GoiBerri 359. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

359. zenbakia. 2020ko urtarrilaren 24a

Amaia Lopez Aizpeolea 3 Iritzia 4-5 Komunitate osasuntsuen bila 6 Maitane Perez eta Irene Garcia 8-9 ‘Hariz hari, sorgindu hadi’ ibilbidea Seguran 14-15 Paziente bizia programa 16-17 Euskal kanten irrati digitala 18

Josetxo Hernandez

Lan sozietateen elkarteko kudeatzailea

«Enpresak sortu nahi dituztenei laguntzak eman behar zaizkie»

10-11

Urretxuko Irimo enpresa lan sozietate bihurtzeko prozesuan parte hartu zuen zumarragarrak, eta egun ASLEko kudeatzailea da. ASIER ZALDUA

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE MoTZEAn

Amaia Lopez Aizpeolea Ikaslea

«Txikitatik izan dut Zerainen bizitzeko gogoa, familia bertakoa da eta» Tere Madinabeitia Zerain Arrazoi bat edo bestea tarteko, denbora asko igarotzen du Zerainen Amaia Lopezek (Idiazabal, 2000). Batetik, Mandioa jatetxean lan egiten du, sukaldean zein zerbitzatzen, ama Maria Luisa Aizpeoleari laguntzen; eta bestetik, bikote duen Iñaki Intxaustiren Mendarte baserrian ere ahal duen guztietan laguntzen du, baratze ekologikoan askotan, landareak sartzen edo barazkiak prestatze esaterako, eta baita Ordiziako azokan duten postuan ere. Horretaz guztiaz gain,

Amaia Lopezek ikasi egiten du, Ingeniaritza Mekanikoa.

Makarroiak bexamelarekin eta Coca Cola.

zidan harria, oso leku berezikoa zelako.

Zein zaletasun duzu?

Jaso duzun oparirik bereziena.

Goierriko txoko bat.

Kirola asko gustatzen zait. Palan jokatzen dut Ataunen, eta areto futbolean Idiazabalen.

Lagun batek Pirinioetatik ekarri

Nire amona Maritere Arostegiren Idiazabalgo Sagastiberri etxea.

Pelikula bat.

Zeraingo alkate bazina...

Izarren argia.

Ekintza asko egiten dituzte, turismoa bultzatzen dute... horrela jarraituko nuke, baina herriko jendea kalera ateratzeko ekintza gehiago egingo nituzke.

Musika talde bat edo abeslaria.

Izaro.

Abesti bat.

Berri Txarrak taldearen Oreka.

Liburu bat.

Aspaldian ez dut libururik irakurri, baina Internetez Goierriko albisteak irakurtzen ditut.

Janari eta edari bana.

«Herriko jendea kalera ateratzeko ekintza gehiago egingo nituzke Zerainen»

Etorriko zinateke Zerainera bizitzera?

Bai, txikitatik izan dut Zerainen bizitzeko gogoa, familia ere bertakoa da eta.

TERE MADINABEITIA Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Joxe Begiristain Euskara teknikaria

5 urte. 33 iritzi artikulu adaramatzat bost urte dagoeneko, leiho honetatik zuen agerira ateraz! Hogeita hamahirugarren iritzi artikulua dut oraingo hau, dozenaerdi bat lagun zein bere txandan gabiltzala, GOIBERRI aldizkarian.

Euskaltzaindiaren Literatura Terminoen Hiztegiak dionez, iritzi artikuluak edo zutabeak «egile jakin batzuen komentario izenpetu eta finkoak dira, eta ezaugarri nagusi hauek dituzte: aldizkakotasuna eta jarraikitasuna, antzeko luzera, toki jakina, aurkeztapen berezia, gai librea…».

Definizio hori erabat bat dator aldizkari honetako Iritzia sail finko hau inori azaldu behar izan diodanerako. Sekula ez diet behar adina eskertuko aukera hau eskaini eta mantendu didatenei. Bergarako Idazle Eskolan bi ikasturteko graduondokoa bukatu berria nintzen eta han ikasitakoa askatasun osoz praktikan jartzeko erronka nuen bat-batean. Eta ni, baita ausartu ere!

Eta, ordea, atentzioa eman izan ohi dit beti Euskaltzaindiaren azalpen horretan, beste zera honek: «Gaur egungo gaiei buruz, nornahirentzat jakingarri

B

direnei buruz irakurlea konbentzitu nahirik iritzia ematen dutenak dira iritzi artikuluak».

Alegia, berez, «irakurlea konbentzitu nahirik» ere aritzen gara, nonbait, ni tarteko. Eta noski, definizio horrek bere baitan hartzen ditu egunero-egunero gutako bakoitza tentel hutsatzat gauzkaten orojakile iritzi-emaile gaiztoak, zein Euskal Herrian, adibidez, izan baditugun intelektualik zintzo eta borondaterik onenekoak ere. Zaku berean guztiak.

Ez zait sekula ahaztuko nola bidaltzen nizkion idatzi hauek Bergaran irakasle izan nuen Pako Aristiri, argitaratu aurretik bere iritzia ezagutu nahian. Eta nola erantzun zidan behin, ez al nuen ba ikasi zer zen iritzi artikulua: zertan nenbilen, orduan, idatzia idatzi orduko, segidan, adierazi nahi nuena justifikatu beharrean bezala!

Bai, piloa eskertzen diet hari eta nire inguruko beste batzuei ere, idazten segi nezan hasiera hartan eman zidaten babesa.

Askotan esan nahi bai, baina esatea kostatzen diren kontuak argitaratzera ere iritsi bainaiz horiei esker.

Aipatutako 5 urteetako nire idatzien artean gehien irakurriak (GOIBERRI-ren webguneko datuak begi-bistakoak dira:

«Aldizkari honek ekin behar dion aro berrian ere beste hainbeste denboraz eta iritzi kritikoa are eta gehiago landuz jarraitzeko gogo bizian naiz»

http://goiberri.eus/category/al dizkaria-2/iritzia-aldizkaria2/itzainak/) 2016ko udarako gomendatu nituen Oporretarako 11 arau, 2017ko urriko Zuek euskaraz, nik zergatik ez? eta iazko otsaileko Ertzainak: «Todo esta correcto» iritzi artikuluak dira. Lehenengoak ez dakit arrakastarik izan zuen; bigarrenaz, ere, irakurleen artean inoren kontzientziarik astindu zuen ez dakit, baina zoritxarrez badakidana da, hirugarren horretan salatu nuen egoerak bere horretan segitzen duela, neurri handi batean.

Beraz, inor konbentzituko dudan ala ez, ezjakinean, aldizkari honek ekin behar dion aro berrian ere beste hainbeste denboraz eta iritzi kritikoa are eta gehiago landuz jarraitzeko gogo bizian naiz. Atxagak Ataunen esan zizkigun hitzetan, zuengana iristen dena ez baita nik idatzi dudana, baizik eta irakurle bakoitzak bere galbahetik pasatutakoan «aurkituko du bere burua, kontzientzian ez dauden gauza asko daude-eta gure barruan. Kontzientzia zabaltzen du irakurtzeak».

Hori esanda, ordea, ez legoke gaizki ni aldameneratuko nindukeen gazte-uholdea balego zain, leiho honetara agertzeko txanda eske!

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Lan sozietateak ASLE elkarteko Josetxo Hernandez zumarragarra txoko honetara ekarrita, enpresa arloko lan sozietateen mundura bisita proposatzen du Marotok.

Eneritz! Aspaldiko! Zer moduz? Ondo hasi al dugu urtea? Espero urte bisiestoa eta XXI. mendearen bigarren hamarraldiaren amaiera oparoak izatea. Halakoetan ohi denez, eta noiz arte esan behar den ez dakigun ÂŤurte berri onÂť-arekin batera, ohikoa izaten da urteko asmo, desio eta plangintzak egitea. Eta horien artean, nola ez! Osasuna!Bizimodu osasuntsua, zaintzea, kirola eta sano jatea lehenestea faboritoetako bat izaten da garaiotan. Eta aitortu behar dizut nik ere badudala horretarako intentzioa, baina ez dakit ondoegi hasi naizen: lerro hauek idazten ditudan bitartean buruko min ziztada dezenteak sentitzen baititut, bart hasi genuen sagardotegi denboraldiaren lehen aje gisa. Kupeletako ziriari sakelakoari begiratzen dioguna baino ere sarriago tira eginez, zurrut eta zurrut, ordu txikiak arte ibili ginen giro ederrean.

Etxerakoan, garaiko haize freskoa sentituz eta izarrei begira gindoazela, Izaro abeslariak aste berean Astigarragako sagardotegi denboraldia inauguratzerakoan esandakoak gogora: ez duela alkoholik edaten. Eta gure bizimodua alkoholik probatu gabe imajinatzen hasi nintzen: festak, lagun arteko topaketak, familiako jun-

tadizoak, laneko bazkari-afariak, parrandak, sagardotegiak‌ Bistakoa da gure gizarte-ohituretan alkohola erdigunean dagoela, baina norbere burua zaintzeko beste gizarte joera batzuekin batera, irakurri izan dut gazteen artean alkoholari uko egiten dioten gutxiengoaren kopurua gorantza doala. Ikusi beharko da tendentzia horrek zer-nolako indarra hartzen ote duen eta gizarteak neurria nola hartuko ote dion etorkizunean alkoholari. Edozein modutan, galdera pertinentea beste bat da: zuk estreinatu al duzu sagardotegi denboraldia, Eneritz?

Ion MuĂąoa

bat eta

Ez, oraindik ez, baina uste dut batadozkidala sagardotegian bazkaria egiteko pare bat hitzordu! Animo bada bixamonarekin! Sentitzen dut baina ezin dizut lagundu bada bixamona arintzeko erremedioekin, nik azken bixamona aspaldi ahaztua dut! Biharamuneko ajea izatea baino nahiago dut kasik ez edatea. Makina bat parranda egin izan dut nik alkoholik gabeko garagardoarekin edota urarekin, horrek ez baitit eragozten parrandan ongi pasatzea.

Norberaren araberakoa da sagardotegiko kupelaren aurrean neurria jartzea. Norberak jakingo du tentazio gisa bizi ote duen, zein ardurarekin joan den (autoa eraman badu...) edo beretzako tentazio handiagoa den mahaian jarritakoa. Azken aldian ordea sagardoaren bueltan molde berriak ere zabaltzen ari dira; han-hemenka topatu izan dut sagar-muztio kupelen bat... Gogoan izango duzu iaz egin zuten gomendioa; sagardoa kopan edatekoa, bistakoa da ordea, zuk ziritik nahiago duzula ala? Botilan ez ezik, latan ere merkaturatzen ari dira eta Japonia omen da sagardoak bere

bat

Eneritz Gorrotxategi egin nahi duen merkatuetako bat. Ni gehiago tentatzen nau sagardotegian sortzen den giroak; mahaitik txotxera altxa, batekin eta bestearekin solasean jardun, mahaira itzuli eta mokadutxoa egin... eta ondoren kanturako dantzarako biderik bada, primeran!

Hurrengoan badakizu, txootx esaten dutenean, biz batean edo joan! Eta bestela niri gaztetxo nintzela esandakoa errepikatuko dizut: edaten hasterako, pixa egiten ikasi behar da!

06 GOIBERRI

MOTZEAN

Zahartze aktibo eta osasuntsua sustatzeko eredu bat sortzea du helburu 2020an garatuko den GoiOsasunLab proiektuak. A.V.

Komunitate osasuntsuen bila Goierrin GoiOsasunLab-ek prebentzioa ardatz duen kudeaketa soziosanitarioko eredu bat diseinatuko du aurten Goierri beheko hiru herritan.

Iñaki Gurrutxaga Adinberri Fundazioak 2020an diruz lagunduko dituen 16 proiektuetako izango da GoiOsasunLab. Prebentziora bideratutako kudeaketa soziosanitarioko eredu baten diseinua garatuko du Goierri beheko 19 udalerritatik hirutan. Eder Arretak SL enpresak garatuko du proiektua, eta abiapuntua Goierrin izango badu ere, asmoa gainerako eskualdeetara hedatzea da.

Ubikare enpresako Nerea Amenabarrek aurreratu duenez, Goierri beheko herri txiki, ertain eta handi banatan garatuko dute GoiOsasunLab egitasmoa, baina herrien aukeraketa egiteko dago oraindik.

«Horretan arituko gara datozen asteetan, eta martxo hasierarako zehaztuta egotea espero dugu».

Hurrengo bi hilabeteak, maiatzaren azkenera arte, hiru udalerri horietan proiektua lantzeko baliatuko dituzte, eta ekainetik urte amaierara garatuko dute eragile eta herritarrekin batera. «Proiektuak udalerri bakoitzaren berezitasunak eta baliabideak hartuko ditu aintzat», zehaztu du.

Zanbranako eredua Arabako Zanbrana udalerrian aritu da Amenabar 2019. urtean zehar GoiOsasunLab-en antzeko proiektu bat garatzen.

Laurehun biztanle pasatxo ditu

Zahartzaro aktiboa bermatzeko proiektu bat garatuko dute, hiru epealditan banatuta Zanbranak, 65 urtetik gora dituzte 85 lagunek. Zahartze aktiboa sustatzeko proiektu bat lantzen aritu dira hainbat eragile udala gidari dela, eta Euskadi Lagunkoia programako Lagunkoitasuneko Jardunbide Egokiena 2019 saria jaso du Zahartzea ez da bizitza kalitatea galtzearen pareko proiektua garatzeagatik. Zanbranan pilatutako esperientzia baliatuko dute Goierrirako.

Bizitza itxaropen handia Adinberri Gipuzkoako Foru Aldundiaren Etorkizuna Eraikiz proiektu estrategikoetako bat da. Gizartearen zahartzeari aurre egiteko eta adineko pertsonen bizi kalitatea hobetzeko integrala sortzea du helburu, lankidetza publiko eta pribatuak sustatuz. Rakel San Sebastian ordiziarra da gaur-gaurkoz Adinberriko zuzendaria.

Gipuzkoako biztanleriaren %36k 55 urte edo gehiago ditu gaur egun, eta aurreikuspenen arabera, 2031n %43era igoko da portzentaia hori. Mundu mailan bizi itxaropen handienetakoa duen herrialdeetako bat da Gipuzkoa.

GOIBERRI 07

PUBLIZITATEA

08 GOIBERRI

GAZTEAK

«Dantzatzea maite dugu, eta erraz egiten dugu» Maitane Perez eta Irene Garcia gorputzaren eta dantza urbanoen bidez adierazten dira. Abuztuan AEBetara doaz.

Kerman Garralda Zubimendi Ordizia Maitane Perez (Ordizia, 1999) eta Irene Perez (Beasain, 2003) Goierri mailan hasi ziren dantzan, eta abuztuan Amerikako Estatu Batuetara joango dira munduko txapelketan parte hartzeko. «Oso desberdina da hasieran dantza guretzat zer zen eta orain zer den», diote.

Zein aktuazio egin zenuten Espainiako txapelketan bigarren amaitzeko?

Maitane Perez: 30 pertsonako aktuazio bat egin genuen. 5 minutu inguruko iraupena zuen, eta hip hop, afro, house, lady, krump eta garaikidea dantza estiloak konbinatu genituen.

Dantza estilo asko dira.

Irene Garcia: Bamboo taldean hiru koreografo daude, eta beraiek arduratzen dira aktuazioa prestatzeaz. Entseguetan taldekideen arteko koordinazioa

lantzen dugu, baina norberak bere kabuz ere entseatu beharra dago.

M.P.: Gu biok dezente entseatzen dugu. Dantzatzea maite dugu eta erraz egiten dugu.

Zenbat denbora behar izaten da halako aktuazio bat prestatzeko?

I.G.: Hasieran ez genekien Espainiako txapelketara joango ginenik, eta bi hilabete izan ditugu prestatzeko. Egian esan, nahi baino denbora gutxiago da.

M.P.: ‘Dantza hau bikain egiten dut, ez dut zer hobetua’ esaten duzun momentu hori ez da inoiz iristen. Are gutxiago taldean 30 dantzari izanda. Dena perfektu egotea ezinezkoa da.

Jada hasi zarete Los Angeleseko munduko txapelketa prestatzen?

I.G.: Aktuazioa ezin da aldatu.

Orain gure arteko koordinazioa ahalik eta gehien hobetzea tokatzen zaigu.

M.P.: Bidaia guk antolatu behar dugu. Antolakuntzak gonbidatu egiten gaitu, baina hegaldiak, lo egiteko tokia, jatekoa... gure kontura doa. @BambooRoadToLA instagram kontua sortu dugu taldeko poltsak, kamisetak, motxilak... saldu eta dirua lortzeko.

Lan asko egin behar izaten dugu dantza egin ahal izateko.

Instagram erabiltzen duzue?

Eta lehiaketetan?

I.G.: Gure bideoak igotzen ditugu, eta beste dantzariak ikusteko ere erabiltzen dugu. Tresna aproposa da.

I.G.: Bamboom hasi arte ia ez genekien dantza lehiaketak zeudenik. Beraiek proposatu ziguten parte hartzea. Horretarako proba bat pasa behar izan genuen.

Dantzari esker jende berria ezagutu duzue?

M.P.: Dantzari esker ezagutu genuen gu biok elkar. Dantzari esker ezagutu ditudan lagunekin igarotzen dut orain denbora gehien.

I.G.: Alde horretatik ere oso eskertuta nago dantzari.

Munduko txapelketa abuztuan da. Baduzue bitartean beste aktuaziorik?

M.P.: Euskal Herri mailan orain beste txapelketa batzuk daude: Oriokoa, Elorriokoa, Donostiakoa...

I.G.: Donostiako txapelketa geuk antolatzen dugu, Donostia Dance Festival.

Goierri mailan ez dago ezer?

M.P.: Hemen ez dago lehiatzeko aukerarik. Dantza soilik denbora pasa bat da.

Zuek Donostiako Bamboo dantza taldea ari zabiltzate. Nolako taldea da?

M.P.: Oso talde handia da. 500 dantzari izango gara, baina denok ez dugu lehiatzen. Asko eta asko dantzan ikastera eta denbora pasa gisa joaten dira. Haurrak, gurasoak, emakumeak, gizonak... denetarik dago, eta herri askotakoak.

Nola hasi zinaten Bamboon?

M.P.: Beasaingo Dantzaki taldean egiten genuen dantza, baina esan bezala, denbora pasa hutsa zen, eta guk zerbait gehiago nahi genuen. Taldeko irakasle bat Bamboora joan zen eta bere bitartez joan ginen gu ere.

Nolakoa?

I.G.: Koreografia bat egin behar izan genuen, eta aztertu egin gintuzten.

Eta dantzan nola hasi zineten?

M.P.: Beti izan naiz mugitua, eta amak askotan proposatzen zidan dantzan hastea. Halere, saskibaloian eta atletismoan ibili nintzen urteetan. Lotsa apur bat ematen zidan, eta ez nintzen dantzatzera ausartzen.

Halere, probatu nuen lehen alditik... bizio bat da.

I.G.: Funtsean, lagunak hasi zirelako hasi nintzen ni ere dantzan. Ni ere hasieratik harrapatu ninduen, eta ez naiz sekula gelditu. Oso desberdina da hasieran dantza niretzat zer zen eta orain zer den.

Zer da ba?

I.G.: Lehen tontoarena egiteko joaten nintzen. Orain serioago hartzen dut.

Dantza urbanoez gain, beste estilorik probatu duzue?

I.G.: Hasieran euskal dantzak egiten nituen, baina azkenean aspertu egin nintzen. Mugimendu indartsuagoak gustatzen zaizkit, gorputzaren bidez adieraztea, eta dantza urbanoek aukera hori eskaintzen didate.

Dantzari fina izateko bestelako generoak probatzea ezinbestekoa da?

M.P.: Salsa ikasten nabil orain.

Zenbat eta gehiago jakin hobeto, nahiz eta dantzari profesio-

GOIBERRI 09

GAZTEAK

Motz-motz Nor aterako zenukete plazara dantzatzera?

M.P.: Nire ama.

I.G.: Nire izeba.

Dantzarako plaza bat?

M.P.: Bideoklip batean dantzatzea gustatuko litzaidake.

I.G.: Los Angeles.

Eta abesti bat?

M.P.: That’s life, Frank Sinatrarena.

I.G.: Seven rings, Ariana Granderena.

nalak, normalean, dantza estilo batean zentratzen diren.

I.G.: Nik flamenkoa probatuko nuke, baina ez dut ikasteko aukerarik izan.

Gustatuko litzaizueke dantza ogibide bilakatzea?

M.P.: Aukerarik balego... Oso zaila da, egia esan. Oso dantzari onak ezagutzen ditut ezin dutenak dantzatik bizi. Irakasle izatea eskaini izan didate, baina oraingoz ez dut nahi. Buruan dudan gauza bakarra ikastea eta hobetzea da.

Dantza mundutik bizi nahi duena irakasle izatera kondenatuta dago?

M.P.: Irtenbide errazena izan daiteke, irakasleen beharra badagoelako. Baina dantzari askok koreografo moduan, abeslariekin biretan, telebistako ikuskizunetan... egiten dute lan.

Oso gustura egingo nuke lan horrelakoren batean.

I.G.: Nik ere nahiagoko nuke bira batean lan egin irakasle izatea baino. Halere, biretan lan egitea ezegonkorragoa da.

Ikasten zabiltzate?

I.G.: Bai. M.P.: Goi mailako ikasketak amaitu ditut, eta lan bila nabil.

Irene Garcia beasaindarra eta Maitane Perez ordiziarra, Bamboo taldeko poltsarekin.

Saldu egiten dituzte bidaiak finantzatzeko. K.G.Z.

10 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

ASIER ZALDUA

Josetxo Hernandez Lan sozietateen elkarteko kudeatzailea

«Lan sozietate bihurtzen ari dira erreleborik ez duten enpresa asko»

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

Asier Zaldua Zumarraga Josetxo Hernandez (Zumarraga, 1953) lan sozietateen elkarteko (ASLE) kudeatzailea da.

Irimo enpresan lan egin zuen eta Urretxuko enpresa hori lan sozietate bihurtzeko prozesuan parte hartu zuen.

Ze ikasketa egin zenituen?

Batxilergoa ikasi nuen eta ondoren Zuzenbideko hiru ikastaro eta Ekonomiako bi egin nituen.

Non hasi zenuen lan ibilbidea?

Zumarragako La Salle-Legazpi ikastetxean eskolak eman nituen. Bi ikasturte eman nituen bertan. Ondoren Antzuolako Vulcanizados Oria enpresan lan egin nuen. 1976an Urretxuko Irimo enpresan hasi nintzen.

Zergatik erabaki zenuen Antzuolatik Urretxura etortzea?

Urretxun lan egitea erosoagoa zen eta, gainera, Irimo enpresa handiagoa zen. 700 langile baino gehiago zituen eta lanpostua hobetzeko aukera gehiago nituela iruditu zitzaidan.

Zein zen zure funtzioa Irimon?

Mekanizatu tailerrean hasi nintzen. Lan sozietatea izatera pasa zenean, administrazio kontseiluko kidea izan nintzen.

1976tik 1983ra egon nintzen Irimon.

Zer aurkitu zenuen Irimon?

1976an enpresa hazten ari zen, baina salmentak ez ziren neurri berean hazi. Hala, 1978an ordainketa-etendura egon zen.

Enpresa Aparizio anaiena zen.

Erreminta eta forja sailak zituen. Irimon gertatu zena Euskadiko beste enpresa askotan gertatu zen: enpresek hazkundearen aldeko apustua egin zuten eta petrolioaren krisiak merkatua geldotu zuen.

Irimok lan sozietatea bihurtzea erabaki zuen.

Mobilizazioak egon ziren eta Madrilgo Lan Ministeriora jo genuen. Adolfo Suarez zen Espainiako presidentea. Lan ministroa, berriz, Rafael Calvo Ortega zen. Ministroak lehengaiak lortzeko finantziazioa eskaini zigun. Langileoi 500.000 peze-

tako mailegua eskaini zigun, diru hori enpresari eman genion eta enpresaren akzioak langileon eskutara pasa ziren.

Enpresak mailegua itzultzen ez bazuen, ministerioak dirua langileoi eska ziezagukeen.

750 langile ginen eta bideragarritasun planak 500 langile bakarrik gelditu zitezkeela zion.

Hala, 250 langilek kalte ordaina jaso zuten eta 500 gelditu egin ginen. Mailegua hartzea arriskutsua zen eta 250 izan ziren, gutxi gorabehera, mailegua eskatu ez zutenak. Lan sozietatea 1979an egin zen.

Zer zioten Aparizio anaiek?

Aparizio anaiek azken urteetan egin zuten operazio onena Ramon Iriondo zuzendari nagusi bezala kontratatzea izan zen.

Iriondo ekonomista, ingeniaria eta oso ospe oneko kudeatzailea zen. Estratega ona zen eta komunikatzen zekien. Berak jarri zuen martxan enpresaren salbazioa. Apariziotarrek begi onez ikusi zuten Irimo lan sozietatea bilakatzea. Tailerrak, lursailak... hipotekatuta zeuden.

Langileek asko arriskatu zenuten.

Hala da. Irimo lehen lan sozietate anonimoa izan zen. Ez zegoen esperientziarik, baina lanean jarraitzea erabaki genuen.

Langile guztiak ados al zeundeten?

Ez. Garai hartan lan gatazka asko egon ziren eta sindikatuen artean iritzi ezberdin asko zeuden. Dena den, irizpideak batzea lortu zen, etorkizunari aurre egin ahal izateko.

Zergatik erabaki zenuen Irimo uztea?

Irimo lan sozietatea bihurtuta, nire lan orduen %50 aholkulari lanetarako zen. Antzeko egoeran zeuden enpresentzat lan egiten nuen, aholkulari bezala.

1982an EAEko 53 enpresek ASLE sortu genuen. Bulegoa Irimon egon zen, Bilbon bulego bat ireki genuen arte. Orduan Bilbora etorri nintzen lanera.

Nola lortu zenuten Irimo berpiztea?

Maileguari, lau bankurekin zorra berfinantzatzeko lortutako akordioari eta kudeaketa onari esker, proiektua bideragarri egin genuen. Produktibitatea hobetu genuen eta langileek hobeto lan egitea lortu genuen, enpresa beraiena baitzen.

ASLE sortu ondoren, hezkuntza, kultura eta ideologia gehiago eta hobeto lantzen hasi ginen.

Irimon egindako lanaz harro egongo zara.

Esperientzia zoragarria izan zen. Aurrera atera zen eta, horri esker, forja eta erreminta sailak banatu ahal izan ziren. Ondoren, erreminta saila Palmera eta Acesarekin fusionatu zen.

Enpresaren etorkizuna bermatzeko handitu beharra zegoen

«Irimo lehen lan sozietate anonimoa izan zen: langileok lanean jarraitzea erabaki genuen» «Maileguari eta kudeaketa onari esker, Irimo bideragarri egin genuen» «Enpresetan hezkuntza, kultura eta ideologia lantzen dira ASLEren eskutik» «Europan langileak enpresaren kapitalean partaidetza izatea bultzatzen ari dira»

eta hori ezin zen lan sozietatea izanda lortu.

Handik urte batzuetara Irimoren bi enpresak itxi egin ziren.

Irimo enpresa oso garrantzitsua izan zen Urretxu eta Zumarragan, eta pena bat da itxita ikustea. Badakit Irimoren lursailean beste enpresa bat eraiki behar dela. Albiste ona da. Ea bi herri hauek industria berrindartzea lortzen duten. Enpresak sortu nahi dituztenei laguntzak eta erraztasunak eman behar zaizkie. 1970eko hamarkadan Urretxu eta Zumarraga herri alaiagoak zirela iruditzen zait, joaten naizen bakoitzean.

Lehenengo lan sozietataren sorreran parte hartu zenuen eta 40 urte daramatzazu mundu horretan. Zenbat lan sozietate ezagutu dituzu?

ASLEtik 1.000 baino gehiago pasa dira. Hasierako asko beste eredu batetik zetozen, baina 1997tik hona enpresa asko lan sozietateak dira hasiera-hasieratik. Egun, berriz, erreleborik ez duten enpresa asko lan sozietate bilakatzen ari dira. Enpresariaren senitartekoek ardura hori hartu nahi ez duten kasuetan ematen ari da hori: langileek enpresa erosten dute. Egun, 260 enpresa baino gehiagorentzat lan egiten dugu. ASLEn hiru langilerekin hasi ginen eta egun 17 gara.

Ze etorkizun dute lan sozietateek?

Europan, langileen partaidetza duten enpresa ereduen artean nagusia da. Europako herrialde ezberdinetan langileak enpresaren kapitalean partaidetza izatea bultzatzen ari dira. Amerikako Estatu Batuetan eredu honek arrakasta handia du.

Bertako 30 milioi langile baino gehiagok beraien enpresetako kapitalean partaidetza dute.

Oso positiboa da, aberastasuna hobeto banatzen baita, langileak arduratsuagoak baitira, enpresak bere inguruarekin lotura estuagoa baitu eta enpresa beste batek erostea zailagoa baita.

12 GOIBERRI

ASTEBURUKO PROPOSAMENAK

Drogaren ertzak kalean, ‘Zaldi urdina’ oholtzan Artedrama, Axut! eta Dejabu teatro konpainiek hiru urtean behin egiten duen lankidetzaren ondorio da Zaldi urdina antzezlana.

Droga da, bere ertz eta erabilera guztiekin, obra harilkatzen duen osagaia, eta bertatik hainbat istorio eratortzen dira.

Urtarrilak 26, 19:00etan, Ataungo Herri Antzokian. 12€

ZALDI URDINA

Oiasso Kamerataren ‘God save the strings’ Irunen sortutako hari-orkestra taldeak esku artean darabilen God save the strings emanaldia izango da Igartza Musika Zikloak datozen sei hilabeteetarako iragarri duen kontzertu sortako lehena.

Urtarrilak 26, 19:00etan, Beasaingo Igartzako jauregian.

GOIBERRI

Bi gitarra jotzaile bi sorkuntza estilo jaialdi bakarrean Legorretako Satto kultur elkarteak negurako prestatu duen egitarauko hirugarren emanaldian kontzertu bikoitza izango da. Batetik, Joseba Irazoki eta Lagunak taldeak joko du, eta bestetik, Xabi San Sebastian bakarlari donostiarra igoko da oholtzara.

Urtarrilak 25, 23:00etan, Legorretako Herri Antzokian. 8€

GOIBERRI

‘Artantxuriketa’ kantu eta kontu bidezko transmisioa JON ESNAOLA

Maixux Zugarramurdi goizuetarrak eta haren alaba Arantza, Ainhoa eta Maider Ansa ahizpek, artoa aletu bitartean, kultur transmisio ariketa egingo dute abestuz eta kontuak esanez.

Urtarrilak 26, 18:00etan, Zaldibiako Herri Antzokian. 5€

GOIBERRI

Txistulari alardea San Blas jaien atariko Idiazabalgo San Blas jaien egun nagusiak hurrengo asteburuan izango badira ere, herrian sustraiturik dagoen emanaldi bat izango da oraingoan. Birigarro Txistulari Elkarteak antolatuta, txistulari ohien kalejira egingo dute lehenik, eta segidan, txistulari alardea.

Urtarrilak 25, 20:00etan, Idiazabalgo Zelaa kiroldegian.

GOIBERRI 13

PUBLIZITATEA

14 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Isildutakoen ahotsa Segurako historian eta bizitzan garrantzitsuak izan diren emakumezkoen bizipenak eta istorioak jaso, eta ‘Hariz hari. Sorgindu hadi!’ ibilbide turistiko pedagogikoan bildu dituzte. Urteetan isildutakoari ahotsa jarri diote.

Loinaz Agirre Segura Beste herri gehienetan bezala, emakumezkoen izena daramaten kale, plaza edo jauregi askorik ez dago Seguran, nahiz eta herriko historian eta bizitzan parte garrantzitsuak izan diren. Urrats bat aurrera egin dute Seguran eta, gaur egungo hainbat emakumezkok, garai bateko emakumezkoen bizipenak eta istorioak bildu eta idatzi ditu Hariz hari, sorgindu hadi! ibilbide turistiko pedagogikoan. Emakumeen begietatik emakumeen historia isilduari eta ezkutatuari ahotsa jarri diote, bide horretan emakumeak elkar babestu eta elkarrekin ahalduntzeko helburuarekin.

Honela, ibilbide fisikoa izateaz gain, sinbolikoa eta aldarrikapenezkoa ere bada: Segurako historian garrantzitsuak izan diren emakumeen arlo ugaritako bizipenak berreskuratu baitituzte ibilbidea osatzen duten bederatzi puntuetan. Segurarrek erronka bota die gainerako herriei: beraiek jarraitutako bideari heltzea.

Emakume izan eta umerik ez izatea baliorik gabeko emakume izatea baitzen, hazi hila. Ganorarik gabeko emakumea».

Burla eta irainak jasan behar izaten zituzten emakume horiek eta Kontxixik babeslekua ematen zien etxe honetan. Iseka horien testigantza geratu da Seguran, San Joan bezperan emakume horiei etxez etxe abesten zizkieten bertsoetan.

Kontxisirekin hasita XVIII. mendeko Kontxisirekin hasten da historia irakaspena, Segurako beheko errebalean.

Alarguna omen zen Kontxisi: «Umerik izan ezin zuen edo izan nahi ez zuen emakumea, ondorioz, Atsoa deitzen zioten.

Katalina Goia Murgiondo Seguran eta Goierrin garrantzia handia izan zuen emakumea da ibilbideko bigarrena: Katalina Goia Murgiondo (1911-1979) sukaldaria. Bilbora neskame joan eta bertako eskola batean

ikasi zituen sukaldaritzaren inguruko sekretuak. «Herrira itzulitakoan Goierriko hainbat baserritan ezkontzako banketeak antolatzen zituen, baita Segurako Imaz jatetxean ere».

60ko hamarkadatik jubilatu artean, Beasaingo Indar enpresako sukaldeko arduraduna izan zen, bere bi alabekin batera.

Sukaldaritzari buruzko bere ezagutzak Libro de cocina (Sukaldeko liburua) izeneko liburuan jaso zituen, 50eko hamarkadan. Ikastaroak eman zituen herriz herri.

Anita Artzelus Imaz Katalinaren ondoan jaso dute Anita Artzelus Imaz (1913-

GOIBERRI 15

ERREPORTAJEA

1998) margolariaren istorioa eta historia. «Ume-umetatik zetorkion artearekiko zaletasuna eta modu askotara garatu zuen zaletasun eta gaitasun hura: buztinezko irudiak, oleoz nahiz pastelez margotutako bodegoi, paisaia edota Grekoren kopiak, altzariak zahar-berritu, arropak diseinatu, sukaldaritza, nobelak idatzi...».

Belenisten Elkarteak antolatutako lehiaketa batera aurkeztutako lan bati esker, Frantziako hiriburura, Parisera, ikastera joateko irabazitako bekari uko egin beharra izan zion segurarrak. «Anitak ez zuen etsi ordea, eta urte batzuk beranduago, bere urterik gozoenak eta beteenak igaro ahal izan zituen Madrilen, zaintza lanek deituta Segurara itzuli beharra izan zuen arte, ikasketak bukatu baino lehen». Urte batzuk beranduago, herriko haurrei eta gazteei marrazketa eta margoketa erakusten urteak pasatu zituen.

Ibilbidean jasota geratu denez, «biak ala biak ere, hainbat seme-alaben amak. Garaiko emakumeen zereginak betetzeaz, beren barruko zaletasun, indar eta grinari entzun eta ir-

tenbidea ematen saiatu zirenak».

Emaginak Beste herri askotan bezala, XX. mendean, emagin ugari izan ziren Seguran. «Ohikoa zen, batez ere baserri munduan, emakumeak beste emakume batzuen laguntza izatea erditzerako garaian. Emagin hauek oso gutxitan aitortu zaie zeukaten ezagutza , emakumeen gorputzaren eta erditze prozesuaren inguruko ezagutza sakona». Hala ere, «medikuntza zientifiko-arrazionala (gizonen esku zegoena) orokortzen hasten den unean, alde batera geratzen dira bestelako ezagutza hauek; emaginenak, senda-belarrak erabiltzen zituztenak... Emakumeen esku zegoen ezagutza hau bigarren maila batean geratzen da, egindako lanaren aitortzarik gabe».

Ezkerretik lehenengo argazkia Segurako lixibalekuan lanean, bigarrengoan Malkorra baserria eta ostatua, eta hirugarrengoan, Zesteria lantokian lanean.

ek espazio propio gutxi zituzten beste emakume batzuekin bakarka harremantzeko eta lixibalekuek hutsune hori betetzen zuten».

zuten. Joxepa Albizu, esate baterako, 14 urterekin hasi zen Zesterian lanean. Neskametza baino nahiago izan zuen lantegiko lana. Hala ere, ez zen erraza emakumeentzat soldatapeko lana mantentzea: «1938ko Langileen Foruan, emakumeak lantegi eta tailerretako lanetatik askatzeaz hitz egiten zen.

1942an berriz, behin ezkonduta soldatapeko lana uzteko derrigortasuna ezarri zitzaien emakumeei, salbuespen gutxi batzuekin».

Baserri mundua

Emakumea eta kirola

Baserriaren biziraupenerako emakumezkoen lana ezinbestekoa izan da: «Bertan gurutzatzen dira ardura produktiboa (animaliak, baratzea, produktuen ekoizpena eta salmenta) eta erreproduktiboa edo zaintzakoa (haur eta adinekoen zaintza, arropak, janaria...). Emakumeek biak hartu izan dituzte beregain».

Hariz hari. Sorgindu hadi! ibilbidean emakumea eta kirolaren gaia ere landu nahi izan dute.

Seguraren kasuan, pilota zaletasun handia egon da.

«1950eko hamarkadan Axun, Nati, Arantxa, Lurdes edo Edurne pilotari amorratuak ziren.

Eskolatik korrika bizian ateratzen ziren, etxeko lanetan laguntzera joan aurretik, tantoak bata bestearen atzetik jolastera». Ondo baino hobeto gogoratzen dute: «Frontoia gizonezkoen espazioa izan da beti eta pilotan jolasten zuten neskei marimutil deitzen zieten».

SEGURAKO UDALA

Lixibalekua Lixibalekuak harremanetarako gune publikoak izan dira urteetan. Arropa garbitzeaz gain, harreman sozialak garatzeko espazioak izan ziren. «Emakume-

Emakumea eta lana XIX. mende hasieran ireki zen Seguran Zesteri lantegia eta herriko neska gazteek soldatapeko lana izateko aukera izaten

16 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Paziente Bizia programaren berri eman duten Xabier Aizpurua eta Xabier Mujika, Agijupens elkarteko kideez inguratuta. TERE MADINABEITIA

Tere Madinabeitia Osakidetzaren Paziente Bizia izeneko programa ez da berria, baina Goierrin indarberrituta dator aurten, batez ere Agijupens Erretiratu eta Pentsiodunen Zentroen Gipuzkoako Elkarteak martxan jarri duen informazio kanpainaren ondorioz. Elkarte horrek antolatuta, gaixotasun kronikoak dituzten herritarrei eta horien zaintzaileei zuzendutako Paziente Bizia aurkezteko hainbat hitzaldi egin dituzte eskualdean. Horietako bat Zumarragako Zelai Arizti kultur etxeko areto nagusian egin zuten joan den astean.

Xabier Aizpurua Gipuzkoako Farmazialarien Elkarteko kidea eta Xabier Mujika Osakidetzako erizaina arduratu ziren programari buruzko argibideak emateaz.

Paziente Bizia Osakidetzak 2010ean martxan jarritako programa bat da, eta Mujikak azaldu duenez, gaixotasun kronikoa dutenen «autozaintzan oi-

Osasuna norberak zainduz Gaixotasun kronikoak dituztenei eta horien zaintzaileei zuzendutako programa da Paziente Bizia. narritutako heziketa du ardatz». Osasunaren kudeaketaren kontzeptu aldaketa ekarri zuen bere garaian. Izan ere, ordura arte Osakidetzak bere gain hartzen zuen osorik zain-

keta hori, eta osasunari dagokionez «menpeko pertsonak» ziren pazienteak, medikua eta osasun zentroa arduratzen ziren guztiaz. Baina sistema haren jasangarritasuna zalantan

jarri zen unea heldu zen, artatzen ziren 65 urtetik gorako herritarrak %20tik gora izatera iritsi zirenean; adin horretako jendearen artean %85ek gaixotasun kroniko bat duela kontuan hartu behar da gainera. Horregatik, osasunaren zaintzan pazienteei beraiei ardura ematera pasa ziren, medikuak agindutakoa egin zezatela eskatuz; «pertsona obedienteak» izatera igaro ziren orduan pazienteak.

Sistema berri horrek, ordea, zalantzak eragin zituen, pazienteen egoera pertsonalak edo nahiak ez zirelako kontuan hartzen; anekdota bat kontatu zuen Xabier Mujikak hori adierazteko: «Nire paziente bati arrain freskoa jan behar zuela esan eta esan ari nintzen, baina halako batean arrain freskoa erosteko dirurik ez zeukala eta izoztua bakarrik jan ahal zuela esan zidan».

Hala, pauso bat gehiago eman eta «pazienteak ahaldundu» egin behar zirela ikusi

GOIBERRI 17

ERREPORTAJEA

zuten, hau da, «gehiago galdetu, gehiago entzun eta gutxiago agindu», eta ahalmena eta tresnak ematen hasi ziren euren osasuna zaintzeko. Azken prozesu honetan kokatzen da Paziente Bizia programa.

Hiru tailer aukeran «Gaixotasun kronikoa dutenei, gaixotasun mentalak barne, eta zaindariei» zuzendutako programa da Paziente Bizia, taldeko tailerren bitartez autozaintzan trebatzea du helburu.

Norberak bere gaixotasuna ezagutzea eta bere osasun egoera hobetzeko ohiturak eta jokabideak ikastea dute ardatz tailerrek. Hala, ariketa fisikoa bultzatzen dute, elikadura jarraibideak ematen dituzte, emozioak maneiatzeko tresnak eskaintzen dituzte, komunikazio afektiboa lantzen dute... Irakasleak, horretarako espreski Osakidetzak prestatu-

tako pazienteak dira –150 lagun daude prestatuta dagoeneko–, partaideei gertutasuna eskaintzen dietena, eta aldi berean, esperientzia.

Hiru tailer mota eskaintzen dituzte: bat, orokorra, Nire osasuna aktiboki zainduz; bigarrena, zehatzagoa, Nire diabetesa zaintzen; eta hirugarrena, zehatza hau ere, Minbiziaren ondoren nire osasuna zaintzen.

Dohainik dira guztiak eta osasun zentroetan ematen dira, 815 lagunek osatutako taldeetan. Partaide guztiei erabateko konfidentzialtasuna ziurtatzen zaie, eta tailerrak euskaraz edo

Paziente Biziaren oinarria taldeko tailerrak dira, eta autozaintzan trebatzea dute xede

gaztelaniaz ematen dira, taldekideen arabera.

Lehenengo tailerrean gai orokorrak lantzen dituzte: elikadura osasungarria, ariketa fisikoa, emozioen kudeaketa, erlajaxioa, kontsulten prestaketa, medikazioaren inguruko zalantzak, aurretiazko borondateak... Zortzi saio dira guztira, bakoitza bi ordukoa. Diabetikoei zuzendutako tailerrean, botiken eta insulinaren gaia lantzen da bereziki. Minbiziarena, azkenik, alta emandakoei zuzenduta dago batez ere, eta emozioak lantzen dira batez ere: gaixotasun horrek pazientearen bizitzan izan duen eragina, azterketa medikuei aurre nola egin... Bi tailer espezifiko horiek zazpi saiokoak dira, eta bakoitzak bi ordu eta erdikoak dira.

Farmazilariek ere osasunaren zaintzan lagun dezaketela gogoratu zuen Zumarragan Xabier Aizpuruak.

Hurrengo tailerrak, otsailaren 10eko astean ailerrak dira Paziente Bizia programaren muina, eta hurrengoak Goierriko bost osasun zentro handietan emango dira: Legazpin, Zumarragan, Beasainen, Lazkaon eta Ordizian. Otsailaren 10eko astean hasiko dira. Iraupena 7-8 astekoa da, eta saio bakoitza 2-2:30 ordukoa.

Dohainik dira tailerrak. Izena emateko osasun zentrora joan daiteke, telefonoz deitu (943 00 65 51), posta elekronikoz mezua bidali (pacienteactivo@osakidetza.eus edo osasuneskola@osakidetza.eus), edo Internet bidez bestela (osasuneskola.eus).

T

18 GOIBERRI

INTERNET

saretik Sarean ikusia

eitb.eus

Klik

Nortasuna Sarean jardunaldia, 29an

‘Zientzia.eus’, itxuraz eta mamiz berrituta Elhuyar Fundazioaren zientzia eta teknologiari buruzko zientzia.eus webgunea «itxuraz eta mamiz berrituta» dator. Lehengoaren aldean, diseinu argiagoa du atariak, eta formatu ezberdinetako (artikuluak, audioak eta bideoak) eduki gehiago, 22.000tik gora. Elhuyarrek berak garatutako ahots-sintesiaren teknologiari esker, artikuluak entzuteko aukera ere ematen du gune berrituak. Eduki horiek irisgarriago ere egin dituzte, atal ezberdinetan sailkatuta. Buletinera harpidetzeko aukera ere eskaintzen du; asteko eduki nabarmenenak posta bidez jasotzeko. zientzia.eus

EITBk euskal kanten irrati digitala sortu du Urte berriarekin batera, irrati zerbitzu berria estreinatu du EiTB komunikazio taldeak.

Egunean 24 orduz, euskal kantak eskaintzen dituen irrati digitala da, eta eitb.eus webgunearen bidez entzun daiteke. Egunero, euskarazko 400 abesti entzun ahal izango dira, eta eskaintza orekatua egin nahi izan dute, «kanta berriak eta aspaldikoak, arrakastatsuak eta ezezagunak» tartekatuz.

Urko Aristi EiTBko irratietako zuzendariaren esanetan, «gogoeta sakon bat» egin ondotik

sortu da irrati digital berria.

«Zerbitzu publikoa garen heinean, ardura bat daukagu, eta euskal kulturaren erakusleiho izan behar dugu». EiTBk duen fonotekak eskaintzen du horretarako aukera, euskarazko 30.000 abesti baino gehiago baitituzte. «Hori jendearekin partekatu beharra geneukan».

EiTB Musika irratiaren estiloari jarraiki, ez du esataririk izango, eta tarteka, artistak beraiek izango dira kantuak aurkeztuko dituztenak. Kantu zerrenda webgunean kontsulta daiteke.

Hilaren 29an egingo dute Nortasuna Sarean, eduki digitalen inguruko jardunaldia. Donostiako Koldo Mitxelena kulturgunean izango da, 18:30ean hasita.

Adi testuari! lemapean, sarerako idatzi beharreko testuen ezaugarriak izango dituzte aurten hizpide. Saioa doakoa da, baina izena eman behar da: nortasunasarean.eus

EuskarAbentura 2020 bidean da EuskarAbentura espedizioak hirugarren edizioa beteko du aurten. Uztailaren 1etik 31ra, Euskal Herria zeharkatuko du, hizkuntza, kultura, natura eta historiari buruz lagun artean eta jolas giroan ikasiz. 16-17 urteko gazteei dago zuzenduta.

Izena emateko, proiektua eta motibazio gutuna bidali behar dira, martxoaren 15erako. euskarabentura.eus

GOIBERRI 19

PUBLIZITATEA