GoiBerri 368. zenbakia

zk. 368 2020ko martxoaren 27a www.goiberri.eus

Iritzia Elixabete Garmendia Lasa.

Osasunarekin urratu!

03

Elkarrizketa

10-11

G. Auzmendi: «Eredu izan behar du administrazioak baso-kudeaketan»

Garapena

14-15

Enpresen kontsolidazioa helburu duen zerbitzu berria: Indargune

ITZULERA JAKINIK GABEKO BIDAIA BATEAN MURGILDUTA 04

Goierriko turismo sektorea egoera latza bizitzen ari da

02 Publizitatea # 368 • 2020ko martxoren 27a

Iritzia 03 Elixabete Garmendia • Kazetaria

2020KO MARTXOAREN 27A

# 368 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Osasunarekin urratu!

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

G

ogokoa dut jantziak eta oinetakoak es- ikaskide eskuzabal hari esker gainditu nuen treinatzea; puskaren bat erosi eta ez da gaia. luzaroan armairuan egongo, presa izaKontua da, erabat ezgauza izan arren, gustua ten dut lehenbailehen soinean jartze- eduki, badaukadala, diseinu eta maketazio tako. Umetatik izan dut gustuko arropa berriak xuzkoak preziatzeko. Areago, izugarrizko gajanztea, eta gaur, hemen, jantzi berrian sartuta rrantzia ematen diot maketazioari eta, oro har, sentitzen naiz; ez horrenbeste GOIBERRI-n kola- diseinu grafikoari. Maketazio eskasak birrindu boratzaile gisa lehen aldia dudalako, ez, GOIBE- egin dezake artikulurik onena, elkarrizketarik RRI-k jantzia estreinatu berri aberatsena, edo erreportajerik duelako baizik. interesgarriena, balizko iraAldizkarian bertan ezagukurlea uxatuz. Eneko Maizek tu dut jostuna, Eneko Maiz erakutsi du sobera menderaAzpiroz legazpiarra. Otsailatzen duela ofizioa; irakurgarri ren 28ko elkarrizketan kontaeta erakargarri binomioa uztzen duenez, bide luzea egin tartzen badakiela. du diseinugintzan: editorial Ezkion dagoen Adaki agenbatean, freelance modura tzian lan egiten omen du; ez hainbat esparrutan, azkenean Elixabete Garmendia Lasa nekien Ezkion halakorik zegoKazetaria diseinu editorialean espeziaenik. Uste dut eguneratu behalizatu arte. Bere hitzetan, «dirrean nagoela Goierriko lanteseinu editoriala argitaratzen giei buruz daukadan irudia; diren publikazioen diseinu Maketazio eskasak oraindik ere taladrina usainaeta maketazioaz arduratzen rekin lotzen ditut, eta exotikoa birrindu egin den diziplina da: egunkariak, gertatzen zait Ezkioko indusdezake artikulurik trialde komunikazio agentzia aldizkariak, liburuak… Eduonena, kiaren eta formaren arteko bat egotea. Mapa mentala eduoreka bilatzea da egiteko nakiko dut eguneratzeko? elkarrizketarik gusia, hau da, edukia irakurA! eta, ahaztu baino lehen: aberatsena garri egitea ahalik eta modu osasunarekin urratu, GoiBeerakargarrienean». rritarrok, jantzi berria!

PD. Idatzi hau bukatu eta hor Kazetaritzako ikasketen baitan irakasgaietako bat maketazioa zen; han aurkitu dut sarean beste artikulu bat izenburu ibiltzen ginen zizeroak neurtzen-eta. Bueno, berberarekin: Anjel Lertxundik argitaratu zuen ibili, ni neu, urrutitik. Hain nintzen txarra ma- 2014ko maiatzaren 31an, Berria-k diseinu berria ketazioan, ikaskide batek egiten zizkidan ira- estreinatzean. Maisuki azaltzen du zer zentzu kasleari entregatu beharreko lan praktikoak; daukan jantzien estreinaldirako esaerak.

04 Sakonean Alarma egoeraren eragina turismoan

# 368 • 2020ko martxoaren 27a

Erreportajea

GAUR SALTZEN EZ DEN OHEA, BIHAR ERE EZIN SALDU Testuak: Iñaki Gurrutxaga / Kerman Garralda Zubimendi

Ekonomiaren alor askotan ari da eragiten koronabirusaren ondorioz sortutako alarma egoera, baina turismoaren eta ostalaritzaren arloan bereziki. Promozio betean ari ziren Goierriko turismo eragileak udaberriko kanpainan, eta sektorea inoiz egon den egoera okerrenaren aurrean dago.

O

so bestelakoa zen erreportajearen helburua, baina mundu mailako pandemia izendatu duten Covid-19 koronabirusari aurre egiteko ezarritako neurriek kolokan jarri ditu sektore ekonomiko asko, eta inon zuzen-zuzenean eragiten badu, turismoaren, ostalaritzaren eta zerbitzuen arloan da. Goierri osoko alojamenduak eta zerbitzu turistikoak itxita daude dekretuz –oraingoz apirilaren 11ra arte–, baina itxura guztien arabera denboran luzatuko da auzia, eta baikortasunerako izpi handirik ez dute begitantzen turismo eragileek. Horri kontrolatu ezin den beste faktore bat gehitu behar zaio: beldurra.

Turismoaren sektoreak Goierriri egiten dio ekarpen ekonomikoan sakontzea zen kazetaritza lan honen nahia –ikusi 7. orrialdeko infografia–, baina aktualitateak beste muturrera eraman du, egoeraren alderdirik makurrena bistaratzera. Titularra ere ezkorra da, Niko Osinalde Goiturreko zuzendariak egindako adierazpen batzuetatik

hartua: «Enpresetan gerta daitekeena kontratazioak eta lizitazioak atzeratzea, eta langileekin adostea nola antolatu. Baina hori turismoan ezin da. Gaur saltzen ez den ohea, bihar ezin da saldu, hori gertatzen da turismoan. Enpresetan egongo da errekuperazio aukera minimo bat, baina turismoan ezin da. Sektoreko enpresa txiki eta autonomoetan eragin handi izango du itxialdi honek, baldin eta luzerako bada, eta itxura hori dauka gainera».

Konfinamendurako agindua jaso aurretik bazuten turismo eragileek Aste Santuari etekina ateratzeko esperantza.

Hala zioen, zuhur, Amaia Reta Urola Garaia Turismoko teknikariak: «Guretzako ona izan daiteke, kanpora joateko asmoa zuenak hemen geldituko baita, eta egunpasak egiten ditzakete inguruan familiek. Baina zer gertatuko den ez dakigunez...». Osinaldek berak ere Aste Santuari begirako azken orduko promozio bat egiteko aukera aipatu zuen orain hamabost egun, baina gaur ezin du halakorik esan. Dagoeneko jakina

Hilabete latzak pasatu beharrean daude turismoa arloan jarduten duten Goierriko eragile publiko eta pribatuak. Mikel Albisu

Sakonean 05 Alarma egoeraren eragina turismoan

2020ko martxoaren 27a • # 368

denez, Aste Santu promozio kanpainarik ez dute egingo Goierriko bi turismo agentziek –ezin dute halakorik egin–, eta hurrengoa noiz egingo duten ikusteko dago oraindik.

Udari begira ere, ezkor Goiturren kasuan, abuztua ez dela, urteko hilabeterik emankorrenak galbidera eraman ditu koronabirusaren eraginak. Aste Santurik ez, ez Ordiziako Artzain Egun eta Idiazabalgo Gazta egunik, Zegama-Aizkorri –mendi maratoiari buruzko erabaki ofizialik ez zegoen lerro hauek idazterakoan– eta uztailean Ehunmilak ultra-trailik ere ez dela izango jakinarazi zuen antolakuntzak martxoaren 21ean. «Jendea erakartzeko balio duten ekintza denak bertan behera geratu dira, eta alojamenduek fetxa horietarako zeuzkaten erreserba guztiak pikutara joan dira». Osinalde bestelako lan batzuetan ere aritu da aste honetan, hoteletan sakabanatuta dauden atzerriko hainbat langileri –negozio turistak deituak– irtenbidea eman nahian. «Jaurlaritzarekin, Madrilekin, kontsulatuarekin... Hori kudeatzen aritu gara, jendea beren herrialdeetara nola bueltatu kudeatzen».

Udako kanpainari begira ere ezkor antzera hitz egin dute bi eragileek. «Ez dakigu zenbat luzatuko den egoera hau.

Emango al du denborarik uda baino lehen normaltasuna berreskuratzeko?», galdetu du Retak. Haren esanetan, alarma egoeraren neurriak «apurka-apurka» arinduko dituzte, eta litekeena da turismoari dagozkion neurriak –bidaiak, ostalaritza zerbitzuak martxan jartzea, kultur eskaintza...– beranduago hartzea. «Inork ez daki noiz amaituko den egoera hau, eta beraz, ezin ditugu oso aurreikuspen onak egin».

Itxialdia amaitzea jotzen du lehentasunezkotzat Urola Garaia Turismoko teknikariak, «bai pertsona bezala bai langile bezala», eta orduan hastea pentsatzen zer eta noiz egin daitekeen. Niko Osinaldek Gipuzkoako Foru Aldundiarekin izandako harremanen berri eman du, «etenik gabe» ari baitira hizketan. «Aldundiak ez du turismo eskuduntzarik, Jaurlaritzarena da, eta hitz egin dugu pentsatzen hasi beharko dugula zer kanpaina prestatu aurrera begira, jendea nola mugiarazi, nola aktibatu». Goiturreko kideak argi du aurtengo abuztua ez dela normala izango,

«Enpresa pribatuek sekulako galerak izango dituzte, eta negozioetako turismoa ere gelditu da.

Zaila da egoera» Niko Osinalde Goitur

«Inork ez daki noiz amaituko den egoera hau, eta hortaz, ezin ditugu aurreikuspen onak egin.

Ikusteko dago dena» Amaia Reta Urola Garaia Turismoa

eta jende askok abuztuan lanera joan beharko duela iruditzen zaio. «Turismo bezala abuztutik aurrera ari gara pentsatzen. Aurtengo udan aurreikusten duguna da jendea ez dela oso urrutira joango, eta egingo dugun promozioa izango da bigarren seihilabeterako».

Gastuei aurre nola egin Turisten lekuan jarrita, honako hausnarketa ere mahai gainean jarri du Retak: «Bidaiatzera animatuko al gara gu?

Joango al ginateke Italiara? Asko ez dira fidatuko nahiz eta egoera hobetu, eta gure eskualdean ere gauza bera gerta daiteke. Oraingo lehentasunetako bat turismo eragile pribatuen egoeraz kezkatu eta behar denean laguntzea ere badela nabarmendu dute biek ala biek.

«Esaten dute ostalaritzara eta turismo-

06 Sakonean Alarma egoeraren eragina turismoan

# 368 • 2020ko martxoaren 27a

Eider Arruti

Eneko Goiburu

Zumalakarregi Museoa

Ondarre nekazalturismoa

«Lanean jarraitzen dugu sekula lan egin ez dugun moduan, era birtualean»

«Dugun perspektiba ikaragarri txarra da, uda ere ez dugu salbatuko aurten»

Donostiako Itsas Museoa, Ezkio Igartubeiti eta Ormaiztegiko Zumalakarregi Foru Aldundiaren menpeko museoak dira, eta guztiek lanean jarraitzen dute: «Bat museoan ari da, eta beste bi etxetik», zehaztu du Arrutik. Museoa publikoa izan arren, hiru urterako kontzesioa duten enpresa bateko langileak dira hirurak –lanposturik ez dute galduko–,eta egun gutxiren buruen familien entretenimendurako material ludiko bat sortu dute elkarlanean: «Lanean jarraitzen dugu sekula egin ez dugun modu batean.

Era birtualean emango dugu zerbitzua».

«Joan den astean martxo guztiko eta Aste Santuko erreserba guztiak bertan behera gelditu ziren, eta aste hau lasaiago badoa ere, maiatzekoak eta ekainekoak ari dira erortzen». Segurako Ondarreko negozioari eustea erabaki zuen orain urte gutxi Goiburuk, eta alarma egoeraren ondorioak bete-betean ari da sufritzen. «Perspektiba ikaragarri txarra da, aurtengo uda ere ez dugu salbatuko». Aholkulariarekin ere hitz egin du, zer laguntza aukera dituen azter ditzan: «Gastuak pagatzeko lain aterako bagenu gustura, baina zaila iruditzen zait».

Josune Epelde

Joxe Blas Egaña

Aikur erle museoa

Bergaretxe apartamentuak

«Itxialdiak egoera eroso batean harrapatu gaitu, orain urte batzuk balitz...»

«Ekonomikoki egoera latza da. Iazko Aste Santuan ireki genituen apartamentuak»

Martxotik ekainera hartzen ditu bisitari gehien Urretxuko Aikur erle museoak, eta aurtengo denboraldia ia galdutzat jotzen du Epeldek. «Ikastolek agindu orokor bat jasoa dute erreserbak bertan behera uzteko, eta eskola publikoekin ere berdin gertatuko dela uste dut». Ibilbide luzeko museoa da, inbertsioak aspaldi egindakoa: «Alarma egoeraren itxialdiak egoera erosoan harrapatu gaitu, baina orain urte batzuk balitz...». Dibulgazio lana ezin dute egin, baina Aitor Otegi semeak erlezaintzan eta ezti saltzen jarraitzeko aukera badu oraindik.

Joxe Blas Egaña eta Fermin Gartxintorena ostalaritza gizonak dira. Legazpin Katillu eta Kukue tabernak dituzte, eta iazko Aste Santutik baita Brinkolan irekitako Bergaretxe nekazal apartamentuak ere. «Ekonomikoki egoera latza da.

Hasi berriak gara apartamentuekin, kredituak hor dauzkagu, eta hori dena ordaintzeko ez da batere erraza izango.

Gestoriarekin ari gara, ea ERTEarena nola den, egoera berria baita denontzat».

Egañak epe ertain-luzerako ikusten du arazoa, eta urtearen bigarren erdirako argia ikusten hasteko itxaropena du.

ra bideratutako diru laguntza bereziak egongo direla kaltea arintzeko, baina nolakoak izango diren ez dakigu oraindik. Ikusteko da hori ere».

Horiez gain, bertan behera gelditu diren ekintza guztietarako egindako gastuei nola aurre egin pentsatu beharko litzatekeela dio Osinaldek. «Daukagun panorama da egon daitekeen okerrena, turismo sektorearentzat egon daitekeen okerrena. Enpresa pribatuek –jatetxeak, alojamenduak eta museo gehienak– sekulako galera izango dute, eta negozioetako turismoa ere gelditu da gure kasuan».

Goraka doan sektorea da hala ere Denak ezin du negarra izan ordea. Industriak horrenbesteko indarra izan duen eta duen eskualde batean turismoak lekua egiten jakin baitu ekinaren ekinez. Goierri beheko ekonomiari egiten dion ekarpenak goranzkako joera du, eta Barne Produktu Gordinean ehunekoa 8,1ean dago gaurko egunean.

Goierri behean orain 25 urte hasi ziren lehen egitasmo turistikoa lantzen. «Aurreko industria krisia egon zenean, Goierriko plan estrategikoa egitea erabaki zen, 1993an. Egin zen, eta bi helburu garbi azaldu ziren: industria mantentzea eta dibertsifikazio ekonomikoaren barruan bide berri irekitzea turismoaren barruan. Orduan erabaki zen plana egitea, eta gauzatu 1995ean».

Osinalde orduan hasi zen Goierri mailako turismoan lanean, eta lehen esku-orriak eta Fitur azokara lehen bidaiak egiten. Plan horrek, ordea, beste jauzi kualitatibo bat egiteko ere eskatzen zuen, Goieki garapen agentziatik aparte egitura berri bat sortzea arlo publikoa eta pribatua elkarlanean jartzeko. Orduantxe sortu zen ofizialki Goitur, 2000. urteko martxoaren 22an, orain hogei urte juxtu. «Eskualde mailako lehen garapen agentzia izan ginen.

Fiturrera joan ginen lehen aldian Donostia, Bilbo, Gasteiz, Zarautz eta Hondarribia bakarrik zeuden».

Siniste ariketa bat ere egin behar izan zela gogoratu du Osinaldek. Ordura arte, Zeraingo Museo Etnografikoa eta Zumalakarregi Museoa zeuden soilik, eta Goierriko nortasunaren –euskara, Barandiaranen figura, Aralar eta Aizkorri...– lanketa egin behar izan zuten, eta horrekin batera etorri zen alderdi ekonomikoa: baserriak nekazalturismo

Sakonean 07 Alarma egoeraren eragina turismoan

2020ko martxoaren 27a • # 368

bihurtzeko aukera. Urteen poderioz hainbat errekurtso turistiko sortu dira, eta gaur egun 11 museo eta interpretazio zentro daude Goierri behean. Nortasun ikur nagusiak bi dira: Gastronomia Idiazabal lurraldea markapean, eta natura Basque Highlands izenpean. «Egin dugun bide horretan promozio gehiago behar dugu, eta erakundeetan eragin barnealdeko turismoa gehiago erakartzeko. Jaurlaritzak plana eginda dauka, baina ez du martxan jartzen».

Lekua egiten ari den bailara Beranduago hasi zen turismoaren lanketa bateratua Goierri garaia bailaran.

Legazpi izan zen lehen urratsa egin zuena Lenbur fundazioa sortuz 1997an, Mirandaola eta burdina ikurtzat hartuz.

Zumarragak bere kabuz sustatzen zuen

Orain 25 urte hasi zen Goierri behea turismoa lantzen, eta 2012an bateratu zituzten indarrak Goierri garaian Turismo gehiago erakartzea dute helburu bi agentziek, eta instituzioei barnealdea sustatzeko deia egin diete

Antioko ermita, Ezkiok Igartubeiti eta Urretxuk bere alde zaharra. 2009an, ordea, Uggasa Urola Garaiko garapen agentziak turismoaren inguruko hausnarketa estrategikoa egin zuen, eta hiru urte beranduago, 2012an, Urola Garaia turismo arloa sortu zuen turismoaren sustapen eta dinamizaziorako.

Eta ibilia-ibilian, Urola Garaia markaren posizionamendua indartzea lortu dute, eta lekua egitea Gipuzkoako mapa turistikoan. «Hazteko aukera duen eskualdea gara, ez gara topera iritsi. Txikiak gara, ohe gutxi ditugu, baina pribatuak ari dira alojamenduak sortzeko apustuak egiten, eta hori zerbaitegatik izango da», nabarmendu du Retak.

Egunotan turismoak garai lausoa bizi arren, sektorea aintzat hartzekoa dela erakusten dute datu ekonomikoek.

8 Herri jakintza Ondare immateriala

# 368 • 2020ko martxoaren 27a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Azalapain: Baratzeko edo soroko gaingaineko lur maneiua. Lurra sakonetik irauli gabe, azaka bakarrik landutakoan. Hortik, lanean fundamentu handirik gabe ari dena ‘azalapain ari’ izatea esaten zaio, irudi modura.

«Bidez ez dabilena, sasiak harrapatu»

1834-3-25. Gipuzkoako Probintziak

Zuzen edo bide onetik ez dabilenak, azkenean galbidea topatzen du. Bere neurrian, martxan eta norabidean jardutearen onurak goratzen ditu.

onespena eman zion Juan Inazio Iztuetaren dantza zaharren liburuari.

1565-3-27: Miguel Lopez Legazpi zumarragarra Zebu irlara iritsi zen.

San Miguel herria sortuko zuen han.

Ondare immateriala

Segurako Alborada, Jaendik txistura Testua: Aimar Maiz

A

ski ospetsua da txistularien artean Segurako Alborada pieza. Festak hasteko jo ohi da. Baina jatorri andaluziarra dauka, Goierriko Seguratik urrutikoa.

Tolosako Musika Banda zuzentzeko asmoz Jaendik etorritako musikari batek ekarri zuen jatorrizko partitura. Martxa militar bat da jatorriz, Alborada del Rio Segura izenekoa, eta gaur jotzen den Segurako Alboradaren oso antzekoa.

Tolosako bandan ez zen sartu jaendarra, baina bertako txistulariek berentzat hartu eta moldatu zuten pieza, Jaengo Segura ibaiari omen egiten dion martxa. Segurako txistulari Joxemari Telleriaren arabera, kutsu militarraren aztarnak baditu hemengo Alboradak:.

«Aurreko txistulari zaharrei entzunda nago, mi-mi-sol-mi-mi, solfa-mi solfa-mi, re-re jo beharrean, pieza militarren hasierako deia bezala jotzen: mimi-sol-mi-mi, sol-mi, sol-mi, do-do tankerako beste ritmo batekin». Kornetarekin egiten den melodia.

Segurako Alboradak berez hiru parte ditu: «Kalejira da hori, hasierakoa. Bestea, otoitza esaten dena. Ez dakit berea ote den. HiruErabatgarren parte bat dauka, Andantino esaten dioguna».

Erabat bertakotuta «Guk betidanik ezagutu dugu Seguran.

Zaharrei galdetu izan diet, baina haiek ere ez zekiten jatorria zein zuen. Albora-

Segurako Kriseilu txistulari taldea, iazko ekainean. San Joan jaietako pregoia egin zuten. Kriseilu

da del Rio Segura izenekoa izan behar du, eta hona ekarri zutenean, hemengotzat hartu genuen, Segura bada eta».

Gisa bereko pieza gehiago ere badira, Seguran Korpus egunean jotzen zutena, adibidez (Antzuolan ere jotzen dute, Mairuaren Alardean). Ustekabean jakin zuen Telleriak konposizio hura ez zela Marcha de la fusileria baizik, aita zenaren organoko partiturak bereganatu eta pianorako Marchas reales españolas partituren artean aurkitu zuenean. «Jotzeari utzi genion, hori jakindakoan».

Kontrako intrusismoak badira. Segurako Aste Santuan, funtzioa hasi aurretik udaletxetik elizara jotzen dutena, kasu. «Euskal kantutegikoa da, festatik etxera bidean kantatzen zen bat, tonu tristekoa, parranda bukatu zelako».

Bertsoa • Kate motzean 09 Hodei Munduate • Luis Mari Arrieta

2020ko martxoaren 27a • # 368

Gaiak hala dio

Kate motzean Luis Mari Arrieta • ZU Dantzaz elkarteko kidea

«Dantza suletinoak gustatzen zaizkit» Hodei Munduate Etxeberria

Gaia: Alergia Neurria: Hamarreko txikia Doinua: Lagundurikan danoi Denontzako polena alergia zikina aurten ere iritsi da egin be muzina ordea igo egin da gaixoen lagina gaitzaldi hau ez dela da gauza jakina udaberri alergi guztien berdina Komeni zaionaren lagun fidelena kutsatzen du gutxien merezi duena erreparatuz gero gaitzaren izena bilatu genezake egi bakar dena koroa bera dela birus okerrena

HURRENGOA » Bertsolaria: Eneko Araiztegi Agirre Gaia: 2020ko martxoa

Testua eta irudia: Asier Zaldua

Luis Mari Arrieta (Urretxu, 1953) zazpi urterekin hasi zen dantzan Urretxu dantza taldean. Taldekideak bera baino zaharragoak ziren, eta soldadutzara joan zirenean taldea desagertu egin zen.

Hamalaurekin La Salle dantza taldean hasi zen –egungo Irrintziren jatorria–.

Arrieta Irrintziren sortzaileetako bat izan zen. Ezkondu zenean dantza taldea utzi zuen, baina inoiz ez dio dantza egiteari utzi. Egun, ZU Dantzaz taldeko kidea da, eta dantza egitea gustuko duten 55 lagun inguru daude. Gehienak Urretxu-Zumarragakoak dira. Astero entseatzen dute, eta urtean hiru saio egiten dituzte. Martxokoa bertan behera utzi behar izan dute, koronabirusagatik. Ea San Joan egunekoa egiterik duten!

Pelikula bat.

Emaztearekin joaten naiz zinemara, eta berak aukeratzen du zer ikusi.

Liburu bat.

Dantzari buruzkoak. Irakurri dudan azkena Urbeltzen Morir en la hoguera el martes de carnaval da.

Abeslari bat.

Egan taldea.

Abesti bat.

Benitoren edozein.

Oporretarako leku bat.

Pirinioak.

Amets bat.

Euskal Herrian denok ondo konpontzea.

Goierriko txoko bat.

Irimo ingurua.

Dantza bat?

Opari bat?

Suletinoak.

Azkena: apirilean laugarren biloba jaioko da.

Ze zaletasun dituzu?

Mendira joatea eta bilobekin egotea. Eta Elikagai Bankuan laguntzen dut.

Urretxun biziko ez bazina...

Euskal Herriko beste edozein tokitan.

10 Elkarrizketa Garazi Auzmendi • Ingurumen alorreko aditua

# 368 • 2020ko martxoaren 27a

Elkarrizketa Garazi Auzmendi Ingurumen alorreko aditua

«BASO NATURALA BERRESKURATUZ KLIMA LARRIALDIA ARINDU DAITEKE» Testua eta irudia: Tere Madinabeitia

Formazioz ingeniari industriala da Garazi Auzmendi (Beasain, 1988), baina ingurumenaren aldeko hautua egin du, etxean jasotakoari eta naturaren deiari jarraiki.

Ibilbide profesionala alor horretan garatu du azkenaldian; klima larrialdia arintzeko Gipuzkoan basoek nola lagundu dezaketen ikertu du aldundiaren beka bati esker.

Nondik nora egin duzu Gipuzkoako basoei buruzko lan hori?

Zer da karbono hustulekua?

Gipuzkoako Foru Aldundiko Ingurumen sailak 2018-19an egin zuen diru laguntza deialdi batean parte hartu nuen, eta Gipuzkoako basoen karbono hustuleku gaitasunari buruz eta horrek lurralde mailan erresilentzia eta egokitzapen gaitasuna hobetzen nola lagundu diezagukeen ikertu nuen.

Basoek edo zuhaitz landaketek osatzen duten karbono erreserba. Fotosintesiaren bitartez, atmosferatik karbono dioxidoa xurgatzeko gaitasuna dute landareek, hain justu klima larrialdi hori eragiten duten negutegi efektuko gasen artean nagusienetakoa dena, eta beraien biomasan eta lurrean metatzen dute.

Zergatik aukeratu zenuen gai hori?

Diagnosi batetik abiatuko zinen.

Oinarrian dagoena da gaur bizi dugun klima larrialdi egoera; asko entzuten da basoek lagundu dezaketela, baina Amazonas eta horrelakoak aipatzen dira beti. Nik Gipuzkoan, hainbeste zuhaitz estaldura eta baso ditugun lekuan, zer gertatzen den jakin nahi nuen.

Zein da ikerketaren funtsa?

Bai. Alde batetik aztertu eta estimatu egin dut Gipuzkoan ditugun baso estalduretan gaur egun zenbat karbono metatzen den, eta gero, testuinguru idealenera joanda zer edukiko genukeen.

Horren arabera, kalkulatu egin dut zein hobekuntza tarte dugun, eta zer egin beharko genukeen hobetzeko.

Lanaren zati nagusia karbono hustuleku gaitasun hori baloratzea izan da.

Zein egoera aurkitu duzu?

Mundu mailan basoei Natural climate

solutions edo klimarentzako konponbide naturalak deitzen zaie, eta halaxe dira Gipuzkoan ere, basoak dira onenak, koste eta eraginkortasunaren aldetik.

Klima larrialdiari aurre egiteko onena izango litzateke baso berritzea, lehen basoa ez dagoen lekuan basoa egitea.

Baina Gipuzkoan hori ez da bideragarria, %60 baino gehiago zuhaitzez estalita dagoelako.

Zein da orduan konponbidea?

Zuhaitz estaldura horien kudeaketa hobetzea, eta Gipuzkoan horretan asko dago egiteko. Gipuzkoan zuhaitz landaketa exotikoz eta kudeaketa intentsiboz osatutako landaketak dira nagusi, pinua eta orain modan jartzen ari diren eukaliptoa eta besteak. Goierrin pinua da gehiena.

Bertako karbono hustuleku gaitasun hori hobetzeko, zuhaitz landaketa ho-

Elkarrizketa 11 Garazi Auzmendi • Ingurumen alorreko aditua

2020ko martxoaren 27a • # 368

Egia da baso naturala basoa zikina egotearekin identifikatzen dugula, baina ez dauka zertan. Pentsakera aldatzen joan beharra daukagu.

Suteen kontua hor dago, zenbat eta naturalago arrisku gehiago, ezta?

Suteen gaia ere aztertu dut lan honetan.

Egia da baso batean zenbat eta biomasa gehiago izan, erregai gehiago dagoela.

Baina espezien arabera, sute arrisku hori aldatu egiten da. Adibidez, pinu edo eukaliptoekin sutea errazago zabaltzen da pagoaren eta haritzaren aldean. Hariztietan eta pagadietan nekezagoa da sutea zabaltzea, nahiz eta sastrakak eta sasiak izan. Pinu eta eukaliptoak espezie sukoiak dira eta, ondorioz, suteen aurrean askoz arriskutsuagoak.

Administrazioren parte hartzea erreibindikatzen duzu.

Gai hauetan, lur jabe pribatuak etortzen zaizkigu bakarrik burura, baina gauza hauek guztiek, azkenean gizarte osoarentzako onura dakarte. Beraz, hasi gaitezke udal, erakunde eta administrazio publikoetatik baso publikoetan horrelako kudeaketa ereduak bultzatzen. Egia esan, administrazioa hasi da helburuak finkatzen, eta kontu hauek bilduta daude Gipuzkoako Foru Aldundiaren eta Eusko Jaurlaritzaren Klima 2050 estrategietan, ez dira berriak. Sentsibilitate bat badago.

Zein da Goierriko egoera?

Garazi Auzmendik ingurumenaren alorrean lan egiten du. Gipuzkoan baso naturalak berreskuratu behar direla defendatzen du.

«Gipuzkoan, hainbeste zuhaitz estaldura eta baso dagoen tokian, gertatzen zena jakin nahi nuen ikerketa honen bidez» «Administrazio publikoak eredu izan behar du kudeaketa sistemak aldatuz eta bertako espezieen alde eginez»

riek bertako baso naturalez ordezkatzea litzateke alternatiba onena.

Zeintzuk dira bertako basoak?

Bertako zuhaitz espeziez osatutako basoak lirateke, hauetan haritza edo pagoa nabarmendu ditzakegu esaterako.

Espezie, egitura eta funtzio aldetik oso anitzak dira. Horiek espezie exotikoek baino askoz ere karbono gehiago meta dezakete.

Gainera, interesgarriena litzateke baso horiek heldutasunera iritsi arte modu naturalean garatzen uztea, bere erritmo naturalean hazten uztea. Horrez gain, badaude prozesu natural hauetako batzuk azkartzeko teknika eta kudeaketa ereduak ere, baso ekosistema horien naturalizazioa mesedetuko luketenak.

Hau da, baso autoktonoak eta naturalak, garbitu gabeak.

Goierrin hainbat pauso eman dituzte.

Itsasondoko Udala, adibidez, orain urte batzuk hasi zen lurrak berreskuratzen, eta herritarren zerbitzura eta onurara bideratzen haien kudeaketa. Goierrin, adibidez, onddozale ugari dago, eta onddoak bertako basoetan ateratzen dira. Beste hainbat gauza ere atera daitezke basoetatik, ez beti egurra. Beste ikuspegi batzuk lantzea ondo dago, eta administrazio publikoak eredu izaten hasi beharra dauka.

Lana ezagutzera eman ondoren, nabaritu al duzu aldaketarik?

Beka honen lana 2018-2019 tartean egin nuen eta orain ari naiz zabaltzen, zati handi batean kontzientziatzeko helburuarekin. Bertako basoak berreskuratzeko mugimendu batzuk badaude, eta horietan herritarren parte hartze aktiboagoa bultzatu nahi dut. Gizakiok klima larrialdiari aurre egiteko egin dezakegun zerbait da baso natural horiek berreskuratzea eta horretara bideratutako landaketak egitea.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 368 • 2020ko martxoaren 27a

Erretratua

ATTONA XEUNDO Aitzol Asurmendi zegamarraren aitona Segundok gaztelerarik ez zekien. Begibakarra zen.

1970eko argazkia: Attona Xeundo, Amona Tomaxa, ama, izeba Ana, Aitzol eta Mila lehengusua.

S

egundo Asurmendi Zabala 1901ean, Langileen egunean jaio zen Zegamako Musasoro baserrian–duela hogei bat urte jakin dudanez, herriko hirugarren baserririk zaharrenean, ehunka urte lehenago abade baten etxe izandakoan–. Mutil koskorra zelarik, baserri inguruan zebilela, begian arantza sartu eta begibakar geratu zen. Istripu hark, zeharka bada ere, izugarrizko eragina izango zuen nik berarekin bizi izandako hainbat pasadizotan...

Hasteko, soldadutza egin beharrik ez izateak ez dakit Marokon espainiarrek izandako gerran parte hartzetik libratuko zuen, baina garbi dut berak gaztelania inoiz ikasi ez izanak hainbat une gozo eskaini zizkidala, bizi naizen bitartean ahaztuko ez zaizkidanak eta gaur GoIBERRI berrituan zuekin elkarbanatu nahi ditudanak. Nazionalista eta errepublikarra zen attona, egia esan behar badut, ez dakit zein ordenatan. Ez zegoen kristaurik Zegamatik mugituko zuenik; 10 urte nituela, ordea, sortu zen etxekoek aitona Zegamatik «ateratzeko modua», nora eta Benidorrera! Aita zenak bigarren eskuko lanrroberra erosi berria zuen. Amona Anastaxi, Xegundoren emaztea, desiatzen zegoen garai hartan Espainian modan jarri zen zorioneko txoko hura ezagutzeko, baina arazo handi bat zegoen: attona nola komentzitu! Denborarekin jakin dut Darokak, Rubielos de Morak eta Mora de

Aitzol Asurmendi Zegama

Rubielosek zerikusi handia izan zutela attonak bidaia luze harri amen esateko orduan; izan ere, paraje horietan borroka latzak izan ziren Gerra zibil garaian eta attonak Ebroko bataila ospetsuko lekuak ezagutu nahi zituen. Gogoan ditut oraindik «zurien eta gorrien inguruan» attonak Benidorren kontatutako gertakariak...

Barrio Sesamoko Espinete Dozena bat urte geroago… Rubielosek adinako erakarpenik izan ez zuena Barrio Sesamo saioko Espinete izan zen, telebistako izar handia orduan, baina attonari hasieratik kontrako eztarritik sartu zitzaiona! Egia esan behar bada, arraro samarra bazen triku hura: egun osoan kalean biluzik ibili... eta oheratzeko pijama janzten zuen! Arraioa!

Kontua da 80ko hamarkadan hamaika arratsalde pasatu genituela elkarrekin attonak eta biok saio hartako kontuak

ikusten eta «entzuten». Attonak ez zuen erdiaren laurdenik ere ulertzen, baina bere «pelikulatxoa» egiteko abildade aparta zuen: denak zeuden Julian izeneko saioko aitonatxoaren kontra, denak malapartatuak ta zitalak! Esan beharrik ere ez dago benetako ikuskizuna sukaldean bertan nuela... eta ez telebistan!

Telediarioa ikusi zalea ere bazen Xeundo, baina ez zuen ETBkoa nahi: «horko euskerea» ez omen zen erraz «enteitzekoa», berak nahiago zuen «Madrilgo partea» (nahiz ta piperrik ez ulertu). Gau batean Irango emakume batzuk agertu ziren eta attonak berehala bota zuen bere sententzia: «Hoik frankistak die!». Denbora behar izan nuen iruzkin hark eragindako harridura uxatzeko, beharbada asteak edo hilabeteak. Noizbait Frankok bere zerbitzura izandako «Goardia mairua» etorri zitzaidan burura. orduantxe konturatu nintzen attona ez zebilela hain urruti...

Andoni Aizpururen Bertatik Bertara saioan ere aritu zen gustura kantari (ETBn bai, kar-kar!), hain maiteak zituen Markesaren alabaren bertsoak kantatzen! 97 urte ondo beteak bazituen ere, ederki gozatzen ari zen euskaraz kantatzen... harik eta berarekin batera kantuan ari zen emazte Anastaxik (98 urte bete zituen egun hartan) nahastu egin zela esan eta eten egin zion arte! Ia ehun urte behar telebistan ateratzeko eta...

Gaztejira 13 Ibon Etxabe • Yon Ander Marcos

2020ko martxoaren 27a • # 368

YON ANDER MARCOS Egurrezko zaldia @rednanoy

Lagun artean

«Betidanik izan dut magiarekiko zaletasuna» IBON ETXABE

Testua: Andrea Aranburu

I

bon Etxabe Ibon Magoa (Zaldibia, 1995) txiki-txikitatik magiarekin lotura estu bat izandako gaztea da, eta gaur egun ere arlo horrekiko liruraturik sentitzen da.

Noiztik datorkizu magiarekiko zaletasuna?

Betidanik izan dut zaletasun hau. Txikia nintzenetik ikusi izan ditut pailazoen telebista saioak Txan Magoaz eta Marsel Magoaz lagunduta. 13 urte nituela kartekin egiteko pare bat trikimailu ikasi nituen jolas moduan. Urtebete beranduago, Ordiziako Altamira auzoan izan nuen lehen aldiz magia ikuskizun bat eskaintzeko aukera eta geroztik urtero ibili naiz bertan. Ondoren, Xixkaran, Gipuzkoako Magia Elkartean sartu nintzen eta han beste mago asko ezagutu ditut; Irun ̃ eko magia elkarteko adiskide asko ditut eta Magialdian, Gasteizko Magia Jaialdian ere parte hartu izan dut.

Zein da zure maisua?

Takolo pailazoa izan dut herriko lagun, eta esango nuke bera izan dela oholtzara igotzen irakatsi didana. Maisurik ez

Elkarrizketa osoa: www.goiberri.eus

dut izan, jakintza pilatzen joan naiz liburuak irakurriz, bideoak ikusiz... Ez da ofizio erraz bat. Familia-kideak izan ditut beti ondoan. Aitak eszenatokia eraiki zidan, amak berriz gidoiak lantzen laguntzen dit, eta arreba nire ipuin bateko pertsonaia da.

Zaila al da Goierrin artista moduan aritzea?

Bai eta ez. Hau da, beti iruditu zait artistaren lana ez dela behar bezain beste baloratzen. Bada ezagutza maila altua duen jendea eta ez dute merezitako errekonozimendurik jasotzen. Egia da, hemen bereziki jendea ez dagoela magia ikustera ohituta, eta horrenbestez, magia egin izan dudan bakoitzean jendearen harrera oso ona izan da.

Zein proiektutan zaude murgilduta?

Goierri bailarako lau mediku Mozambikera joango dira bertako ospitale batean amaetxe bat sortzeko. Horretarako, lau ikuskizunen bitartez diru bilketa bat egingo dugu. Zoritxarrez, Covid-19a dela eta, Zaldibiako, Beasaingo eta Lazkaoko ikuskizunak atzeratu egingo dira. Medikuak agian urrian abiatuko dira Mozambikerantz.

Zurea da hitza.

Takolo, Pololo, Lili eta Elena Madalenaren partez, animo asko berrogeialdiarekin! Zuekin gaude!

T

elefono deia: -Kaixo, zer moduz?

-Kaixo, hemen koarentenan, zu zer moduz? Osasunez ondo? Lanean ondo?

-Ez dakit egia esan. Egunero noa lantegira eta beldurra dut birus hau etxera eramango dudan. Zu ikasketekin ondo?

-Baietz esan behar. Egunero dezente ordu sartzen ditut eta egunak leher eginda uzten nau. Pijo alienatua sentitzen naiz.

-Hau ez da normala, aizu! Kartzelan bezala gaude.

-Lasai! Jabetu zara Espainiako erregeak egin duenaz?

-Ez, zer bada?

-Esan dutenez ez dakit zenbat milioi euroko bufoa omen dauka Suitzan eta bere semeak ez du ezer egin behar. Telebistaren bidez jabetu gara, baina badakizu, telebistaren egiak erdiak ustel.

-Ene bada. Seguru poltsikoan beste edo beste xentimo gordeko dituela zikin horrek!

-Egia esan, guzti hau ikusita, U30eko grebaz geroztik, hainbat kontu berrazaleratu beharra daudela uste dut.

-Ados, bai! Kapitalismoaren ahultasuna nabarmen gelditzen dabil gainera.

-Ederto! Aukera dugu mundua aldatzeko. Antola gaintezen!

-Muxu bat eta zaindu, agur.

-Berdin, agur.

14 Garapena Indargune zerbitzua

# 368 • 2020ko martxoaren 27a

Indargune programa 3 eta 45 pertsona arteko enpresei zuzendutako zerbitzu bat da. GoiBerri

Garapena

KONTSOLIDAZIOA HELBURU DUEN ZERBITZU BERRIA Testua: Iñaki Gurrutxaga

Goiekiko Ekintzailetza arloak Indargune programa jarri du martxan, enpresak denboran iraunkorrak izateko sortu ohi diren egoerak aztertu eta bideratzaile lana egiteko.

E

npresek beren negozioaren bilakaerari buruz izan ditzaketen kezkak, zalantzak edo arazoak argitzen laguntzeko programa berri bat jarri du abian Goiekiko Ekintzailetza arloak: Indargune. Haien negozioa sendotu nahi duten 3 eta 45 pertsona arteko enpresei zuzendutako zerbitzua da, eta aurrez zehaztutako hitzordu baten bidez egingo dira kontsultak Goiekik Ordiziako Arranomendia kalean duen NBF Negozio Berrien Fabrika eraikinean.

Goiekik 1995eko uztailean sortu zuen Enpresa ekimen berrientzako arloa, negozio ideia bat duten ekintzaileei haien enpresa proiektua gauzatzen laguntzeko. Proiektuaren garapen fase guztietan eskaini izan diote babesa eta aholkularitza ekintzaileari, eta urte hauetan guztietan 1.500 lagun baino gehiagok jaso dute zerbitzua, 400 bideragarritasun plan baino gehiago landu dira eta 350 enpresa baino gehiago sortu. Programa berri honekin azken urteetan sumatu dute gabezia bati egin nahi diote aurre: iraunkortasunari.

Enpresek denboran irautea «Urteotako helburua ez da soilik izan enpresa berriak sortzea, baizik eta horiek denboran irautea», nabarmendu du Maialen Sanchez Goiekiko Ekintzailetza arloko arduradunak. Ekintzaileen

profilari eta garaiari erreparatuz, honako irakurketa plazaratu du: «Azken krisi ekonomikoaren aurretik sustatzaileen profila negozio aukera eta sektorean esperientzia zuten pertsonak ziren, aldiz, krisi ekonomikoaren eraginaren ondorioz, pertsona askok autoenplegura jo zuten lan merkaturako beste aukerarik ez zutelako, eta askok sektorean esperientzia izan gabe eta estrategia argi ez batekin. Goiekitik bideragarritasun planaren azterketa zein garrantzizkoa den helarazten saiatzen gara, batez ere merkatu eta azterketa ekonomiko finantzario egoki bat egiten. Gure azken helburua sortzen diren enpresak denboran iraunkor eta lehiakor mantentzea da».

«Kontsolidazioarena beti buruan darabilgun gaia da, baina geldirik ere eduki dugu. Lehen urtean harreman handia izan ohi dugu ekintzaileekin bideragarritasun plana lantzen eta finantza entitateetara proiektua eramaten laguntzen. Bigarrenean ere hortxe-hortxe, baina hirugarren urtea da galdu duguna, kontsolidazioarena». Sektore guztietako enpresentzat abiatuko den proiektua da Indargune. Industria da, oro har, diru laguntza gehien dituen sektorea –Spri, Eusko Jaurlaritza, Aldundia...–, eta bereziki zerbitzuetako enpresak izan ohi dira horietatik kanpo gelditzen direnak: «Helburua eremu

ZERBITZUAREN ARGIBIDEAK » Nori dago zuzendua?

Haien negozioa sendotu eta indartu nahi duten 3 eta 45 pertsona arteko enpresei eskainitako zerbitzua da.

» Zertan oinarritzen da?

Kontsultak Goiekiren bulegoetan egingo dira, aurretik hitzordua eskatuta. Lehenengo elkarrizketa bat egingo da, eta egoeraren diagnostikoa ondoren. Enpresaren beharren eta arazoen arabera, zenbait ekintza gomendatu eta proposatuko dira.

» Zerbitzuaren kostua Arazoa identifikatzeko lehen fasea, egoeraren diagnostikoa eta lan proposamena doan izango dira. Ondoren, exekuzio faserako, Goiekik gainerako zerbitzuak finantzatzeko laguntzak bilatzeko informazio eta aholkularitza guztia emango du.

» Informazio gehiago 943 16 18 31 maialen.goieki@goierri.eus

Garapena 15 Indargune zerbitzua

2020ko martxoaren 27a • # 368

«Urteotako helburua ez da soilik izan enpresa berriak sortzea, baizik eta enpresa horiek denboran irautea, kontsolidatzea» «Enpresa ez da ezertara konprometitzen. Guk bidea irekitzen lagunduko diogu, baina norberak erabakiko du zer egin» Maialen Sanchez Goiekiko Ekintzailetza arloa

horietara iristea da, eta ikustea nola lagundu dezakegun. Askotan enpresa hauek bakardade handia sentitzen dute, eta daukaten tamainarengatik ez dute planteatu ere egiten horrelako zerbait landu dezaketenik».

Gestorien lanarekin osagarri Laguntzetatik kanpo leudekeen enpresa horietako asko autoenplegurako proiektuak dira, edo baita mikroenpresak ere, eta horregatik mugatu dute langile kopurua 3tik 45era. «Langile bateko edo biko enpresek gestoriekin jarraituko dute lanean, dituzten beharrak haiekin moldatzen dituztelako, baina hirutik gorakoetan beste behar batzuk sortzen dira pertsonen kudeaketa ere badagoelako. Gestoriek beraien lana oso ondo egiten dute, eta gu, Goieki bezala,

ez gara eremu horretan sartuko, ez gara mehatxu izango, hori garbi utzi nahi dugu. Guk landuko ditugun gaiak gestorietatik kanpo gelditzen dira».

Zerbitzu honetaz baliatu daitekeen beste kasu mota bat ondorengotzekin lotura duena da. Goierrin asko dira 3-4 langilez osatutako eta jabe bakarreko tailer txikiak. «Gerta daiteke jubilatzear dagoen jabe horrek langileei saldu nahi izatea enpresa,eta izan duen lan estiloagatik ez asmatu izana langileak kudeaketa prozesuan barneratzen. Muga horretan dauden langileek normalean ez dute enpresa erosteko interesik izaten, eta hor egoera zail batzuk sortzen dira. Horrek planifikazio bat eskatzen du». Sanchezen iritziz, gestoriak ez daude gai horietan espezializatuta, eta aholkularitzak egon egon badaitez-

ke ere, enpresa txiki batek nekez finantzatu ditzake zerbitzu horien kostuak.

Horiez gain, zerbitzuen dibertsifikazioa bilatzen duten enpresak ere balia daitezke Indargune programaren eskaintzaz. «Aukera bat da, baina zailagoa da, horretarako baliabideak izan behar baitituzte enpresek. Produktu propioa izateak merkatu berrietara joateko aukera ematen du, lehiakorragoa izateko... Azken batean, azpikontratatutako enpresa bat izan edo produktu propioa eduki, alde handia dago».

Eguneroko jardunak sortzen duen denbora ezari eta ikuspegi galerari irtenbideak proposatzeko «leiho ireki bat» da programa berri hau. «Gero norberak erabakiko du zer egin, enpresa ez da ezertara konprometitzen. Guk bidea irekitzen lagunduko diegu».

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 368 • 2020ko martxoaren 27a

Literatura

Sormena etxetik Kontzertuak sarean Imanol Mercero Haur eta Gazte Literatura teknikaria

Idazleak eta idaztea

L

iteratura zer den eta gure gizartean zein funtzio betetzen duen hausnartzeko, interesgarria da artearen eta artisautzaren artean dauden desberdintasunetan erreparatzea: antza denez artisautza sorkuntza jardun tradizionala da, eskuz egina, eta garai zein kultura jakin bati errotik sustraitua dagoena. Artisauak bere aparteko trebeziak erosgai erakargarriak sortzen nabarmentzen denez, artisauak bere produktua jendearen nahi eta beharren arabera sortzen du. Badakigu zertaz ari garen, artisau ferietan buelta bat ematea besterik ez dago.

Beste muturrean, arte sortzailearen kezka nagusia objektu berezitu bat egitea omen da, kopiatzea helburu ez duen sorkuntza, eskuarki bakarra izango dena. Hala bada, artistaren zeregina sorkuntzaren ikerketari lotzen zaio, edo gutxienez sorkuntzaren alderdi baten ikerketari, izan prozesua, izan emaitza, izan gizartean sortzen duen harrera.

Eta idazlea non gelditzen da?

Idazletza sormen ariketa bada, sorkuntzaren alderdi baten edo prozesu osoaren hausnarketa ariketa bada, idaztea artea da, eta beraz sortzaileak eskubidea du bere artea den bezala onar dezagun, muga edo baldintzarik gabe. Ikerketaren emaitza da, beste edozein artistarena bezainbeste. Idazleak, ordea, bestela joka lezake. Bere marka sortzeko gogoa izan dezake, bere produktuak, zernahi direlarik ere ahalik eta kopuru handienean saltzeko irrika eduki lezake. Hala bada, idazlea artisaua da. Oro har, idaztea artea ala artisautza den erabakitzeke, aukera guztiak ontzat eman behar direla pentsa genezake.

Eta baieztapen bat erantsi: idazletza ofizio bat da, beste edozein ofizio bezala, bere ezaugarriak dituena.

Eskenatokia, etxean bertan

K

oronabirusaren etorrerak kolpe gogorra eman die musikaren eskenan mugitzen diren taldeei, bai musikariei eta baita teknikari zein kontzertuak antolatzen aritzen direnei ere. Artea etengabe berrasmatzen da, ordea, eta asko izan dira egoera berrira egokitzeko ahalegina egin duten euskal artistak. Musikari dagokionean, eskenatokiak etxeko salaren ordez trukatu, eta mikrofono eta fokoen partez kamera mugikorrak eta sare sozialak erabili dituzte.

Zea Mays talde bizkaitarra izan zen ariketa hori egiten aurrenekoetakoa. Bikote moduan eta formatu akustikoan, instagram bidez eskaini zuten kontzertua. Haren atzetik etorri dira Zetak taldea, edota ZuriĂąe Hidalgo eta Xabi Bandini kantariak. Denek ere, zuzeneko emanaldiak eskaini dituzte, sare sozialetan. Bada bestelako saiakerarik egiten ari denik ere; Xabi Solanok, esaterako, bere kanten bertsioak egiteko eskatu die jarraitzaileei; eta Fermin Muguruza, ikus-entzunezko materiala zintzilikatzen ari da, Nola? eta Beltza naiz dokumentalak eta hainbat disko tartean.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko martxoaren 27a • # 368

Osasuna Irati Apalategi • Neu albaitaritza (Beasain)

Koronabirusa eta etxeko animaliak

oso ondo pasatzen du, bati zaunka egin, besteari mimoak eskatu…–, orain arte egiten zuen bezala eta gainera ez dugu mendira eramaten. Gaur egungo egoera behin eta berriz azaltzen saiatu naizen arren, ez du ulertzen, ez zer den koronabirusa, ezta zer den konfinamendua ere.

Txakurrarekin egiteko ariketak

K

onfinamendua hasi zenetik iabi aste pasa diren honetan, koronabirusaz hitz egitera nator.

Egia da konfinamenduarena, txakurra daukagunontzat, pixka bat arinagoa egiten ari zaigula, gure maskotaren bizitza gehiegi ez aldatzearren, kalera paseotxo bat ematera atera behar ditugulako, eta bide batez gu ere kalera irteten garelako. Baina, ba al daukagu beste betebeharrik gure maskotarekin?

Bai. Betiko neurri orokorrez gain –animalia ukitu ondoren eskuak garbitu eta abar–, etxera igotzean hankak eta isatsa garbitu behar dizkiogu gel desinfektatzailearekin; txakurrek ez dute koronabirusa transmititzen, baina birusa bertan gera daiteke, eta guk bera ukitzean, gure gorputzean sar dezakegu; kutsatutako mahai edo beste objetu bat ukituko bagenu bezala.

Gure Txispi-ri oso laburrak iruditzen zaizkio paseo txiki horiek. Ez du ezer ulertzen. Alde batetik, denok etxean gaude denbora guztian; bestetik, ez da nirekin klinikara etortzen –klinikan

Etxean, txakurrarekin egin ditzakegun entretenimenduak ugariak dira: usaimen-jolasak egin ditzakegu, etxe barruan, gela ezberdinetan sariak ezkutatu eta gero berak aurki ditzala. Oinarrizko heziketa ere praktika dezakegu: eseri, hankatxoa eman, etzan eta abar.

Jan-sariak prestatu ditzakegu, labean eginak. Ezkutaketan ere jolas gaitezke txakurrarekin. Aitzakiarik ez daukagu gure etxeko animaliekin denbora gehixeago pasatu, eta era berean, ondo pasatzeko ere.

Katuekin ere neurriak hartu Katuekin ere neurriak hartu behar ditugu. Gogoratu oso garrantzitsua dela bere bandejatxoa txukundu aurretik eta txukundu ondoren, gure eskuak xaboiarekin ondo-ondo garbitzea, katuek ere txakurrek bezala ez baitute transmititzen birusa, baina lehen txakurrei buruz esan bezala, gainean eraman dezakete birusa, beste edozein objektuk bezalaxe.

Gure Xugar eta Dotty katuek, beste edozein etxeko katuk bezala pai-

ratzen dute gure konfinamendua, ohituta baitaude etxean lasai-lasai egoten.

Badakizue beraiek direla etxeko jaun eta jabe, hainbeste jende etxean egon gabe. «Hau sufrimendua!», pentsatzen du Dotty -k. Xugar oso lasaia da eta nahiko ondo ulertu du, baina Dotty k ez, estres maila igotzen ari zaiola susmatzen dut nik.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 368 • 2020ko martxoaren 27a

Komikia

Aliritzian

Zer moduz apokalipsia?

H

artu atsedenaldi bat zuen apokalipsi gauzetan eta irakurri hau mesedez. Nola ez, etxetik idazten ari naiz GOIBERRI berri eta distiratsu honetan nire debuta suposatuko duen zutabea. Koronabirus madarikatu horrek etxean erbeseteratzera derrigortu ez bagintu ere, etxean idatziko nuke ziurrenik, baina aizu! Ez didazue zentzugabeko protestarako eskubidea kenduko egun luze zein aspergarri hauetan, ezta?

Gu ondo gaude, gaur trastez goraino dugun gelara etorri gara egun pasa eta ederki joan da, egia esan. Aldaketa gauza handia da, burua freskatzen dizu eta gainontzeko etxeko geletatik deskonektatzea ahalbideratzen dizu. Esan beharrik ez dago sekula egon dena baino garbiago utzi dugula, noski. Bitxia da, baina asperdurak garbiketara eramaten zaitu, ikertzekoa. Ez dut etxea hain garbi izan unibertsitate urteetako azterketa garaietatik.

Zuek ere ongi egotea espero dut. Pentsatu nahi dut nahikoa komuneko paper izango duzuela etxean, eta ez duzuela

Mikel Alvarez • Gidoilaria kalera atera beharrik izango komun publikoak samalda zoro baten moduan biribilkiz garbitzera. Onartuko dizuet, komuneko paperarekiko obsesio hori ez dudala oso ondo ulertzen.

Dendako apalategietan betetzen duten lekuaren eraginez sortzen omen da ikertzaile ezberdinen aburuz, baina ez dakit ba, niretzat badela kontatu nahi ez diguzuen zerbait.

Ulertzen ez dudan beste gauza bat da «Apokalipsiko lehen denda, super, hiper mailako kontua da eta mega-merkatuetako haragi eta barazkontserbak direla ki guztiak etxera erahalakoetan etxera mateko duzuen buleraman beharrekoak» kada saihestezin hori.

Zuek, ez duzue Apokalispsi filma asko ikusi, ezta? Apokalipsiko lehen mailako kontua da halako egoera batean, etxera eraman behar dena, kontserbak direla! Kontserbak! Artaburuak! Erosketak egiten ari zareten moduan, badirudi mundua lau egunetan amaitu behar dela, eta horrela balitz, sentitzen dut, baina, ganbaran duzuen izozkailu erraldoi hori elektrizitaterik gabe geratuko da bi astetan. Orain bai, jarraitu dezakezue zuen apokalipsi kontuekin. Baina gogoratu, kontserbak, artaburuak! Kontserbak!

Publizitatea 19 2020ko martxoaren 27a • # 368