GoiBerri 360. zenbakia

Goierritarraren eta Otamotzen astekaria

360. zenbakia. 2020ko urtarrilaren 31

Iñaki Telleria Musikaria

«Bidea gogorra izan da, baina denboraren filtroak oroitzapen onak gorde dizkit»

10-11

Beñat Jauregi 3 Iritzia 4-5 Ane Irribarria 6 ‘Eustana’-ko hiru mosketariak 8-9 Bertsoekin zama arinduz 12-13 Bizitza errealerako prestatzen 14 Lur eta Ametsen bidaia 15 Biziaren ikasgela Ataunen 16-17

GOI B ERRI Barakaldoko Udal Musika Bandako perkusio jotzaile ez ezik, beste hainbat proiektutan ere badabil musikari idiazabaldarra. ARIANE VIERBÜCHER

02 GOIBERRI

PUBLIZITATEA

GOIBERRI 03

KATE mOTZEAn

Beñat Jauregi Legorretako herritarra

«Zortea da beti gazteekin lana egitea, horrek ere gaztetu egiten baitzaitu» Mikel Albisu Legorreta Herriko saltsa askotan aritzen den pertsona da Beñat Jauregi (Legorreta, 1973.). «Legorretarrok asko sentitzen dugu herritartasuna eta horrek zerbait egitera bultzatzen zaitu. Eragile ugari dago, denek dute gauzak egiteko joera, eta udalaren jarrerak ere asko laguntzen du».

Ikaslanen lan egiten du Jauregik: «Zortea da beti gazteekin lana egitea, horrek ere gaztetu egiten baitzaitu. Gazteak beti dira gazte, baina irudipena dut, gaur egungo gazteek gauza materialei garrantzi handia

ematen dietela. Nabaria da Goierrin diru dezente maneiatzen dela. Horrek akaso horrelako gazteak sortzea dakar».

baina literatura ere asko irakurtzen dut. Kirmenista naiz.

Mendian izerditu, eta ondoren, hondartzan garagardo freskoa.

Abeslari bat.

Amets bat.

Silvio Rodriguez.

Euskal Herrian gizarte justu, duin, feminista eta euskaldun bat lortzea.

Ze zaletasun dituzu?

Abesti bat.

Mendia, oinez, presarik gabe.

Edozein, te quiero y me quieres esaten ez badute, musikak ere mundua alda dezake.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Oporretarako leku bat.

Goierriko txoko bat.

Janari bat.

Denak, baina aukeran Legorretako sagardotegiko txuleta.

Dudarik gabe, nire etxekoak.

Edari bat.

Altzagarateko bistak.

Legorretako Basabe garagardoa.

Herriko alkate bazina…

Pelikula bat.

Aitzol Aramaioren Terminal film laburra.

Liburu bat.

Historia eta soziologia liburuak,

«Oporretarako, mendian izerditu eta hondartzan garagardo freskoa»

Herrian alkate oso onak izan ditugu, ez dute nire beharrik.

Legorretan biziko ez bazina…

Zaila egiten zait irudikatzea, baina moldatu egin beharko ginateke!

MIKEL ALBISU Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

GOI B ERRI

Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL Zuzendaria: Iñaki Gurrutxaga Kudeatzailea: Josu Iñigo Koordinatzailea: Tere Madinabeitia

Diseinua eta banaketa: Bidera zerbitzuak. Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain:

Webgunea:

Oriamendi, 32. 20200.

Posta elektronikoa:

goiberri.eus

Urretxu:

goiberri@hitza.eus

Iparragirre, 11 (Kaletxiki). 20700.

Publizitatea:

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08

Bezero arreta / harpidetzak:

607 530 424 – jizagirre@hitza.eus 902-82 02 01 – harpidetza@hitza.eus

04 GOIBERRI

IRITZIA

Nekane Gonzalez Itzultzailea

Sasoi gazi-gozo haiek…

ozik esnatu da gaur Pello, atzoko plantoa mundiala izan zela iritzita. Lan, pentsio eta bizitza duinen alde egindako Greba Orokorrak babes handia lortu zuen. Jendeak ikastetxeak eta lantegiak hustu zituen, kaleak betetzeko. Lo sakon egiteak ezpain ertzean utzi dion listu arrasto zuritua kentzen duen bitartean, pozik irakurri ditu etxean dituen bi egunkarietako titularrak. Izan ere, oraindik paperezko egunkariak erosi eta irakurtzen dituen historiaurreko gizasemea da Pello, ez baitu ulertzen jendeak pantaila txiki batzuetan letra handituz albisteen berri jasotzeko gaur egun duen apeta bitxi hori.

Pellori xarmangarria iruditzen zaio berriki inprimatutako letra beltzei darien tinta usaina, gozagarria hatzak miazkatu eta atzekoz aurrera egunkari orriak pasatu eta irakurri beharrekoa irakurtzea, eta, zoragarria, interesekoa iruditu zaion erreportajea, argazkia, elkarrizketa, komikia edo artikulua guraizez moztu, eta oroitzapenen kaxan gordetzeko aukera izatea. Baliabide teknologikoek

P

askotarako aukera emango dute, baina ez horretarako.

Eta Pellok bihotzez maite du bere oroitzapenen kaxa. Han ditu gordeta Euskaldunon Egunkaria itxi aurretik moztu zituen albisteak, lehen nomina, autoa erosi zuenean eman zioten ordainagiria, emazte zenarekin ateratako zuri-beltzeko argazki xaharra eta beste hamaika paper mutur zimurtu.

Horiek guztiek osatzen dute Pelloren bizitza, nola osatzen den puzzlea piezaz pieza: bizi izandakoaren eta hartutako erabakien fruitua baita gizakia.

Beste garai batekoa da Pello. Haurrek baserrian lagundu, eta pago artean jolasten ziren garaikoa. Gurasoen esanari men egin, eta apaizari, medikuari zein beste jaun txit goren batzuei berorika hitz egin behar zitzaienekoa. Gazte-gazterik lantegiren batean hasi, eta goserik ez, baina nahi beste edukitzeko modurik ez zeukatenekoa. Gogoan ditu lan baldintza hobeak lortzeko egindako ezin konta ahala manifestazioak, prekarietatearen aurkako lan uzteak, Euskaldunan egindako piketeak… Bere belaunaldikoak gogor borrokatu ziren lan, pentsio eta bizitza duinagoen alde. Garai latzak

«Lozorroan zeuden helburuak eta grinak berpiztu izanak pox txikia eman dio bere bihotz zaharrari»

izan ziren, gaziak; baina lorpen txikiek ahoan utzitako zapore gozoak ez zuen parekorik. Gaztea zen, eta mundu koskor honek bera jango ez bazuen, prest zegoen mundua jatera kalera irteteko.

Oraingo gizartea, baina, laua iruditzen zaio, gatzik gabea, lixibaz garbitu izan balute bezala. Denetarik egongo da, baina gazteak ere neutroak iruditzen zaizkio, oro har. Guztia emanda izan duten kumetxo gaizki heziak. Sozialismoaz baino gehiago like gehien dituen youtuberraren azken orrazkeraz kezkatuta bizi direnak.

Horregatik iruditu zaio atzoko grebak baduela bere sasoiko greben antzik. Iruditu zaio gizarteak begiak irekitzeko ahalegintxoa egin duela, norbaitek kokotean kolpetxoa eman izan balio bezala: esnatu! Lozorroan zeuden helburuak eta grinak berpiztu izanak pox txikia eman dio bere bihotz zaharrari.

Gosariko azken kafe hondarrak irenstearekin batera moztu du grebari buruzko albistea, eta oroitzapenen kaxan sartu.

Behinola Euskaldunan sortutako katearen beste katebegi bat bildumarako. Ziur dago emazteak harro irakurriko duela zuri-beltzeko begiradarekin.

GOIBERRI 05

IRITZIA

Asteko irudia

Josu Maroto

Iñaki Telleria Iñaki Telleria perkursio jotzaile idiazabaldarra dakar oraingoan Josu Marotok.

Hainbat proiektutako partaide, musika bizi du eta musika du bizibide Telleriak.

Aupa!, Inaxio. Zer moduz bizi haiz? Klima aldaketa, lurraren berotzea, larrialdi egoera, kontsumo malapartatua… Daukagun eta suntsitzen ari garen planetari, Lur Planetari, begira jarrita, nola geratu txikizioa? Zer egin zezakeat nik, balazta sakatu eta CO2 isurketak murrizteko, adibidez? Txirrindua erabili, ahal dudan guztian; eta garraio publikoa; eta autoa, behar badut, jende gehiagorekin partekatu; hegazkina, bidaia luze luzeak egiteko soilik erabili…

Auto eta txirrindu elektrikoak, geroz eta gehiago ikusten ditiagu.

Elektrikoak, elektrizitatea behar dutenak. Elektrizitatea, nondik?

Zentral elektrikoetatik? Zentral nuklearretatik? Energia berriztagarrietatik lortzea gustatuko litzaidakek, ez behintzat nuklearretatik!

Txirrindu elektrikoak garraiobide: lanera joateko, enkarguetarako, oporretarako, batera eta bestera joateko erabiltzen badiagu txirrindua, autoa geldirik daukagun seinale, beraz, CO2 gutxiago eguratserako; guztiontzat mesede! Ahal dugun gutxien kontsumitzea izan beharko genikek helburu (erregaia, arropa…).

Barneratuak ditugun ohitura guztiak bat-batean hankaz gora botatzea ez duk erraza, ez duk posible, baina zer egiten ari garen pentsatu, kontzientzia hartu eta, pixkanaka ohitura kontsumista txarrak kentzen saiatzea ona izango huke. Birziklatzea, berrerabiltzea, konpontzea… ze ohitura onak! Ez gaitezela troglodita bihur, konforme; aurrerapenaren eta garapenaren alde egin dezagun apustu, bai, baina ondorengoetan pentsatuz, daukaguna suntsitu gabe, txikiziorik gabe.

Joxepa Madariaga

bat eta

Suntsitu gabe, txikiziorik gabe dion, Joxepa? Zerbait gelditzen al dun, ba, suntsitzeko? Honen guztiaren konponbidea? Portaera umiltzea eta Ama Lurrari erreparatu eta berari entzutea… Gizaki Harroaren aroan bizi garela iruditzen zaidan. Ikusi, bestela, espainiar penintsulako Mediterraneo aldean ekaitzak egin dituen triskantzak, hondar puska ederrak janez. Pentsa, nik neuk ikusi ez badut ere, entzun dinat lekuren batean hondartzatik bigarren lerroan zegoen etxe ilara, lehen lerroa izatera pasatu dela, zegoena urak eraman duelako. Baina, esan beharko din, ba, norbaitek nork eman zuen itsasotik hain gertu eraikitzeko baimena? Lasai, neuk erantzungo dinat: gizakiaren handinahikeriak eta negozio goseak!

Horrez gain, badun beste tresna eraginkor bat, nire ustez: koherentzia. Esaten dugunaren eta egiten dugunaren artean zintzoago jokatu. Eta zuzentzeko zeregin horretan neure burua jarriko dinat zerrendan lehenbizi, denok daukagulako zer hobetua: hondakin gutxiago sortuz, bertako produktuak lehenetsiz, autoa gutxiago

bat

Inaxio Usarralde

eta garraio publikoa gehiago erabiliz… Eta agintaria bahaiz, botere guneetatik gertu bahabil, are eta gehiago iruditzen zaidan koherentziak behar duela izan iparrorratza: predikatutakoak eta egindakoak bat joan behar diten. Sarri entzun dizkinat igandero meza entzutera joan, jauna hartu eta elizatik irten orduko bere gustukoak ez zirenak larrutzen ibiltzen zirenen pasadizoak. No eta to koherentzia! Antzerako mailan ez ote gabiltzan…

06 GOIBERRI

GAZTEAK

«Disfrutatzera joan, gutxieneko denbora egin eta txartela lortu dut» Txindoki Atletismo Taldearekin hesi lasterketetan aritzen da Ane Irribarria.

Espainiako Txapelketa ariko da laster.

Ariane Vierbücher Arama Datorren hilabetean Salamancan jokatuko den pista estaliko Espainiako Atletismo Txapelketan izango da Ane Irribarria (Arama, 1999) Txindoki Atletismo Taldeko atleta gaztea.

Hesi lasterketan moldatzen da ondoen. Hala erakutsi zuen abenduan Donostian jokatu zen pista estaliko Euskadiko txapeketan. Hantxe lortu zuen Espainiako txapelketara joateko txartela.

Nondik datorkizu atletismorako zaletasuna?

ARIANE VIERBÜCHER

Gurasoak kirolariak izan dira.

Aitak saskibaloian jokatzen zuen eta ama atletismoan aritutakoa da. Nik ere txikitatik egin dut kirola. Saskibaloian eta atletismoan aritu naiz, eta biak gustura egiten banituen ere, aukera egin behar izan nuen azkenean. Hankan arazo bat nuen, ebakuntza ere behar izan nuen . Bi kirolak ezin nituenez egin, atletismoa izan zen aukera.

Atletismoan, modalitate ezberdinak egin dituzu?

Krosetan hasi nintzen eta ondoren, proba konbinatuak ere egin ditut. Gorako jauzia ere probatu dut. Baina gaur egun hesi lasterketan aritzen naiz.

Zein da oraintxe prestatzen ari zaren hurrengo erronka.

Ez nuen espero, baina Salamancan jokatuko den pista estaliko Espainiako txapelketan parte hartuko dut hilabete barru. Abenduan, Donostian, lortu nuen gutxieneko denborak eman dit hara joateko txartela.

Berez, disfrutatzera joatea zen helburua, aurten presiorik gabe aritzea nuelako buruan. Ikasten eta lanean nabil aldi berean, eta entrenatzeko ez dut nahi beste denborarik. Baina gauzak horrela etorri dira eta hantxe izango naiz.

Denbora faltarekin, nola uztartzen dituzu, lana, ikasketak eta kirola?

Korrika eta presaka egia esan.

Klasetik atera, ahal dudan azkarren bazkaldu ondoren lanera joan ahal izateko, eta hangoak bukatuta, entrenatzera joateko.

23 urtez azpiko kategorian aritzen zara. Konpetentzia handia dago?

Maila oso altua dago eta atzetik datozenak, ni baino gazteagoak direnak, oso indartsu datoz. Denbora oso onak lortzen ari dira.

Pista estaliko Espainiako Txapelketaren ondoren etorriko dira beste batzuk.

Aste bete atseden hartu eta aire libreko Espainiako Txapelketa prestatzen hasiko naiz.

08 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Hiru mosketariak Aurten hiru gipuzkoar egongo dira txirrindularitzako lehen mailan (UCI World Team) eta hirurak goierritarrak dira: Gorka eta Ion Izagirre ormaiztegiarrak eta Alex Aranburu ezkiotarra. Talde berean arituko dira gainera, Astanan.

Asier Zaldua Urretxu Hiru goierritarrak Kazakhstango Astana taldean arituko dira.

Talde honetan bost euskaldun daude: hiru goierritarrak, Omar Fraile santurtziarra eta Oskar Rodriguez burlatarra. Astanan euskaldun asko egon da azken urteetan, eta dagoeneko Eustana deitzen diote. Aurten inoiz baino euskal herritar gehiago izango dituzte. Astana da euskaldun gehien dituen UCI World Team taldea.

Gorka eta Ion Izagirre iaz heldu ziren Astanara. Alex Aranburuk, berriz, honakoa du lehen denboraldia talde horretan, eta baita txirrindularitzaren lehen

mailan ere. Bi ormaiztegiarrak berarekin egotea lagungarria izango zaio, noski.

Hiruretan beteranoena Gorka da. Urrian 33 urte egingo ditu. Denboraldi hasierako bere helburu nagusiak Paris-Niza itzulia eta Flandriako klasikoak izango dira. «Paris-Nizako taldeburuak anaia eta ni izango gara».

Ondoren, Flandriako lau klasiko egingo ditu. «Flandriako klasikoak lehiatzera joatea gauza berria da niretzat, baina ilusio handia dut. Lasterketa nagusia Flandriako Tourra da, baina lau egingo ditut guztira eta guztietan lehiatzen saiatu-

ko naiz. Baten edo bitan emaitza ona lortzea da nire helburua. De Panne, Harelbeke, Flandrian Zehar eta Flandriako Tourra egingo ditut. Lasterketa horietan askatasuna izango dut».

Italiako Giroa Geldialdi baten ondoren, Italiako Girora joango da. Jakob Fuglsang daniarra izango da taldeburua. «Giroaren ondorengo egutegia lotu gabe dago oraindik. Printzipioz Espainiako Itzulia egingo dut, baina ez dago erabat lotuta. Ez da gehien gustatzen zaidan lasterketa, batez ere azken urteetan

jarri dituzten etapa amaierengatik. Dena den, joatea tokatzen bazaigu, joango gara».

Lasterketa gehienetan euskaldunen bat izango du alboan.

«Euskaldunok lekutxoa egin dugu taldean. Inoiz baino gehiago gaude taldean. Denboraldi osoan, batekin ez bada bestearekin egongo naiz. Eskertzekoa da. Normalean, hoteletan euskaldunok elkarrekin jartzen gaituzte».

Astana da euskaldun gehien dituen lehen mailako taldea.

«Eustana deitzen digute eta zerbaitegatik da. Vinokourovek (taldeko nagusiak) ez du sekula aipatu hainbeste euskal-

GOIBERRI 09

ERREPORTAJEA

dun fitxatzearen arrazoia, baina zuzendari nagusiak askotan esan du Euskal Herrian txirrindularitza oso sustraitua dagoela eta kirol honek gure herrian historia luzea duela. Hemengo txirrindulariak jarrera aldetik bereziak garela. Jarrera oso garrantzitsua da. Izan ere, askotan lasterketetan gauzak zaildu egiten dira eta arazoei aurre egiten jakin behar da. Euskaldunok ez garela kikiltzen eta dugun dena ematen dugula entzun izan diot zuzendariari».

Astana Kazakhstan herrialdekoa da, baina Izagirre anaiek euskal ohitura batzuk txertatu dituzte taldean. «Garaipen bat ospatzen dugunean, topa egiteko orduan, Um, blem, ble brindisa egiten dugu eta taldekideak ikasten ari dira dagoeneko».

Goierriko sagardotegietara ez dituzte ekarri oraindik, baina batzuk Euskal Herria ondo ezagutzen dute. «Hona etortzen direnean, tokiak ezagutzea gustatzen zaie eta guri aholku eskatzen digute».

Aurten Aranbururi ere aholku eskatuko diote. Gorkak ezkiotarrak etorkizun bikaina duela uste du. «Ez dakit etorkizun handia duela esaterik dagoen, gauza asko erakutsi baititu dagoeneko. Lasterketa onak irabazi ditu eta lasterketa handietan garaipenetik gertu ibili da.

Nire ustez gora egingo du. Ilusio handiarekin dago eta urte polita egingo du. Ardenetako klasikoak, adibidez, berarentzat oso egokiak dira».

Taldeko nagusiak Izagirretarrekin harremanetan jarri ziren Aranburu fitxatzea erabaki zutenean. «Zer iruditzen zitzaigun galdetu ziguten eta betidanik ezagutzen dugula esan genien.

Izan ere, Ormaiztegin ikasi zuen. Bai taldeko nagusiei eta bai Alexi, fitxatzea gomendatu genien».

Ezkiotarrari gauzak lasai hartzeko eta gauzak ondo egiten saiatzeko gomendatu diote.

«Taldeko kontzentrazioan bes-

teak hobeto baldin badabiltza ez da itsutu behar. Lanean jarraitu eta kito. Dena den, Alex ez da etorkizuna, oraina da: asko daki dagoeneko».

Ion iritzi berekoa da. Anaia gaztearen lehen helburu nagusia ere Paris-Niza itzulia izango da. «Valentziako eta Andaluziako itzuliak egin ondoren, Paris-Nizara joango naiz. Lehen helburu serioa da. Duela bi urte bi anaiok oso Paris-Niza ona egin genuen eta ea oraingoan ere halakoa egiten dugun. Hurrengo helburua Euskal Herriko Itzulia izango da. Ilusio handia dut. Ondoren, Ardenetako klasikoak egingo ditut. Lasterketa horiek asko gustatzen zaizkit eta gogo handiarekin egingo ditut. Emaitza onak lortzea gustatuko litzaidake, baina ez da erraza izango, taldean bertan txirrindulari handiak baititugu.

Fuglsang-ek, adibidez, oso lan ona egin zuen iaz».

lakoa. Emaitzak exijitzen ditu, baina hori bere betebeharra da».

2020rako Aranburu fitxatzea erabaki du. Ionek fitxaketa ona egin duela uste du. «Txirrindulari bikaina da eta etorkizun handia du. Dagoeneko, maila gorenean egoteko klasea duela erakutsi du. Gainera, mutil jatorra eta langilea da. Ikasteko gogoa du, eta ahal dugun heinean, lagundu egingo diogu.

Txirrindulari osoa da. Igotzaile ona da eta esprintetan maila ona du. Hori oso garrantzitsua da garaipenak lortzeko orduan».

Hirugarren goierritarra

Ion, Tourrera Ardenetako klasikoen ondoren atseden hartuko du eta ondoren Dauphine itzulia eta Frantziako Tourra egingo ditu.

Ionentzat ere pozgarria da taldean hainbeste euskaldun egotea. «Peio Bilbao eta Arberas prestatzailea joan zaizkigu, baina Oskar Rodriguez eta Alex Aranburu etorri dira».

Astanak garaipen asko lortu zituen iaz, eta bosgarren postuan gelditu zen taldekako sailkapenean. Punta-puntako txirrindulariak ditu. Fuglsang-ek, adibidez, Liege-Bastogne-Liege eta Dauphine irabazi zituen iaz. Miguel Angel Lopezek, berriz, Kataluniako Itzulia. «Luis Leon Sanchez ere talde horretan sartuko nuke, esperientzia handia baitu eta garaipen handiak lortu baititu. Ez dugu Sagan bat edo Bernal bat, baina maila altuko txirrindulari asko ditugu».

Taldeko managerra bera, Vinokourov, txirrindulari aparta izan zen. «Kanpotik serio eta gogor itxura du, baina ez da ha-

«Garaipen bat lortzen dugunean, taldean ‘Um, blem, ble’ brindisa egiten dugu taldean» Gorka Izagirre Txirrindularia

«Alex Aranburuk ikasteko gogoa du, eta ahal dugun heinean, lagundu egingo diogu» Ion Izagirre Txirrindularia

«Niretzat egokiak diren amaieretan garaipena bilatzen utziko didatela esan didate» Alex Aranburu Txirrindularia

Ezkiotarrak orain arte ezagutzen ez zituen lasterketetan parte hartuko du denboraldiko lehen zatian: Tirreno-Adriatico itzulia, Amstel Gold Race klasikoa eta Italiako Giroa, esaterako. Itzulian ere parte hartuko du. «Egutegi polita jarri didate eta aprobetxatzeko gogoa dut.

Ondo lan egiten ari naiz eta ea dena ondo joaten den».

Aranburuk talde indartsua delako eta euskaldun asko dituelako aukeratu du Astana taldea. «Etxeko jendea egotea oso lagungarria da. Gainera, Astanaren lan egiteko era asko gustatzen zait. Lasterketetan duten jarrera oso gustukoa dut».

Taldeak fede handia du beragan. «Oso lasterketa garrantzitsutan parte hartuko dut eta horrek aintzat hartzen nautela esan nahi du. Oso gustura nago. Taldeburuei lagundu behar diet, baina niretzat egokiak diren lasterketa amaieretan garaipena borrokatzen utziko didatela esan didate. Hori entzutea oso polita da. Motibagarria da».

Oso gustura dago Astanan aurkitu duenarekin. «Langile asko ditu, eta dena oso ondo antolatua dago. Talde honek baliabide asko ditu eta horrek emaitzetan eragina izatea espero dut».

10 GOIBERRI

ELKARRIZKETA

ARIANE VIERBÜCHER

Iñaki Telleria Musikaria

«Orain,benetan sinisten dut edozer gauza egiteko gai naizela» Ariane Vierbücher Idiazabal Perkusioa jotzeko trebatzen hasi zenean, etorkizunean Ordiziako musika eskolan irakasle lanak egitea amesten zuen Iñaki Telleriak (Idiazabal, 1978).

Musikaren munduan lehen urrats haiek eman zituenean ordea, bide horrek noraino eramango zuen imaginatu ere ezin

zuen egin. Gaur gaurkoz, Barakaldoko Udal Bandako perkusio jotzailea da. Bokazio duen hortan ere badabil, Zornotzako musika eskolan perkusio eskolak ematen baititu. Eta horrez gain, sormena garatzeko aukera ere badu, Kukai dantza taldeari eta beste proiektu batzuei esker.

Musikari lotuta egin duzu bizitza, ibilbide oso oparoarekin gainera. Geneetan daukazun zerbait da?

Nire familiakoak txistuaren bueltan ibili izan dira beti; aita, aitona... Etxean jan dudan zerbait da. Ni, aldiz, oso-oso berandu hasi nintzen musikan.

Oso gazte utzi nuen eskola, eta

lanbide desberdinak izan nituen. Ile-apaintzaile eta anbulantzietan adibidez.

21 urterekin ezagutu nuen nire ondorengo maisua, Jesus Mari Garmendia. Perkusio jotzailea da eta hortaz bizi zen.

Arreta ematen zidan.

Egun batean, berriketan, esaldi lapidario bat bota zidan:

GOIBERRI 11

ELKARRIZKETA

‘Erraza da, beste batzuk lau ordu sartzen badituzte, hontaz bizi nahi baduzu, 10 sartu beharko dituzu’.

Hark esandakoak oso kontutan izan dituzu.

Errenterian egin nituen perkusioan formakuntza jasotzeko sarrera frogak. Lau urtetan zehar ikasketak eta anbulantzietako lana uztartu nituen. Bosgarren urtean, erabaki bat hartu behar izan nuen. Perkusio jotzaile izan eta hortik bizi nahi nuen, beraz apustu fuerteagoa egin eta eszedentzia eskatu nuen lanean. Erdi mailako ikasketak bukatu berri nituen eta ikastetxe desberdinetan sarrera probak egin nituen.

Nire erronka zen, proba egin nuen ikastetxeen erdietan hartzea, eta hala bazen, banuela hontatik bizitzea. Zaragozan eta Musikenen atera nituen plazak, eta Musikenen ikasi nuen azkenean. Orain agian pixka bat normalizatu da hori, baina garai hartan, Musikenen ikasi genuen lehenetarikoak ginen. Toki guztietako ikasleak zeuden. Baita irakasleak ere.

Musikaren munduan erreferente diren irakasleak izan nituen.

Artista, jaio ala egin egiten da?

Askotan hitz egiten da hortaz, eta beti defendatu dut bietatik behar dela. Baina musikatik bizitzeko, talentuaz harago, lana gogor egin behar da. Jarrera izanda, eta bidean jende aproposarekin gurutzatzen bazara, aurrera egiteko aukera gehiago izango duzu.

Nire kasuan, oso fina izan naiz hortan. Ikasketa urteetan, astelehenetik astelehenera, goizeko lehen ordutik gaueko ordu txikietara, ikasi, ikasi eta ikasi egin nuen.

Nora ekarri zaitu esfortzu horrek?

Musika klasikora eta orkestra sinfonikoetara bideratuta egon da nire formakuntza eta nire lanbide gehiena ere. Lehen urteetan, Nafarroako Orkestran froga batzuk egin eta haiekin kolaboratzen ibili nintzen.

Iazko urtea, Euskadiko Orkestra Sinfonikoarekin abono kontzertua ematen bukatu nuen. Abenduaren 25ean ETBn eman zuten. Bestalde, duela 10 urte, Barakaldoko Udal Musika bandako perkusionista naiz, eta hortaz gain, Zornotzako musika eskolan ere ematen ditut eskolak.

Baina beste proiektu batzuetan ere ari zara.

Bai, agian daukadan jatorriagatik-edo, eta Kukai dantza taldea ezagutzeak eta haiekin harremana izateak mundu izugarria ireki zidan. Euskal tradizioa eta musika garaikideak uztartzen dituen proiektu batean sartzeko ateak ireki zizkidan.

Aukerak aprobetxatzen jakin duzu.

Hori batetik, baina baita aukerak sortzen jakin ere. Musikenen izan nintzen urteetan, adibidez, Krater taldea sortu genuen hainbat ikaslek eta irakaslek.

Kukairekin ere, sokaren inguruan beraientzako musika idazten hasi nintzen. Bidean ezagutu ditudan beste hainbat pertsonekin ere garatu ditut beste hainbat proiektu: Aitor Furundarenarekin egin nuen proiektu bat Tere Irastorzaren liburu batzuen inguruan; Juan Kruz Igarabiderekin, euskal irakurketa ume-umetatik sustatzeko DVD baten proiektuan ere parte hartu nuen; Garikoitz Mendizabalekin, Sosegua ikuskizunean, zuzenekoetan aritu naiz.

Zertan aritzen zara gusturago?

Oso desberdinak dira. Irakasle lana adibidez, oso bokazionalki egiten dut. Nire lanbidea musika jotzea da berez, baina beti hor izan dudan har bat da irakaskuntza. Kontatzeko behar bat eta erakusteko ikuspuntu propioa dut. Esperientzia oso positiboa da, umeekin lan egin eta haien eboluzioa ikustea.

Mundu sinfonikoa, interprete gisa zuzenagoa da. Aldiz, beste guztiak, sortzaile bezala asetzeko gaitasuna ematen dit.

Musikaren mundua oso zabala dela deskubritzen joan zara beraz.

Nire ametsa zen Ordiziako Musika Eskolan klaseak eman ahal izatea. Ez nuen gehiago ezagutzen. Eta Musikene bezalako zentro batetik igarotzeak, formakuntzaz gain, beste gauza positibo asko eskaini dizkit.

Begirada aldatu zidan. Lehen Goierriri begira bizi nintekeen, erdi mailako ikasketak egin nituenean Euskal Herrira zabaldu zitzaidan begirada, eta Musikenen mundu guztira. Ikas ditzakezun ezagutza tekniko guztiak baino positiboagoa da hori.

Bidea gogorra izan da, baina denboraren filtroak oroitzapen onak gorde dizkit, eta orain,benetan sinisten dut edozer gauza egiteko gai naizela . Aldaketa hori pertsona baten bizitzan oso garrantzitsua da.

Noiz gertatzen da hori?

Goi mailako ikasketak egiten ari nintzenean, orkestra profesionalekin kolaboratzen nuen.

«Aukerak aprobetxatzen bai, baina aukerak sortzen ere jakin dut» «Nire ametsa zen Ordiziako Musika Eskolan klaseak ematea. Ez nuen gehiago ezagutzen» «Bidea gogorra izan da, baina denboraren filtroak oroitzapen onak gorde dizkit»

Horietako bat Parisko Ensemble Interconteporain taldearekin izan zen. Ikasturte amaierako harpa kontzertu batean, perkusioarekin lagundu eta hortik sortu zen aukera. Sari gisara edo, Parisko taldearekin kontzertu didaktiko batean parte hartzeko gonbitea egin zidaten.

Musika garaikidearen instituzio bat da talde hori. Haiekin nengoela hasi nintzen sinisten benetan posible zela.

Ibilbide horrek begirada zabaldu badizu ere, jaioterriarekin lotura mantentzen duzu. San Blas festak ospatzen ari zarete egunotan eta Txistularien Alardean zuzendari lanak egin dituzu beste behin ere.

Aitak hasi zuen Txistularien alardea duela 27 urte, eta orain 12 urte luzatu zidaten zuzendaritza hartzeko ardura. Herriko talde pila batek parte hartzen du, eta musika da aitzakia herrian dauden eragileek elkarrekin festa moduko bat antolatzeko. Pasa den asteburuan egin genuen. Txistulariez gain, Kantu Birako lagunak, Axari dantza taldea, danborradakoak, eta hainbat herritarrek sorpresa batzuk zituzten prestatuta. Horietaz aparte, betiko lagun bereziak izan ziren. Aitor Furundarena soinuan, Garikoitz Mendizabal txistuan, eta guztia janzten lagundu zuten beste musika guztiak ere.

2020. urtea nola dator?

Bete-betea. Otsailean Donostiako musika eskolan ikastaro bat dut, perkusio joleak ez diren musika irakasle eta ikasleei perkusioko oinarrizko teknikak erakusteko.

Bestalde 2020a Beethovenen urtea da eta EusKdivarius Kameratarekin Beethovenen Bederatzi sinfoniak joko ditut.

Gipuzkoako hainbat herrietan izango gara. Goierrin Beasainen, apirilaren 26an. Abendura arte luzatuko da programazioa.

Eta horrez gain, Opus Lirica taldearekin, Don Giovanni opera egingo dugu otsailean, Donostiako Kursaalean.

12 GOIBERRI

ERREPORTAJEA

Jose Arrue margolari bilbotarraren (1885-1977) ‘El ciego bersolari’ margolana, XX. mendean egina. GOIBERRI

zer edo zer lortzeko bidea zuten hori», dio Agirrek.

Eta plazaratzen zituzten bertsoak ere hartarakoxe ziren: jendeari gozarazteko, denborapasarako, libertimendurako.

«Kasu batzuetan, informazio zabaltzaile ere baziren».

Andreak ere kantuan

Bertsoekin zama arinduz Itsu bertsolariek eta emazteek bertsoak jarri eta plazetan kantatzen zituzten, xoxen truke. Seguran bazen bikote bat.

Aimar Maiz Segura Bertsolari itsuen figura oso zabaldua zen XIX.ean. Goierrin baziren bi, Ezkiokoa eta Segurakoa. Asteasun ere bai; Altzoko Imazek jartzen zizkion bertsoak, gero berak saltzeko.

Irungo itsua igandero Berara joaten zen oinez, bertsoak kantatzera eta saltzera. Ormaiztegiko itsuak, berriz, soinua jotzen zuen tren geltokian, turistez betetako trenak geratzen zirenean, txanpon batzuen truke.

«Beste lanik ezin eginik, itsuek askotan ekin zioten ber-

tso saltzeari, bizimodua ateratzearren. Erdal herrian ere kontu bera zen. Horrexegatik esaten zaie erdaraz paperetako bertsoei coplas de ciego edo cantares de ciego», idatzi zuen Antonio Zabala ikertzaileak.

Bizimodu zaila, egoera latza eta baldintza gogorrak izan ohi zituzten itsuek –elbarriek, orokorrean–. Txirotasun erabatekora kondenatuak zeuden, babes sozialik gabe eta beren kabuz moldatu ezinik. Gerrak izan ziren askotan galbide.

Drama horiekin topo egin du

Lazkaomendin bizi den Eñaut Agirre bertsolariak (Hernani, 1977). Joakin Luzuriaga Segurako itsua-ri eta haren bigarren emazte Manuela Etxarriri buruz —biak ibiltzen ziren bertsotan— hitzaldi kantatua egin zuen lehengo astean Seguran.

«Itsu bertsolariak bertsoaren katea-maila bat gehiago dira, funtzio bat betetzen zutenak. Batzuk bertso jarriak egitera eta kantatzera dedikatzen ziren; baina, askotan, beste bertsolari batzuek egindakoak kantatzen zituzten. Diru iturri

Tesirako mami bila zebilela, itsu bertsolarien emazteen kasuarekin topo egin du Agirrek, eta bereziki erreparatu dio.

«Segurako Manuela Etxarri eta beste bi emakume aurkitu ditut, beraien senarrekin plazan kantatzen zutenak. Hirurek bat egiten dute: gizonak itsuak ziren. Senarren gauza bera egiten zuten, plazan kantatu».

Itsu bertsolari maskulinoen kasuan, gehienetan izen-abizenekin eta nortasun batekin igaro dira historiara —Ezkiokoarenik ez da iritsi, hala ere—. Ez hala emazteenean. «Gizonen izenak badakizkigu, liburuak idatzi zaizkie, bertsoaren historian hor daude... Baina andreak ez. Zergatik ez ditugu haiek ezagutzen? Bertsoetan egiten zaizkien aipamenetan geratu dira, baina besterik ez».

Senar-emazteek bertso-estilo bat eta bera erabiltzen zuten: entzuleen denborapasarako, elkar zirika jarduten ziren.

«Beste modu batera esanda, elkarri kristorenak esanez. Antzerki moduko bat egiten zuten», dio Agirrek.

Maila sozial baxuenean Corpus mardula geratu da itsu bertsolarien bertsoekin. Paperetan inprimatu eta saltzen zituztelako, ziur asko. Agirrek ikertu dituen hiru bikoteen artean, ia 200 bertso dituzte. «1820 bertsoko sailak dira, eta denak estilo berekoak: andre-gizonak elkarri kantuan».

GOIBERRI 13

ERREPORTAJEA

Egileek, ordea, jateko lain ere ez zeukaten. Hain justu, horretarako ibili ziren bertsolari, diru truke paperak saltzeko. «Maila sozialari dagokionez, azkenazkeneko koska ziren. Segurako itsua eta Manuela Etxarri, biak hil ziren Donostiako San Antonio Abad ospitalean, orduko miserikordian. Beste bikote baten kasuan, laugarren mailako hiletak egin zizkieten».

Luzuriagaren lehen emaztea hil zenean, pobre de solemnidad kategoriako hileta egin zioten.

Joakin Pablo Luzuriaga Oria Seguran jaioa zen, 1824an, eta Donostian hil zen 1884an. Zapatari hasi zen, 15 urterekin, eta soldadu joan zen gero. Euskaldunak orduan ez zeuden soldadutzara derrigortuak; borondatez joan zen, beraz. 11 urte eta erdi igaro zituen Espainiako armadan. Habanan (Kuba) itsutu zen, eta etxera bidali zuten.

Goian zerua eta oinpean lurra.

Segurara itzulita, bi aldiz ezkondu zen. Lehenik Josefa Ignacia Loinaz Garmendia segurarrarekin, 1856an. Bost haur

izan zituzten. Harengandik 1861ko azaroan alargundu, eta hilabetera Manuela Etxarri Zabaletarekin uztartu zen. Alarguna zen hura ere, Ascension Telleria zegamar difuntuarena.

Haien seme bakarra 1862an hil zen, 9 hilabeteko.

Etxarrik Leitzako jatorria zuen, baina Izaban jaioa zen (Nafarroa). 1893an hil zen. Bertsoak kantatzeaz gain, Luzuriagak gitarra eta Manuelak panderoa jotzen zuten plazetan.

Ezkioko itsua garaikidea Ezkioko itsuaren izen-abizenik ez da argitu, oraindainokoan.

Haren hiru bertsopaper aurkitu zituen Antonio Zabalak. Segurako itsuaren garaikoa zen Ezkiokoa, zaharragoa ziurrenik; elkarrekin sorta bat badute.

Ezkioko Aranburu baserrikoa ote zen, edo han bizi ote zen aztarna atera zuen Zabalak. Mutilzaharra izan behar zuen, eta ‘zerragotea’ esaten zioten esku soinua joz eta betsotan eginez ateratzen zuen bizimodua, ezteietan eta.

Bertso berriak Ezkioko eta Segurako itsuek elkarri jarritako bertsoak dira, 15eko sortako lehen 9ak. Tolosako Mendizabalek argitaratu zituen, eta Antonio Zabalak jaso ‘Pastor Izuela, Ezkioko ta Segurako itxuak’ liburuan (Auspoa 106).

1) Orain bertso berriak bear ditut ipiñi, Ezkioko itxuak Segurakoari; artarako motiboak eman dizkit neuri, zergatik bota duan asko panparreri.

2) Ezkioko itxua, nere amigoa, laister izango dezu orren kanbioa; alferrik izan zera koplari pijoa, iya zure bentea galduaz dijoa.

3) Galduaz badijoa neronen bentea, neretzat kalte baño zure mesedeea; aspadian badezu naiko erronkea, baña ez da aundia dezun bentajea.

4) Koplari abilla da Ezkioko itxue, bere gazte denporan askoren maisue; boza bajatu zaio, estutu petxue, argatik askok bentaja artutzen dizue.

5) Segurako itxue, soldadu zaarra, ez diak ematen esperantza txarra; ik petxu ona daukek boza’re ederra, aurki izan dezakek guztien bearra.

6) Ezkioko itxua, kantari abilla, zertan ote dabill kontrario billa?

Ori añe bagera Españian milla, zaartu baldin bada erretira dedilla.

7) Zarrak ez degula kantuan balio, Segurako itxuak ala emen dio; neretzat izan arren milla kontrario, ez diat osotoro etsi oraindio.

8) Bertsoak saltzeari obe dezu utzi, trago batzuek eranaz erretiroan bizi; alegiña guztia ibiliagati, zuretzat izango da irabazi gutxi.

9) Besteak erretiroan nai dituk ipiñi, erorri libertadean kanpoan ibilli; iñor kontrariorik ez dek nai ikusi, bakarrik izan adiñ guztien nagusi.

14 GOIBERRI

MOTZEAN

Ingeniaritzako ikasle talde bat, eraiki duten garabia probatzen.

ARIANE VIERBÜCHER

Bizitza errealerako prestatzen Mondragon Unibertsitateko ingeniaritzako ikasleek garabiak eraiki dituzte, teoria praktikan jarriz.

arteko plana aurkeztu berri du.

Plan horren barruan, Koliseoaren mantentze lanak aurreikusten dira, eraikuntzaren hondatzea gelditzeko eta bisitarientzat sarbideak eta igarobideak hobetzeko. Berritze lanetarako behar den materiala kanpotik barrura garraiatzeko arazoak ditu lanak egin behar dituen enpresak, eta Mondragon Unibertsitateko ikasleei laguntza eskatu die. Zama ahalik eta modurik egokienean, seguruenean eta azkarrenean garraiatu behar da, eta noski, eraikuntza bera hondatu gabe.

Talde lanean egin diote aurre erronkari. Sei garabi aurkeztu dituzte, diseinu eta estilo ezberdinetakoak. Garabi bakoitza diseinatu duen taldeak zamalanak egiteko sistemarik egokiena zein den aztertu behar izan du, eta horren arabera garabia diseinatu.

Prototipoa fabrikatu dute ondoren, eta ondo funtzionatzen duen edo ez aztertu ahal izan dute saiakeran. Koliseoaren irudi handi batean markatutako hiru gune zehatzetan utzi behar izan dute zama, ahalik eta zamarik gehiena garraiatuz. Diseinu berritzailea izan behar zuten derrigor garabiek, eta muntaiaren egokitasuna ere kontuan izan dute lanak baloratzerakoan.

Erromako Koliseoan mantentze lanak egiteko aproposa izan daitekeen garabia eraiki dute Ikasleak taldeka aritu dira lanean, eta seihilekoan ikasitakoa aplikatu dute

komeni zitzaigun argitzeko eta gure taldeak dorre garabia egin du». Zailena «prototipoa egokitasunez egitea izan» dela nabarmendu dute.

Erabili dituzten baliabideei dagokienez, «mekano itxurako eta beste hainbat pieza jaso eta horiek baliatu» dituzte.

Aurkeztutako lanarekin «gustura» daude, eta horrelako lanak egitea «oso ona» dela iritzi dute. Jasotako teoria «praktikan jartzen» baitute eta ikasketak amaitu eta lan merkatuan daudenerako «erronkei aurre egiten ikaste aukera ematen» dielako.

Lanarekin «gustura» Ariane Vierbücher Ordizia Goierri Campuseko Mondragon Unibertsitateko Ingeniaritzako 1. mailako ikasleek jaso

duten erronkaren emaitzak aurkeztu dituzte. Erromako Udalak bere eraikuntza historikoak mantentzeko 2025 urtera

Erlantz Garmendia ordiziarra eta Jaione Armendariz ibartarra dira proiektua garatzen aritu diren ikasleetako bi. «Ikasturtearen lehen sei hilabetean ikasitako ezagutzak, bizi errealeko testuinguru batean aplikatzea izan da helburua», adierazi dute, eta bidean aurkitu duten zailtasun handiena «denbora» izan dela: «Hasiera batean arazoa aztertu genuen, ondoren, zein nolako garabia eraikitzea

Ate irekien eguna Bestalde, otsailaren 8, ate irekien eguna egingo Mondragon Unibertsitateko Goierri campusean, Ordizian. Bertako eskaintza ezagutu nahi duten guztiei zuzenduta dago. Bertan ikusi ahalko dira ingeniaritzako ikasleek aurkeztu dituzten garabiak zein aurreko urteetan garatu dituzten beste hainbat proiektu ere. 10:30ean izango da hitzordua.

GOIBERRI 15

MOTZEAN

Andere amonarekin eta Baltaxar katuarekin batera, Lurrek eta Ametsek garai desberdinetara bidaiatuko dute. LUR ETA AMETS FILMA

Lur eta Amets, Beasainen Lur eta Amets anaia-arreba bikiek Euskal Herriko historia kontatuko dute otsailaren 7an estreinatuko den ‘Lur eta Amets’ filmean. Hezur haragizko Lur eta Amets Beasainera iritsiko dira, autobus magikoan, filma aurkeztera.

Loinaz Agirre Beasain Ikastolen Elkarteak, Katxiporretak eta Elkar argitaletxeak Lur eta Amets proiektua jarri zuten abian, ÂŤgure historiaren irakurketa geure ikuspuntutik berreraiki eta eskuragarri jartzekoÂť helburuarekin. Lehenengo urratsa, Lur eta Amets, Euskal Herriaren historia ezagutza liburua kaleratzea izan zen; eta ondoren, haurrei zuzendutako bederatzi ipuin eta galdera-erantzunen mahai jokoa argitaratzea.

2019an beste urrats sendo bat egin zuten aurrera: Lur eta Amets filma. Durangoko Azokan aurkeztu zuten, Lotura Films proiektura gehituta.

Otsailaren 7an Euskal Herriko zinemetan estreinatuko da.

Egun horren aurretik, ordea, Lur eta Amets Euskal Herria zeharkatzen ari dira autobus magikoan, abenturaz abentura, garai eta pertsonaia ezberdinekin, filmaren berri emateko ikuskizuna aurkezten. Bihar, otsaila-

ren 1ean, 17:00etan, Beasaingo Usurbe Antzokian izango dira; dohainik da.

Euskal Herriko historiaren garai desberdinetara egiko bidaia da animaziozko Lur eta Amets filma. Haurrentzat eta helduentzat erakargarria da: haurrek Euskal Herriko historia ezagutzeko aukera dutelako, eta helduek, beraiek bizitako historiako hainbat pasartetan identifikatutako sentituko direlako.

Anaia-arreba bikiak Lur eta Amets anaia-arreba bikiak dira; bikote ezin hobea osatzen dute. Geldi egoten ez dakien horietakoa da Lur: inguruak miatzea gustatzen zaio eta korrika egitea; abenturazale amorratua da. Oso ausarta da, ezerk ez dio atzera eragiten.

Jenio bizia du eta, haserretzen denean, Baltaxar katuak ere ihes egiten dio.

Amets ameslaria da, irudimen handikoa, sortzaile fina

eta mutiko sentibera. Asko gustatzen zaio bakarrik egotea, hala ere, inoiz ez da aspertzen.

Bikien ondoan, Andere amona eta Baltaxar katua daude.

Ametsek eta Lurrek ez dakite amona izaki berezia dela, eta hortik datorkiola jakintza, beste garai eta mundu batzuk ezagutu dituelako. Izaki mitologikoa da, magikoa. Amonaren dohain bereziei esker, Ametsek eta Lurrek denboran zehar bidaiatzeko aukera izango dute.

Magia egiteko, lagun duen Baltaxar katuaz baliatuko da amona. Baltaxar etxe-katu bihurtu zenetik, beti egon da amonarekin. Betidanik zaindu dute elkar.

Baltaxar katu mesfidati eta xaxatia da, jeloskorra ere bai.

Abenturazko bidaia Lur eta Ametsen gurasoek asteburu honetan ezkontza dute eta bikiak amona Andereren etxean utzi dituzte asteburu pasa. Baina Andereren eta bere katu Baltaxarren botereei es-

ker, ez da asteburu arrunta izango. Bidaia batean murgilduko dira, garai eta sasoi desberdinetan abentura gazi-gozoak biziz, gure historian zehar bidaiatuko dute. Beti izango dira beraiek protagonistak, Andere eta Baltaxarren laguntza ordaingabearekin. Baina, tamalez, gaiztoak, sasoi eta garai desberdinetan, ia beti izango dituzte atzetik.

16 GOIBERRI

GURE LURRA

Biziaren ikasgelan Ataungo Joxemiel Barandiaran herri ikastetxean urmaela sortu dute. Ur putzu bat eraiki, eta landaredia eta animaliak nola hazten diren behatu ahalko dute.

Zeharka, bestelako ikasgaiak ere barnera ditzakete. ‘Ihia’ zer den, adibidez.

Aimar Maiz Ataun Lur gorritutako hezegune bat lehenengo kolonizatzen duen landareetako bat ihia da. Liburuetatik kanpora, Ataungo Joxemiel Barandiaran herri ikastetxeko haurrek bertatik bertara ikasi ahalko dute. Ikasi, eta ikusi. Urmael edo putzu bat baitaukate eskolaren esparruan, ikastetxetik Gabillenera bitarteako zelaian. Naturak eremu bat nola bereganatzen duen behatzen hasita daude ikasleak; biziaren lezio purua.

Duela urtebete hasi ziren proiektua lantzen, eta urrian auzolanean eraiki zuten urmaela. Lurrean sakonune bat zulatu, plater formako putzua aitzurtu, eta hiru oihal iragazgaitzekin estali zuten. Eta kito.

«Guk putzua bakarrik egin dugu. Bere horretan utzi, eta bere kabuz ari da bizia sortzen», dio Barandiaran eskolako Ibon Zabala ikasketaburuak.

Lehenengo landareak sortzen dira, eta horiek atera orduko hasiko dira animaliak etor-

Urrian eraikitako ur putzuan ari dira belarrak ateratzen.

Animaliak iristea espero dute hurrena Ingurumen zientzia behatzeko toki egokia da. Hizkuntz eta transmisio balioentzat ere bai

tzen: intsektuak, zomorroak, ornogabeak... «Behin neguko geldialdia igarotakoan eta landaretza hazten hasten denean, espero dugu udaberritik aurrera aldaketak ikustea. Zergatik aldatu den, aurretik hipotesiak egin, ondoren zehaztu, jarraipena egin... Lanketa askorako ematen du», dio Zabalak.

Konpetentzietan trebatu Hezkuntza Sailaren eta Aranzadi zientzia elkartearen lankidetzan ari dira Ataungo esko-

GOIBERRI 17

GURE LURRA

landareen eta animalien izenak ikasteko; edo ataundarrek erabiltzen dituzten hitzak jakiteko». Ihia-ri Ataunen nola esaten zaion ikasteko, adibidez.

Edo transmisioan, aitonaamonek ezagutzen zituzten espezieak eta gaurko umeek jada bereizten ez dituztenak barneratzeko. Edo, esperotako hipotesia zergatik ez den atera, arrazoiak bilatzeko irrika pizteko. «Azkenean, umeak ohituta daude gaur egin eta emaitzak bihar jasotzera. ‘Nik ja nahi dut’.

Ikasketa bat da patxadarena, naturak bere denbora duela, eta espero duguna gertatzen ez bada, arrazoi bat egongo da».

Bertako espezie endemikoak iristeko zain dago putzua bakuntza egin dioten pertsona bezala, lurrean irekitako zuloaren ebakia sendatzen ari da natura, Ataungo eskola ondoan. Landareak eta belarrak hasi dira zauria ixten. Urmaela biziberritzeko, itxaropena udaberrian jarrita daude denak.

Ondoren, pixkanaka eta naturaren erritmora, animaliak iritsiko direla uste dute.

Urmaelak, berez, bizileku aberatsak eta beharrezkoak baitira —gizakiak suntsitu ditu gehienak, bidenabar—.

Kate trofikoaren begi ezinbestekoak dira, unibertso bat bere baitan. Espezie batzuk ingurune horretan bakarrik bizi dira, bestetik.

Iñaki Mezquita naturalistak hainbat intsektu espezie aurkitu eta katalogatu ditu, horietako asko Goierrin. Europan babestuta dagoen sorgin-orratz txiki bat (Coenagrium mercuriale) Ataunen ikusi du, putzu bihurtzen den harrobi batean. Eskolako urmaelerako bizilagun bat izan liteke aurki. Adibidez.

E

lan. Steam (ingeleseko science, tecnology, engineering, art eta maths-en akronimoa) proiektuko ekimena da urmaelarena, beste ikastetxe eta herri batzuetan ere jada saiatu dena.

«Ikasleak konpetentzietan trebatzea da helburua». Urmae-

Bertako espezieez jakin

laren kasuan, zientzietan adibidez. Baina gehiagotan ere bai.

Hala, ingurunearen ikasgaiak bakarrik ez, HH2tik LH6ra bitarteko haur guztiek atera diezaiokete etekina ur putzuari. «Hizkuntza lantzeko ere izan daiteke, putzuan agertzen diren

Aurreko orrialdean eta goiko lehen argazkian, Ataungo eskolako haurrak, gurasoak eta irakasleak urmaela eraikitzen.

Gaineko bi argazkietan, putzua lehengo astean eta Ibon Zabala ikasketaburua, Barandiaran ikastetxea atzean duela.

BARANDIARAN ESKOLA / AIMAR MAIZ

Eskolatik gertu egon arren, zelai irekian kokatu dute urmaela.

Hesiz inguratu dute. Aranzadi elkarteko herpetologia saileko Jon Garinekin eta Iñaki Mezquita burruntzietan adituarekin ari dira segimena egiten, baita Donostiako Ingurugelako Iñaki Sanz-Azkue biologoarekin ere.

Gizakiaren esku hartzerik ez dute nahi, nahiz eta prozesua azkartzeko, agian landare batzuk landatuko dituzten.

«Animaliak inondik inora ez ditugu geuk sartuko, horiek beraiek etorri behar dute. Zeren, intentzio on guztiarekin sartuta ere, agian animalia espezie hori ez da ingurune horretakoa, edo inbaditzailea izan liteke». Beraz, ezin da ur putzuan etxeko dortokarik edo koloretako arraintxorik bota. «Hemengo baso igel gorria arrautzak errutera etorriko balitz, mokadu ederra lukete arrain horiek».

Informazio-oholak jarriko dituzte, herritar guztientzat. Biziaren eskola denentzat baita.

18 GOIBERRI

OTSAILAK DAKARTZANAK

EĂąaut Elorrietaren ‘Irteera argiak’ azken diskoko abestiak Arerian Gernikako abeslariak musika bide berriak jorratzen jarraitzen du lan berrian. Bereekin ez ezik, Uxue Alberdi, Joseba Sarrionaindia eta Jose Luis Otamendiren hitzekin osatu ditu kantuak. Zuzenekoan, berriz, Maite Larburu, Fernando Neira, Ruben Caballero eta Ander Zulaika musikariak ditu lagun.

Otsailaren 7an, 20:15ean, Lazkaoko Arerian. 15 euro

Izaera anitzeko lau antzezlan areto banatan Kopla kantuan hasi, Kaldereroak gero, Inauteri jaiekin bukatuz Lurra esnatzen eta udaberria gerturatzen ari dela ospatzeko ekitaldiak datoz otsailean. Otsailaren 4an egingo dira Santa Ageda bezperako kantu eskeak, otsailaren 15a Kaldereroen egun nagusia izango da Ordizian, eta otsailaren 21etik 23ra egingo dira Inauterietako tradiziozko ekitaldi nagusiak Goierriko herrietan.

Atx Teatroa konpainiaren 7ak bat, gaiztoetan gaiztoenak antzezlanak irekiko du Urretxu-Zumarragako Arte Eszenikoen zikloa.

Otsailaren 7an izango da, 22:30ean, Zumarragako Zelai Ariztin. Atx Teatroa konpainia. Ttanttaka teatroak Giltzadun etxea (irudian) dakar Ordiziako Herri Antzokira otsailaren 14an (22:15). Jon Plazaola urretxuarrak eta Aitziber Garmendia zaldibiarrak Moko Zorrotza antzezlanaren saio bikoitza egingo dute Beasainen otsailaren 21ean (20:00etan euskaraz, eta 22:15ean gazteraz). Oraingoz otsailerako iragarrita dagoen laugarren eta azken antzezlana Kaffka izango da. Otsailaren 28an izango da, 20:00etan, Ataungo Herri Antzokian.

Beterano bat kantuan gazteen ekitaldi bat aurkezteko Gazte sozialisten topagunea aurkezteko ekitaldiei bukaera emateko kontzertua egingo du Benito Lertxundik Legazpin, eta besteak beste, 2018an argitaratutako Ospakizun gauean diskoko kantuak joko ditu.

Otsailaren 9an, Urbeltz pilotalekuan (19:00). 25-27 euro.

GOIBERRI 19

PUBLIZITATEA