait. Asko betetzen du.

Energia asko behar da, baina oso gustura ibiltzen naiz».

Haurrek eta ez hain haurrek ere gustuko dituzte Takolo, Pololo eta konpainiaren pasadizoak, kantuak eta dantzak.

Beste pailazo ezagun batzuekin gertatzen den bezala, saioen amaieran, txikienek argazkiak atera nahi izaten dituzte protagonistekin. «Lehenengo saioan oso barregarria izan zen: haurrak eta ez hain haurrak argazkiak ateratzeko ilaran egon ziren». Ikuskizuna «lehertuta» bukatzen badute ere, haurren irribarreak eta ilusioak asko balio duela ondo baino hobeto dakite pailazoek.

18:00. Meza, erromeria ermitan.

18:30. Poteoa txarangarekin.

21:30. Afaria mozorroturik.

22:30. Kontzertuak Gaztetxean: 22:30ean Sharp Cut, Texemak, eta ondoren, Olariusen omenezko DJ herrikoia.

23:30. Karaokea eta DJ festa.

03:00. Kulero eta galtzontzilo lasterketa.

Irailak 8, igandea 11:00. Puzgarriak.

12:30. Trikipoteoa.

14:30. Paella herrikoia.

17:00. Txapel jaurtiketa.

17:30. Txingak.

18:30. Buruhandiak.

19:00. Iñaki Mujikaren eta Manolo Caminoren omenezko herri kirol jaialdia.

20:30. Triki poteoa.

21:30. Festen amaiera.

14 GOIBERRI

INTERNET

saretik Sarean ikusia

globalwebindex.com

Klik

‘Egunean behin’, 16tik aurrera

Udako Argazki Lehiaketa martxan da Goierriko Hitza-k eta Fotoetxe argazki dendak 14. urtez antolatu dute Udako Argazki Lehiaketa. Hilaren 22ra arte parte har daiteke, Hitza-ren webgunean sartu, argazkia igo eta datuak beteta. Sari ugari emango dituzte aurten ere; Fotoetxek eskainitako 60x100 eta 50x80 neurriko argazki handitzeak, Mutrikuko Arbe hotelean egonaldia, eta bi lagunentzako menu berezia Ezkioko Argindegi ostatuan. Irakurleen sariak ere banatuko dira, boto gehien jasotako irudien artean. goierri.hitza.eus

Sare sozialetan kateatuta Global Web Index nazioarteko agentziak egindako azterketa baten arabera, pertsona bakoitzak egunean 2 ordu eta 22 minutu pasatzen ditu, bataz beste, sare sozialetan kateatuta.

Facebook, Instagram, Twitter eta Youtube dira erabiltzaileen sarerik gogokoenak.

Azterketak 31 herrialdetako 400.000 lagunek osatutako lagina biltzen du, eta datuak oso esanguratsuak dira. Kontsumitzaile digitalen %98k erabiltzen ditu sare sozialak.

Datuak are nabarmenagoak dira 16 eta 24 urte arteko gazteei erreparatuz gero; kasu horre-

tan, eguneko bataz bestekoa 3 ordutik gorakoa baita.

Erabilerari dagokionean, galdetutakoen %40k dio sare sozialak albisteak eta lagunek argitaratutakoa jarraitzeko erabiltzen dituztela sare sozialak.

Facebook eta Twitter dira albisteetara gehien bideratutako plataformak. Entretenimendua eta denborapasa dira beste arrazoi nagusietako bat.

Gehien erabiltzen diren sareak Facebook eta Youtube dira; horien atzetik daude oraindik Instagram eta Twitter. Mezularitza arloan, WhatsApp ere indar handia ari da hartzen.

Euskal erabiltzaileen artean harrera bikaina izan du Codesyntax etxeak prestatutako Egunean behin aplikazioak. Apenas urtebetean 10.000 lagunek deskargatu dute. Euskal trivial moduko galdetegi bat da, eta egunean behin jokatu daiteke, kultura orokorreko 10 galdera erantzunez. Udako etenaldiaren ondotik, irailaren 16an hasiko da berriz ere martxan.

Facebook ‘atsegiterik’ gabe?

Facebook sare sozial erraldoiak proba bat egin nahi du: ‘atsegite’ edo ‘like’ kopurua erakusteari utzi, norberak bakarrik ikusi ahal izan dezan. Horrekin, ‘like’-ak bakarrik bilatzen dituzten kontuei indarra kenduko lieke. Instagram-en proba hori egin eta gero, Facebook-en ere antzeko asmoa agertu du Zucherberg-en konpainiak .

GOIBERRI 15

PUBLIZITATEA