GoiBerri 347. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

347. zenbakia. 2019ko urriaren 25a

Mari Jose Goitia 3 Iritzia 4-5 Goierri boleibol taldea 6 Ofita, Urretxuko urrea 8-9 Aitor Altolagirre 10-11 Itaia, indartzen ari den olatu bat 12-13 Baserrietako jakinduria 16-17 Artzai-Eneko errezeta 19

Abiada betean Rallyesprinten Euskal Herriko Txapelketa irabazi dute 4. klasean bi anaia zaldibiarrek 14

GOI B ERRI Eneko eta Mikel Nazabal anaia zaldibiarrak, rallyesprintean erabiltzen duten BMW 325 karrera-autoaren barrenean. AIMAZ MAIZ

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAn

Mari Jose Goitia

Itsaskan zakur hotelaren jabea

«Alegia auzoa txukundu beharra ikusten dut, etxe gehiago eginda» Tere Madinabeitia Itsaso Urtetan Correos-en lanean jardun eta gero, Mari Jose Goitia (Itsaso, 1963) Itsaskan zakur hotelean dabil orain buru-belarri Juan Luis Otermin senarrak eta Alazne alabak lagunduta.

Familiak Itsason dituen terrenoetan txoko bat egin zuten etxeko zakurrentzako, baina ezagunak ere hasi ziren haienak eramaten, gero jende gehiago... azkenean zerbitzua profesionalizatu eta Itsaskan sortu zuten. Oporrak, lana, ospitalea... zakurra etxean ezin denean utzi, Itsaskanen zaintzen dute, lotarako tokia eta janaria emanez eta inguruan aske ibiltzen utziz, eguneko 12 euroren truke.

Hotelak 25 gela ditu eta beteta

egoten da udan, Aste Santuan eta asteburu askotan.

Zakurrik ba al duzu?

Hiru ditugu, bi ehizakoak eta border collie bat, Noa.

Baduzu afizio gehiagorik?

Irakurtzea, bidaiatzea, eskuekin lan egitea: zeramika, jostea...

Musika talde bat eta abesti bat.

Mana eta bere edozein abesti.

Pelikula bat.

Memorias de Africa.

Liburu bat.

Cien años de soledad.

Janari eta edari bana.

Arraina eta ardo beltza.

Oporretarako leku bat.

Hondartza duena.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Espero ez dituzunean jasotako detailetxoak: liburua, afaria...

Goierriko txoko bat.

TERE MADINABEITIA

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

«Opari onenak espero ez dituzunean jasotako detailetxoak dira»

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Telleriarte eta Brinkola arteko bidea.

Itsasoko alkate bazina...

Alegia auzoa txukunduko nuke.

Itsason eta Legazpin biziko ez bazina…

Donostian.

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Nekane Gonzalez Itzultzailea

Sutan dantzan sku zaildu parearen manipulazio landuaren fruitua naiz.

Eskularru mardul batzuk dira esku horien eta nire gorputzaren arteko muga bakar. Trebe ari dira lanean. Tramankulu tekniko eta material sukoiak dituzte baliabide nagusi, eta teknika ikasien bidez eman didate gorputza. Txiki sortu naiz hasiera batean, eragileak nahi izanez gero, putz eginda berriz desagerrarazteko moduan, baina ernamuin txiki horretatik haziz eta gorpuztuz joan naiz. Hori-laranja koloreko jantzia daramat soinean, eta gorri-gorriak ditut begiak.

Jendetza ikusi dut inguruan.

Kaleko arropaz jantziak gehiengehienak, eta multzokatuta doazen beltzez mozorrotutako beste mordoxka bat ere bai. Batera eta bestera korrika dabiltza batzuk, eta besoak gora altxatuta edo lurrean eserita daude gainerakoak. Beltzez jantzitakoak dira gehien mugitzen direnak: oihuka, elkarri keinu eginez, eta

E

euren gorputz estali, babestu eta armadunez trapu gorri-hori marra estudunak besterik ez daramatzatenak joka.

Sortu nauten eskuek jaten eman didate, nahi adina eman ere, eta handitzen ari naiz. Konturatu orduko edukiontzietara eraman naute, eta ontzi horien gorputzekin bat egin du nire indarrak. Gure arteko jolasaren fruitu plastiko usaina zabaldu da, eta oihu gehiago entzun ditut inguruan. Oihuak eta nire gorputza handitu ahala, edukiontziak txikituz joan dira. Sortu nauten eskuek handiagoa nahi naute, antza, eta janari gehiago eman didate. Kale ertzean dauden hesiak ditut orain bazka.

Ostikoz jota iritsi dira nigana, ase nadin. Begi gorri-gorriekin nire sortzaileari begira geratu naiz, eskerrak eman nahi baitizkiot bizia emateagatik, nahiz eta horrek ingurukoen akabera ekarri.

Uniforme azpian ezkutatuta doan gizakiaren begi oldartuetan ispilatuta ikusi dut neure burua, eta izoztuta geratzeko zorian egon naiz.

Ez dut ezertarako astirik izan.

«Horilaranja koloreko jantzia daramat soinean, eta gorri-gorriak ditut begiak»

Sortu nauten eskuak ikusi ditut agure bat jipoitzen, besoak altxatuta dituztenak bultzatzen, mutil bati begia galarazi dion pilota jaurtitzen, defendatzeko modurik ez duen gaztea arropatik tira eginez arrastaka eramaten, eta «laguna naiz» esaka lurrean botata zeuden trapudunei eskua ematen eta laguntzen.

Nire klonak sumatu ditut hanhemenka, eta gugandik ateratzen diren garrek SOS mezuak igorri dituzte hirian zehar. Galdeketa huts bat egin nahiak ekarri duen kaos egoeraren berri emateko mezuak. Pentsaezinak ziren kartzela zigor batzuen eraginez gizartean piztutako asaldura mezuak. Iritzia ematea debekatu nahi zaion herri baten mezuak. Modu zentzugabean kiskaltzen ari den hiri baten mezu mutuak.

Sutan dago Bartzelona, sutan Katalunia osoa… ez baititu alferrik hartu suak duintasuna, sen ona eta zentzuzko jokabideak.

Euskal Herrira ere iritsi dira hango garrak. Bihar, esaterako, elkartasun suz jantziko da Iruñea.

Epai neurrigabea jaso baitute Altsasuko zortzi gazteek ere.

Bihar berriro entzungo ditugu askatasun aldarriak, ahots urratuz egindako eskaerak eta milaka bihotzek barrutik botatako irrintziak. Suzko jarrerekin isilarazi nahi gaituzte, baina herri txiki eta txikiarazitakook ohituta gaude sutan dantzan egiten.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Kooperatibak Kolonbiara bidean Mondragon taldeko Alecop kooperatiban lanean diharduen Aitor Altolagirre legazpiarra Kolonbian kooperatibismoa zabaldu nahian dabil FARC-eko gerrillari ohien artean.

Azaroari tankera tristea hartu diot beti. Lagunartean aipatu izan dugu askotan. Ordu aldaketa, iluntasuna, lehen hotz kolpeak‌ Etxeko goxotasunean egotea eskatzen du, batez ere egunak euri zaparrada dakarrenean. Aurten ordea azaroaren hasiera ospatuko dut, pozik ospatu gainera. Zubia baliatuz bidaiatxo bat egingo dut Bartzelonara eta plana borobildu nahian nabil. Berri Txarrak taldearen kontzertura joatea izan da eskapada antolatzeko arrazoi nagusia. Beraz, ziur nago ni bezalaxe euskal herritar dezente ibiliko dela egun horietan Bartzelona aldean plan berdintsuarekin. Hirukotea agur esatera doa orain arteko ibilbideari eta egiari zor eztanda txikia eragin du horrek zaleengan. Harrigarria da han eta hemen zenbat jende mugitzeko gai diren. Aitortu behar dut‌ ni naiz lehena, baina batean zein bestean ibili naizenean frogatu ahal izan dut ez naizela bakarra. Berdin du Berlinen, Miarritzen, Iruùean, Madrilen edo Bartzelonan. Tira, akaso hurrengo zutabe batean izango dugu aukera fenomeno honetaz hitz egiteko. Nire burutazioetara itzuliz, kontua da bidaia dela eta Interneten kuxkuxeatzen ibili naizela Ka-

taluniako ohituren inguruan. Eta hara, gaztainak eta panellets izeneko pastelak jatea, eta ardo gozoa dastatzea tradizioa omen da azaroaren 1aren bueltan. Halloween famatuaz aparte, tokian tokiko tradizioek bizirik diraute beraz, eta hori beti da pozgarri. Giroa ordea triste samar dago Katalunian, motiborik ez da falta. Disidentzia kartzelara zigortu eta mugimendu baketsu bat kolpez isildu nahian dabiltza Madril aldetik beste behin. Ea Bartzelonako kaleek zer kontatzen didaten. Hurrengo batean ekarriko dizuet hona.

Iraia Oiartzabal

bat eta

Ba ni ez noa inora zubian, letra artean emango dut asteburua, lanean, baina Halloween gaua ospatuko dut etxean, urtero bezala, oso gustuko ditudan osagaiekin pozioa prestatzen: bost gramo frikismo, beldurrezko zinemako portzio bat edo bi, hiru gizaki, katu beltz bat, mahats zuku fermentatu botila bat eta pizza (nahi adina). Euskal Herriko txoko desberdinetan garai honetarako dauden tradizioen berri entzutea izugarri gustatzen zait, baina dakidanez gure alde honetan ez da ezer berezirik ospatzen, beraz, nik nire tradizio propioa hasi nuen duela urte batzuk. Urtero bete beharreko tradizio polita litzateke ere bai gustuko dugun talde bati jarraika bidaia bat egitea. Iaz rock musikari jarraituz Milanen izan nintzen, eta aurten nerabezaroko talde baten bira eskuan, Budapestera joateko plana egin genuen. Ez dakit zuk, baina nik munduan zehar bidaiatzen dudanean badut joera hiriak Donostia-Bilbo edo MadrilBartzelonarekin konparatzeko, lehenak politagoak baitira baina bigarrenak, niretzat, askoz ere animosoagoak. Azken perzepzio honek sortzen ditu eztabaidak nire inguruan, ez baitaude ados, eta

bat

Nagore Belastegi

gehienek Madril nahiago izaten dute. Ni Bartzelonazalea naiz. Hiriko giroa eta jendea gustatzen zait, modernoa da, oso kosmopolita, kulturaz betea, bizia. Inoiz ez da une txarra Bartzelonara joateko, eta orain ere ez. Ziur nago musikaz blai itzuliko zarela, baina baita ere maleta esperientzia politez betea ekarriko duzula. Edonola ere, gogoratu Bartzelonako gazteek ez dutela gracies esaten, mersi baizik, nahiz eta seguraski egun horietan eskerrik asko entzungo duzuen gehiago.

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Boleibol taldea denboraldirako prest Gorka Gomez Urretxu Anne Zufiaur (1996, Zumarraga) eta Amaia Zufiaur (2001, Zumarraga) ahizpak Urretxun sortu berri den Goierri Boleibol taldeko jokalariak dira. Proiektua martxoan hasi arren, une honetan 24 jokalari dituzte eta denboraldiari hasiera eman zioten pasa den asteburuan.

Anne taldearen sortzaileetako bat da. Jokalari izateaz gain, lan desberdinak izan ditu talde barruan. Hasieran entrenatzaile lana ere egiten zuen arren, jokalari eta delegatua da orain.

Taldea handitzen hasi zenean, Rosa Valverde urretxuarrak hartu zuen bere entrenatzaile rola, 1970eko hamarkadan jokalari bezala aritutakoa.

Unibertsitateko talde batean hasi ziren jokatzen. Ikasketak amaituta, bertako taldean jokatzeko aukera galdu zuten, eta gogotsu jarraitzen zutenez, Goierrin nesken boleibol taldea sortzeko ideia abiatu zen. Goierri K.E-aren baiezkoarekin martxan jarri dute proiektua eta bi talde dituzte, seniorra eta jubenila, biak Gipuzkoa mailan arituko dira.

Zailtasunak ere badira Jende ezagunarekin hasi ziren taldea betetzen, lagunak eta herriko jendea, baina une honetan, herri anitzeko jokalariak dituzte: Urretxu, Zumarraga, Be-

Anne eta Amaia Zufiaur ahizpak, Goierri K.E. boleibol taldeko jokalariak G. GOMEZ

«Lehenengo urte hau ikasteko eta jendea prestatzeko erabili nahi dugu gehienbat» Amaia Zufiaur Boleibol jokalaria

asain, Antzuola edo Ezkio, besteak beste. 28 jokalari izatera iritsi dira, baina ordutegien ondorioz 24k osatzen dute orain.

Nahiz eta udalaren laguntza izan duten, ez da nahikoa izan eta beraiek jarritako diruarekin eta babesle batzuen laguntzarekin batera, taldea aurrera ateratzea lortu dute. Bi ahizpek aitortu dutenez, material guztia erosi behar izan dute, baloiak, sarea, posteak…«Ez da futbolean edo saskibaloian aritzea bezala, kirol hauetarako materiala erosita dago jada, gurean, berriz, hutsetik hasi gara. Etxarre immobiliaria izan da gure babesle nagusia».

Zailtasunak ere izaten dituzte entrenamenduei dagokienez. «Gainontzeko taldeek toki askotan entrenatu dezakete,

baina guk boleibola Aldiri kiroldegian bakarrik egin dezakegu eta oso denbora gutxi izaten dugu, astean bitan», adierazi du Annek. Izan ere, bertan bakarrik dauzkate jokatzeko behar diren instalakuntzak, eta espazio aukera zabalagoa izatea eskertuko lukete.

Denboraldiari hasiera Pasa den asteburuan denboraldiari hasiera eman zioten.

Galdu egin zuten Hernani K.Eren aurka, baina «ongi aritu» zirela eta «oso gustura» daudela aitortu dute. «Lehenengo urte hau ikasteko eta jendea prestatzeko erabili nahi dugu gehienbat», zehaztu du Amaiak. Hurrengo partida etxean izango dute, Aldirin, Zarauzko Lizardiren aurka.

08 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Urretxuko urrea, ofita Urretxuko harrobiko ofita oso preziatua da bere gogortasunagatik.

AHTren trenbidean erabiltzen dute.

Asier Zaldua Urretxu Urretxun ez dago urrerik, diamanterik edo petroliorik, baina bai oso preziatua den mineral bat: ofita. Azkoitira bidean 100 urte inguru dituen harrobi bat dago. Bertako ofita Urolako trenbidean erabili zen eta egun AHTren trenbidean erabiltzen da, balasto bezala. Oso gogorra da, gainean trenbide-trabesak jartzeko oso aproposa.

Urretxuko harrobia Gipuzkoako Foru Aldundiak ireki zuen eta ondoren esku pribatuetara pasa zen. 1985etik Ormaiztegiko Perez de Albeniz familiaren jabetzakoa da. 1988an Martin Perez de Albenizek hartu zuen.

Harrobia kudeatzen duen enpresaren izena Ofitas de Urretxu da, eta egun hamar langile ditu. Bertatik ateratzen duten ofitak ADIF enpresaren homologazioa eta kalitate ziurtagiria ditu. Euskal Herrian beste bi enpresek bakarrik dute ADIFen homologazioa, eta biak Nafarroan daude.

Baina zer da ofita? Ofita sumendi batetik ateratako har-

kaitz mota bat da. Sumendi bat Urretxun? «Duela 90 milioi urte Afrikako eta Europako plakek talka egin zuten eta Pirinioak sortu ziren. Talka hark hemen ere eragina izan zuen: hemen ere talkak, hondoratzeak, altxatzeak... egon ziren. Garai hartan inguru hau urpean zegoen eta talka haien eraginez laba isurpenak egon ziren. Laba hori, uretara ateratzean, hoztu eta kuxin forma hartzen du. Urretxuko harrobian eta errepidea egiteko egin ziren mendi mozketetan tantak ere ikus daitezke», azaldu du Javier Aguado Urrelur museoaren sortzaileak.

Harrobian eta errepide bazterrean duela 90 urte gertatu zenari buruzko informazio asko dago. «Kretaziko amaierako informazio asko dago».

Laba, hemen Ofita hain baliotsua bada, zergatik ez daude ofita harrobi gehiago Gipuzkoan? «Laba isurpenak hemen izan ziren.

Azpeitia inguruan, adibidez, kareharria dago. Nire aitak, ume-

tan, mineralak ikustera eramaten ninduen. Behin, errepide ondoan, alemaniar batzuk ikusi genituen. Liburu bat zuten eta errepide ondoan liburuan ageri zen materiala aurkitu zuten».

Ofita bere gogortasunagatik da baliotsua. «Ofita basalto bat da eta basaltoak oso gogorrak dira. Hozterako orduan presio handia jasan dutenez, oso konpaktoak dira. Hala, ofita zoru gogorrak egiteko dagoen material onenetako bat da.

Lantegietako zoruak eta errepideak egiteko erabiltzen da, adibidez. AHTren zorua, egiteko ere erabiltzen da balastoa.

ADIF Urretxuko harrobiaren be-

Afrikak eta Europak talka egin zutenean laba isurpenak egon ziren inguru honetan Urretxuko harrobian ateratzen duten ofita duela 90 milioi urte gogortu zen laba hura da

GOIBERRI 09

ERREPORTAJEA

Urretxuko ofita harrobia Urretxutik Aizpurutxora bidean.

HITZA

zero garrantzitsuenetako bat da», azaldu du.

Garai batean hemen inguruko zoru asko egiteko erabiliko zela uste du. «Urretxuko elizako zorua harri honekin egin zuten, adibidez».

Urretxutik Aizpurutxora doan tarte hori interes geologikoko gunea da, eta bihar, hilak 26, harrobia bisitatzera joango dira, Mineralogia eta Paleontologia Astearen barne. Urtero txango bat antolatzen dute.

«Harrobia oso bertikala da eta gainera zabalik dago. Hori dela eta, oraindik ez gara inoiz joan.

Baina dagoeneko 31 urte pasa dira Astea antolatzeari ekin genionetik eta gure altxor hau erakusteko garaia da».

Ibilbide proposamena Hasteko, errepidetik ikusten ez den terraza batera igoko dira eta ondoren Ofitas de Urretxu enpresak ibaiaren beste aldean duen legar biltegira joango dira.

Azalpenak enpresako langile batek eta Aguadok berak emango dituzte.

Aguadoren ustez, Urretxutik Aizpurutxora ikus daitezkeen formazio geologikoek erakutsiak izatea merezi dute. «Zumarragatik Aizpurutxora bizikletan joan daiteke, bidegorritik. Bidean geldialdiak egin daitezke, azalpenak emateko.

Harkaitzetan bailara hau nola sortu zen ikus daiteke. Halako egitasmo batek kultura, turismoa eta aisialdia uztartzen ditu».

10 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

ALTOLAGIRRE

Aitor Altolagirre Alecop-eko langilea

«FARC-eko komandante ohi batek esan zigun gu beti gaudela beraiekin»

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

Miriam Luki Legazpi Aitor Altolagirreren (Legazpi, 1965) pasaportea Kolonbiako sarrera-irteera zigiluz beteta dago. Joan etorri asko egin ditu 1995ean Hego Amerikako herrialdera joaten hasi zenetik.

ALECOP Mondragon taldeko kooperatiban egiten duen lanagatik joaten da Kolonbiara; elkarrizketaren galdetegia han jaso du. Orain 27 urtetik bertan ari da lanean, beti hezkuntzari lotutako proiektuetan. Dioenez, ez zen sekula ikasle ona izan, baina Irakasle Eskolan ikasi zuen, Huhezin, eta han ikasle zela lanean hasi zen Alecop taldean. Hasieran zeharka eta gerora zuzeneko kontratuarekin.

Kolonbian gerrillari ohiekin egiten ari diren lanaz mintzatu da. Batik bat, kooperatiba sarea sortzen ari dira.

Zein da zure lana Kolonbian?

1995ean Kolonbiara joaten hasi ginen eta 1997ean Didactica Recursos Educativos enpresa sortu genuen han. Aitzitik, orain gabiltzan proiektuak ez du zerikusi handirik orain artekoarekin. Duela bi urte LKS Next, Mondragon Korporazioko beste kooperatiba bat, Europar Batasunak Kolonbian duen enbaxadarekin kontaktuan jarri zen eta hainbat ideia aurkeztu zizkion. Ideia haiek alboratu zituzten, baina enbaxadak, 2016ko abenduan sinatutako bake akordioaren karietara, FARCeko gerrillari ohien bergizarteratze prozesuaren barruan antolatu nahi zuten kooperatibismo mugimenduaren (Ecomun, Economias Sociales del Comun) inguruan laguntzeko eskatu zion.

Orduan LKS Next Alecopekin jarri zen harremanetan?

Bai, 2017an izan zen eta gure mugimenduaren balioetako bat martxan jarri genuen: interkooperazioa. Proiektua gauzatzeko enpresa bakarra sortu genuen: Colombia LKS-Alekop UTE. 2018ko otsailean hasi ginen lanean, Kolonbiako gober-

nuak egindako diru ekarpenari esker. Bost hilabeteko lana izan zen. Helburuetariko bat, eta agian garrantzitsuena, gerrillari ohien arteko adiskidetasuna eta konfiantza lantzea izan zen.

Halaber hainbat leku bisitatu genituen haiek lagunduta eta antolatu nahi zituzten kooperatibei buruzko lehenengo azterketak egin genituen.

Aldi berean, Ecomuneko lehen Egitasmo Estrategikoa idatzi genuen eta Ecomun markaren diseinua egin genuen.

Lan hura Europar Batasunak jarritako diruarekin gauzatu zen eta 2019rako Kudeaketa Egitasmoa idatzia genuen.

Ze laguntza mota eskaintzen diezue gerrillari ohiei?

Egoera ulertzeko atzera egin beharra dago ezinbestean.

Bake akordioaren prozesuak 5 urte iraun zuen gutxienez. Bake akordioa sinatu eta balioztatu zenean ia 13.000 gerrillari elkartu ziren 25 gunetan. Bertan armak utzi eta bergizarteratze prozesua hasi zuten. Egun, ia 3 urte beranduago, 25 gune horiek biderkatu egin dira eta 86 dira jada.

13.000 gerrillari horietatik ia 6.000 135 kooperatibatan sartuta daude. Egoera horrek kudeatze prozesu oso konplexua eragiten du. Hori dela eta, gure proposamena Konfederazio handi bat sortzea da. Hala, kooperatiba bakoitzak bere jarduna izan arren, elkarren arteko erlazioak bultzatzen dira bergizarteratze prozesu horren harira proiektu estrategikoak gauzatzeko.

Kooperatiba horiek nolakoak dira, adibiderik jarriko zenuke?

Esate baterako, 86 gune horietatik gutxienez hamarretan ehungintzan dabiltza. Hamar horietatik bi ez dira gai euren kabuz dauzkaten eskaerei aurre egiteko, eta beste kooperatibekin harremanik ez dutenez, ez diete laguntzarik eskatzen.

Konfederazioa egituratuz gero herrialde osoan egiten diren ekintzen kontrola eramango li-

tzateke eta arazo horiek ez lirateke sortuko. Hain zuzen, halako arazoak ekiditeko buru-belarri arituko gara lanean.

Zuen lanaren oinarriak azaldu dituzu, nolakoa da, gerrillari ohiekin eguneroko harremana?

Hasieran haien konfiantza irabazi behar genuen. Egia esan, euskalduna izateak bidea erraztu digu. Hemen bizitakoa han ezaguna denez badugu zertaz hitz egin ordu txikietan garagardo, ron edota pattarraren babesean. Gerrillari ohiak, orokorrean, oso pertsona xumeak dira. Gehienak nekazariak dira, askok armak hartu zituzten euren etxeetan jasandako gehiegikerien ondorioz.

Badira beste batzuk eskolatik zein unibertsitatetik pasatakoak, baina gutxiengoa dira. Askok gerrillan bertan jaso zituzten eskolak.

Gertutasuna eskertzen dute.

Adibide bat jarriko dizut. Kolonbian dabiltzan hainbat erakundetako –Nazio Batuen Elkartea, FAO, Europar Batasuna, Gobernuz Kanpoko Erakundeak– langile gehientsuak ez dira 86 puntu horietan lotan gelditzen inoiz. Ordutegi bat dute sartu eta ateratzeko. Gu ez, gu haien etxeetan, lurrean, chinchorroetan [hamaka] lo egiten dugu. Horrek ate asko irekitzen dizkigu. Orain gutxi komandante ohietako batek esan zigun gu bezalakorik ez dutela inoiz ezagutu: «Zuek beti gurekin zaudete, lokatzetan sartuak». Eta ordu txikietan zenbat eta nolako abenturak kontatzen dituzten! Bizitzen ari naizen honek ez du preziorik. Buruko minak salgai ditudan arren, gozatu egiten dut.

Abuztu amaieran FARC-eko Ivan Marquez buruzagiak borroka armatuaren etapa berria iragarri zuen. Zein da egoera?

Ez da erraz azaldu daitekeen gaia. Egun, FARC mugimendu politikoaren zatiketa moduan ulertu daitekeena ez dut uste azken hilabeteetako gauza denik, ezta azken urteetakoa ere.

Imajinatzen dut, bake prozesuan zehar, baita ere, ikuspegi ezberdinak izango zituztela.

Alabaina, bake akordioa sinatu eta FARC egitura politikoaren asanblada orokorra antolatu zutenean aldeak berragertu omen ziren. Nik dakidanez Timochenkok presidentziaren eta armak uztearen galdeketak irabazi zituen, baina beste bi galdeketa galdu zituen Ivan Marquez-en proposamenen aurrean, FARC izenaren aldaketarena eta FARC alderdiaren kontseiluaren sorrerarena. Sinplea badirudi ere, hemen egon daiteke aldea, leku askotan entzun izan da armak uztearena kale handia izan zela. Hala ere, ezagutzen ez ditudan hainbat arrazoi ere izango dira.

Bestetik, alde egindako beste komandante batzuk –El Paisa, Romaña, Ivan Ali...– euren bizitza arriskuan zegoela salatu eta alde egin zuten. Jesus Santrichen kasua, droga aferaren salaketa, kartzelan sartu zuten, askatu, kongresuan bere jarlekua hartu eta gero alde egin zuen... Kasu hori ulertzea zailagoa egiten zait. Ikuspegi horiei bake prozesuan Kolonbiako gobernuak bete ez dituen konpromisoak gehituz gero korapiloa handiagoa egiten da.

Ze konpromiso, adibidez?

Nekazaritza-erreforma, lurren banaketa, gizarte mugimenduetako buruzagien babesa edota gobernuaren birkokatzea FARCen esku egondako lur eremuetan...

Zailtasunak zailtasun bake prozesua aurrera doa?

Gobernuko Bergizarteratze eta Normalizaziorako Agentziak abuztu bukaeran argitaratutako datuen arabera, bake akordioa sinatu zuten 13.202 gerrillari ohietatik 13.023k jarraitzen dute prozesuan, (%98,6); FARC alderdiak %90 dela dio.

Beraz, prozesuan aurrera egin duen gerrillari kopurua oso handia da, eta dirudienez, oraingoz Ivan Marquezen mezuak ez du eragin handirik izan.

12 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Indartzen ari den olatu bat Itaia Emakume Sozialisten sarea sortu zela urtebete da. Goierrin pixkanaka indartzen ari den mugimendua da.

Ariane Vierbücher Ordizia Emakume Sozialisten Sarea da Itaia. Oraingoz, lanketa ideologikoa egiteko blog bat dauka, eta bertan genero problematikaren inguruko hausnarketa publikoa aurkezten dute.

«Emakume langileon askapen prozesuari ekarpena egingo dioten hausnarketez ari gara bolg horretan», argitu dute Eider Urkiolak (Ormaiztegi, 1996) eta Iraitz Sarasolak (Ordizia, 1999).

Itaia Sarea blog moduan orain dela urtebete sortu zen.

Dena den, azken urte hauetan «Euskal Herri mailan gorpuzten ari den mugimendu sozialistaren barruan» kokatzen dute. Izan ere, «Euskal Herriko panorama politikoan gure eguneroko bizitzan pairatzen ditu-

gun zapalkuntza eta ezintasun guztiak gainditzeko mugak aurkitu ditugu eta egoera honi aurrea hartu behar izan diogu».

Genero problematika «klase ikuspegiak ematen digun ikuskera integralaren oinarrietatik aztertzeko beharretik» jaio da Itaia eta analisi horiek «kanpora begira zabaltzeko helburua» du.

Urtebete eskas pasa da publiko egin zenetik; epe laburra izan du «indar adierazgarria» hartzeko. Une honetan, «ezagutarazte fasean» dagoela diote, baina espero dute «denborarekin erreferentzialtasuna lortzen joatea». Euskal Herri mailako sarea da Itaia, eta hortaz «Goierrin bertan ez da haren espresio politikorik garatu oraindik». Hala ere, aurrera be-

gira, Itaian aurkezten diren hausnarketekin «bat egiten duen jende bat antolatzen hastea interesgarria» izango litzateela nabarmendu dute.

Tresnak eskaintzea Itaia sarearen lehentasunak «genero problematika klase perspektibatik lantzeko tresnak eskaintzea da», orain arte sare horren barruan egindako «hausnarketa eta ateratako

ondorioak sozializatuz, bai blogaren bitartez, bai hitzaldi zein tailerren bidez». Horrekin batera, «feminismoaren gaiak ezinegona sorrarazten dien emakumeak iraultza sozialistaren bidera batzea» lehenesten dute Itaiakoek.

Goierriko bi gazteek diote «borroka ideologikoa hor» dagoela eta Itaia «horri erantzuteko jaio» dela. Dena den, beharrezkotzat jotzen dute «honi

GOIBERRI 13

ERREPORTAJEA

Iraitz Sarasola ordiziarra eta Eider Urkiola ormaiztegiarra, Itaia Emakume Sozialisten sareko kideak. ARIANE VIERBUCHER

duela «erroa borrokatzen», eta «feminismo korronte gehienak estrategia honetan oinarritzen» direla uste dute. Emakume langilearen askapenerako «benetako baldintzak –materialak, sozialak eta kulturalak– sortuko dituen estrategiarekin bat egiten» dute, «estrategia sozialistarekin».

Etorkizuneko erronkak

aurre egiteko ildo berean garatuko den praktika politikoa» martxan jartzea, esperientzia praktikoen bidez emakume langileon bizi baldintzak hobetuz eta hauen heziketa politikoa garatuz». Estrategiaren eraginkortasuna «borroka prozesu errealek mahaigaineratuko dute, eta ez aldarri abstraktuek».

Feminismoa gogoetagai Azken urteotan feminismoak hartu duen indarraren inguruan ere mintzatu dira: «Ukaezina da feminismoak hartu duen indarra, eta pozgarria da pixkanaka jendea emakumeon zapalkuntzaren gaineko kontzientzia garatzen hasi izana».

Hala ere, «zapalkuntzaren kateak hor» daudela diote, eta haietatik askatzeko, « zapalkuntzaren zergatia eta zein interesi erantzuten dion behar bezala identifikatuko dituen tresnak behar» direla iritzi diote. Horren harira gehitu dute «estrategia interklasistak» ez

Euskal Herri mailan «erreferente ideologiko izatetik nazionalki ere horren espresio politikoak gorpuzten joatea» da etorkizun hurbilean duten erronka nagusia, «emakume langileak antolatzen has gaitezen baldintzak sortzen joatea». Ildo sozialista horren baitan, «genero problematika mahai gainean jarri» eta hura lantzeko baliabideak «eskaintzea» eta era berean, harreman sozial «berriak garatzea». Amaitzeko, «emakume langileok subjektu politiko integral gisara osatzeko baldintza eta bitartekoak sortzea ere beharrezkoa» dela nabarmendu dute.

«Genero problematika klase ikuspegitik lantzeko tresnak eskaini nahi ditugu» Eider Urkiola Itaia

«Zapalkuntzaren kateen zergatia eta haien interesak indetifikatzeko tresnak behar dira» Iraitz Sarasola Itaia

14 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Abailan baina burutsu,saria Mikel eta Eneko Nazabal anaia zaldibiarrek Rallyesprinten Euskal Txapelketa irabazi dute, 4. klasean.

Aimar Maiz Zaldibia Bigarren automobilismo denboraldia bukatzera doaz Mikel Nazabal (30 urte) eta Eneko Nazabal (26 egitear) anaiak.

Orain arteko ibilbide motz baina ezin oparoagoa, aurreneko txapela garrantzitsuarekin hornituko dute: Euskal Rallyesprint Txapelketa, 4. klasean jaun eta jabe izan dira.

Iaz, estreinako urtean, probatzea eta ahalik karrera gehien korritzea jarri zuten helburu. Aurten, rallyesprint modalitatean ipini dute arreta, karrera puntuagarri denetan irtenez, eta bukatzeko ahalegin guztiak eginez. Lortu dute. Proba baten faltan –Ugaoko Rallyesprinta, azaroaren 2an–, txapeldun dira matematikoki.

«Goierriko Rallyesprinta, Az-

peitikoa eta Aramaiokoa irabazi ditugu, eta Gabiriakoan ateratako puntuekin lortu dugu txapela. Rallyesprint denak bukatzea genuen helburu», azaldu du Mikel Nazabal gidariak.

Ez hori bakarrik. Erregulartasun ezohikoa, eta berriak izan arren, beteranotza harrigarria erakutsi dute. Gabiriako Rallyesprintean, 2018ko martxoaren 4an debutatu zuten. Harrezkero, parte hartutako karrera guzti-guztiak bukatzea lortu dute: «16-18 bat dira, eta denetan bukatu dugu. Gabirian kolpe bat hartu genuen, baina ailegatu ginen helmugara», dio Eneko Nazabal kopilotuak.

Eurek jarritako autoa Zaldibiako Mendi-Ondo etxadiko garaje batean daukate tai-

lerra, lagun batzuekin partekatuta. Geratzen zaizkien ordu libre ia guztiak han sartzen dituzte. «Mekanika ere rallyetarako zaletasunaren barruan doa. Gaztetatik hasi ginen saltsan, eta geuk jarri dugu autoa», dio Mikelek.

«Garbi» zeukaten zein kotxe nahi zuten: BMW 325 bat. Aurretik, zirkuituetan ere berdin

Rallyesprintetako hiru karrera irabazi dituzte Nazabal anaiek aurten, euren 4. klasean Bi urte daramate errepideko karrerak lehiatzen, 16-18 karrera.Guztiak bukatu dituzte

GOIBERRI 15

ERREPORTAJEA

Mikel Nazabal aritzen da gidari, eta Eneko Nazabal anaia gidari-lagun. Zaldibian, BMW 325 karrera-autoan. AIMAR MAIZ

bat erabili zuten. «Karrozeria Asturiastik ekarri genuen. Dena hustu, margotu, eta mekanika geuk sartu genion; elektronika eta esekidura, adituek. Lan asko dauka prestatzen, lau-bat hilabete hartu zigun».

Auto fidagarria sortu dute, haatik. 2.500 zentimetro kuboko eta sei zilindroko motorra dauka, eta 200 bat zaldiko potentzia errenditzen du, gehienez. Lagunei, ematen dieten laguntza eta lasterketetako asistentzia eskertu diete biek.

Jarraitzeko asmoan Denboraldia bukatzeko pare bat lasterketa dituzte oraindik: Ugaokoa eta Zamudioko rallya.

Otsail aldera, Euskal Automobilismo Federazioaren galan jasoko dute rallyesprintetako 4. klaseko irabazleen garaikurra.

Eta asfaltoan segitzeko asmoa dute, noski. «Karreretan sortzen den giroa polita da. Minutu gutxi batzuk korritzeko, egun osoa han igaro behar izaten dugu, baina merezi du».

Rallyetan ikasten segitzea da beste helburu bat. «Ez da azkar joatea bakarrik, segimendu bat eskatzen du. Ibiltzea da gakoa, nahi gabe ere azkarrago gidatzen da horrela».

16 GOIBERRI

GURE LURRA

Behiak, idiak eta astoak izaten ziren XX. mende hasierako baserrietan; bakarren batzuetan mandoa ere bai. JOSETXO ZUFIAURRE

Baserrietako jakinduria Josetxo Zufiaurre Goia beasaindarrak ‘Baserritarren iraganeko egutegia’ liburua aurkeztuko du hilaren 29an, Beasaingo Igartzako jauregian.

XX. mendeko baserrietako bizitzaren entziklopedia txikia osatu du.

Loinaz Agirre Beasain Duela 40-50 bat urte, On Jose Migel Barandiaranek proposatutako galdeketa sortak egin zituen Josetxo Zufiaurrek Beasaingo baserrietan. Hogei urte behar izan zituen Beasaini buruzko monografia etnografikoa (1998) liburua idazteko; Gipuzkoan egindako lehenengo mo-

nografia izan zen hura. Etxean ondo baino hobeto gordeta ditu galdeketa haien erantzunak eta «garbiketa» egiten ari zela, «fitxa pila bat» aurkitu zuen. «Orduan pentsatu nuen: ‘Hau dena pikutara joan da eta hau dena biltzea komeni da, jasota gelditzea’». Asmo horrekin osatu du Beasaingo Pape-

rak bildumako Baserritarren iraganeko egutegia liburu berria.

XX. mende hasierako baserrietako lanak, sinesmenak, tresnak, lan egutegia... jaso ditu 140 orrialdeko liburuan. «Baserritarrek idazten ez zuten jakingo, baina jakinduria izugarria zuten», dio beasaindarrak. Ondorengo lerroeetako adibideak,

jakinduria horren laburpentxo bat besterik ez da.

Baserriak eraiki Baserriak nola eraikitzen zituzten zehatz-mehatz azalduz hasten da liburua. «Zerrategia baserria egingo zen tokian bertan jartzen zen. Pentsa zenbat egur behar zen baserri bat egi-

GOIBERRI 17

GURE LURRA

teko. Zutabeak, hagak, goi hagak, kapirioak, kapirioaren gainean lata (teilak jartzeko ohola)... Zerraketak egiten zituzten kuadrillak zeuden. Harpanarekin ebakitzen zituzten».

Izan ere, gehienean, lehenengo solairura arte harriarekin eraikitzen bazuten ere, «handik gora, XVI. gizaldian, zurajea egiten zuten, piezak zenbakitu eta muntatzen joaten ziren. Ondoren, kanpoko hutsuneak, harriarekin eta buztinarekin betetzen zituzten. Barruko paretak oholarekin egiten zuten askotan, baina beste askotan, –Beasaingo Arritta baserrian ikus daiteke–, hurritz makilak trentzatuz egiten zituzten, eta ondoren, buztinarekin estali,eta karearekin zuritu».

adarra bedeinkatzera. «Zertarako? Santa Kutz eguna baino lehenago, hau da, maiatzaren 3a baino lehenago, ate, leiho, ukuilu eta soroetarako gurutzeak egin behar zituztelako. Urtero berriak jartzen zituzten. Atekoa lodixeago eta handixeagoa izaten zen, landuagoa». Gurutzearen bi zatiak lotzen ziren puntuan: «Iltzearekin josi aurretik, Kandelaria egunean bedeinkatutako kandela bat piztu eta tanta bat botatzen zioten».

Bestalde, Erramu Egunean bedeinkatutako erramu hostoak gorde egiten zituen emakumeak: «Ekaitza zetorrenean, ur bedeinkatutan (ur bedeinkatua beti etxean edukitzen zen) busti, eta leihoa ireki eta gurutzea egin ondoren, leihotik bota eta sutan erretzen zuten erramu hostoa».

Laia eta zirrindara Baserritarren lanei dagokionean, sarritan egin behar izaten zuten laian; laia motzarekin zein luzearekin. Zufiaurreren esanetan, «laia motza hemendik kanpo ere ibiltzen da, baina laia luzea euskaldunona da. On Joxemiel Barandiaranek garbi esaten zidan niri hori». Hala ere, lurrari buelta eman aurretik, «aurrena ebaki egin behar da lurra, zirrindara egin behar da. Horretarako dago nabarra.

Zein zabaleran egiten zuen zirrindara? Laiari kopuruaren arabera. Soro guztia markatzen zutenean, orduan ematen zioten buelta».

Zoketa eskularrua Beharrak sortutako erramintak ere sortu izan dituzte baserritarrek. Horietako bat da zoketa: «Garia igitaiarekin eskuz mozten zenean, behin baino gehiagotan hatza ere moztu izaten

Lehen Atekoen lanak Beasaingo Muxika baserriaren zurezko egitura. JOSETXO ZUFIAURRE

zuten. Orduan, egurrezko eskularrua erabiltzen zuten. Hatzak eskularruaren barruan geratzen dira eta bukaeran hiru zulo dauzka; zuloetatik soka pasa eta esku muturrean lotzen zen ez ihes egiteko».

Lihoa eta makila Lihoa aldatu, ebaki eta putzura eramatea izaten zen beste egin beharretako bat. «Baserri bakoitzak bere liho putzua zeukan, errekatxoan, kanala eginda. Lihoa bertan edukitzen zuten harriarekin estalita, azala biguntzeko. Etxera eraman, lehortzen zenean, joz azala kendu, txarrantxan pasatu eta emakumeek harilkatu egiten zuten. Hari hori ehuleei erama-

ten zieten. Beraien makina zeukaten». Ehuleak, errotariak bezala, makila kobratzen zien baerritarrei: «Baserritarrak 10 kilo liho eramaten bazuen, ehuleak kilo bat kenduko zion. Errotariak ere komisio bera kentzen zion, artoa edo garia eramanez gero. Komisio horrek izen bat dauka, bai errotan eta bai ehulean: makila. Europan ere hitz berdina erabiltzen da».

Gurutzeak Bestalde, erlijioak indar handia izan du urteetan eta horren adibidea da, etxea babesteko, erramu adarrez egindako gurutzeak. Erramu Egunean, erramu adar handiarekin joaten ziren baserritarrak elizara, erramu

Baserrien funtzionamendurako garrantzitsua zen beste kontzeptu garrantzitsu bat ere bada, Zufiaurreren esanetan: Lehen Atea. «Baserri batetik hilerrira bidera joateko bide jakin bat egoten da, gorputz bidea izenekoa. Bide horretan, eskuinera dagoen lehendabiziko baserriko bizilaguna da Lehen Atea». Hainbat betebehar izaten ditu Lehen Ateak: «Aurreko baserrian norbait hiltzen bada, lurperatu bitartean, ganaduarentzako ganadu janak egitea; erlauntzetara joan eta euren etxekoa hil dela eta argizari asko egiteko esatea, urte guztian kandela piztuta egon behar izaten baitzen elizan; gaixo jarriz gero, medikuari abixatu, hilez gero apaizari... Nahiz eta urte osoan haserretuta egon eta elkarrekin ez hitz egin».

18 GOIBERRI

ASTEBURUKO PROPOSAMENAK

Gorka Txirrindu Hermosaren festa lan berria Beasainen Urretxun Gorka Hermosa akordeoi-jotzaile urretxuarrak Atlantia e Ria musika proiektu berria aurkeztu du igandean Urretxuko 34. Udazkeneko Musika Zikloaren barruan. Jose Luis Monton gitarra-jotzailearekin eta Piruchi Apo abeslariarekin ondu du egitasmoa, Atlantikoak bustitako hainbat kultura uztartuz.

Urriak 27. Tourseko San Martin eliza, Urretxu (19:00).

ASIER ZALDUA

Beasaingo Udalak eta Euskadi Fundazioak iaz abiatutako elkarlanaren barruan, igandean Txirrindu festa izango da Beasainen. Bi ibilbide prestatu dituzte: txikienentzat Gernika pasealekuaren inguruan, eta gainerakoentzat, Salbatoreko Hirigoien industrialderainoko joan-etorria. Mekanikarien lana ezagutzeko aukera ere izango dute partaideek.

Urriak 27. Beasaingo Erauskin plaza (11:30).

LOINAZ AGIRRE

Zegaman cava aukera bi egunez, Zaldibian ardikia VI. Cava festa ospatuko dute gaur eta bihar Zegaman (20:0001:00). Zortzi cava desberdin dastatzeko aukera izango da, eta afariak ere eskainiko dituzte. Bi egunetan autobus zerbitzu berezia egongo da Zegamatik joan-etorria egiteko. Zaldibian, bestetik, 25.

Ardiki Eguna ospatuko dute igandean. Zaldibiako Mondejuaren 25. Lehiaketa eta Aralarko Gaztaren 22. Lehiaketaz gain, artzain lanbideen eta asta-zerra erakustaldiak, artisautza produktuak eta mondejua dastatzeko aukera izango da eguerdi partean.

Cava festa. Zegama. Urriak 25 eta 26 (20:00-01:00).

Ardiki Eguna. Zaldibia. Urriak 27 (10:30-21:30).

IĂ‘AKI GURRUTXAGA