GoiBerrri 371. zenbakia

zk. 371 2020ko apirilaren 24a www.goiberri.eus

Iritzia German Urteaga Garmendia.

Zer da, neska ala mutila?

03

Erreportajea

10-11

Aramako Gaztaintxota elkartea, jatorritik ekinda herria egiten

Txusma Perez Azazeta _Mendizalea

04

ÂŤPASIOAGATIK HASI NINTZEN MENDIARI BURUZ IDAZTENÂť

Garapena

14-15

Aldagai berriak dituen krisi baten atarian dago Goierriko ekonomia

Iritzia 03 German Urteaga • Psikologoa eta Trans aktibista

2020KO APIRILAREN 24A

# 371 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Zer da, neska ala mutila?

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Goiberri

Z

enbatetan entzun ote dugu galdera hau tatea zein den jakin berak esaten digun arte. jendearen ahotan haurdun dagoen nor- Beste modu batera esanda, ezin dugu jakin haur baiti egiten. Pertsona bat haurdun dago- bat neska ala mutila den berak zer/nor den esaenean (eta bai, persona diot, ez emaku- ten duen arte. Are gehiago, baliteke ez neska, ez me) zenbatetan galdetzen ote zaio ea ba ote da- mutil izatea. Ez daudelako bi genero identitate kien haurra neska ala mutila den. Gaur egun, soilik, hau da, badira emakumeak, bagara gizooraindik ere, etengabe entzuten den galdera bat nak, eta badira beste genero identitate batzuk da, eta okerrena da askotan galdera egiten dela ere. Transfobia izugarria da gizartean, eta askobadirudielako ez dagoela bestan, ez gara kontziente. Bada te ezer galdetzeko, hau da, autransfobia mota bat oso bistarrez hausnarketa egin ezean, koa dena, norbait jipoitzea eta sistemak hortara bideratu transa delako, adibidez, edo gaituelako, automatikoki galarrazoi beragatik norbait badetzen da norbait haurdun karrik uztea. Baina transfobia gelditzean ea haur hori neska mota asko daude zoritxarrez, ala mutila den, esateko beste eta horietako asko ez dira hain ezer ez balego bezala. «Aiba bistakoak. Transok etengabe German Urteaga haurdun zaude, zorionak! Eta, bizi dugu transfobia, alde bateGarmendia zer da, neska ala mutila?». Kri, tik ez bada, bestetik. Nahita Psikologoa eta Trans aktibista kri, kri… Eta haurdun dagoeedo nahi gabe, eta normalean nak galdera egiten duenaren nahi gabe egiten da, baina hoezjakintasun maila bera badu rrek ez du esan nahi min emaondorengoa erantzungo dio: ten ez duenik, transfobia ez de«Ba oraindik ez digute esan nik. Konponbidea? Hezkuntza.

Batzuetan baina laster jakingo dugu, Adin guztietan. Ikasi nahia. Eta isiltasunak izugarri enpatia apur bat ere bai. ekografiak erakusten digunebalio du, eta an», edo ondorengoa, «Ba, Beraz, mesedez, eta konkreneska izango da». tuki gaurko gaira itzuliz, hunabari da jendea Jaio aurretik jada genero rrengoan haurdun dagoen krisian dagoela identitate bat esleitzen zaio norbait ikusten duzunean ez orohar haurrari, honekin geiezaiozu ditxosozko galdera nero identitatea genitaletan egin. Mingaina baino lehen jadagoela esaten ari gara, eta rri burua martxan eta beste hau, barkaidazue baina transfoboa da, hau da, zerbait galdetu edo esan, edo isildu bestela. Batrans pertsonekiko burla, iraina, iseka, diskri- tzuetan isiltasunak izugarri balio du, eta nabari minazioa. Ezin dugu haur baten genero identi- da jendea krisian dagoela.

04 Hitz-aspertuan Txusma Perez Azazeta • Mendizalea eta Sua argitaletxeko koordinatzailea

# 371 • 2020ko apirilaren 24a

Elkarrizketa

Txusma Perez Azazeta Mendizalea eta Sua argitaletxeko koordinatzailea

«MENDI IBILALDI BATEN HELBURUA EZ DA GAILURRA, BAIZIK ETA BIDEA»

Hitz-aspertuan 05 Txusma Perez Azazeta • Mendizalea eta Sua argitaletxeko koordinatzailea

2020ko apirilaren 24a • # 371

Mendia eta mendiari buruzko liburuak idaztea dira Txusma Perez Azazetaren (Legazpi, 1958) pasioak.

Biak elkartu eta ogibide ditu aspaldiko urteetan, Sua argitaletxeari esker. ‘Likken’, ‘El mundo de los Pirineos’ eta ‘Euskal Herria’ aldizkarietako arima izan da hiru proiektuek iraun bitartean, eta dozena bat liburu sinatu ditu, guztietan inguruko mendietan ibilaldiak proposatuz.

Testua: Tere Madinabeitia

Argazkia: Txusma Perez Azazeta

Nola zaletu zinen mendira?

Aitarekin Legazpi inguruko mendietara joaten banintzen ere, nire familia ez zen bereziki mendizalea. Baina nire kuadrilla bai. Oso gazte hasi ginen, Antxon Burciok bultzatuta.

Nolakoak ziren lehen irteera haiek?

Aizkorrira joaten hasi ginen, Eginon eskalatzera, Ziordiara... beti Antxon Burciorekin. Espeleologia ere egin genuen, Javier Aldearekin. Ni baino zaharragoak ziren biak, eta esperientzia gehiago zuten. Gero Izadi Zaleak taldearekin hasi ginen, eta asteburuetan eta oporretan Pirinioetara joaten hasi ginen.

Lehen mendi haietatik mendi handiagoetara egin zenuten salto.

Pirinioetara asko joaten ginen, eta abuztuan Alpeetara; kota handiagoekin amesten hasiak ginen. Gogoan dut 1979. urtea, bigarren eskuko Jeep bat erosi eta muntatu ondoren, Marokora joan ginen. 3.000 metroko mendiak eskalatzea zen gure asmoa, eta 4.167 metroko Toubkal igo genuen, ohikoa ez zen ertz batetik gainera! Esperientzia ahaztezina izan zen hura, mendi haiei buruzko informazio handiegirik ez genuelako.

Ekintza bikaina izan zen hura.

Zein izan zen hurrengo urratsa?

Espedizio handiagoetan sartu ginen.

1983an Legazpiko Antxon Burcio, Jose Luis Arrazola, Javier Gutierrez eta ni elkartu eta Aconcaguara joatea erabaki genuen. Mendi horrek 6.962 metro ditu eta gure asmoa igo, eta jaitsiera eskietan egitea zen. Udalaren babesa izan genuen, eta dirua ateratzeko kontzertuak

eta errifak antolatu genituen. Laurak igo ginen gailurrera, eta oso pozik itzuli ginen.

Handik bi urtera, 1985ean, Juan Carlos Agirrek, Alberto Martinek eta hirurok Himalayara joatea pentsatu genuen, 7.000 metroko Ganesh Himal mendia igotzera. Baina gazteak eta eskarmentu gabeak ginen, eta oinarrizko kanpamendura iritsi ginenerako, itzuli egin behar izan genuen, etxerako hegaldia data zehatz baterako erosita genuelako. Bidaia hartan Nepalez eta hango jendeaz maitemindu nintzen, eta bidaiak egiteko filosofia aldatu zitzaidan.

Orduan konturatu nintzen bidaia baten edo mendi ibilaldi baten benetako helburua ez dela gailurra, baizik eta bidea.

Harrez gero behin baino gehiagotan izan naiz Nepalen eta Himalayan.

1990ko bidaia gogoratzen dut, Indiako Himalayan izan ginen orduan, 5.250 metroko Consolation Peak igotzen.

Gauza bat da Aizkorrira joatea, baina zure irteerak handiagoak ziren. Nola egiten zenien aurre diru aldetik?

Ikasten ari nintzela argi nuen dagoeneko nire bizitza bidaien eta mendiaren inguruan joango zela, eta horregatik ikasketak utzi eta lanean hasi nintzen.

Dirua behar nuen!

Kalotx tabernaren garaia hasi zen orduan.

Beti izan naiz ekintzailea, eta 1981ean Kalotx taberna ireki nuen Legazpin, herriko gazteentzako topagune izateko asmoz. Musika ona entzuteko eta lagunekin gustura egoteko tokia zen. Eta ni-

retzako diru iturri bat izan zen, urtean bi hilabetez urrutiko mendien bila joan ahal izateko.

Zure lan bizitzak, ordea, argitalpenen mundura eraman zintuen. Nolatan?

Nik argi nuen tabernako lana aldi baterako izango zela bakarrik; ez naiz oso taberna zalea izan inoiz, baina bidaiatzeko dirua behar nuen. Sararekin ezkondu nintzenean, Lasarte-Oriara joan nintzen bizitzera, eta gure bigarren alaba jaio zenean taberna uztea erabaki genuen. Orduan, mendiarekin eta diseinu grafikoarekin harremana zuten lagun batzuk egin nituen, eta proiektu zoro samar bati ekin genion. Mendiarekin zerikusia zuten ekintza guztien ingu-

«Nire familia ez zen bereziki mendizalea.

Baina kuadrilla bai. Oso gazte hasi ginen, Antxon Burciok bultzatuta» «Pasio hutsagatik hasi nintzen mendiari buruzko liburuak idazten; dozena bat baditut idatzita, eta beste bat inprentan da»

06 Hitz-aspertuan Txusma Perez Azazeta • Mendizalea eta Sua argitaletxeko koordinatzailea

# 371 • 2020ko apirilaren 24a

ruan Espainia mailako lehen aldizkaria argitaratzen hasi ginen, Likken.

Suaren liburu horietako asko zuk sinatu dituzu.

Goierriko irakurleei beren eskualdea hobeto ezagutzeko?

Zer nolako proiektua izan zen?

1995ean sortu genuen Likken , eta nik

Bai, pasio hutsagatik hasi nintzen mendiari buruzko liburuak idazten. Mendia gustatzen zitzaidan, argitaletxe batean lan egiten nuen, eta hain gustuko nituen bi alderdi horiek uztartzea erabaki nuen.

Nire lehen liburua Montes de Gipuzkoa izan zen, 2000. urtean. Gero beste batzuk etorri ziren: Montes de Donostia, Trekking Donostia Baiona, Trekking Irati Belagua, Los mejores recorridos para conocer la montaña vasca, 57 rutas senderistas por EH, 100 rutas senderistas por Navarra, Las otras Cumbres de la montaña vasca, Rutas y restaurantes con encanto de Navarra, Rutas y restaurantes con encanto de Gipuzkoa ...

Uste dut 12 liburu direla nik argitaratutakoak.

Liburu batean baino gehiagotan agertzen dira Goierriko mendiak: Montes de Gipuzkoa, Los mejores recorridos para conocer la montaña vasca, Cimas olvidadas, 57 rutas senderistas, Rutas y restaurantes con encanto de Gipuzkoa, Rutas circulares faciles…

zuzendari lanak hartu nituen nire gain.

Piraguismoz, eskaladaz, btt-z, bidaiez... idazten zuten kolaboratzaileak genituen, baina ez zegoen dirurik haiek ordaintzeko, guztiontzako lan altruista izan zen. Eta guretako, gainera, oso estresantea, ez genuelako dirurik irabazten eta galtzen ere hasi ginelako. Saltsa handi samarrean sartu ginen, ez genuelako esperientziarik mundu hartan, eta bi hilean behin aldizkaria kioskoetara iristea guretzako garaipen handia zen, nahiz eta dirua galdu. Gure pasioa arrazoia baino handiagoa zen. Hala ere, bi urtean zehar 12 aldizkari kaleratu genituen, eta bizirauteko asmoz, inprenta eta argitaletxe ezberdinetara jo genuen, laguntza eske. Horrela ezagutu nuen Sua argitaletxeko zuzendaria Barbastroko natura-turismoari buruzko feria batean.

Suarekin etapa berri batean murgildu zinen.

Argitaletxeko zuzendaria Javi Pascual zen, eta berarekin harremanetan jarri nintzen elkarrekin kolaboratzeko aukera aztertzeko. Horrela sortu genuen El Mundo de los Pirineos aldizkaria. Nik esperientzia nuen mendiko gaietan eta aldizkariak egiten, eta enpresa bat behar nuen nire lana egiteagatik hilero nomina ordainduko zidana. 1997. urtea zen.

Zein da zure liburu kuttuna?

Aurten, Montes de Gipuzkoa liburuaren seigarren edizioa kaleratu dugu. Nire lehen liburua izan zen, eta horregatik da seguruenik nire kuttunena. Gainera, iaz Antxon Burcio nire lagun handiaren laguntza izan nuen, mendi tontor guztiera berriz igo eta bakoitzean argazki bat ateratzeko; irudi horiekin aberastu egin dugu lehen ediziotik 20 urtera argitaratu den edizio berri hau. Bertan, Gipuzkoari dagozkion Gailurren Katalogoan jasotzen diren gailur guztiak sartu ditugu.

Zein liburu gomendatuko zenieke

‘El mundo de los Pirineos’ aldizkariarekin hasi zinen, hortaz.

Bai. Aldizkari hartan, guretzako idatzi eta argazkiak salduko zizkiguten kolaboratzaileak eta egileak koordinatzeaz arduratu nintzen. Eta Pirinioak zeharkatu nituen goitik behera, sare komertzial bat osatzeko helburuarekin, ez bakarrik euskarri ekonomikoa ziurtatzeko, baita laguntzaileak bilatzeko ere.

Ondoren ‘Euskal Herria’ sortu zen.

Argitalpenak ondo funtzionatzen zuen, eta garai hartan 20 lagun aritu ginen lanean argitaletxean. Urtean 30 titulu baino gehiago kaleratzen genituen, liburu, mapa edo aldizkari formatuarekin. Eta bat gehiago sortzea erabaki genuen, Euskal Herria aldizkaria, gure herrialdeko bidaia, kultur, natura eta mendiari buruzko artikuluak argitaratzeko. 2002an kaleratu genuen lehen aldiz, eta 2013ra arte iraun zuen.

«Nire liburu kuttuna ‘Montes de Gipuzkoa’da, lehena. Aurten seigarren edizioa kaleratu dugu, mendi tontor guztietan ateratako argazkiekin» «Goierrin mendi ibilaldi polita, nahiko erraza eta ez oso ezaguna 901 metroko Ausa Gaztelura igotzea izan daiteke»

Zure azken liburua Legazpiko Zum Edizioak argitaletxearekin elkarlanean kaleratu duzu, mendia eta gastronomia uztartuz. Osagarriak al dira bi gai horiek?

Aspaldiko laguna dut Josema Azpeitia eta behin baino gehiagotan pentsatu genuen libururen bat elkarrekin egitea.

Euskal Herrian beti egon dira elkartuta mendia eta gastronomia, eta oso erraza izan zen bi jarduera horiek argitalpen batean elkartzea. Liburu horretan, Josemak jatetxe batzuk proposatzen ditu eta nik txangoak egiten ditut inguruetan. Elkarlana Josemarekin eta argazkietaz arduratzen den Ritxar Tolosarekin izan da, baina liburua Sua Edizioak argitaletxearen proiektu bat da. Bilduma baten bigarren alea da, lehena Rutas y restaurantes con encanto de Navarra izan zen.

Zein da zure hurrengo proiektua?

Egun hauetan entregatu dut argitaletxean nire hurrengo liburua, eta uda hasieran kaleratuko da Rutas circulares faciles izenburuarekin. Liburu honetan, Euskal Herriko mendietan familiarekin egiteko 30 txango deskribatzen ditut.

Urte batzuk dira Legazpiko nire lagun mendizaleen kolaborazioa dudala txango gehienak egiteko. Igandero elkartzen gara goizean goiz, giro onean mendi ibilaldi bat egiteko.

Argitaletxeko lan honegatik mendian asko ibili zara eta Euskal Herri osoa ezagutzen duzu. Goierri hobeto ezagutzeko ibilaldi bat gomendatuko al duzu?

Goierrin mendi ibilaldi polita, nahiko erraza eta ez oso ezaguna Ausa Gaztelura igotzea izan daiteke, 901 metro dituena. Larraizko zelaietatik irtenda, Txindokira igotzeko ohiko bidea alde batera utzi eta Txindoki berari edo Larrunarriri begiratzeko toki paregabea den talaiara igo behar da. Gainera, gailurrean XIII. mendean eraikitako Erdi Aroko gotorleku baten aztarnak ikus daitezke.

Nafarroako Erresuma defendatzeko gazteluetako bat zen.

Hitz-aspertuan 07 Txusma Perez Azazeta • Mendizalea eta Sua argitaletxeko koordinatzailea

2020ko apirilaren 24a • # 371

Zein da?

Mendia eta liburuak, bi pasio Suaren babesean

A

spaldian Lasarten bizi bada ere, Legazpin oso finko mantentzen ditu erroak Txusma Perez Azazetak eta, besteak beste, gazte garaiko kuadrillarekin harreman estua du oraindik. Ia igandero elkartzen da betiko lagunekin mendi bueltaren bat emateko; haiekin zaletu zen hain zuzen, gerora bizimodua emango zion mendira. Izan ere, adin ertaineko legazpiarren oroitzapenen kutxan gordeta dagoen Kalotx tabernatik igaro ondoren, mendia aukeratu zuen lanbidetzat, argitalpenen munduarekin uztartuta. 1995ean Likken aldizkariarekin hasi zenetik, beste bi aldizkaritan utzi du arrastoa Txusmak –El mundo de los Pirineos eta Euskal Herria, biak Sua argitaletxeak kaleratutakoak– eta mendiari buruzko dozena bat liburutan jarri du sinadura, horiek ere gaur egun koordinatzen duen Suaren babesean idatzita.

Koronabirusak hurrengo liburuaren prestaketa lanetan harrapatu du, eta etxean amaitu ditu azken zuzenketak; inprentan da dagoeneko Rutas circulares faciles. Bertan proposatutako ibilbideekin asetu behar izan du hasierako mendi gosea, guztiak bezala, etxean konfinatuta baitago. Ohitzen joan dela dio, errutina bat finkatu duela, eta egunero gimnasia, luzapenak, zumba eta pasilloan lau kilometroko ibilaldiak egiten dituela itxialdiari aurre egiteko. Jarduera fisikoaren garrantzia aldarrikatzen du Txusmak, hau guztia amaitzean normaltasunera itzultzea erraztu egingo duelakoan baitago. Koronabirusa iritsi aurreko bizimodua berreskuratzeko irrikitan dago, batez ere mendi ibilaldiekin jarraitzeko. Konfinamendua amaitutakoan mendiak bete egingo ote diren beldur da, baina hasierako berotua igarota, betikoak geratuko direla uste du, eta hala ez bada, inorekin topo ez egiteko adina bide badaudela dio.

Euskal Herritik kanpo, nondik nora ibili zara azken urteetan?

Tibetera bidaiatu nuen 2004an, Khailas mendi sakratuaren inguraketa egiteko.

2008an, berriz, Nepalera joan ginen familia osoa, Annapurnako trekking-a egiteko. Gure alabak gazteak ziren orduan, baina bikain ibili ziren bide guztian zehar. 2012an ere familian joan ginen Indiako iparraldea ezagutzera. Eta 2017an Nepalera itzuli gara familia osoa berriz ere, beste trekking bat egitera, orduan Lantang eta Gosainkunda inguruetan.

Zein izango da zure hurrengo espedizioa?

Duela urte batzuk Iñaki Ochoa de Olza Sos Himalaya fundazioarekin kolabora-

tzen dut, eta une honetan Makaluko haranean ospital bat martxan jartzeko konpromisoa hartuta dugu. Azken hilabete hauetan funtzionamenduan dago, anbulategi bateko oinarrizko zerbitzuak ematen. Hurrengo urratsa da medikuak kontratatzea, kirofano bat eramatea eta inguruko biztanleei ebakuntzak egin ahal izateko beharrezkoa den guztia instalatzea. Nik uste dut horixe izan daitekeela nire hurrengo espedizioa, Nepalera.

Familia oso gertu izan duzu beti.

Bai. Gure alabek, oso txikiak zirenetik gurekin bizi izan dute mendiarekiko Sarak eta biok dugun pasioa, eta urte hauetan lagundu egin didate Pirinioetara jaialdiak antolatzera edo kanpinak

bisitatzera. Mendi ibilaldi ugari ere egin dituzte gurekin Nepalen, Indian, Marokon edo Turkian.

Zu mendizale amorratua zara, baina ingurukoen artean ere zaletasun bera ikusten al duzu? Euskaldunak hain mendizaleak al gara?

Historian zehar euskaldunok mendiarekiko zaletasun handia izan dugu; lehen, bertan lan egiten zuten, gero mendi taldeekin txangoak egiteko boom-a etorri zen, eta orain bakarka, familian edo lagunekin joateko ohitura dago. Nire ustez, horixe izan zen ni mendira igotzen hasteko abiapuntua, lagunak. Kuadrillan beti izan dugu mendira joateko prest dagoen talde bat, eta gaur egun ere astero elkartzen gara horretarako.

08 Herri jakintza Sendabelarrak

# 371 • 2020ko apirilaren 24a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Gailur: Teilatuaren goreneko habea,

«Ezer ez dagoen lekuan, eskuak garbi»

bi isuriak bereizten dituen gainaldea.

Gailurretik hormetara luzatzen diren kapirioak ‘siratsak’ dira. Teilatuan, berriz, gailur-teilek estaltzen dute. ‘Galdor’, ‘galdots’ edo ‘gandor’ ere erabilia.

Besterenak hartzeko irrikari eusteko erremediorik egokiena, eza. Gizakiaren ahuldadea zerbait dagoenean agertzen dela.

1885-4-23. Jorge Agirre euskal idazlea jaio zen, Zegaman.

1973-4-23: Miguel Altolagirre organista eta zuzendari lazkaotarra hil zen.

1915-5-3: Gurutz Sarasola ‘Lotsati’ euskal poeta jaio zen, Itsasondon.

Sendabelarrak

Amuntza Lurreko huntza izenez ere ezaguna, maiatz-ekain artean loratzen da. » Izen herrikoia Amuntza.

» Izen zientifikoa Glechoma hederacea L. (Lamiaceae).

» Ezaugarriak Landare herrestaria izan arren, lorea emango duten adarrak bertikalki hazten dira. Loreak urdin-more kolorekoak dira, eta bizpahiru jaio daitezke adarraren puntu beretik. Landare iletsua da.

Sendabelarren erabilera

L

andareen printzipio aktiboak erauzi eta ekintza farmakologiko bihurtzeko hainbat modu daude:

» Ukenduak Sendabelarren erabilera ohikoenetakoa da ukendua, mina edo gaitza dagoen tokian aplikatzeko oso aproposa delako. Zauriak, erlakiztenak, granoak eta antzekoak kentzeko, edo eragindako mina edota azukrea gutxitzeko erabiltzen ziren.

Belar bakoitzaren propietatea gorabehera, ukenduak egiteko modua

Zelai, bide, hormetan... leku hezeetan aurki daiteke.

» Atal erabilgarriak Hostoak eta eta loreak.

» Propietateak eta erabilpenak Batez ere, gernu-aparatuko eta arnasbideetako gaixotasunetarako erabiltzen da, eztula, bronkitisa, katarroak eta beste sendatzeko. Zauriak sendatzeko, dekozioarekin garbitu zauria, edo kataplasma moduan aplikatu. Infusioan, 20-25 gramo landare ur litro batean. Kataplasma egiteko, landarea ondo txikitu, gasa batean bildu, eta aplikatu.

» Kontraindikazioak Gastritis kasuetarako kontraindikatua dago.

oso antzekoa da kasu gehienetan.

Egokiena da egun batean biltzea, eta hurrengoan egitea ukendua, belarrak garbitu eta lehortzen utzi behar direlako. Hori eginda, belarrak txikitu eta beste osagaiekin batera egosten dira kazuela edo zartagin batean. Indar gutxiko suarekin egosi behar dira, sendatzeko propietateek indarrik gal ez dezaten, eta ordubete inguruan belarren kolore berdea hartzen du olioak.

Iragazi egiten da ondoren, eta argizaria gehitzen zaio, hoztutakoan, solidotzeko.

Esan bezala, ia edozein sendabelar erabil liteke ukenduak egiteko. Sarritan, bildutako belar mota guztiekin egiten zen ukendua, erabilera askota-

rako ukenduak egiteko. Hala, ukendu berean aurki daitezke: intsusa, erromeroa, zaingorria, pasmo-belarra, berbena, iodo-belarra, plantain edo llanten luzea eta borobila, kardabera horzduna eta lisoa, uztao-belarra, suge-belarra, malba, mantzanila, tipula erdia... Oro har, pasmo-belarra, berbena eta zaingorria oso ohikoak dira ukenduetan. Sukaldaritzatik gertuagoa dauden hainbat ere erabiltzen dira, esaterako: baratxuria, tipula eta intxaur azalak.

Iturria: Legorretako Udalak kaleratutako ‘Ez zela kajoi batean gordetzekoa’ liburua.

Bertsoa • Kate motzean 09 Ane Beloki • Esther Irastorza

2020ko apirilaren 24a • # 371

Gaiak hala dio

Kate motzean Esther Irastorza Apaolaza • Irakaslea

«Azokak bisitatzea izugarri gustatzen zait» Ane Beloki Lopez

Testua: Mikel Albisu Argazkia: Zuriñe Unzueta

Gaia: Udaberriko festekin zer?

Neurria: Hamarreko handia Doinua: Amodioa gauza tristea Udaberria loratu zaigu ta kaleak daude hutsak eskualdeko ondorioak ere ez dira kamutsak parrandazale garen guztiok festak ditugu laguntzat Lazkaon dira San Prudentzio ta Legazpin Santikutzat baina herriko jai gabe utzi gaitu koronabirusak Antolatuta izanagatik festa egun dotoreak jada ez dira hain atseginak gure aho zaporeak Legazpin festak irailerako utzi ditugu gordeak laguntzen badu eguraldiak konpainiak, umoreak dudarik gabe izango dira sekula baino hobeak

HURRENGOA » Bertsolaria: Mikel Urteaga Azkue Gaia: Goierriko bertso-eskola(k)

Algortan (Getxo, Bizkaia) bizi da eta Lehen Hezkuntzako irakaslea da Esther Irastorza Apaolaza (Olaberria, 1966).

Hamabostean behin etortzen da Olaberrira, Bildotxaga jaiotetxera. Orain, konfinamendua dela eta, «baserri inguruko parajeak, eta etxe barruan suaren goxotasuna» faltan sumatzen ditu.

Zer ematen dizu jaiotetxeak?

Ama ikustearen poza, berarekin egoteko aukera, lagunekin egotekoa… Bertako euskara modu naturalean erabiltzea, eta semeei baserri giroko kulturaren transmisio zuzena emateko aukera.

Nola daramazu konfinamendua?

Hasierako egunak, familian pertsona nagusiak ditugun guztion moduan, kezkatuta pasa nituen; gure kasuan ama, eta urrun… Bera ondo zainduta eta lasai ikusita, lasaiago nago.

Oporretarako leku bat.

Ze zaletasun dituzu?

Adibidez Alenteixo, Portugalen.

Sukaldean aritzea asko gustatzen zait.

Horregatik, edozein lekutara joaten naizela ere, bertako azokak bisitatzea izugarri gustatzen zait.

Zer gosaltzen duzu?

Fruta ale bat, eta esnea, azukrerik gabeko olo malutekin.

Amets bat.

Pelikula bat.

Mala hierba.

Liburu bat.

Miñan, Amets Arzallus Antia eta Ibrahi-

Une honetan, Covid-19 ren aurkako txertoa lehenbailehen aurkitzea, eta pertsona guztien eskura izatea.

ma Balderena.

Musika talde edo abeslari bat.

Sukaldeko mantal bat, nire ikasle guztien izenak grabatuta zituena.

Ken 7.

Goierriko txoko bat.

Abesti bat.

Hertzainak-en Aitormena.

Ordiziako feria eta gure baserriaren inguruan dagoen Urbaundi aldea.

Kolore bat.

Getxon biziko ez bazina…

Urdina.

Olaberrian, jakina!

Jaso duzun oparirik bereziena.

10 Erreportajea Aramako Gaztaintxota elkartea

# 371 • 2020ko apirilaren 24a

Erreportajea

JATORRITIK EKINDA, BALIOEI EUTSI ETA HERRIA EGIN Testua: Ariane Vierbücher Iturbe

Duela sei urte sortu zuten Araman Gaztaintxota Elkartea. Euskara, kultura eta herrigintza oinarri hartuta egin du bidea.

K

omunitateari loturiko balioak sakonagoak izan ohi dira herri txiki edo landa eremuetan. Balio horiei eustea ezinbestekoa da, garapen politikekin batera, metropolizazioaren fenomenoari aurre egiteko. Ez da erronka makala. Baina tokian tokiko errealitatetik, eta jatorritik ekinda, herria egiteko pausoak eman daitezkeela erakutsi dute Araman.

Gaztaintxota Kultur Elkartea Araman sortu eta aurkeztu zuen herritar talde batek2014. urteko udaberrian, «euskara, kultura eta herrigintza oinarri hartuta», Unai Galparsoro taldeko kideak gogoratu duenez. «Adin-tarte ezberdinetako jendeak» osatzen du kultur elkartea, «batzuk aurrez jada zinegotzi izandakoak, eta beste batzuk, berriz, udaletxetik pasa gabekoak».

Baina gogorarazi du, atea irekita duela elkarteak: «Herritar orori zabalduta dago, eta kide gazte berriak erakartzea ere bada gure erronka, jada zahartzen hasita baikaude bertako kideak».

Hilabetean behin biltzen dira gutxienez Aramako udaletxeko liburutegian, baina esku artean duten agendaren arabera «maizago» ere biltzen dira. Bilere-

tan, «5 edo 10 lagun inguru bildu» ohi dira, eta «okasioaren arabera eta bakoitzaren ahalmenaren arabera, ekimenak aurrera ateratzeko herritar gehiagoren laguntza ere izan ohi dugu, kasu bakoitzean dagoen beharraren arabera». Eta pertsona bakoitzak «bere ideia edo ekarpenak ekartzen ditu bilerara, eta bertan, denen artean forma ematen zaie ekimenei».

Betikoari eutsiz Duela sei urte elkarte berria sortu zutenean, «herrian urtez-urte errepikatzen ziren kultur ekitaldiak, herriko jaiak, aste kulturala, gabonetako ekintzak... antolatu eta dinamizatzea» izan zen helburua, eta bide batez, «jende gehiagora iristea ahalbidetuko zuten ekimen berriak antolatzea eta gauzatzea baita ere». Beti ere, «herritarren parte-hartzea bultzatuz eta herriari bizitza emateko helburuarekin». Beste funtzio garrantzitsu bat ere badu elkarteak, eta hala nabarmendu du Galparsorok: «Udal-taldeari laguntza eman eta lankarga arintzea».

Urteak aurrera, helburuak «betikoa izaten jarraitzen du, herrian kultur ekimen berriak sortzen jarraitzea, herria bizirik mantentzea eta ahalik eta herritar gehienera iristea». Kontutan izanda Arama Goierriko herri txikienetako bat dela, jendea herrian geratzeko irtenbide bat ematen saiatzen dira: «Lan hori ez da erraza 200 biztanleko herri batean, jendeak aldameneko herri handiagoetara jotzeko ohitura duenean».

«Ez da erraza jendea herrian geratzea, jendeak aldameneko herri handiagoetara jotzeko ohitura duenean» «Helburua kultur ekimen berriak sortzen jarraitzea, herria bizirik mantentzea eta ahalik eta herritar gehienera iristea da» Unai Galparsoro Gaztaintxota elkartea kidea

Erreportajea 11 Aramako Gaztaintxota elkartea

2020ko apirilaren 24a • # 371

Gaztaintxota, mendian gora gaztaina bat

G

aztaintxota Elkartearen ikurrak badu istorio bat. 2014 urteko irailean, Kultur Astearen barruan, kultur elkartearen irudia izango zenaren logotipo lehiaketa antolatu zuten. Herritarrek hartu zuten erabakia: Unanue-Aranburu familikoen logoa izan zen bozka gehien jaso zuena.

Logotipoak Arama eta Gaintza udalerriak banatzen dituen menditxoaren izena irudikatzen du, Gaztaintxota; eta horrez gain, Araman gaztainak izan duen garrantziari ere erreferentzia egiten dio. Izan ere, gaztaina-leku oparoa izan da Arama. Bitxikeria moduan, datu bat: 1784an, 4.467 gaztainondo zeuden; 1928ko fruta arbolen udal zentsuaren arabera, 11.028.

Biak uztartu eta hortik sortu zen irudia: Gaztaina , pertsonaia alai bihurtuta, Gaztaintxota mendian gora doa.

Gure Zirkua Araman izan zen iaz. Egun haietan harreman polita sortu zen zirkuko eta herriko jendearen artean. Gaztaintxota

Atzera begira jarri eta sei urteko ibilaldi hontan antolatutako denetariko ekitaldiak ekarri ditu gogora Galparsorok: «Bertso-afariak, mendi-irteerak, azoka ekologikoa, kantu-bazkariak, artisau garagardo dastaketak, kontzertuak, magoak, pailazoen emanaldiak, pala-txapeleta, zine-kluba...».

Azken urtean antolatutakoen artean, pertsonak eta haien ongizatea erdigunean jartzen dituzten bi ekimeni azpimarra egin die Gaztaintxotako kideak. «Elkartasun Zaporeak egitasmoaren baitan, Lesbosen (Grezia) dauden errefuxiatuentzat arropa eta janari bilketa antolatu genuen, Zaporeak erakundearen laguntzarekin». Gabonetan izan zen hori. Egun horietan baita ere, kantu-eskean lortutako dirua, 1.000 euro, Aspanogi elkarteari bideratu zioten.

Urtetik urtera, berritasunak ere sartu dituzte, azkenetakoa, zine-kluba izan da. «Jatorrizko bertsioko pelikulak proiektatzen ditugu euskarazko azpiti-

tuluekin hilean behin, Filmazpit programari esker».

Zirkuaren bisita Baina ekitaldi guztien «ikusgarriena eta jendetsuena», iazko Gure Zirkuaarena izan zen. «2018. urte hasieran jarri ginen Iker Galartzarekin harremanetan Aramara zirkua ekartzeko gonbitea egiteko, baina jada birako herri guztiak itxita zituzten eta gure aukera baztertuta geratu zen». Gaia alboratuta zutela, ustekabeko polita hartu zuten.

«Gure sorpresa izan zen iazko urrian Ikerren dei bat jaso genuenean, Gure Zirkua-ren birari amaiera emateko Arama proposatuz».

Karparen eta karabanen kokapenazehazteko «nahikoa lan» izan zuten, eta «kostata» izan bazen ere, azkenean parkearen aldamenean jartzea erabaki zuten. Zirkuak zenbat jende ekarriko zuen aurrikusi eta erronka horri aurre egiteko, frontoian taberna bat jartzea

erabaki zuten, etorri behar zen jendetzari eta zirkuko langileei jan eta edateko zerbitzua emateko. Eta era berean, aparkaleku arazoei aurre egiteko, trafikoa zuzentzeko jendea mobilizatzea ere erabaki zuten. Deialdia egin eta erantzuna bikaina izan zen: «40 lagunetik gora apuntatu ziren tabernan eta trafikoan lan egiteko».

Urriaren 25ean hasi eta azaroaren 3ra arte, «14 emanaldi, eta ia 4.000 pertsona» gerturatu ziren Aramara. Oroitzapen politak datozkio burura Galparsorori: «Giro ezin hobea sortu zen zirkuko langile eta herritarren artean. Horren adibide da, azken egunean antolatu genuen bazkaria».

Orain, munduaren martxa eten bada ere, etorriko dira herritik eta herriarentzat lan egiten jarraitzeko garai hobeak.

Bere txikitasunean handi, Gaztaintxota Elkarteak herri nortasun propioa eraikitzearen aldeko bidean lanean segiko du aurrerantzean ere, nekaezin.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 371 • 2020ko apirilaren 24a

Erretratua

PASEO NATURALEAN BARRENA Egun hauetan, inoiz baino gehiago datorkit gogora jaioterria, Ataun; eta joaterik ez dudan arren, buruan ditut bertako bideak eta bidexkak, txikitako eta ez hain txikitako oroipenekin nahasiak.

K

oronabirusak eragindako itxialditik idazten dut hau, egun erdia balkoian eta beste erdia etxeko lanetan nabilen honetan. Pentsatzen dut denok antzera ibiliko garela, geure egunerokora bueltatzeko gogoarekin. Eta egun hauetan, inoiz baino gehiago datorkit gogora jaioterria, Ataun, eta joaterik ez dudan arren, buruan ditut bertako bideak eta bidexkak, txikitako eta ez hain txikitako oroipenekin nahasiak. Ibilbide batera gonbidatzen zaituztet, beraz. Ez da ibilbide luzea izango, baina itxialditik ateratzen naizenean egingo dudan lehenengoa izango da, pixkanaka aterako baikara, lotsaz eta ikaraz seguru asko, eta horrelakoetan gure bazterretara joan nahi izaten baitugu.

Amaren etxeko terrazan hasiko dut bidaia. Txikitan aitona-amonen alboan jandako merienden usaina du hasiera horrek, edo aitonak harrapatutako ezkalu frijituena. Trizikloan egindako lehenengo saiakerak eta euriaren aterpean harturiko kafesneak ere hor daude, memorian betiko gordeta.

Eskailerak jaitsi eta etxe alboko zubia igaroko dut. 1983ko uholdeek eraman zituzten adreilu eta hormigoizko paretak, eta horien ordez metalezkoak daude orain. Zubia igarota, gure etxean Intxaur Txiki deitu ohi diogun eta jada txikia ez den intxaurrondoa dagoen tokira joango naiz, eta egurrezko bankuan eseriko naiz. Hortik begiratu bat egingo

Amaren etxeko terrazan amona zena eta biok, duela 20ren bat urte.

Izaskun Egiguren Beasain-Ataun

diot Jentilbaratzari, Jentilen etorreran sua pizten duten mendiari.

Aurrera jarraituko dut Paseo Naturalean barrena, eta baratzea eduki ohi genuen tokira iritsiko naiz. Behin han ginela, aitona-amonei laguntzen, harri izugarriak hasi ziren erortzen goiko menditik, Dorronsorora doan bidea egiten ari baitziren. Itxura denez, zerbait gaizki kalkulatu zuten, eta gu han behean ginen. Aitonak esan zigun geure burua lurrera botatzeko eta eskuak buruan jartzeko. Bera gerran ibilia zen, frontean ez bazen ere.

Orain intxaurrondoak daude lehen baratzea zen tokian, eta hor dago, baita ere, amona eserita egon ohi zen egurrezko bankua. Berak zioen, jada zahartu zenean, gaztetako kontuez oroitzen zela han eserita, Arrondo auzora begira.

Ni ere han eseriko naiz, eta berak irakatsitakoak etorriko zaizkit burura.

Bidean aurrera egingo dut beheko aldetik, Paseo Naturala goian utzita.

Orain sasiak dauden arren, lehen garbigarbi ageri zen, eta uda iristean belarretan ibiltzen ginen bertan. Betiko tokian egongo da udan bisitatzen genuen putzua ere. Oker ez banago, putzu horretan ikasi zuen igeri Amaiak. Sugeren bat ere agertzen zen tarteka.

Itzulerako bidean, gaztetxotako kontuak etorriko zaizkit gogora. Txikitako jolasak ahaztuta, bakardade apur baten bila joaten nintzen liburu batekin ekain aldean, eta han nengoela, tartekamarteka belar sortaren bat jaisten ikusten nuen pareko menditik behera, kablean irristaka. Eta oroipen berriak sortzeko, bidean ikusi nahiko ditut Maria eta Sebastian paseatzen, eta Eneko eta Garazi futbolean.

Ibilbidea berriro amaren etxean amaituko dut. Berriro egongo gara denok batera elkarrekin terrazan, guraso, anaia-arreba eta lehengusu. Igaro ditugun egun gogorrak gurekin izango dira, baina bizkotxo batekin goxatuko ditugu, Lizarrusti aldera begira begiek atseden hartzen duten bitartean. Ordura arte, besarkada bat guztiontzat Beasaingo balkoitik.

Gaztejira 13 Elena Zubiria eta Marta Sargento • Intza Sacristan

2020ko apirilaren 24a • # 371

«Merkatariek gure laguntza behar dute»

ELENA ZUBIRIA ETA MARTA SARGENTO • #CuandoEstoPase

INTZA SACRISTAN

Desikasiz, aurrera @Intzasacris

Krisia aukera bihurtuz

N

Testua: Andrea Aranburu

E

lena Zubiriak eta Marta Sargentok (Beasain, 1995) #CuandoEstoPase ekimena zabaldu dute Goierrin pandemiak eragin duen krisiari aurre egiteko asmoarekin.

Nola sortu zen iniziatiba hau?

Orain dela gutxi, Segoviako (Espainia) gazte batzuek garatutako iniziatiba solidario honen berri izan genuen. Segoviako merkatariei laguntzeko sortu zen ideia hau.

Proiektuari forma ematen hasi zirenean, Madrileko Aizink enpresak garatu duen #CuandoEstoPase ekimena topatu zuten, eta ideiarekin bat egin zuten. Eta guk, herriko merkatariei laguntzeko asmoz #CuandoEstoPase proiektua Goierriraino zabaldu dugu.

Zertan datza?

Erosketa-bonuetan oinarritutako iniziatiba bat da. Parte hartzen duen merkatariek cuandoestopase.aizink.com webgunearen bitartez bonuak saltzen dituzte. 3 bonu ezberdin eskaintzen dituzte, eta dendak erabakitzen du bakoitzaren prezioa, saltzen dituen produktuetan edo zerbitzuetan oinarrituz. Horrela, erosle bezala sartu gaitezke, nahi ditugun bonu guztiak erosi, eta dendak berriz ere irekitzean bonu horiek dendako produktuengatik edota zerbi-

tzuengatik trukatu. Saltzaileek diru sarrera bat eskuratzeko aukera izatea da helburua. Ekimena guztiz solidarioa da eta erositako bonuak zuzenean dendei ordaintzen zaie, ez dago bitartekaririk.

Momentuz ordainketak PayPal bitartez egiten dira, ez baitute aurkitu ordainketa zuzenean enpresei egiteko beste biderik. Baina ordainketa egiteko bestelako moduak baloratzen ari dira.

Nori dago zuzenduta?

Enpresa txiki eta ertainei, eta autonomoei eskaintzen zaie. Printzipioz, lan etenaldia eskatu dutenek ezin dituzte bonuak saldu, legez ezin baitute fakturatu. Etenaldia eskatu ez duten dendek saldu ditzakete, edota irekita jarraitzen duten negozio txikiek. Salmenta asko jatsi da eta laguntza behar dute.

Gipuzkoako merkataritza elkarte guztiekin jarri gara harremanetan, eta baita Beasaingo, Ordiziako eta Lazkaoko udalekin ere. Guk proiektua zabaltzen dugu, eta negozio bakoitzak baloratu dezake ea bideragarria den ala ez.

Saltzaile edo erosle moduan parte hartzeko: cuandoestopase.aizink.com. @cuando.estopase

ormaltasuna zen arazoa. Krisiak zerbait hautsi dela inplikatzen du; eta hausten den momentutik, aurretik geunden tokitik atera eta beste bide bat hartzeko aukera ematen digu. Milaka pertsonek ez dute hontaz pentsatzen jartzeko pribilejioa, baina (oraingoz) etxean behar basiko guztiak beteta ditugunok hausnartzeko erantzukizuna dugula uste dut. Epe-laburrera eta bakar batzuen ongizatean pentsatzeari utzi eta epe-luzera eta ongizate kolektiboan pentsatzeko ordua iritsi da.

Agerian geratzen ari diren injustiziak aspalditik zeuden hor, baina pandemiak agerian utzi ditu. Sistema honen arazo estrukturalak, orain arte, eguneroko bizitzan jende askorentzat ikustezinak izan direnak.

Pandemia hau, bestalde, krisi handiago baten zati bat baino ez da: krisi klimatikoa.

Egoera honek gure lehentasunetaz ohartzera bultzatu gaitu, eta mehatxu bat dagoenean ekintza azkar eta nahiko eraginkorrak abian jartzeko gai garela ikusi dugu.

Eta hori da, hain zuzen, krisi klimatikoari aurre egiteko ikasi behar duguna: «nik nahi dut»-etik «guk behar dugu»-ra pasa, «gu» horretan beste espezieak eta egungo sistemak kontuan hartzen ez dituen kolektiboak ere zainduz.

14 Garapena Covid-19aren eragina bailararen garapenean

# 371 • 2020ko apirilaren 24a

Garapena

ALDAGAI BERRIAK DITUEN KRISI BATEN ATARIAN Testua: Iñaki Gurrutxaga

Enpresek eta autonomoek dituzten beharrak eta arazoak kudeatzen laguntzeko lantalde bat du martxan Goiekik.

Krisiaren lehen ondorioak paraitzen hasia da bailara.

E

torkizunari aurre egiteko elkarlanean jarraitu beharko dugu orain arte bezala, eta ziur nago guztion laguntzarekin eta ahaleginarekin aurrera irtengo garela». Latza da egoera, inor gutxik espero gabea, baina baikortasun mezu hori zabaldu nahi du Iker Galparsoro Goieki garapen agentziako zuzendariak. 1980ko hamarraldian industria krisi bortitza sufritutako eskualdea da Goierri behea, eta egungoak bestelako osagai oso ezberdinak baditu ere, ordukoan bezalaxe, lankidetzak arindu eta erakuts dezake zein den urratu beharreko bidea.

Herrialdeko garapen agentzia eta hainbat eragile sozioekonomikorekin batera, Covid-19 birusak eragin dituen eta eragingo dituen kalte ekonomikoei aurre egiteko Gipuzkoako Foru Aldundiak sortu duen mahai teknikoan lanean dihardu Goiekik. Bertan, Goierri beheko enpresek eta autonomoek dituzten arazoak eta beharrak azaltzeko aukera izango du garapen agentziak, eta hori guztia kudeatzen laguntzeko lau arloz osatutako koordinazio talde jarri du martxan apirilean.

Egoera berrira egokitu beharra Goiekiko Industria, Turismoa, Zerbitzuak eta Ekintzailetza arloek osatzen duten lantalde hori astean bitan elkartzen da, eta sektore bakoitzaren analisia

gauzatu eta esku artera iristen zaizkien kasu konkretuei jarraipena egiten diete. «Kasu bakoitzari diagnosi pertsonalizatu bat egin eta laguntza egokiena ematen saiatuko gara. Gure asmoa da datozen asteetan ahalik eta enpresa eta autonomo gehienekin harremanetan jartzea», aurreratu du Galparsorok.

Birusaren bat-batekotasunak «jokoz kanpo» harrapatu ditu munduko eragile soziekonomikoak, eta inor ez da gai esateko denboran zenbat luzatuko den eta zer nolako egoera arrastoa utziko duen. Jakina dena da etorkizuna «zerbait berria» izango dela, eta egoera berri horretara egokitu egin beharko duela gizarteak. «Datozen hilabeteak gogorrak izango dira, eta enpresetan nahiz enpleguan eragin zuzena izango du honek guztiak. Enpresa, autonomo eta ekintzaileen zerbitzura gaude Goiekiko lantalde osoa».

Bizimoldean ez ezik, birusak ekonomian eragin dituen ondorioak ere berehalakoak izan dira. Martxoaren 14an jarri zuen indarrean alarma egoera Espainiako Gobernuak, eta hilabetea osatzeko falta ziren hamabost egun horiek utzi dute aipatzekorik. Goierri beheko langabezia tasak %8ko langa gainditu du berriz, eta otsail-martxoko kontratrazio kopurua azken urteetako txikiena izan da: 604. «Datu horiek aurreratzen digute joera aldaketa datorrela, eta

Sektorekako analisi eta diagnosi pertsonalizatua egiten ari da Goieki, arlo bakoitzari laguntzarik egokiena ematen saiatuz Pandemia hasi aurretik baino lan bolumen txikiagoa du industriak gaur egun, baina oraingoz lana badute enpresek

ziurrenik, apirilekoek eta maiatzekoek berretsi egingo digute egoera hori».

Industria eta Ekintzailetza Industria da Goierriko ekonomiaren motorra, eta Xabier Perez arlo horretako Goiekiko teknikariak dioenez, «kezka handia» dago sektorean etorkizunari begira. «Orokorrean, epe motzean,

Garapena 15 Covid-19aren eragina bailararen garapenean

2020ko apirilaren 24a • # 371

Industriari, enpresa txiki eta ertainei, eta autonomoei laguntzeko lanean ari da azken asteotan Goieki garapen agentzia. Goieki

%8,03 langabezia tasaren ehunekoa.

Goierri beheko udalerrietan martxoan zegoen langabezia tasa.

Gipuzkoan %9,73koa da eta Euskal Autonomia Erkidegoan %11,97koa. Tasak goranzko joera izatea espero da.

604

kontratazio otsail-martxoan.

Goierri beheko udalerrietan bi hilabeteotan izan den kontratazio kopurua azken urteetan txikiena da. Normalean 900 kontratazio inguru izaten dira. Urtarrilean, esaterako, 962 izan ziren.

lan bolumena pandemia hasi aurretikoa baino txikiagoa da, baina lana badute enpresek. Epe ertainak sortzen ditu zalantza gehien». Perezek nabarmendu du «enpresen beharrei erantzutea» izan dela Industria arloaren egiteko nagusia azken asteetan, batez ere hiru lerrotan: Espainiako Gobernuaren komunikazioak helaraztea izan da lehena; bigarrena, diru laguntzen informazioa ematea eta tramitatzen laguntzea; eta azkena, enpresen arteko informazioa elkarbanatzea –segurtasun protokoloak, NBE Norbera Babesteko Ekipamenduen erosketa bateratuak, lan baimenerako ziurtagiriak...–.

Industria arloak bezalaxe, Ekintzailetza arloak ere hamaika dei egin eta ja-

so ditu azken asteetan. Batez ere enpresa txiki eta autonomoekin mantendu du tratua Maialen Sanchezek. «Enpresa txiki hauen egoerak antzekoak dira. Negozioak itxita dituzte, eta etxetik lan egiteko aukerarik ez dutenez, diru sarrerarik ere ez dute. Beste kasu bat akademiena da. Ari dira zerbitzua online ematen, baina fakturazioa asko jaitsi zaie». Sarrerak urritu eta ezeztatu bai, baina dituzten gastuei aurre egiten jarraitu beharra daukate guztiek.

Turismoa, sektorerik kaltetuena

«Enpresa, autonomo eta ekintzaileen zerbitzura gaude. Laguntza behar badute jar daitezela gurekin harremanetan» Iker Galparsoro Goiekiren zuzendaria

Bazkideei kuotarik ez ordainaraztea da Goiturrek egoera honetan hartu duen erabakietako bat. «Ez litzateke etikoa izango», esan du Niko Osinaldek. Hasieratik da kontziente turismoa –ostalaritza eta alojamenduak– izango dela krisi honetako sektorerik kaltetuena, eta turismorako diru laguntza lerrorik ez egotea gaitzetsi du. Bitartean, sektoreko eragileei baliagarria zaien informazioa helarazten jarraituko du.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 371 • 2020ko apirilaren 24a

Musika

Itxialdirako proposamenak Egoitz Irizar Tabernaria eta musikazalea

Zuzeneko musika dut gogoko

N

ik musika dut gogoko, zuzenean egiten den musika gehienbat; kontzertuak eta horrelakoak, musikaren alde bizia-edo esan dezakegu. Eta jada, konturatu gara gehienok, justu, bizitzen ari garen momentua, ez dela horretarako momenturik hoberena; ze musika, bai, mordoa ikus eta entzuten ari gara sareetan; Instagrameko zuzeneko kontzertuak, Youtubeko dj saioak, balkoirik balkoirakoak... Baina zuzenenkoak, zutik, gaztetxe, taberna edo areto batean musikaria parean duzula, horrelako musika espresiorik, zero.

Badakit ezin diodala (diogula) inori errua bota, bizitzen ari garen momentuaren inguruan. Baina kristoren amorrua ematen du, hilean hiru edo lau kontzertu ikustetik, zerora bapatean pasatzeak. Eta amorrua baina kezka handiagoa sortzen didana da, honek guztiak, nola (eta noiz!) bukatu behar den ez jakiteak.

Ez dut esan nahi, gaizki dagoenik edo ez zaidala gustatzen sareetan sortutako musika espresio mota berri hau, baina denak argi izango dugulakoan nago ez dela berdina.

Hemendik besarkada eta animoak bidali nahiko nizkioke musikaz edo musikaren inguruan bizi den jendeari; musikari berak, argiteria edo soinu ekipoak jartzen duen jendea/enpresak, promotorak, areto eta tabernetako jabeak... ezin gremio denak izendatu, asko baitira. Inoiz ahaztu gabe noski, kulturaren beste arloetan murgilduta dagoen langileri guztia.

Hau bukatzean, musika maite dugunak, zuzeneko musika maite dugunak batik bat, badugu nahiko lan hau guztia altxatzen laguntzeko, maite dugun heinean gure gauza ere badelako. Hau bukatutakoan, joan gaitezen gugandik gertu sortzen diren kontzertu ta kultur ekintzetara, denok!

Euskal kulturgileen eguneroko pilulak Etxealdia hastearekin batera, Berria-k euskal artistengana jo zuen, bakoitzari saio labur bat egin zezan eskatuz. Dagoeneko 70tik gora jaso dituzte. berria.eus

Euskarazko jokoen biltegia sarean Euskarazko online jokoen biltegia da jolasak.eu proiektua.

Dozenaka bideojoko aurki daitezke doan, ezaguera, logika eta trebetasuna lantzeko. jolasak.eu

Dokumentalen euskarazko ataria Argia aldizkaria 2010. urtean hasi zen euskaraz egindako dokumentalak webgunean jasotzen. Dagoeneko mila saio baino gehiago ditu ikusgai. dokumentalak.com

Umeekin egiteko moduko errezetak Gurasoei zuzendutako beste hainbat baliabideren artean, guraso.eus webguneak umeekin egiteko moduko hainbat errezeta ere eskaintzen ditu. guraso.eus

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko apirilaren 24a • # 371

Aholkularitza Edurne Iziar • Auzoki Finka-Administrazioa (Ordizia)

Komunitateei zerbitzua

K

oronabirusaren aurrean denok egokitu behar izan dugu gure egunerokoa. Finka administratzaileoi ere, lana egiteko modua aldatu egin zaigu, baina gure kasuan behintzat, garbi genuen zerbitzua ematen jarraitu beharra genuela. Denok etxean gaudenez, ezinbestekoa da komunitateetako zerbitzu guztiak martxan mantentzea: igogailuak, elementu komunitarioen garbiketa sakona, ikus-entzunezko instalazioak, galdara komunitarioak‌ inoiz baino beharrezkoagoak dira egun hauetan. Iritzi berdinekoa izan da Estatuko gobernua eta gure lana ezinbestekotzat hartu du.

Komunitateen martxa egokia bermatzeko helburuarekin, finka administrariok lana egiteko aukera izan dugu alarma egoera berezi honetan ere.

Auzokiren kasuan, Gipuzkoa eta Arabako Finka Administratzaileen Lurralde Elkargotik eman dizkiguten gomendioak jarraitzen ari gara. Lana telefonoz eta posta elektronikoz egiten ari gara, gure betiko ordutegian. Langileok bi txanda egin ditugu, bulegoan batera ahalik eta jende gutxien egoteko helburuarekin eta telelana ere egiten ari gara.

Bilerak ezin ditugu egin, baina presi-

denteekin harremanetan gaude eta kontuen laburpenak ere etxera bidaltzen ari gara gure lana egunean eramateko ahaleginean.

Kuoten ordainketa Egun hauetan, hileko ohiko kuotak beti bezala kobratzen jarraitu behar ote dugun galdetzen ari zaizkigu hainbatetan.

Baietz erantzuten diegu. Kuotak kobratzen jarraitzea ezinbestekoa da lehen aipaturiko zerbitzu guztiak martxan jarraitzeko. Igogailuen mantenuak, argi eta gas hornidurak, garbiketak eta abar bermatzeko fakturak ordaindu egin behar direlako.

Komunitateetan sortzen diren matxura, ezusteko eta arazoei aurre egiteko ahalmena izaten ari gara, gremioek lanean jarraitu ahal izan duten neurrian. Iturgin, sarrailagile, elektrikari eta beste teknikari askok, ezinbesteko-

ak diren zerbitzuak martxan mantentzeko egiten ari diren ahalegina eskertzekoa da. Gure kasuan ere, bezeroei eskerrak eman nahi dizkiegu, egoera honetan gure lana egiteko zenbait kasutan zailtasunak izan ditzakegula ulertzen ari direlako.

Bizilagunen kexak Bizilagunen jardueren inguruko kexak ere jasotzen ari gara: ariketa fisikoa egiten dutelako eremu komunetan, musika altuegi, haurren jolas zaratatsuak‌ Ordu asko pasatu behar ditugu etxean eta ez da egoera erraza. Guk bizilagunen arteko bizikidetza eta laguntasuna bultzatu nahi dugu. Egun hauetan, pazientzia eta ondoan bizi direnekiko enpatia inoiz baino beharrezkoagoa da.

Guztiei animoak bidali nahi dizkiegu, egoera honetatik guztion elkar laguntzaz aterako gara!

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 371 • 2020ko apirilaren 24a

Komikia

Aliritzian joian, Deskargatik hamar minutu lehenago. Bezperarako ere hasi naiz oharrak jasotzen: Ziurtatu autoa badabilela, giltzak Hizkuntza aholkularia hautsontziaren ondoko kajoian, giltzak berriz hautsontziaren ondoko kajoian utzi.

Boteredunek erabili egiten dute gure oroitzeko gaitasun gero eta txikiagoa. Eskandaluak heldu orduko, bestelako gairen bat deskargatzen digute agintari troiatarrek. Horren adibide ezagunenetakoa da ETAren komodina deitu izan dena, eta COVID19k berak ere pertsonak adina eskandalu mantsotu rte batzuk badira agenda digitala erabiltzen hasi eta hil ditu. nintzela. Hasieran, jakineko hitzorduak apuntatzen Garai honetan atera diren guztiak ahaztuko ditugu edo gonituen, gero zereginak ere bai eta, gaur egun, ia de- goratu ez, baina, garuna zimeldu digun horixe bera izan daina jasotzen dut. Burmuina teke sendagaia. Nik, esaterako, azaroaren agendan deskargatzen dut eta burua lehenengo asteko agendan idatzi ditut Burmuina agendan arin-arin ibiltzen naiz. Ezinbestekoa baizenbait oroigarri. no ez duen pendrive bat da nire garuna.

Azaroaren 2an, gogoratu Itsasok eta deskargatzen dut eta Kepak izandako oztopoak, azaroaren 3an, Nonbait leitu nuen, gizakiaren bilakaeburua arin-arin gogoratu Confebasken jarrera azaroaren ran hurrengo aldaera Homo sapiens non ibiltzen naiz recordabor izango zela. Agian, mutatzen 4an, Gogoratu Zaldibar, azaroaren 5ean ez ahaztu Espainiako Monarkia ustela hasiak gara. dela, azaroaren 6an gutuna idatzi JosebaAgendan jasotzen ditudan zeregin gehienak oso-oso arinak dira. Itxialdiaren azkena izango ri eta Mikeli, azaroaren 7an, Xabierri deitu, ea Errigorakoak omen den egunerako, ja badauzkat ohar batzuk: Autoa pape- iritsi diren eta azaroaren 8an gogoratu euskal estatu bat eraileran aparkatuta, autoko giltzak hautsontziaren ondoko ka- ki nahi dugula.

Axier Iriondo

Deskargan

U

Publizitatea 19 2020ko apirilaren 24a • # 371