GoiBerri 343. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

343. zenbakia. 2019ko irailaren 27a

GOI B ERRI

Usteak auzitan artearen bitartez Nathalia Heim artistak ‘Lurraldeak’ obra ondu du Goierriko emakume talde bat aztergai hartuta 10-13

Joxe Mari Gabilondo 3 Iritzia 4-5 Ane Urkia ganaduzalea 6-7 XXI. mendeko azoka 8 Goierriko atletismoaren aita 14 Uda bero joan da aurten 16-17 ‘Gazta’-ri aitortza 18-19 Santa Fe jaiak Zaldibian 20-22 Lierniko Mujikaren errezeta 23

Nathalia Heim –pikotxean, erdian–, proiektuan parte hartu duten emakumez inguratuta, Igartubeiti baserriaren atarian. GOTZON ARANBURU

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Joxe Mari Gabilondo

Ezkioko pilota eskolako eragilea

«Ezkion bizitzen geratzeko aukera ziurtatuko nieke herriko gazteei» Tere Madinabeitia Ezkio Herri txikien zale zen eta herri txiki batera, Ezkiora, joan zen bizitzera Joxe Mari Gabilondo (Bergara, 1974), bertako neska batekin familia osatzean. Beasaingo Loinazpe institutuan euskara eskolak ematen ditu, eta irakaskuntza gustuko duela dio: «Saiatzen zara zure esperientziatik pertsonatxoak eraikitzen eta bizitzan aurrera egiteko armak ematen».

Ezkion iaz martxan jarri zuten pilota eskolako eragileetako bat da. Pilotaren inguruan 5 14 urte arteko neska-mutikoak elkartzea zen helburua, Ezkio hain herri sakabanatua izanda oso aukera gutxi dutelako denak batera zerbaitetan aritze-

ko. Bigarren ikasturtea pilotalekuko lanak amaitutakoan hasiko da.

Zure pilotari gustukoena?

Beñat Rezusta, nire herrikoa.

Baduzu afizio gehiagorik?

Mendian ibiltzea eta familiarekin autokarabanan bidaiatzea.

Musika talde bat eta abesti bat.

Zea Mays eta Aurrera Altsasu!.

Pelikula bat.

Aupa Etxebeste!.

Liburu bat.

Bajame una estrella, Miriam Garcia Pascualena .

Janari eta edari bana.

Entsalada eta sagardoa.

Oporretarako leku bat.

Sardinia.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Bertso musikatu bat.

Goierriko txoko bat.

ARGAZKILARIA

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

TERE MADINABEITIA

«Irakasleok saiatzen gara gure esperientziatik pertsonatxoak eraikitzen»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Elortxotik Izazpirako tartea.

Ezkioko alkate bazina...

Ezkion bizitzen geratu nahi duten herritar gazteei horretarako aukera ziurtatuko nieke.

Ezkion biziko ez bazina…

Arantzan (Nafarroa).

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Garbiñe Etxaniz

Makrobiotikan aholkularia. Terapeuta

Emakume otsoak as mujeres que corren con lobos emakumeei buruzko irakurketa da; liburuak gogorarazten digu mundua geroz eta sofistikatuago bilakatu arren, naturaren parte garela eta

L

izango garela beti, izaki basatiak garela. Bizirik sentitzeko behinolako askatasuna grinaz bilatzen dugun emakume horiek gara, munduan gure lekua bilatu nahian gabiltzanak.

Clarisa Pinkola Estes idazleak gogorarazten digu emakume bakoitzak barru-barruko gordelekuan ditugula instintu, sormen, pasio eta denboraz kanpoko jakinduria, gizarteak berak ahanztuarazi dizkigunak gu otzantzeko saiakeran.

Hainbat ideia indartsu irakur daitezke liburuan, hemen horietako batzuk: Norbera izatea «Gu geu garenean askok eta askok baztertu egiten gaituzte.

Besteek nahi dutena betetzera mugatzen garenean ordea, erbestera kondenatzen dugu gure burua».

Norbera izateak ausardia eskatzen du, zenbait egoeratan ez delako batere erraza, baina gure identitatea gordetzea lortzen dugunean, jatorri-

ra itzul gaitezke, emakume basatiak izaten jarrai dezakegu, askatasuna mugatzen saiatzen diren hesietatik urrutiratuz.

Indartsua izatea «Indartsua izateak ez du esan nahi muskuluak lantzea, aitzitik, gure alderdi argitsuena bilatzea da, ihes egin gabe, izate basatia besarkatuz naturarekin bat eginda».

Gaur egun, oraindik, emakumea sexu ahula dela diote zenbait hiztegik. Ahultasuna eta hauskortasuna irudi femeninoarekin lotu izan dira. Badirudi gure kultura heldugabe honek ez duela ulertu oraindik indarraren benetako esanahia zein den, indartsua ez baita pisu handiak altxa ditzakeena, sorbaldan karga gehien eraman dezakeena edo lasterketa luzeak egin ditzakeena; indartsua da zailtasunei aurre egiten diena, ihes egiten ez duena, bere nortasuna beldurrik gabe erakusten duena, amore ematen ez duena, ausardiaz eta poztasunez bizi daitekeena.

Nork bere burua ez maitatzearen ondorioak «Maitatuak izateko behar ezkutukoa ez da polita. Maitasunaren erabilera txarra ez da polita. Gure leialtasun eta de-

bozio falta ez da maitagarria, arimatik bananduta bizitzea itsusia da, garatxo psikologikoak dira, haur fantasiak».

Behin eta berriz nabarmen geratzen da gaur egun emakumea ez dela bizi bere izate basatiarekin bat eginda. Otsoak badaki nor den, indartsua, askea eta baliotsua dela jakiteak atsegin ematen dio.

Gure burua ez maitatzearen ondorioak suntsitzaileak dira.

Kanpora begira bizitzeak, emakume eredu artifizial, homogeneo eta menpekora egokitu nahian, zorigaiztoko egiten gaitu. Naturari begira jarri beharko genuke, gure arbasoek egin zuten moduan, horrek lagunduko digu gure balioa eta garrantzia berraurkitzen, elikatzen eta indartzen gaituen energiarekin bat egiten.

Maitasun egiazkoa «Maitasun betea heriotza eta pizkunde segida da. Maitasunaren alderdi bat askatzen dugu eta aldi berri bati hasiera ematen diogu. Pasioa hil egiten da, eta berriro dator itzuleran».

Guztiz inoiz itzaltzen ez den indarra da maitasuna. Energia zinez eraldatzailea da, gure bidea egiten laguntzen diguna.

Badakigu nork bere buruarekiko maitasuna lantzea baino zeregin garrantzitsuagorik ez dugula, besteei gure onena emateko modu bakarra delako.

Behea jotzea «Haziak ereiteko eta zerbait berria sortzeko lurrik onena hondoan dago. Hondoa jotzea, oso mingarria izan arren, ereiteko lurra ere bada».

Behea jotzeak beldur ikaragarria ematen digu, gure indarrak akitu egiten dira, guztia galtzen dugu, baita esperantza ere. Baina, guztia galdu dugunean, zer gehiago gal dezakegu? Hor sortzen da zerbait berria, zerbait magikoa askotan. Gure azal, artifizio eta kargak alde batera uzten ditugu gora egiteko, askoz indartsuago hazteko… Une horretan emakume basatia bere izate osoan ager daiteke.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Zinemaldira bisita Josu Marotok urtero hurbildu nahi izaten du Donostiako Zinemaldia Goierrira. Aurten era hala izan da eta Donostia Saria jasoko duen Penelope Cruzen erretratua ekarri du asmo horrekin txoko honetara.

Iritsi da Gipuzkoako bertsolari txapelketa gure ingurura. Ordizian izan zen larunbatean, eta, Zumaian, igandean. Zer moduz Ordiziako saioan? Sartu aurretik, urrutira ikusi zintudan, baina, udaltzainekin sesioan ari zinela eta, ez nintzen gehiegi gerturatzera ausartu.

Saio bikaina iruditu zitzaidan. Anek azken ariketara artekoa bikain moldatu zuen. Pena kartzelako irristadatxoa. Agian, horregatik ez zen lehenengo gelditu, baina, bigarren postuak ere meritua badu saioko bertsolariak ikusita. Hala ere, saioaren bukaeran, Ainhoaren eta Manexen artean ikusten nuen lehenengo postua.

Harritu nintzen hirugarren eta laugarren jarri zituztenean. Izan ere, askotan ezberdina izaten da inpresio orokorra eta bertsoak, banan-banan puntuatuta, ateratzen den emaitza. Poztu ninduen Asierren saioak. Dudarik gabe, ondo merezitako saria lortu zuen.

Aitorrek eta Be単atek ere aurrean behar zutela iruditzen zitzaidan, baina, bakoitzarentzat postu bakarra izan. Nolanahi ere, elkarrekin egokitu zitzaienean saio antologikoa egin zuten.

Aitor, mesedez, GOIBERRI-ra bidali aurretik, aipatu ditudan postuak aldatu edo idatzi postu bakoitzari dagokion izena. Udaltzainaren tontakeriatxoa nahi baduzu kendu, baina oso sinesgarria iruditu zait. Erdaraz ari zinetela jartzekotan egon naiz, baina atzera egin dut azkenean. Ea, hurrengoan, saioa gertatu eta gero idaztea niri dagokidan.

Axier Iriondo

bat eta

Bete betean asmatu duk, Axier! Hasteko belarriak garbitu! Ni Ordiziako udaltzain batekin erdaraz? Ez dizkiegu alperrik eman euskara hobetzeko ikastaroak urte hauetan guztietan! Eta gainera, Arkautetik bidali dizkiguten azken erremesa hauetakoek, euskalki guztiak kontrolatzen dituzte. Beraz, esandakoa, belarriak garbitu!

Eta ikusmena, Axier? Jada ez al dituk bereizten gizonezkoa zein emakumezkoa? Be単at ala Ane? Ainhoa eta Manex elkarrekin?

Okulista onak ditugu ba Osakidetzan! Eta GOIBERRi-ra bidali aurretik aldaketak nik egiteko eskatu? Gor eta itsu izateaz gain, alper hutsa? Zuzendaritzakoekin hitz egin beharrean nago eta akaso bat eta bateko bikotea aldatzeko eskatu. Irakurleek arrazoia emango didatelakoan nago. Baina hori hurrengo batean ikusi behar.

bat Aitor Calvillo

Bitartean Gipuzkoako Bertsolari Txapelketak aurrera egingo du eta momentuz ziur dakigun bakarra Gorka, Be単at, Be単at eta Haritz hor izango ditugula Apala eta enparauekin batera. Eta momentuz areto guztiak beteta izan ditugula, eta goierritarrek hor dirautela tinko, eta... hurrengoan gehiago!

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Plazara ateratzen naizenean bat gehiago sentitzen naiz» Ane Urkia idiazabaldarra (1997) etxeko ganaduarekin laguntzen eta plazarik plaza aritzen da.

A. Vierbücher Idiazabal Txikitatik etxean ikasitakoa oso maitea du Ane Urkia idiazabaldar gazteak. 22 urte ditu eta gurasoen baserrian laguntzeaz gain, plazarik plaza ibiltzea ere oso gustuko du. Prudentzio Urkia, gaztearen aita, aspalditik Pirenaika arrazako behiekin ari da lanean. Zaintzen dituzten behiekin urtean zehar irabazitako txapelketak zenbat diren zehaztea zaila da. Baserrian ikasitakoaz eta batez ere gizonen eremua izan den horretan emakume gaztea izateak zer suposatzen duen, horren guztiaren inguruan mintzatu da.

Gurasoen baserrian, Urbizu Berrin, zer lan egiten duzu?

Pirenaika arrazako behiak ditugu. Haien zaintzan laguntzen dut eta Euskal Herrian zehar azokak daudenean, baita era-

ARIANE VIERBÜCHER

kustaldiak daudenean ere, aitarekin batera joan ohi naiz.

Ordiziako Euskal Jaietan ere Garagartza plazan izan zinen.

Horrelako egunak oso garrantzitsuak dira guretzat, baserrian egiten dugun lanaren erakuslehio direlako. Ordiziako Euskal Jaietan gaztak izan ohi

du protagonismo gehien, baina lehen sektorean beste jarduera batzuetan ere bagabiltza.

Orokorrean, baserriko lanetan aritzen garen guztiontzat horrelako egunak behar-beharrezkoak dira, isolatuta gera ez gaitezen.

Animaliekin, plazan, emaku-

meen presentzia ez da oso ohikoa. Zu emakumea izateaz gain, oso gaztea zara.

Askotan esaten didate hori. Askorentzat arraroa bada ere, nik txikitatik bizi izan dudan zerbait da. Nire aita duela urte asko hasi zen Pirenaika arrazako behiekin lanean, eta ez dakit

GOIBERRI 07

GAZTEAK

esaten zenbat urterekin hasi nintzen ni; oroimena dudanetik, bai atzeko lanak egiten baita aurrean ere. Plazara ateratzen naizenean bat gehiago sentitzen naiz, ez naiz batere arraro sentitzen, ez gaztea izateagatik ezta emakumea izateagatik ere. Oso ondo zaintzen naute eta oso gustura ibiltzen naiz.

ÂŤTxikitatik etxean ikusi dudana izateaz gain, benetan gustuko dudan lana daÂť ÂŤBaserrian biziko naiz, baina lan merkatuan saiatuko naizela uste dutÂť

Ane Urkia

Abeltzaina eta ikaslea

Gernikan. Idiazabalen ere Baserri Eguna egingo dute urrian eta hantxe ere egongo gara.

Azokak pasata, ganadua etxera gerturatuko dugu.

Pirenaika arrazaren inguruan zer kontatu dezakezu?

Bertako arraza da, eta gaur egun haragitarako erabiltzen da. Kanpotik datozen beste arraza batzuekin konpetitu behar izan du urtetan, baina genetika hobekuntzari esker, ondo mantendu da. Bestalde, erakustalditan eta txapelketetan gabiltza. Horrek diru laguntza bat suposatzen du eta gainera, herritar guztiek bertako arraza ezagutzeko ere balio du.

Gehitu nahiko nuke, Pedro Katarain idiazabalgo abeltzainak arraza honen alde lan handia egin duela. Eredu izan da lehengo eta oraingo generazioentzat eta horregatik eskerrak.

Txapelketatan, zer baloratzen dute?

Animaliaren kanpoko itxura: morfologia, zabalera, mutur aldea, adarren forma, aurpegiaren espresioa, kolorea, ilea eta beste hainbat ezaugarri.

Zer ematen dizu animaliekin lan egiteak?

Baserriko lanaz aparte, zertan ari zara?

Txikitatik etxean ikusi dudana izateaz gain, benetan gustuko dut. Bestela ez nuke egingo.

Gainera, lan honen bi aldeak ditut gustuko, baserrian egiten duguna, jendeak ikusten ez duena alegia, baita plazara ateratzea ere.

Albaitaritza egiten hasi nintzen baina ez nintzen gustura sentitu eta Ingurumen Zientziak ikasten ari naiz orain, Gasteizen. Landa garapenari buruz asko ikasten ari naiz.

Kontatu nolakoa den urte osoko lan hori.

Europatik datozen legeek buru gehiago edukitzera behartu gaituzte, soldata minimo bat irabazteko lan handia egiten dugu beraz. Negu partean, etxean egiten dugu lan gehien, ukuiluan izaten baititugu abere gehienak. Udaberriarekin, ganadua kanpora ateratzen dugu, zelaietara eta mendira.

Ganadua zaindu eta belar lanak dira egiteko nagusiak udan.

Udazkenean, hiru azoka oso garrantzitsutan parte hartzen dugu, Ordizian, Elizondon eta

Nola uztartzen dituzu baserriko lanak eta ikasketak?

Beti daukat egiteko zerbait, uda zein negua izan. Astean zehar ikasten ari naizenez, baserrian ez dut hainbeste laguntzen. Ostiraletik hasi eta asteburu osoan zehar gehiago laguntzen dut. Ondo antolatzea da kontua.

Zure etorkizuna zertan ikusten duzu?

Baserrian bizitzen bai, baina lan merkatuan saiatuko naizela uste dut. Baserritik bizitzea ez da erraza. Ez dut uste hori izango denik aukeratuko dudan bidea. Momentuz, ikasketak amaitzea da nire helburua.

08 GOIBERRI

GURE LURRA

Zumarragako azokako postu bat, atzean metakrilatozko estaldura duela. ASIER ZALDUA

XXI. mendeko azoka Zumarragako Udala azoka berritzen ari da baserritarrak eta kontsumitzaileak erosoago egon daitezen eta bertako produktuen kontsumoa bultzatzeko.

Arkupea estali du eta hemendik gutxira igogailu bat jarri behar du.

Asier Zaldua Zumarraga Zumarragako azokak tradizio luzea du eta udalak erreferentea izaten jarraitzea nahi du.

Horretarako, baserritarren gunea berritu behar du. Dagoeneko arkupea itxi du eta aurki igogailu bat jarriko du baserritarrentzat.

Azokak ondare ekonomiko, sozial eta kulturala dira eta egitasmo honetan Goimen, Gipuzkoako Foru Aldundia eta Eusko Jaurlaritza ere parte hartzen ari dira.

Erakundeak kontsumitzaileak azokara erakartzeko lan egiten ari dira. Horretarako, enpre-

sa bat kontratatu dute. Enpresa horrek ekoizleak eta kontsumitzaileak elkarrizketatu ditu eta beste azoka batzuk bisitatu ditu. Martxoan azokaren logoa aurkeztu zuten eta ondoren arkupea itxi zuten. Baserritarrak gustura daude erakundeak egiten ari diren lanarekin.

Azokako beteranoetako bat Juanita Murgiondo mutiloarra da. «Ez dut gogoratzen noiztik etortzen naizen», onartu du.

Denetik ekartzen du Zumarragara. «Baratzeko produktu guztiak ekartzen ditut».

Obra beharrezkoa zela uste du. «Premia handia zegoen,

neguan hotz handia pasa baitugu orain arte. Datorren neguan askoz ere hobeto egongo garela uste dut».

Igogailua jartzea ere ondo iruditzen zaio. «Igogailua eskatu genuen eta aurki jarri behar dutela dirudi. Beharrezkoa da, baina azokara sartzeko bide zabalagoa uztea ere eskatuko nuke. Arropa saltzaileak erdian jartzen dira eta toki gutxi dugu gure gunera pasatzeko».

Murgiondo beteranoa bada, Uzindarrak zer esanik ez. Azkoitiko familia honetako hiru belaunaldi pasa dira dagoeneko Zumarragako plazatik. «Amo-

na hasi zen, ondoren aitak eta amak lekukoa hartu zuten eta egun ni ere etortzen naiz», aipatu du Joxe Mari Uzinek.

Tomateak, letxugak, zerbak, tipulak, porruak... jartzen dituzte salgai. «Azoka ona da. Jende dezente etortzen da».

Oso ondo iruditzen zaio arkupea itxi izana. «Udan ez da atzematen, baina neguan eskertuko dugu. Erosoago egongo gara. Lehen alboetako pertsianak bakarrik zeuden eta, gainera, azoka iluntzen zuten.

Eskatzen hasita, mahai berriak eskatuko nituzke. Zabalagoak».

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Nathalia Heim artista eta berekin lanean aritu den Goierriko emakume taldea, Igartubeitiko dolarean, performance-a egin ondoren. M. LUKI

Euskal andreen mapa Nathalia Heim artistak egonaldia egin du Igartubeitin. Emakumeak dira ondu duen obraren abiaburua eta jomuga.

Miriam Luki Ezkio Nolakoa da euskal emakumea? Egiazki al dira indartsuak, langileak, gogorrak?

Zeintzuk dira haien oroitzapenak, minak eta sentipenak?

Zeintzuk euren usainak eta testurak? Nola lotzen zatzaizkie lurraldeari? Galderaz beteta iritsi zen Nathalia Heim argazkilari eta artista argentinarra Igartubeiti Baserri Museoan egingo zuen egonaldi artistikora. Erantzunak aurkitu baino, galderak biderkatu eta airean utzi nahi zituen artea gogoeta egiteko tresna dela sinistuta.

Abiapuntua, hala ere, argia zen: emakumeon gorputza da geure lurraldea. Abiapuntuarekin txirikordatu dira ikerketa eta sormen prozesuaren emaitza.

Izan ere, sortutako argazki instalazioari Euskal Emakumearen Kartografia Sentibera deitu dio Heim-ek, nonbait emakumeei egindako argazkiekin osatutako mapamundia da.

Has gaitezen, baina, hasieratik. Uztailean iritsi zen Heim Igartubeitira. Ezkioko museoak, aurten, PATRIM+ sareko mugaz gaindiko egonaldi artistikoen programan parte hartu du. Proiektuak Piriniotako lurraldeak hartzen ditu eta hiru egonaldi antolatu dira: AriĂŠgen (Frantzia), Grausen (Hueska) eta Igartubeitin.

Ezkioko baserri museoari dagokionez, ekimena kultura-ondarea praktika artistiko garaikideekin uztartzen den museoaren lan ildoan txertatu dute.

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

Igartubeitiko arduraduna da Kizkitza Ugarteburu: «Asmoa gaurkotasunetik museoaren gaiak berrikustea eta ezaguera berriak sortzea da. Egonaldiari dagokionez, helburua landa eremuko emakumearen rolaren inguruko hausnarketa bultzatzea izan da».

Nathalia Heim-ek 30 egunez Goierriko hemezortzi emakumeri elkarrizketak eta argazkiak egin zizkien. Aurrez ezarritako rolak auzitan jarri nahi zituen artistak, galderak sortu, «bakoitzaren historia pertsonalean barrena ibilaldia eginez», dio Heim-ek. Lurraldea eta generoa elkar hartuta joan dira prozesuan. Gorputza, bizipenak, historia eta ingurua, den-denak eskutik baitoaz artistak sortutako argazki instalazioan. Heim-ek lan prozesuan jasotako guztiaren itzulpen poetikoa egin nahi izan du.

Lanak iraun bitartean Igartubeitiko webgunean haren egunerokoa kontatu dute. Ugarteburuk azaldu du: «Museoak Nathaliarekin bizi izan duen prozesua erakutsi nahi izan dugu, lau astetan artista bertan izatea zer izan den guretzat, inpresioak eta hasierako zalantzak barne. Artistak gure inguruarekiko eta kulturarekiko duen ikuspegia eskaini digu.

Oso esperientzia baikorra izan da». Egunerokoa webgunean dago ikusgai.

dolarea eszenatoki bilakatu zuten.

Hamahiru andre. Jubilatuak, langileak eta ikasleak. Semealaba txikiak zein nagusiak dituzten amak eta amonak, eta seme-alabarik ez duten andreak. Ahopeka hitz egiten dutenak eta ozen mintzatzen direnak. Goierriko emakume-sorta, denak emakumeak eta bakoitza emakume bat.

Publikoa eseri eta isiltasuna zabaldu zenean flautaren doinua sartu zen atetik. Flauta-jolearen aurretik mendafinez eta loreez egindako erratzarekin zorua jotzen zuen emakumea zihoan. Mendafinaren usaina barreiatu zen dolarean. Aurreko andreek hala gozatzen zuten baserrietako airea, eta hala egin zuten andreok ere, memoriak usainak ederki gordetzen dituela gogorarazteko.

Eszena guztia erratz lurrintsuarekin jo eta flauta isildu zen. Orduan, gerritik zapia askatu eta saskian utzi zuten bi emakumeek. Lekukoa hartu zien hatsa hartzen jakin badakien emakumeak eta bokalak banan-banan ahoskatu zituen, kasik kantatu. Erantzi zuen za-

«Ormaiztegiko kultur teknikariak proposatu zidan eta nik bale esan nion askoz gehiago jakin gabe.

Nathaliarekin elkartu nintzen eta ordu eta erdiz egon ginen berriketan; batzuetan, ezezagun bati errazago kontatzen dizkiogu barruko gauzak. Argazkiarena ondo joan zen, Nathalia gidari ona izan zen eta nik Igartubeitin egin nahi nuela esan nion niretzat oso kuttuna delako.

Performancearena izan zen «un fregau». Bakoitzak egiten zekienari heldu eta ideiatxo batzuk bildu genituen Nathaliak ekarrita-

ko Argentinako matea edanez.

Emakume bezala barruan daukazuna atera eta emakume gazteak ezagutu, eder-ederra izan da».

Aloña Aranburu (Ormaiztegi, 41 urte) «Elkarrizketak aspaldiko oroitzapenak azaleratu zizkidan eta askotariko sentipenak eragin zizkidan: hunkitu ninduen, irri egin nuen... Ez zitzaidan zaila egin, batzuetan ezezagunekin errazago askatzen zara.

Argazkiarekin irudi poetikoa bilatzen zuen artistak eta bakoitzarekin nahiz bilduma osoarekin lortu duela esan nuke.

Prozesuak, halako lantaldean aritzeak, sortu didan pozaz gain, barne gogoeta eragin dit. Gainera, egunerokoarekin lotzen zait, zeren nire emakumetasuna eta eus-

kal izaera hari berberak lotuta daudela argi utzi baitit. Horiek biak izan dira, gainera, proiektuaren bi zutabeak».

Bakarne Mendiola (Legazpi, 41 urte)

Aurkezpenaren kronika Goazen irailaren 12an Igartubeitin egindako aurkezpenaren egunera. Museoaren aparkalekua txiki geratu zen. Baserriaren atarian zain zegoen jendea.

Barruan beltzez jantzitako hainbat emakume zegoen, koloretako zapi bana gerri bueltan.

Erakusketa interpretazio zentroan inauguratzeko zain zegoen arren, ekitaldiaren hasiera dolarean egin zuten.

Heim-en sormen prozesuan parte hartu zuten emakumeek agerraldi berezia prestatu eta

Edurne Elorza (Ormaiztegi, 61 urte)

Heim-ek 30 egunez Goierriko 18 andreri elkarrizketak eta argazkiak egin zizkien Igartubeitiko interpretazio zentroan azaroaren 30era arte dago ikusgai instalazioa

«Nathaliaren elkarrizketak barrenak zeharo mugitu zizkidan eta egun batzuk behar izan nituen baretzeko. Elkarrizketa informal moduan egin zuen eta oso eroso sentitu nintzen. Argazkiarena zailagoa egin zitzaidan, nahiz eta ordurako konfiantzazko espazio batean nengoela sentitu. Izan ere, askotan besteen begiradek mesfidantzaz jokatzea bultzatzen zaituzte.

Euskal emakumeen identitatea zein izan daitekeenaren ikuspegi zabala jaso dut, baita nire identitatearena ere. Belaunaldi ezberdi-

netako emakumeak biltzea aberasgarria izan da. Gero, kalean elkartu garenean begiradarekin elkar ulertzea, hori bai dela oparia».

12 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Nathalia Heim Artista

«Arteak jakintzat jotzen ditugun kontzeptuak auzitan jartzen ditu» M. Luki Ezkio Nathalia Heim-ek (Bahia Blanca, Argentina, 1982) umetatik maitatu ditu argazkilaritza eta bidaiatzea. Komunikazio ikasketak amaitu aurretik, publizitatean lanean hasia zen, eta ordurako argazkigintzan trebatzen ari zen.

Buenos Airesera aldatu zen nerabe zela, baina Bahia Blancako sustraiak ez ditu galdu.

Lurraldearekiko lotura hortik datorkiola dio. Egun argazkigintzan aritzen den artista da.

Nolatan sortu zen Igartubeitiko erresidentziaren aukera?

Madrilen bizi naiz, eta argazki erakusketak egin ditut Frantzian, Italian eta Espainian.

Erresidentziaren aukera sortu zenerako emakumearen gaia jorratzen ari nintzen, sentiberatasunetik eta zentzumenetatik generoaren gaia lantzen. Izan ere, emakumeon borroka ez da soilik lurralde geografikoaren eremuan sortzen, gorputzaren esparruan ere bai. Hala gorputza eta lurraldea lotu zitzaizkidan.

Artera eraman duzu lotura hori ‘Euskal Emakumeen Kartografia Sentibera’ artelanean.

Artea erreminta politiko gisa ulertzen dut, jakintzat jotzen ditugun kontzeptuak auzitan jartzen ditu arteak. Arteak, halere, ez ditu aldaketak sortzen, pertsonek sortzen dituzte kalera ateratzean. Artelan hau kalera ateratzeko nire modua izan da.

Euskal emakumeen unibertsoan sakontzeko Goierriko emakumeak elkarrizketatu dituzu.

MIRIAM LUKI

Bai, erresidentziarako egin nuen proposamena hortik zihoan. Iritsi nintzenean bazirudien euskal emakumeak diren horren kontzeptua oso itxia zela. Nire bidea solasaldiarena izan zen, emakume horien parean jarri eta kontzeptu horren korapilo itxia askatzen joatea.

Solasaldi haietan, nahitaez, bakoitzaren bizitza pertsonala azaleratu zen. Bakoitzak bere historia zuen eta guztien historiek ezaugarri amankomunak zituzten. Helburua, baina, ez zen beste kontzeptu itxi bat sortzea inondik ere. Aurrejuzgurik gabe galdetu, entzun eta itxitzat ezer ez ematea baizik.

Eta elkarrizketeta haietatik guztietatik abiatuta argazkiak oinarri duten artelana sortu duzu.

Historia duten emakume horiek solasaldi poetiko bisual ba-

tean irudikatu nahi nituen, non lurraldea bakoitzaren gorputza den. Hor ez dago euskal emakumearen errepresentazio bat eta bakarra, norbere historia duten emakume euskaldunak daude.

Elkarrizketetan jasotako materiala zertan datza?

Haurtzaroa, mendia, ama, amona, matriarkatua –denak bat etorri ziren egon dela esaterakoan, baina esfera pribatuan betire–, amatasuna, lanbideak, bizi diren ingurua, figura maskulinoak agertu ziren... Inork euren bizitzei buruz sekula ez ziela galdetu sentitu nuen.

Argazkiak zirkuluan jarri dituzu instalazioan.

Bakoitzarekin izandako solasalditik argazkiak zer jaso behar zuen planifikatu nuen. Bakoitzak bere aulkia ekarri zuen eta argazkiak gainean daude,

denak ezberdinak, zirkuluan, begietara begira, elkar deitzeko gai garela erakusten.

Zer esango zenuke euskal emakumeaz proiektua amaitu ondoren?

Euskal kulturan sorginen mundu hori garrantzitsua da. Musika ere bai, entzuten zena eta jotzen zena. Hizkuntzaren tokia itzela da. Bada zerbait oso indartsua euskararekin, sentitzen duten hori ondoen euskaraz adierazi dute emakumeok.

Euskal gizartean minak badu bere tokia, eta nonbait euskararekin lotzen da, irekitako zauria da; nire hizkuntza hitz egiteagatik jotzen banaute mutu geratuko naizelako.

Soka luze-luzea da hori, eta hori bai dela, zalantzarik gabe, emakume euskaldunak bereizten dituen ezaugarri bat, euskal lurraldeak berezkoa duena.

GOIBERRI 13

ERREPORTAJEA

Irailaren 12an egin zuten proiektuaren aurkezpena Igartubeitin. Erakusketa azaroaren 30a arte egongo da ikusgai. GOTZON ARANBURU

pia hark ere. Batak besteari lekukoa hartuta emakumeei lotutako adjektiboak esan zituzten ahots goran, haietako asko kontraesankorrak: ahulak/indartsuak, kasu.

Lurraldea diren andreak Testu laburrak irakurri zituzten non hotsak, ahotsak eta ametsak direla zioten. Irrintzia entzun zen. Hegoak ebaki banizkio

aditu zen hainbat ahotsetan.

Ohorezko aurreskua eskaini zion andre batek taldeari eta lurraldea direla esan zuten aho batez.

Laburra izan zen, xumea, baina indarrez betetakoa. Nathalia Heim-ek egindako artelanaren prozesuan giltzarri izandako emakume goierritarrek euren buruei, publikoari eta artista berari eskainitako oparia

Leire Rodrigez (Ormaiztegi, 18 urte) ÂŤOrmaiztegiko kultur teknikariak deitu zidan artista argentinarra etorri zela eta inguruko emakumeen bila zebilela esan zidan. Artistarekin hitz egiteko prest nengoen galdetu zidan eta nik baiezkoa eman nion esperientzia ona izango zelakoan.

Nathaliak elkarrizketa egin zidan. Galdera orokorrak eta pertsonalak egin zizkidan; pertsonalak zailagoak egin zitzaizkidan, ez baita erraza ezezagun bati benetan sentitzen duzuna kontatzea.

Gero, konfiantza hartu genuen heinean errazagoa izan zen, eta argazkirako oso eroso sentitu nintzen.

Performancean beste kide batzuk egin zuten lan gehien, nik gustura parte hartu nuen.

Esperientziak nire burua hobeto ezagutzeko aukera eman dit.

Galderak erantzuten ari nintzenean, batzuetan konturatzen nintzen sekula halakoetan pentsatu gabe nengoela edota zalantzarik ez zitzaidala ordura arte sortuÂť.

izan zen agerraldia. Ikusleen artean Heim zegoen, hunkituta.

Baserritik interpretazio zentrora aldatu zen eszena. Aulkiak zeuden bertan, borobilean bilduta. Hemezortzi aulki ezberdin, argazki bana gainean.

Emakume bakoitzaren erretratua eta aulkia emakume bakoitzak eramandakoa. Erretratuek kartografia sentibera osatu zuten. Bakoitzean ageri den ema-

kumea keinu, objektu, espazio zein jarduera jakin batean harrapatu zuen Heim-en kameraren objektiboak. Aulki-zirkuluaren erdian paperezko mapak ikusleen eskura, non lurralde gisa ageri diren emakumeoi egindako argazkiak. Erakusketa zabalik dago azaroaren 30era arte. Sortzen dituen galderek eta hausnar egiteko bideek ez dute data mugarik.

Myriam Galilea (Legazpi, 37 urte) ÂŤEzkioko berriemailea naiz eta Nathaliari elkarrizketa egitera joan nintzen. Hark, trukean, niri elkarrizketa egitea eskatu zidan.

Proiektuaren barruan nengoen.

Elkarrizketatzailearen rola jokatzen dut gehienetan eta aurrez ez nekien nola sentituko nintzen.

Aitzitik, oso erraza izan zen poliki-poliki sakontzen joatea eta biluztea, espero baina errazagoa.

Alabaina, elkarrizketatik barrenak mugituta irten nintzen, emozio asko azaleratu zitzaizkidan.

Arraroa egin zitzaidan kameraren beste aldean egotea, baina erretratua ikusi nuenean kontatutakoak eta irudia bat zirela ohartu nintzen.

Aurkezpenean zer edo zer egitea proposatu zigun Nathaliak.

Lau emakumek baiezkoa eman genion eta lanketa polita egin genuen denon artean. Sortu den giroa magikoa izan da.Zapore gozoa, 17 emakumerekin lotura berezia, bihotzean emozioa eta, orokorrean, indarra utzi dizkitÂť.

14 GOIBERRI

GARAI BATEAN

Goierriko atletismoaren aitapontekoa Hizketan eta korrika, bizkorra. Hitz gutxian, halakoxea zen Josetxo Imaz.

Txindoki klubaren sortzailea izan zen.

Iñaki Gurrutxaga «Txiripaz» barneratu zen atletismoaren munduan Josetxo Imaz Fernandez beasaindarra, 1946an. Hala kontatu zion Xabier Gartziari 1992ko maiatzeko Goierritarra aldizkarian publikatu zuen Atleta handi baten erretratu ttikia artikulurako egin zion elkarrizketan. «Lagunak batetik bestera korrika ibiltzen ginen, eta egun batean Gipuzkoako Eskolarteko Txapelketa jokatu behar zela jakin genuen.

Bigarren sailkatu nintzen».

Hurrengo urtean, 15 urte zituela, Realarekin fitxatu zuen, eta Gipuzkoako Txapelketa irabazi. Hiru denboraldi egin zituen han, postu onak lortuz beti. Donostiatik Beasainera bizitzera etortzearekin batera atletismoa utzi zuen, hara en-

trenatzera joateko modurik ez zuelako. Beasaingo Loinatz futbol taldean hasi zen, atezain.

Gero Euskaldunan aritu ziren, eta bizitzaren beharrak eraginda, futbola ere utzi zuen.

Zorigaitza errepidean Berrogei urteak ondo paseak zituela itzuli zen atletismora, eta ezin konta ahala txapelketa eta domina irabazi zituen beteranoetan. Distantzia motzetan aritzen zen batik bat (60, 100, 200, 300, 400 metro, baita iraupen erdikoetan ere (800 eta 1.500 metro). Hamaika herrialde ezagutu zituen atletismoari esker, baita bigarren emaztea ere, Gloria Guerrero atleta beteranoa –alargunduta zegoen Imaz– Lorpenik handiena 1989an, munduko txa-

Josetxo Imaz atleta, 1999ko abuztuan, Ordiziako Altamira estadio zaharrean ateratako argazkian. JOSETXO MARIN

peldun 300 metro hesietan, Danimarkan.

Zorigaitza errepidean etorri zitzaion, 2000. urteko urriaren 6an. Bartzelonan bizi zen orduan Imaz Guerrerorekin, baina maiz etortzen zen Goierrira familiarekin egotera. 1970ko hamarkadan sortu zuen Txindoki atletismo klubeko zuzendari-

tzako kide izaten jarraitzen zuen. Klubeko bilera batera etorria zen, eta Kataluniara bueltan, autobus istripuan hil zen Martzilla parean (Nafarroa), 68 urte zituela.

Urte hartako azaroan odol berria sartu zen klubeko zuzendaritzara –tartean Iñaki Imaz semea–, eta Goierriko atletismoaren aitapontekoaren oroimenezko korrika proba herrikoia antolatzea erabaki zuten.

2001eko irailaren 30ean izan lehena; igandean da 19.a.

GOIBERRI 15

PUBLIZITATEA

16 GOIBERRI

EGURALDIA

Uda beroa aurten Uda ohi baino berogoa izan da aurten; batez besteko tenperatura aurreko urteetakoa baino 1,1 gradu altuagoa izan da. Euria, berriz, beti bezala egin du, gutxi. Udazkena bertan da eta pronostikoak dioenez, epela eta lehorra izango da.

Tere Madinabeitia Aurtengo uda joan da eta udazkenak egin ditu bere lehen egunak, zorua zuhaitzetako orbelekin betetzen hasteaz bat.

Ekainaren 21ean 17:54an iritsi zen urteko garairik beroena eta argitsuena, eta duela egun gutxi batzuk, irailaren 23an, 09:50ean agurtu da hurrengo urtera arte, 93 egun eta 15 ordu

eta gero. Hasi eguraldi bikainarekin eta beroarekin hasi bazen, zeruan gris kolorea nagusi zela, ateri eta 20 graduren inguruko tenperaturarekin bukatu da.

Kolore gorrixka eta marroixkarekin lotzen den urtaro berria, aldiz, abenduaren 22ra arte geratuko da, 89 egun eta 20 ordu guztira. Aurtengo udazkena epela eta lehorra izango

dela diote pronostikoek; lehen egunak hala joan dira, gerokoak ikusi behar.

Ohi baino uda epelagoa Agurtu berria den uda ohiko parametroetan joan da metereologiari dagokionez Euskal Erkidegoan, baina apur bat epelagoa izan da. Hala esan dute Euskalmet agentziako meteo-

rologoek urtaro horren balorazioa egiterakoan: «Uda, beste behin, beroa izan da». Azken urteetako tenperatura neurketetan oinarritu dira halako baieztapena egiteko: «Udako tenperatura, 1981-2010 denboraldi klimatologikoaren batez bestekoarekin alderatuz, 1,1°C altuagoa izan da». Zortzigarren uda jarraian izan omen da ba-

Udako datu metereologiko esanguratsuenak ORDIZIA ekaina

uztaila

abuztua

(21etik)

ZEGAMA iraila

ekaina

(23ra arte)

(21etik)

uztaila

abuztua

LEGAZPI iraila

ekaina

(23ra arte)

(21etik)

uztaila

abuztua

iraila (23ra arte)

Tenperatura maximoa

37º,1 eka. 21

40º uzt. 23

34,9 º abu. 8

30,5º ira. 14

35,1º eka. 27

36,7º uzt. 23

32,9º abu. 24

27,4º ira. 14

36,5º eka. 27

38,5º uzt. 23

33,5º abu. 24

28º ira. 17.

Tenperatura minimoa

9,3º eka. 22

10,7º uzt. 31

9,8º abu. 14

8º ira.9

8,4º eka. 22

11,1º uzt. 31

9,8º abu. 14

7,7 ira. 9

7º eka. 21

10,5º 9º uzt. 13-30 abu. 13

6,5º ira. 14

Egun euritsuena

3,2 litro eka. 21

13,7 l. uzt. 27

27,3 l. abu. 1

14,5 l. ira. 10

4,2 l. eka. 21

17,5 l. uzt. 18

22,6 l. abu. 1

26,6 l. ira. 10

2,2 l. eka. 21

36,2 l. uzt. 31

19,4 l. abu. 10

15 l. ira. 16

Euria guztira

3,2 litro 1 egun

26,3 l.

12 egun

65,21 l.

14 egun

43,8 l.

14 egun

4,2 l.

1 egun

63,8 l.

16 egun

69,61 l.

18 egun

52,5 l.

10 egun

2,5 l.

2 egun

93 l.

15 egun

40,8 l.

12 egun

40,3 l.

11 egun

Egun haizetsuena

47,6 km/o eka. 26

75,5 km/o uzt. 23

53,3 km/o abu. 9

54,3 km/o ira. 20

70,9 km/o eka. 26

80,8 km/o 73 km/o uzt. 23 abu. 8

55 km/o ira. 11

-

-

-

-

Iturria: Ordiziako eta Legazpiko Aemet estazio meteorologikoak eta Zegamako eta Ordiziako uskalmet estazio meteorologikoak.

GOIBERRI 17

EGURALDIA

tez besteko tenperatura hori gainditu dela, «eta 1950. urteaz geroztik izandako bost uda beroenen artean dago» aurtengoa. 2003ko uda askoz ere berogoa izan zela ere gogoratu dute, baita azken 16 urteen artean 12 kasutan udak beroak izan direla ere.

Ordizian 40 gradu Goierrin ere uda beroa izan da; horren lekuko Legazpiko, Ordiziako eta Zegamako Aemet eta Euskalmet agentzietako estazio meteorologikoetan jasotako datuak.

Ekainean, hasteko, «tenperatura altuak izan dira ekaina izateko, eta hilabete honetako batez bestetik goragokoak» dio Legazpiko estazioaz arduratzen den Alonso Francesek.

Uztailean ere tenperaturak altuak izan dira, «baina normalean hilabete beroena izaten da eta aurten ez». Hala ere, uztailak eman ditu uda osoko tenperaturarik altuenak: 40 gradu Ordizian, uztailaren 23an.

Uztaileko batez besteko tenperatura 19,96 gradukoa izan da, eta abuztukoa 20,54koa (Legazpiko datuak dira). «Hilabete beroena izan da, baina beste urteetan baino tenperatura bajuagoak neurtu dira» azaldu du Francesek.

Iraila hastearekin bat, berriz, tenperaturek behera egin dute, eta udazkena iritsi arteko batez bestekoa nabarmen jaitsi da:

Uztailean neurtu dira udako tenperatura altuenak; irudian Beasaingo Nafarroa etorbideko termometroa.T.M. 16,72 gradukoa Legazpin. Udaren azken egunek, halere, izan dute berotik, hego haizea tartean, 30 gradu ingurukoak izan baitira hilaren erdi aldera.

Euri gutxi Prezipitazioen aldetik uda normala izan da, euri gutxi egin du ohi den bezala: 140 litro inguru Ordizian, 176 litro Legazpin eta 190 litro Zegaman. Ekaineko azken egunak edo udaren ha-

Uztailak eman ditu uda osoko tenperaturarik altuenak: 40 gradu Ordizian, 23an.

siera izan da lehorrena hiru estazioetan, eta euritsuena, berriz, uztaila Legazpin eta abuztua Ordizian eta Zegaman.

Orain urteko urtarorik hezeena badator ere, «ohi baino lehorragoa» izango dela aurreikusten du Francesek. Hala ere, neguaren amaieran, udaberrian eta udan batutakoari gehituko zaionarekin, urteko batez bestekora «ondo» iritsiko dela uste du.

18 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

‘Gazta’-ri aitortza Idiazabal Gaztaren unibertso osoa jaso eta azaldu nahi izan du Mikel Urretabizkaia ordiziar kazetariak ‘Gazta’ dokumentalean. Gaur, hilaren 27an, Donostiako Zinemaldian estreinatuko dute, Culinary Zinema sailaren barruan.

Loinaz Agirre Ordizia «Ordiziarra eta goierritarra izanda», Mikel Urretabizkaia kazetariak «erreferentziatzat» izan du beti Idiazabal Gazta.

Duela 15 bat urtetik buruan ibili du Idiazabal Gaztaren atzean dagoen unibertso osoa dokumental batean jasoko ideia, eta azkenean, hainbat baldintzek bat egin ondoren, iaz egin zituen Gazta dokumentala filmatzeko lanak: «Denbora asko da horrelako dokumental bat egiteko gogoa nuela, baina orain arte ez zait egiteko aukera

sortu; orain egokitu da aukera: laguntza batzuk atera ziren, gogoa ere bai, momentua izan da, talde bat sortu genuen dokumentala sortzeko...».

Gaur izango da emaitza ikusteko aukera. Ez du nola nahiko plaza izango gainera: Donostiako Zinemaldiaren plazan, Principe antzokian. Culinary Zinema Sailaren barruan aurkeztuko dituzten 13 filmetako bat izango da. 16:00etan izango du estreinaldia eta dokumentala amaitutakoan, Ordiziako Idiazabal Gazta kofradiako kideek

zuzenduta, gazta dastaketaikastaroa egingo dute Kursaalaren atzeko karpan. «Hasieran batean, Ordizian, iraileko azokaren inguruan estreinatzea pentsatua baldin bageneukan ere, Donostiako Zinemaldiak Culinary Zineman emateko aukeratu zuenez filma, ezin izan dugu aurretik beste inon aurkeztu», zehaztu du Urretabizkaiak.

Gaztaren unibertso osoa Idiazabal Gaztari egin diezaiokeen marketing-az edo susta-

penaz harago, Idiazabal Gaztaren unibertso osoa erakutsi nahi izan ordiziarrak Gazta dokumentalean. Besteak beste, 6.000 urte baino gehiago dituen artzaintzaren lanbideari eta artzainen lanari aitortza egitea izan du helburua. «Bere tokian jarri nahi izan ditut artzainak; artzainik gabe ez dago Idiazabal Gaztarik».

Horretarako, gaztaren benetako protagonistak dira aktore nagusiak: Olaberriko Eli Arrillaga eta Mikel Etxezarreta, Segurako Goiburu familia, Ordizia-

GOIBERRI 19

ERREPORTAJEA

Urdanetaren sekretutik Idiazabal Gaztaren sekretuetara ikel Urretabizkaia (Ordizia, 1953) Kazetaritzako doktorea da, Euskal Telebistako albistegi eta kiroletako zuzendaria eta proiektu berrien buru, eta Deustuko Unibertsitateko irakaslea. Kronikak (2006) dokumental saila, Guggenheim, historia de un sueño (2007), El cónclave negro (2008), eta El secreto de Urdaneta (2009) dokumentalak zuzendu ditu. Urdanetaren sekretuak kontatu zituenetik hamar urtera, ekoitzi du Gazta dokumentala, Andoni Murua, Jose Mari Ribero, Manex Aranburu, Belen Moreo, Angel Gonzalez Katarain eta Arkaitz Serrano lankideekin.

Artzainen, sukaldarien eta adituen testigantzak Xabier Euzkitzeren ahotsak lotu ditu. ETBk ere lagundu du produkzioan eta bi kateetan emango dute datozen asteeetan. Dena den, Urretabizkaiak badu nahi bat: Ordizian aurkeztea.

M

koJoseba Insausti, Aramaioko (Araba) Maider Unda eta azken bi urteetan Ordiziako iraileko gazta txapelketa irabazi duen Lekarozko (Nafarroa) Julen Arburua artzaina. Dokumentalaren azken irudiak, zehazki, iazko Ordiziako iraileko gazta txapelketan grabatu zituzten, Arburuak txapela jantzita. Latxa ardiak eta pasaiak ere toki berezia izango dute filman, «gaur egun daukagun pasaia, ardi asko daudelako eta artzainek jarraitzen dutelako baita».

Artzainen eta ardien arteko artisau lanaren ondotik sortzen den gaztaren ertz desberdinak jaso nahi izan ditu ordiziarrak: «Jatorri Izendapen bat dago, kontrolak daude, eta hori ere erakutsi nahi nuen. Miaketak egiten dira. Artaldea, gaztandegia, esnea, salmenta tokia... kontrolatzen dira; Farmazia fakultatean eta Aztin ere izan gara. Horrelako gazta bat mundu oso konplexua dela erakutsi nahi izan dugu».

Ezkerretik eskubira, Eli Arrillaga eta Mikel Etxezarreta, Ordiziako gazta lehiaketa, eta Segurako Ondarreko Goiburu Murua sendikoak.

‘GAZTA’ DOKUMENTALA

«Gaur egungo paisaia, ardi asko daudelako eta artzainek jarraitzen dutelako da»

Euskal sukaldariek bere egin dute Idiazabal Gazta, euren plateren osagai garrantzitsua bilakatu da: «Ongi dakite zein garrantzitsua den kalitate handiko artisau-produktua izatea, haien sukaldari-lan zorrotzean ederki egokitu dadin». Dokumental berrian garbi utzi dute Eneko Atxa, Juan Mari Arzak eta Elena Arzak, Pedro Subijana, Hilario Arbelaitz, Karlos Argiñano, Martin Berasategi eta Luis Aduriz sukaldariek Idiazabal Gaztaren defendatzaile sutsuak direla. Juan Roca sukaldari katalanari ere lekua egin diote, «kanpoko ikuspegia ere jaso nahi bainuen».

Mugarria

«Horrelako gazta bat mundu oso konplexua dela erakutsi nahi izan dugu»

Mikel Urretabizkaia

‘Gazta’ filmaren zuzendaria

Dokumentalean elkarrizketatu duten historiaurreko katedradunak ziurtatu duenez, neolitikoa garaitik, duela 6.000 urtetik, daude artzainak Euskal Herrian. «Oraindik ere mantentzen den lanbide zaharrenetako bat da. Duela urte batzuk, bazirudien, artzaintza bukatu-

ko zela. Artisauen lana da. Baina ikusten dugu, azkeneko bi urteetan, Ordizian, Julen Arburuak irabazi duela, eta Julenek ez dauzka 30 urte. Belaunaldi berria sartu da». Urretabizkaiaren ustez, Idiazabal Gazta Jatorri Izendapena sortzea izan zen gaztak eta artzaintzak aurrera egiteko mugarria: «Lehenengo Eusko Jaurlaritzak jarri zuen martxan Idiazabal Jatorri Izendapena, Garaikoetxearen garaian. Kalitatezko gazta egiten da orain, estandarra lortu baita.

Merkatua lortu du gaztak eta ondo saltzen da».

Aitortza, sentsibilizazioa Azkenik, beste helburu bat ere lortu nahi izan du Urretabizkaiak dokumentalarekin: kontsumitzaileen artean sentsibilizazioa sortzea, eta bertakoa eta kalitate handikoa den gazta kontsumitu dezaten bultzatzea. «Modan jarri da 0 Kilometroa. Ez dakit zerbait badagoen Idiazabal Gazta baino 0 Kilometroagoa denik».

20 GOIBERRI

ZALDIBIAKO SANTA FE JAIAK

Jaietako gauak egunak baino luzeago direnean Urriak 4, ostirala: 18:30: Mondejua prestatzeko osagaien bilketa eginez, kalejira Olaldetik plazaraino, herriko txistulariekin, dantzariekin, erraldoiekin eta Gauerdi txarangarekin.

19:00: Iztueta Dantza Taldearen saioa, plazan.

Ondoren: Jaien hasiera eta aldarrikapena; Iztueta Dantza Taldeko dantzariekin, herriko txistulariekin eta Gauerdi txarangarekin, plazan.

Ondoren: Kalejira herrian zehar, Gauerdi txarangarekin eta buruhandi eta erraldoiekin.

20:00: Plazan, mondejuak dastatzeko aukera izango da.

Afalondoan: Gauerdi txaranga ibiliko da tabernaz taberna.

23:30: McOnak taldearen kontzertua.

01:00: Dantzaldia Gabenara musika taldearekin.

Urriak 5, larunbata, Kuadrillen eguna: 12:00: Taldekako Sega Ekitaldia, Mugertzako zelaietan.

13:00: Kuadrillen kalejira, Jun Da Jo txarangarekin.

ZALDIBIA.ORG

14:30: Kuadrillen bazkaria herriko plazan. Txartelak herriko tabernetan daude salgai, urriaren 2ra arte.

Bazkalondoan: Jun Da Jo txarangak girotuta, kuadrillen arteko jokoak eta kalejira.

20:30-21:30: Dantzaldia Txime-

leta taldearekin.

20:30-21:30: Dantzaldia Tximeleta taldearekin.

21:00-01:00: Botiltzarra programa. Aisialdian alkohola edatearen arriskuak murrizteko esku hartzea. Kalean alkohola edaten ari den jendearengana hurbilduz.

23:30: Dantzaldia Tximeleta taldearekin.

Egunean zehar: Indarkeria sexistarik gabeko gune informatiboa (Emagin). Zaldibiako herritar guztiak indarkeria sexistari buruz kontzientziatzeko eta iritziak eta bizipenak jasotzeko gunea.

GOIBERRI 21

ZALDIBIAKO SANTA FE JAIAK

Esku-pilota jaialdi erakargarria antolatu du urriaren 11rako pilota elkarteak enetariko urteak joan dira Zaldibian festetako pilota partiden inguruan. Izan dira profesionalik gabeko partidak jaietan, baita unean-unean pilotaren gorenean zeudenak bildu dituztenak ere. Aurten erdibideko jaialdia antolatu dute pilota elkarteko kideek, bi partida binaka, bata neskena bestea mutilena. Bietan herriko pilotariei egin diete lekua. Urriaren 11n, ostiralez, jokatuko dira partidak, 19:00etan hasita. Sarrera doan da, eta taberna zerbitzua ere eskainiko dute elkartekoek.

Patri Espinar usansolotarra Maddi Mendizal zaldibiarrekin arituko da lehenengo partidan, Miren Larrarte (Bidania) eta Maider Mendizabal beteranoa (Anoeta) aurkari dituztela. Emakume Pilotarien Elkartea sortu berria dute udan, emakumeen pilota sustatu, kudeatu eta egituratzeko. 80 pilotari federatuk osatzen dute.

D

Titin III.a kantxan ikusteko aukera Afizionatu mailan aritzen diren Aitor Elizegi zaldibiarrarentzat eta Beùat Azketa beasaindarrarentzat –aita zaldibiarra du– partida erakargarria izango da festetakoa. Ohituak daude elkarrekin jokatzera, baina ez parean izango dituzten pilotarien aurka lehiatzera. Bi beterano, Titin III.a eta Merino II.a izango dituzte aurkari, Garfe enpresa errioxarrarekin aritzen diren pilotari profesionalak biak. Titinek aurrenekoz jokatuko du Zaldibiako Resti pilotalekuan.

ZALDIBIA.ORG

22 GOIBERRI

ZALDIBIAKO SANTA FE JAIAK

Urriak 6, igandea, Santa Fe eguna: 10:00-12:00: II. Goierriko Xake Jaialdiaren amaiera.

11:00: Herriko txistularien diana.

11:00: Meza.

11:45: Jone Uria eta Aitor Mendiluze bertsolarien saioa.

12:00: Uria eta Mendiluze bertsolarien eta herriko trikitilarien saioa herrian zehar.

12:00-14:00: Aniztasunaren eta elkarbizitzaren topaketak, Etxekonekoak elkartearen eskutik, plazako pilotalekuan.

17:30: Mozorro festa eta haurren jaialdia. Haurrek kanturako, musika tresnak jotzeko... duten abilezia erakutsiko dute.

Urriak 7, astelehena: 11:00: Zaldibiako Pilota Eskolako pilotarien partidak.

11:30: Toka, Beti Gazte elkartearen eskutik.

12:00: Zezenak eta pottokak.

12:00: Hamaiketako jubilatuentzat.

13:30: Haurrentzako bazkaria, plazan. Haur bakoitzak bere ogitartekoa eraman beharko du eta arduradun batekin joan beharko da. Postrea eta edaria Guraso Batzordeak jarriko ditu.

Ondoren: Haurren jolasak.

17:00: Zirika Zirkus taldearen eskutik, Egun on sikiera ikuskizuna.

19:00: Herriko trikitilari eta panderojoleen saioa.

Urriak 11, ostirala, Mozorro gaua: 19:00: Esku-pilota partidak. Lehen partida: Patri Espinar (Usansolo) - Maddi Mendizabal (Zaldibia) / Miren Larrarte (Bidania) Maider Mendizabal (Anoeta). Bigarren partida: BeĂąat Azketa (Beasain) - Aitor Elizegi (Zaldibia) / Titin III.a - Merino II.a.

20:00: Ttek elektrotxaranga.

23:30: Ziribulio Sound taldearen kontzertua.

01:00: Mugi Panderoa taldearekin dantzaldia.

ZALDIBIA.ORG

ZALDIBIA.ORG

GOIBERRI 23

ERREZETA

Txangurro betea MIKEL ALBISU

Osagaiak Txangurro bat Tipula Tomatea Brandya Itsaski krema Ogi birrindua Gurina Perrexila Gatza Olioa

Prestaketa Kazola batean ura jarri eta litroko 60gr gatz bota. Txangurroa bizirik ur hotzetan sartu eta irakiten hasten denean, neurriaren arabera, 15 bat minutuz egosi.

Betegarria

Ospakizunetarako toki aproposa Lierniko gainean zkontzetarako eta ospakizunetarako leku egokia da Lierniko gainean dagoen Mujika jatetxea. Egun horietarako 300 eta 140 pertsonarentzako jangelak dituzte, baita 20 lagunentzako jangela pribatua ere.

Hau guztia aurrera eraman ahal izateko, Mari Angeles Garmendiak darama hamar laguneko lantaldearen ardura.

Sukaldaritza tradizionala lantzen dute, beti ere sasoiko produktuak erabiliz. Horrela ematen dituzte astelehenetik ostiralera eguneko menuak, eta asteburuetan, ospakizunak, eta familiako eta lagunarteko bazkariak.

Jatetxea eguerdiro zabalik dago; gauez, berriz, ostiraletan eta larunbatetan bakarrik irekitzen dute.

Goxoak dira Mujikako sukaldetik ateratzen

E

Tipula ondo txikitu eta zartagin batean gorritzen jarri. Egin denean laukitxoetan ebakitako tomatea gehitu. Aurretik txikitu dugun txangurroaren haragia tipula eta tomateari gehitu.

Brandy pixka bat bota eta su eman.

Ondoren itsaski krema pixka bat bota eta sutan eduki zaporeak bateratzeko.

Txangurroa bete diren plater guztiak, baina, nabarmentzen hasita: abakando entsalada, onddoz beteriko krepak, txekor masailak ardo beltzarekin, bisigu errea... eta etxean egindako postre aukera zabala ere aurkituko du gozozalea denak.

Txangurroaren oskola zartagineko betegarriarekin bete ondoren, gainetik ogi birrinduarekin estali eta gainean gurin pixka bat jarri behar da.

Txangurroa labean gratinatu eta mahairatu aurretik perrexil birrindu pixka bat bota.