GoiBerri 354. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

354. zenbakia. 2019ko abenduaren 13a

GOI B ERRI Juan Manuel Garmendia Sukaldaria

«Kanpoan ikaragarri estimatzen da betiko euskal sukaldaritza» Eva Centeno 3 Iritzia 4-5 Antton Iriarte musika ikaslea 6 Eztia mikazten utzi gabe 8 Lau ekintzaile gazte jakintzaren plazan 9-11 Tresna zahar emankorra 16-17 ‘Egunean behin’ jokoaren arrakasta 18

Beasaingo Kattalin erretegia gidatzen 30 urte egin behar ditu sukaldari alegiarrak. Jakitea elkarteko lehendakariordea ere bada. LOINAZ AGIRRE

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MOTZEAN

Eva Centeno Erizaina

«Pazienteak astean hiru aldiz etortzen dira, beraz ondo ezagutzen dugu elkar» Mikel Albisu Mutiloa Badira 15 urte Eva Centeno (Valladolid, 1974) Mutiloan bizi dela. Naturan bizimodu lasaiaren bila etorri zen bikotekidearekin, eta «gainera oso lagun onak egin ditugu herrian bertan». Erizain lan egiten du Zumarragako Ospitaleko dialisi sailean. «Giltzurrunak funtzionatzen ez dietenean, pazienteen odola makina batetik pasatzen dugu garbitzeko. Astean hiru aldiz etortzen dira dialisia egitera, beraz ondo ezagutzen du elkar».

Ze zaletasun dituzu?

I-ren Dance monkey.

Bidaiatzea, kirolak, irakurtzea...

Oporretarako leku bat.

Janari bat.

Alpeak.

Paella on bat.

Amets bat.

Edari bat.

Kafesnea.

Gobernuak hezkuntzarengatik apustu handi bat egitea.

Pelikula bat.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Rob Reiner-en La princesa prometida.

Goierriko txoko bat.

Liburu bat.

Elene Lizarralderen El silencio de Clara Lyndon.

Musika talde bat.

Coldplay.

Abesti bat.

Azken aldi honetan Tones and

Isa, gure txakurra.

«Mutiloan ez balitz, beste herri txikiren batean biziko nintzateke, Norvegian»

Aralar mendilerroa.

Herriko alkate bazina…

Bidegorria egingo nuke Seguraraino.

Mutiloan biziko ez bazina…

Beste herri txikiren batean, Norvegian.

MIKEL ALBISU Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Nekane Gonzalez Itzultzailea

A ze ganadua!

iburu eta diskoz osatutako labirintoan gozatu ederra hartu ondoren, erdi mozkor igaro dugu astea: letren errepublika eta doinuen erresuma burutik kendu ezinda eta pausoak olerkien erritmoan emanez. Irribarre eder bat jantzita eta adeitsu ikusi ditugu salmahaiez bestaldeko guztiak, nahiz eta hango generoa geruzaz geruza erantziz gero, itxura batean ikusten ez diren kontzeptuak aurkitu ditugun: prekarietateari aurre egin nahia, autogestioan oinarritu beharra, altruismoaren esanahia kolokan jartzea…

Gauza guztiek bezalaxe, aurpegia eta ifrentzua baititu Durangoko txanponak ere.

Eta astebeteren buruan azoka batetik bestera egin dugu salto: sinbolismotik mundu bukolikora, metaforetatik irrintzietara, hitz errimatuetatik arre eta iso-ra, liburu berrien orriek izaten duten usain ederretik, tira… bestelako usain batzuetara. Santa Lutzi eguna da gaur. Beti muturtuta ageri diren bizilagunek ‒«Ni urretxuarra naiz, e? Errekaz bestaldekoekin zerikusirik ez!», «Ez nazazu urretxuar batekin nahastu, fa-

L

borez!»‒ elkarrekin eta giro onean antolatzen duten festa eguna.

Animaliak edozein kale bazter eta plazatan; hesiz inguratuak batzuk, kaiolatxoetan besteak. Ganaduzaleak alboetan zain, urte osoko lanak fruiturik emango ote dien jakin nahian. Salgai daude traktoreak, baserri lanetarako tresnak, era guztietako janariak, baserritar jantzi, txapel eta abarkak, eta beste hamaikatxo gauza, baita baserriarekin inolako zerikusirik ez dutenak ere. Globalizazioaren atzaparrak luzeak dira, nonbait.

Txistor usaina ederki ezkontzen da trikiti doinuekin. Sagardo mingotsa besterik ez da falta, zintzur lehorra hezetzeko.

Hirutasun santua. Kale hauen eta Durangokoen artean topatu dut antzekotasunik, ordea: jendea inurriak bezala, batera eta bestera, orain mantso, orain mantsoago, orain geldi, erakusgai daudenei begira; hitzak eta musika tartekatuz bozgorailuetatik; euskalduntasunaren espiritua espitatua, baina tamalez, ez %100 euskaraduna; denbora luzeko lanaren emaitzak herri xehe baina kritikoaren begien bistan jarrita, azterketa, errebalida; eta

«... erdi mozkor igaro dugu astea: letren errepublika eta doinuen erresuma burutik kendu ezinda eta pausoak olerkien erritmoan emanez»

seguruenik salmentak bai, jakina, baina ez esperotako neurrian.

Alde batean daudenentzat, euren zereginaren termometro; beste aldeko askorentzat, ondo pasatzeko abagune. Topaguneak dira bi azokok, eta mugiarazten dute jendea, barruak, asmoak, indarrak, bideak, arimak, eta mugiarazten dirua…

«Diruz urri gabiltza! Ez daukagu deus!» abestu dugu duela ez asko San Nikolasen alboan jarrita. Eta halaxe dabil aspaldion Espainiako Gobernua ere, osasungintzarako, heziketarako eta ongizaterako sosik ez duela ahots goraz kantatuz.

Bien bitartean, beste tonu batean, eskuin muturrekoak euren adagioak aldarrikatzen, eta espero baino ikus-entzule gehiagoren txaloak jasoz, gainera. Talde morearen barne gatazka gorria puri-purian, abokatuek abokatutzaren beraren legeak zapaltzen dituztela.

Agintea nork-nola-noiz erabaki ezinik besteak. Hirugarren hauteskundeak iristeko irrikaz bateon bat. Probintzia orotan senidetasun bila azkena; noranahikoa gizona. Santa Lutzikoei garrantzia kendu nahi izan gabe, baina… barkatuko didazue: a ze ganadua!

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Ja(ki)tea Sukaldaritza tradizionala bultzatzen duen Jakitea elkarteko lehendakariordea da Juan Manuel Garmendia sukaldariaria. Josu Marotok atal honetara ekarri nahi izan du beasaindarra.

Aupa!, Inaxio. Nekatuta nagok, jota, atseden beharrean.

Lana, lana eta lana, konpromisoa hemen, konpromisoa han. Kulturaz lepo! Gainezka ia. Gozamena bai, baina ezin irentsiak ematen duen itolarriarekin nagok abenduan. Azokak bukatu berri zaizkiguk: Durangon hasi eta Ataun-Segura-Lazkaon bukatu.

Orain, sua piztu, hanka-hankaren gainean eserita jarri eroso, erositako liburuak hartu eta begiak nekatu arte irakurtzen aritu nahi diat, kieto! Goxo-goxo. Buruari hegan egiten utzi nahi zioat, fikzioan murgildu, ametsetan aritu, gozatu, lasaitu, eguneroko lanetik deskonektatu. Eta, tartean, jan, noski; izan ere, kulturaren zati garrantzitsuena gastronomia omen duk… Eta, tartean, paseatu, hankak luzatu, arnasa berritu, buruari atseden eman eta gorputza nekatu. Eta, tartean, lagunekin gozatu, hitz egin, elkarren berri jakin, gogoratu, plan berriak egin. Eta, tartean, etxekoekin patxadan egon, izandako gorabeherak berdindu, tentsioak baretu, giroa go-

zatu, buruz, gorputzez eta bihotzez orekatu. Eta, tartean, eta tartean, eta tartean… Pilak kargatu behar ditiat, indarrak hartu, urte berriari sasoi betean ekiteko.

Eta, hiretzat, Inaxio, propio aipatu ez dudan gaia to!, bertsoa, Gipuzkoako bertsolari txapelketa. Puntua jarri diat eta erantzun, nahi duan neurri eta doinuan!

Joxepa Madariaga

bat eta

Zer, Joxepa, abenduko zezena gainera aurten ere…? Ai koitadua, hauxe dun hire goi denboraldia urtero. Disko eta liburu azoka atarian, eta egunetan gutxiago! Ezin dun ezta gaixotu ere, alajaina!

Hala ere, lasai, pasako dun hori ere eta.

Eta zer nahi dun esatea lasai bizitzeaz, hik ez dakinana? Hara, gure etxean lasai dun gehien erabiltzen den hitza askogatik … eta gutxien praktikan jartzen dena ere bai! Alegia, bizitza patxada handiagoz hartzearena, urtero, urtats egunez, egitekoen zerrendan puntaren puntan ipini arren ez zekinat inoiz aste betera iritsi garen promesari eusten. Beraz, formula egokia duen norbait fortunatzen bazain inguruan, esan, gu ere hemen gaudela putzu batetik atera aurretik olatu handiago bati aurre eginez, ia arnasa hartzeko ere betarik gabe. Eta, bai, azken boladan Gipuzkoako Bertsolari Txapelketako gai-jartzaile taldeko betebeharrek kentzen zidaten soldatapeko lan-jardunetik kanpoko ordu dezente. Baina, gustura.

Polita zihoan aurtengoa ere. Goierritarrak ere gustura entzun ditinat eta pare bat izen aipatu nahi ditinat: Nerea Elustondo eta Iban

bat

Inaxio Usarralde

Urdangarin. Legazpiarra finalean delako. Egun horretarako argitasuna eta goza dezala opa zionat. Eta ataundar aguazilak berealdiko txapelketa egin din eta poztekoa dun… Ea horrelako bultzada batek plaza gehiago ematen dizkion horrenbeste urte daraman bertsolariari. Honi jendea plazetan gozarazten segi dezala opa zionat. Finala denentzat gozagarria gerta dadila!

06 GOIBERRI

GAZTEAK

Etorkizun aberatseko musikari legazpiarra Gorka Gomez Legazpi Edonon topa ditzakegu musika beraien ogibide bilakatu nahi duten gazteak, baina gutxi dira interpretaziotik irtetzera ausartzen direnak. Antton Iriartek (Legazpi, 1999) argi dauka musikarekin lotuko duela bere etorkizuna, baina pausu bat harago eman nahi du. Soinu bandak egitea gustatuko litzaioke. Konposizioa ikasten ari da Iruñean, Pablo Sarasate goi mailako kontserbatorioan.

Sei urterekin Gabiriako musika eskolan hasi zen. Kontzertu bat ikusi eta gero konturatu zen biolina zela berak landu nahi zuena, eta Legazpira egin zuen salto. 13 urte zituela, Legazpiko musika eskolan biolinarekiko zuen trebetasuna sumatu eta gero, Donostiako Francisco Escudero kontserbatorioan sartzera animatu zuten. Horretarako urtebete egon zen solfeoa bezalako arloak indartzen. Biolinaz gain, pianoa eta eskusoinua ere jotzen ditu. Izan ere, kontserbatorioan sartzeko ezinbesteko baldintza izan da bi instrumentu gutxienez jotzea; bata nagusia, bestea osagarria.

Bigarren urtean dago orain eta exigentzia mailaren igoera sumatu du. Iriartek azaldu duenez, konposizioak berak, exigitzen du. Ez dauka ordutegirik.

Izan ere konposatzen ari dire-

Antton Iriarte Legazpiko musikari gaztea. G.GOMEZ

«Orokorrean uste duguna baino askoz garrantzi gehiago daukate soinuek» Antton Iriarte Musika ikaslea

nean, ez du sekula ordu toperik ipintzen, absorbitu egiten du musikak. Askotan konturatzerako goizeko 05:00ak dira eta gaupasa egiten du. «Ordu limiterik gabeko tartetxoak hartu behar dituzu, ezin duzu presiopean ondo landu. Noiz hasten zaren jakin behar duzu, baina ez diozu zure buruari denbora mugarik ipini behar».

Teknologia bidelagun Iriartek txikitatik izan ditu gustuko soinu bandak: «Umea nintzenean Doraemon bezalako marrazki bizidunen soinu bandak izugarri erakartzen ninduten. Gaur egun ere batzuetan atzera egiten dut garai horietako kapituluak gogoratzeko, eta beste ikuspuntu batetik efektuak eta musika aztertzeko.

Uste duguna baino garrantzi handiagoa daukate soinuek».

Teknologiaren bilakaera ere kritikatzen dute askok, partiturak paperean sortzea galtzen ari dela diote. Iriartek eraldaketa txalotzen du, eta bozetoak egiteko bakarrik erabiltzen du papera. Hortik aurrera, ordenagailuan jarraitzen du, bertan partiturak zuzenean entzuteko eta nola geratzen ari den ideia bat egiteko aukera daukalako.

Tamalez, orokorrean teknologia bere indagunea ez izatearen ondorioz, konposizio propioak grabatzea zaila izan daiteke askotan.

Etorkizunean soinu bandekin lan egiteaz gain, oposizioak egitea gustatuko litzaioke, kotserbatorio batean irakasle moduan aritzeko.

GOIBERRI 07

PUBLIZITATEA

08 GOIBERRI

GURE LURRA

Eztia mikazten utzi gabe Goierri Beheko ezti lehiaketan txapeldun eta Euskal Herrikoan bigarren izan da Igor Altuna lazkaotarra. Hamar-bat urte daramatza langintzan, eta lortu du erlekumeak sortzea eta erlauntzaren galerei buelta ematea. Eztia da emaitza.

Aimar Maiz Gabiria «Eztia erleek egiten dute». Erlezain guztiek bezala, ezti onaren meritua animaliatxoei ematen die Igor Altunak ere (Lazkao, 1975). Baina, garai hauetan, erlezainak eurak dira beste horrenbeste meritu dutenak, erlegintzaren etengabeko gainbehera galgatu eta, ahal den eran, segitzen dutelako.

2010ean hasi zen Altuna erleen munduaz ikasten, Fraisoron. «Hutsetik hasi nintzen, baina mundu hau betidanik gustatu zaidala konturatu nintzen». Orain 10 kaxa ditu, zazpi

Gabirian –amaren jaiotetxean– eta hiru «proba egiteko» Lazkaomendin –aitarenean–.

Iaz 13 zeuzkan, ordea. Liztor beltzak kalte handia eragin zuen 2018ko udan, eta oso ahul utzi zituzten erlauntzak. Neguak eman zien errematea askori. Burua altxatzea lortu du, hala ere. Erlekumeak atera eta kolonia berriak sortzen hasia da Altuna, bere kabuz.

«Gabirian, beste erlezain ba-

Igor Altuna Maiz erlezaina, Gabirian dauzkan erlauntzetan, lehengo astean. AIMAR MAIZ

tek utzitako kaxa batean erlekume bat sartu zela esan zidan osabak. Ondoan jarri nuen kaxa bat, eta handik hasi nintzen. Lehenengo hiru kaxak Erlezain Elkarteko albaitariari erosi nizkion, eta urte txarra tokatutakoan, Aikurrekoekin ere ibili naiz. Azken urteotan neu bakarrik moldatu naiz», dio Altunak.

Sariak, indar emaile Erleentzat leku egokia aukeratzea da, Altunaren esanetan, erlezainaren lana. «Eguzkiak ondo berotu behar du, inguruan denetariko jana eduki be-

har dute, zuhaitzak eta loreak.

Milalore eztia da nirea».

Gero ere «gainean» egon behar da. Astean behin, gutxienez, erletegia ondo dagoela ikusten du; eztia ateratzeko garaian eta udaberrian, gehiago.

«Neguan jana jarri behar zaie, euriarekin ez dira ateratzen eta.

Goseak ez daitezela geratu».

Ondo gobernatuz gero, esker onekoak dira erleak. Bi sari eman dizkiote Altunari, azken asteotan: Goierri Beheko txapela eta Euskal Herriko 2.a milaloretan. Erlezainarentzat ere, hegan segitzeko elikagaia.

GOIBERRI 09

ERREPORTAJEA

Igor Blanco, Nerea Casado, Neia Naldaiz eta Jon Aramendia, Beasaingo Igartzako jauregian. LOINAZ AGIRRE

Jakintzaren plaza Goierriko ikerlariei eta ekintzaileei leku egiten die urtero Lemniskata elkarteak Beasainen, Igartzako jauregian. Aurten, Neia Naldaizek, Nerea Casadok, Igor Blancok eta Jon Aramendiak eman dute euren jakintzaren berri.

Loinaz Agirre Lemniskata Goierriko Zientzia Sare Herrikoiaren helburu nagusia da zientzia gizarteratzea, bitarteko desberdinak erabiliz.

Pixkanaka gainera, gero etagoierritar gehiagorengana iristen da zientzia, Beasainen hasitako Zientziaroa, Ordiziara eta Lazkaora ere zabaldu baita.

Euskal Herriko, Espainiako, eta Goierriko diziplina desberdinetako zientzialariei egiten die leku. Ohi bezala, Beasaingo Azaroa Zientziaroko azkeneko

Igartzako saioa Goierriko lau ikerlariren eta ekintzaileren lana eta jakintza plaza izan da.

Neia Naldaiz (Lazkao, 1988) Bioteknologian lizentziaduna, Biomedikuntzan masterra egindakoa eta Neurozientzietan Doktoradutza/Ikerlaria izan da aurten aukeratu dutenetako bat. Caracterización celular y molecular de la miogénesis dérmica de ratón y su posible traslación al humano doktoradutza tesia egindakoa da lazkaotarra. Gaur egun, Biodonos-

tia Institutuan dabil lanean, Gaixotasun Neuromuskularren taldean, ikerketa buru den Adolfo Lopez de Munain Doktorearekin.

Bigarren ikerlaria, berriz, Nerea Casado (Ordizia, 1989), izan da, Kimika Aplikatua eta Material Polimerikoetan doktore ikasketak egindakoa.

Bi zientzialariren eta ikerlariren lana ezagutaraztearekin batera, bi ekintzailek lan munduan izandako esperientziak partekatzeko plaza ere izan da

Igartzako jauregia. Igor Blanco (Beasain, 1978) goi mailako Ingeniaritza Informatikoan lizentziaduna, eta 20 urteko lan ibilbidean ikasitakoa gizarteratu nahi izan du.

Jon Aramendia (Zegama, 1972), azkenik, elektronika ingeniaria da eta gaur egun elektronika ingeniariaren lanak gero eta garrantzitsua handiago duela defendatu du.

Datozen bi orrietan, lau goierritarrek egiten duten lanaren laburpena irakur daiteke.

10 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Neia Naldaiz Bioteknologian lizentziaduna

Igor Blanco Ingeniari informatikoa

ÂŤAzalean zenbait zelula amen ÂŤDenok pasatu beharko genuke presentzia deskribatu izan daÂť ekintzailetza prozesu batetikÂť 20 urteko lan ibilbidea duzu eta bidean ikasitakoa partekatu nahi izan duzu. Ekintzailetzarekin hasi zinen ikasten ari zinela, enpresa sortuta.

Zertan oinarritzen da zure doktore tesia.

Nolabait muskulu distrofiekin lotua dago, baina ez gaur egun aztertzen ari garen mailan. Aurkezpenean, lortutako emaitzetatik ondorio garrantzitsuena ulertzeko funtsezkoa dena bakarrik azaldu dut Igartzan.

Laburbilduko zenuke?

Muskulu zuntzak sortzeko prozesua edo miogenesi prozesua laborategian ikertu ahal izateko material biologikoa behar izaten da, eta azken urteotan gizaki muskulu biopsiak geroz eta urriagoak izaten hasi dira.

Miogenesia ikertzen jarraitu ahal izateko, eskuragarriagoak diren gizaki biopsiak aztertzen hasi ziren, azala esate baterako. Azalean hainbat zelula amen edo prekurtsoreen presentzia deskribatu izan da; azala ehun alternatibo gisa proposatu da, bai miogenesia aztertzeko, bai aplikazio diagnostiko eta terapeutikoetarako.

Azaleko zelula miogenikoak in vitro hazteko eta muskulu zuntzak lortzeko protokolo bat diseinatu duzue.

Kultibo hauek sakonki karakterizatu genituen, zinezko muskulu eskeletiko zuntzak lortzen genituela ziurtatuz. Bestalde,

azaleko zelula miogeniko nagusia Paniculus carnosus muskulu eskeletiko geruzako satelite zelula zela zehaztu genuen.

Zelula hauek azaletik lortzen den muskulu eskeletiko zuntzen jatorri dira.

Azaleko muskulu eskeletiko geruza hau ez dago gizakietan.

Oraingoz, giza azaletik ezin dira muskulu eskeletiko zuntzak lortu. Gainera, gabezia honek, muskulu eskeletiko kaltetuentzako azaleko biopsietatik lortutako zelula bidezko terapia baten garapena asko murriztu du. Nahiz eta lan honetan estrategia terapeutiko berri bat ezin izan den proposatu, jasotako emaitzek garrantzi handia izan dute zelula bidezko terapia honen baliagarritasuna aztertzerako garaian.

Esperientzia puntu gogor bat izan zen, baina nik uste dut oso esperientzia gomendagarria eta derrigorrezkoa izan beharko lukeela jende guztiarentzat.

Askotan erraztasunez hitz egiten dugu enpresariei buruz eta enpresari buruz... Askotan, ez da baloratzen.

Enpresa handiekin lan egin duzu. Zer ikasi zenuen?

Enpresa txikian lan eginagatik, enpresa handiekin ere lanean aritzea zer den ikasi dut. Repsolekin lan egitea egokitu zitzaigun, 20 urterekin oraindik ikasketak bukatu gabe nengoenean. Konplexua kentzeko balio izan zidan, eta segurtasun handiagoz nire lanbidean aurrera jarraitzeko aukera. Enpresa handia izateak ez du bermatzen gauzak hobeto egingo direnik, ezta txikia izateak okerrago egiten direnik ere.

Administrazio publikoan ere aritu zinen bolada batean.

Konparatiboki egia da lan baldintzak hobeak direla, baina esan beharra dago, administrazio publikoari buruz topiko

asko daudela: ez du inork ere lan egiten... Lan baldintzak onak dira, baina horrek ez du esan nahi bere soldata ondo irabazten dutenik eta lana ondo egiten ez dutenik.

Azken urteetan berriz ere ekintzailetzara itzuli zara.

Berriz itzuli naiz bai, baina beste esperientzia batekin. Enpresa bat sortzen denean lan egingo duzunaren inguruko ezagutza teknikoa izan behar da, baina enpresa bat kudeatzea hori baino gehiago ere bada.

Gure enpresa sortu genuenean gure akats nagusietako bat hori izan zen. Era xumean bada ere, denok pasatu beharko genuke ekintzailetza prozesu batetik denboralditxo batean, gauzak beste perspektiba batetik ikusteko.

GOIBERRI 11

ERREPORTAJEA

Nerea Casado Kimika aplikatuan lizentziduna

Jon Aramendia Elektronika ingeniaria

ÂŤPolimeroak erabil ditzakegu ÂŤBeharrezkoa da gauzak bateriko osagai nagusi bezalaÂť neurtzea, hobetu ahal izatekoÂť Baterietan erabiltzeko material polimerikoen garapenean oinarritutako doktoretza tesia egin duzu. Hainbat energia ikerketa zentroetan egonaldiak egin dituzu: CIC EnergiGUNE (Gasteiz) eta Deakin Unibertsitatean (Australia).

Industria Elektronika Ingeniaria zara. Elektronika ingeniarien lanbidearen defentsa eta sustapena egin nahi izan duzu.

Nire ikerketa, baterietan erabiltzeko material polimerikoen garapenean datza.

Zein baterirekin aritu zara lanean?

Gaur egun gehien erabiltzen den bateria mota, litio-ioizko bateria da. Igartza saioan horien osagaiak eta funtzionamenduaren berri eman ditut batetik, eta bestetik polimeroak nola erabil ditzakegun bateria hauek hobetzeko.

Gaur egun litio-iozko bateriak erabiltzen dira batez ere. Bateriek bilakaera handia izan dute?

Baterien bilakaera oso handia izan da, 1800. urteanlehenengo Volta pila asmatu zenetik gaur egungo bateria arin eta iraunkorretara.

Polimeroak bateriatan nola erabil daitezkeen aztertu eta ikertu duzu?

Polimeroak erabil ditzakegu bateriko osagai nagusi bezala.

Hau da, bai elektrodo bezala eta baita elektrolito bezala ere.

Zein abantaila ditu polimeroak erabiltzeak?

Alde batetik, erraz su hartzen duten likidoen ordez, elektrolito polimerikoak erabiltzen ditugunean baterien segurtasuna hobetzen dugu. Bestalde, murritzak diren eta jasangarritasun baxuko material inorganikoak polimeroez ordezkatzean, baterien jasangarritasuna hobetzen dugu eta baita birziklagarritasuna ere.

Gero eta arinagoak dira bateriak.

Beste abantaila bat hori da. Polimeroak pixu baxukoak eta malguak direnez, pixu baxuko eta malguak diren bateriak eta gailuak garatzea ahalbidetzen du.

Ingeniari baten ogibideaz, teknologiaz, jakintzaz. Inguru honetan gutxiengoa gara, ingeniari mekanikoak askoz ere gehiago daude, eta enpresa mekanikoak elektronikoak baino gehiago. Baina beti behar izaten da elektroniko bat mekanikoen inguruan: mekanika hori neurtu, monitorizatu, kontrolatu... egiteko. Ikasketa aldetik, ez dago jende asko, eta etorkizunean garapen handia izango du.

Zein lan egiten du elektronika ingeniari batek?

Jakintza eta buru argitasuna aplikatu gauzak hobetzeko.

Zerbait fabrikatu, makina bat sortu lan bat automatizatzeko, lan bat gogorra dena edo errepikakorra dena automatiko egiteko era bat bilatu, zerbait neurtzeko era bilatu, jakintza dena modu fisikoan aplikatu eta horrekin eraldatu, hobetu, erraztu...

Dataola enpresa sortu duzu datuak aztertzeko eta datuei erantzuna emateko. Gero eta beharrezkoagoa izango da.

Hasi besterik ez da egin lan hori.

Beti neurtu dira gauzak, baina gaur egun dagoen gaitasuna datuak hartu, datuak transmititu, eta datuak biltegiratu eta tratatzeko ez da inoiz egon.

Datu pilo bat sortzen ari da gaur egun. Egia da horien tratamendua beste enpresa batzuk egingo dutela. Baina beharrezkoa da gauzak neurtzea, gauzak geroz eta hobeak izatea nahi dugulako. Eta hori horrela izango da, baldin badakigu zein portaera duten.

Adibide bat jar dezakezu?

Kotxe batean nahi dugu gero eta pisu gutxiago izatea, gero eta kontsumo txikiagoa izatea.

Hori dena aurrera eramateko beharrezkoa da jakitea materiala non kendu daitekeen...

12 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

LOINAZ AGIRRE

Juan Manuel Garmendia Sukaldaria eta Jakitea elkarteko lehendakariordea

«Jakitea elkarteak betiko euskal sukaldaritza aitortzea nahi du»

GOIBERRI 13

ELKARRIZKETA

Loinaz Agirre Beasain Urteberri egunean 30 urte beteko dira Juan Manuel Garmendia sukaldariak (Alegia, 1961) Beasaingo Kattalin erretegiaren ardura hartu zuenetik. Betiko euskal sukaldaritzan oinarritzen du bere lana. 2009an hainbat sukaldarik eta kazetarik sortutako Jakitea elkarteko lehendakariordea ere bada.

Kattalin erretegiarekin batera, Erronka eta Martinez jatetxeak ere Jakiteako kideak dira.

Non ikasi zenuen sukaldean?

Beasainera iritsi aurretik non ibili zinen?

Ez naiz eskolan ibilia. Txarter eta Rekondoko sukaldeetan, eta harategi batean ibili nintzen ikasten. Ondoren, Alegian taberna bat hartu nuen, parrilla txiki bat eta jangela txiki batekin; 30 bat lagunentzako lekua zuen. Baina papertegiak itxi ziren eta ia herri guztia langabezian gelditu zen. Beasainera etorri nintzen orduan.

Parrillan espezializatua zara.

Eta etxeko eguneroko janarietan, bertako produktuekin. Babarrunak, barazkiak, arrozak, gixatuak... beti jan duguna, euskal sukaldaritza tradizionala.

Ahalik eta gehiena bertakoa erabiltzen saiatzen gara. Beasainmendin hazten ari gara idi bat, oso-osoa hartzen dugu.

Gizartea asko aldatu da, eta etxean gero eta denbora gutxiago hartzen da otorduak prestastzeko. Orain, askok, babarrunak tabernan jaten dituzte adibidez.

Noski. Orain ere jendeak jaten ditu babarrunak, baina askok etxetik kanpo. Neguan, asko, eta udaberrian ere bai. Lehen etxeetan, eltze bat babarrunekin, beste bat gixatuarekin, beste bat saldarekin, beste bat azarekin.... ekonomika gainean egoten ziren. Orain ez da posible. Gero eta gehiago lan egiten dugu babarrun janarekin.

Euskal sukaldaritzak ere bilakaera handia izan du azkeneko hamarkadetan. 70eko hamarkadan Euskal Sukaldaritza Be-

rria mugimendua sortu zen.

Zertan lagundu zuen?

ona egon behar bazkari txinatar batek?

zehatzarekin etortzen dira eta menu itxiak aukeratzen dituzte.

Nik uste dut asko lagundu zuela euskal sukaldaritza ezagutarazten; mundu guztian ezagutzen da euskal sukaldaritza.

Hasieran eutsi zien hemengo gauzei, baina gero berrikuntzari heldu zioten. Hala ere, txipiroiak bere tintan lehen bezala egiten dira, arrain zopa ere bai...

Hala ere, laborategiak-eta badaude, eta denontzako ondo dago. Lan handia egin dute eta egiten segitzen dute.

Erakundeen aldetik babesik sentitzen duzue?

Hainbat ekintza egiten dituzue betiko euskal sukaldaritza bultzatzeko. Beasainen adibidez, Euskal Herriko burruntzi txapelketa antolatu berri duzue.

Zuk zeuk, betiko sukaldaritza, bertako eta garaiko produktuetan oinarritzen duzu zure sukaldaritza. Horixe da hain zuzen ere Jakitea elkartearen helburua. Zertarako sortu zenuten Jakitea elkartea?

Bai, turismotik, Hazitik, jaurlaritzatik eta hainbat udaletatik ari gara babesa jasotzen. Ikusten ari dira gureak ere balio dutela, herrikoia gurea dela.

Eta bertako kontsumitzaileen aldetik? Kontsumitzaileon esku ere badago neurri batean euskal sukaldaritza bultzatzea.

Jendeak oso gustura jaten ditu beti-betiko jakiak. Eguneroko menuan babarrunak, garbantzuak, azalorea... edukitzen ditugu neguan eta dena bukatzen da. Hala ere, asko aldatu dira kontsumitzaileen ohiturak.

Orain normalean, aurrekontu

Betiko sukaldaritza, gure betiko sukaldeetan sortutako platerak eta euskal sukaldaritzako betiko sukaldariak indartzeko eta sustatzeko.

Horren guztiaren ardatz, bertako produktuak izanda, ezta?

Gure inguruko ekoizleen kalitatezko produktuak erabiltzen ditugu, 0 Km-ko produktuak, jatorrizko produktuak. Politikoei ahoa betetzen zaie 0 Kilometroarekin, baina gero edozein tokitan Burger King bat edo McDonalds bat irekitzen da. Hemen badaude kalitatezko hanburgesak egiten dituztenak, bertako haragiarekin egiten dituztenak... Ezinezkoa dena da bi kiloko oilasko bat bi euroan saltzea, eta hanburgesa bat euro batean. Gu gurea ari gara bultzatzen, gure lekua egin nahi dugu.

Hainbat euskal sukaldari mundu mailan erreferentzia dira.

Mitxelin izardunak ere badaude.

Betiko sukaldaritza dago batetik, goiko mailan daudenak, euskal sukaldaritza modernoa egiten dutenak... denak errespetatzen ditugu. Beraiek guri erakusten digute eta guk beraiei; ez daukagu inongo arazorik inorekin. Ez gaude inongo joeraren aurka. Zergatik ez du

Bai, soinua ateratzea da helburua. Ez dakit datorren urtean Beasainen egingo dugun burruntzi txapelketa, baina egitekotan maiatz aldera egin nahiko genuke. Arkumea bizi-bizi dagoenean. Donostiako Udalak egin nahi du. Bestalde, Europako hainbat azokatan ere egon gara. Bordelen, Parisen, Alemaniako Wiesbadenen...

Genero guztia guk eramaten dugu kamioietan, % 100 bertakoa. Babesleak dauzkagu horretarako.

Kanpoan estimatzen al da betiko euskal sukaldaritza?

«Orain ere jendeak jaten ditu babarrunak, baina askok etxetik kanpo» «Hemen ere badaude kalitatezko hanburgesak egiten dituztenak» «Gu gure sukaldaritza ari gara bultzatzen, gure lekua egin nahi dugu» «Kanpoan jendeak ikaragarri estimatzen du betiko euskal sukaldaritza»

Ikaragarri! Jakitea elkarteak bertako betiko euskal sukaldaritza aitortzea nahi du. Bestela euskal sukaldaritza, betikoa izan dena, itzali egingo da, jan egingo gaituzte.

Eguberriak gainean ditugu, janaldien garaia izaten da. Denborarekin asko al dira gabon egunetako otorduak?

Orain arazo handi bat dago: familia handiak garela eta etxeetan ez dela lekurik izaten. Otorduak prestatzen amonak eta amak aritzen dira, eta gero eta joera handiagoa da batez ere Eguberri egunean etxetik kanpo bazkaltzeko. Guri ere jende askok deitzen digu, baina guk oraindik pasa egiten dugu lanik egin gabe.

Jatekoa ere aldatuko zen.

Gure etxean afaltzeko azalorea, bisigu errea eta konpota izaten ziren. Bisigua merkeago egongo zen orduan, gure etxean beti izaten zen eta. Bazkaltzeko, berriz, urte guztian babarruna egunero jaten genuenez, Eguberri eguerdian extra bezala garbantzuak izaten ziren.

Gaur egun ez dut lan handiegirik hartzen: pikatzeko lau bat gauza, arkumea, bisigua edo legatza eta konpota jartzen ditut.

14 GOIBERRI

ASTEBURUKO PROPOSAMENAK

Pailazoen saio bikoitza Ordizian, ‘Bizi dantza’ AIMAR MAIZ

Pirritx, Porrotx eta Marimotots pailazoek Bizi dantza ikuskizun berria taularatuko dute larunbatean Majori kiroldegian. Aurtengo saioek izango badute berezitik. Euskal dantzari eskainitako emanaldia denez, Ordiziako Amets Bideko kideak igoko dira oholtzara.

Larunbata, hilak 14. Majori kiroldegia. 16:00 eta 18:30.

Liburu eta disko azokak, eskaintza oparoa lau herritan GOTZON ARANBURU

KERMAN GARRALDA

Beasaingo motor asteburua Motor hotsak ez ezik–igandean da Erauskingo VI. igoera–, bide segurtasun heziketak, ibilgailu klasikoen erakusketak eta trial ikuskizunak lekua izango dute Beasaingo III. Asteburuan. Plaza eta plazapea, Gernika pasealekua, eta Erauskin eta Bideluzek plazak dira topalekuak.

Larunbatean eta igandean.

Goizean eta arratsaldean.

Ataun, Lazkao eta Segura elkarlanaren bidetik dihardutela, eta Beasain bere kabuz, hiru egunez ospatuko dira Liburu eta Disko azokak Goierriko lau herriotan –Ordiziak ez du antolatuko aurten–, ostiraletik igandera. Beasaingoa izango da goiztiarrena. Zubimuzu plazan izango da, eta hiru egunetan goizez bakarrik zabalduko dute. Beste hiruretan gaur arratsaldean zabalduko dituzte azokak.

Lazkaon larunbat arratsean ez, baina beste bietan goiz nahiz arratsaldez egongo dira irekita. Ataunen bost aurkezpen izango dira bi egunetan, eta Lazkaon ere bai igandez. Seguran musikak ere izango du lekua igande eguerdian. Ordutegi eta egitarau zehatzak goierri.hitza.eus webgunean kontsulta daitezke.

Ataun, Lazkao, Segura eta Beasain. Ostiraletik igandera.

Merkatua eta San Tomas azoka Legazpin bi egunez Haztegi ikastolaren Merkatu txikia larunbatean, eta Domingo Agirre eskolaren eta Olazabal institutuaren San Tomas azoka igandean. Herriko ikastetxeek girotuko dute Eguberri aurrea Legazpin.

Legazpi. Larunbatean merkatu txikia. Igandean San Tomas.

GOIBERRI 15

PUBLIZITATEA

16 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Tresna zahar emankorra Gabiriako organo barrokoak goren mailako musikari ugari trebatu ditu: Larrea, Azarola eta Artzelus sonatuak.

Aimar Maiz Gabiria Askotan, ezak luzarora onura ekartzen du. Halakorik gertatu izango zen Gabiriako Andre Mari elizako organoarekin. Barroko estilokoa da. Gipuzkoan oso urri geratzen dira halakoak, eta hortik datorkio balio bat.

Ekonomikoki ahal izan zuten elizetan, organo erromantiko modernoagoak eta musikologikoki aberatsagoak jarri edo aldatu zituzten.

Barrokoaren xarma zaharra edukitzeaz gain, badu beste meritu bat ere Gabiriako organuak: goren mailako musikarien harrobi eta eskola izan da.

Euskal Herrian eta nazioartean sona handia lortu zuten piano jotzaileak trebatu dira haizetresnaren tekletan, ume zirela.

XIX. mende hasierakoa denez,

aspalditik zeukaten gabiriarrek musikaren eta organoaren erreferentzia. Seinale da.

Pedro Albisua artisau organogileak aurrenekoetarikoa egin zuena da Gabiriakoa, 1804an eraikia. Barroko bukaeratik erromantikoranzko «trantsizioko» gisa katalogatu du Esteban Elizondo adituak.

Konposatzaile gisara ere lan mardula utzi zuen Larreak. Pianorako, txisturako, hari laukoteentzako, abesbatzentzako eta, nola ez, organorako pieza ederrak ondu zituen. Musika haren grabaziorik ez da ezagutzen, eta, ia 50 urtean lehenengo aldiz, Iruñean irailaren 4an entzun ahal izan zen berriro Larrearen arte berpiztua, Itxaso Aristizabal pianista irundarraren eskuetatik. Gaur, abenduak 13, Zarauzko Modelo aretoan errepikatuko du kontzertua.

Pepe Azarola birtuosoa Valentin Larrea dotorea Mendea bukatzerako, Valentin Larrea Iturbek (Gabiria, 1876 –Iruñea, 1970) distiratu zituen metalezko tutuak. Madrilen ikasi zuen musika, eta Iruñean garatu zuen musikari bizitza.

Han bizi izan zen. 1898tik 1948ra, Eslaba kasino berriko piano jotzaile titularra izan zen.

Omenaldia egin zioten lan hartan 50 urte bete zituenean.

Organoaren sakratutasunetik parranda eroenetarainoko musika-abaniko guztia ukitu zuen, bere aldetik, Pepe Azarola Aldazek (Zumaia, 1906 – Mexiko Hiria, 1956). Aita gabiriarra zuen, eta joera handia zuen harako. Gerra piztu zenean, fronteak Gabirian harrapatu zuen, eta furriel lanak egiten jardun zen motorrarekin, Defentsa Batzorde errepublikarrarentzat.

GOIBERRI 17

ERREPORTAJEA

Festetan eta igandeetan, mezan elizako organoa jotzen zuen lehenik; ostatuan soinu handia ondoren, parrandan.

Kasino, klub eta gau giroko aretoetan piano jotzaile arituta lortu zuen ospea Azarolak. Herrialde askotan ibili zen. Hainbat disko grabatu zituen AEBetan. Ignacio F. Iquino zuzendariaren film pare batean ere atera zen, pianoa joz, showman eran. Erraztasun harrigarriko estilo berezia zuen, erritmoaren menderatzaile zen.

Pepe Artzelus maisua

Goitik behera, Valentin Larrea, Pepe Azarola eta Pepe Artzelus piano jotzaile gabiriarrak. Ezkerrean, Gabiriako Andre Mari elizako organo barrokoa, 1804an eraikia, abuztuan. AIMAR MAIZ

Gabiriako organoaren eskola emankorreko beste fruitu bat Pepe Artzelus Igartzabal (Gabiria, 1937 – Ordizia, 2019) izan da. Piano eta organo maisu estimatua, Tolosako Santa Maria Musika Kaperan jardun zen 27 urtean. Okasio berezietan eta urtero San Roke egunean, beti itzultzen zen herriko organora.

Artzelusen omenez Ordizian Eguberri kontzertua egingo dute, abenduaren 22an, Santa Ana eta Gaztelubide abesbatzek (elizan, 19:00etan).

Hain justu, Larrea, Azarola eta Artzelusen bide erakusleak eta lehenengo maisuak haien aitak izan ziren: Meliton Larrea Perez de Lazarraga (Zalduondo, 1838–Gabiria, 1933), Juan Azarola Txintxurreta (Gabiria, 1861) eta Antonio Artzelus Labaka (Gabiria, 1903-1950), denak ere organo jotzaileak.

18 GOIBERRI

INTERNET

saretik Sarean ikusia

Eguneroko jolasaren arrakasta

14.500 Talde sortu dira.

Arnasa Garak ‘Kartzela’ web seria hasi du UEMA Udalerri Euskaldunen Mankomunitateak eta Arnasa Gara egitasmoaren bultzatzaileek, Kartzela web seriea estreinatu dute. Durangoko Azokarekin batera aurkeztu dute euskaraz grabatutako serie digital berria. Arnasguneak eta udalerri euskaldunak euskararentzat zein garrantzitsuak diren nabarmendu nahi du lan horrek. BECen harrapatuta gelditu diren sei lagunen istorioa kontatuko du, 7 ataletan. Kartzela.eus webgunean, eitb.eus-en eta Euskal Telebistaren Nahieran plataforman ikusi ahalko da, doan. kartzela.eus

CodeSyntax etxean sortutakoa da ‘Egunean behin’ jokoa. GOIENA

Egunean behin sartu eta hamar galdera erantzun. Hori bezain sinplea da Egunean behin sakelako telefonoetarako aplikazioaren funzionamendua. Duela urtebete sortu zuen CodeSyntax etxeak, eta espero ez bezalako arrakasta lortu du hilabete gutxian. Datuak oso esanguratsuak dira: jokoak 45.000 erabiltzailetik gora izan zituen pasa den astean, 14.500 talde daude sortuta, eta bi milioi partida baino gehiago jokatu dira.

Euskaraz, eta euskal kultura eta aktualitatearen inguruan jolasteko tribial motako joko

bat sortu zuten. Hasieratik harrera ona izan zuen aplikazio berriak, eta uda aurretik, 10.000 erabiltzaile inguru izatera iritsi ziren. Bigarren denboraldian etorri da iraultza, ordea.

Hamaika astean datuak laukoiztu egin baitituzte.

Jokoak izan duen arrakastaren gakoetako bat, taldeetan dagoela uste du Josu Azpillaga CodeSyntaxeko ingeniariak, galderak erantzun ondoren, sailkapen orokorraz gain, norbere taldeen sailkapena ere kontsultatu eta ingurukoekin alderatzeko aukera ematen

Egunean Behin jokoak duen arrakastaren gakoetako bat, taldeak dira. Orain arte 14.500 talde ezberdin sortu dira, eta joan den astean, 45.000 erabiltzaileren muga gainditu zuen jolasak, hiru hilabetean erabiltzaile kopurua laukoiztuz.

baitu aplikazioak. «Jendeari berdin dio sailkapen nagusian 7.000. postuan geratzen bada, baina lagunak baino partida hobea egin duzula ikusteak motibatzen laguntzen du».

Zuzeneko saioa, bihar Jokoak bertsio digitalean izan duen harrera ona ikusita, zuzeneko saioa antolatzea erabaki dute. Bihar izango da, Azpeitiako Sanagustin kulturgunean.

Irailetik hona lehen 10 postuetan gelditutako jokalariak gonbidatu dituzte; guztira, 150 lagun daude gonbidatuta.

GOIBERRI 19

PUBLIZITATEA