GoiBerri 373. zenbakia

zk. 373 2020ko maiatzaaren 8a www.goiberri.eus

03

Iritzia Aitor Sarriegi Galparsoro.

Txoriek ere ez dute nahiko

Erreportajea

10-11

Gizarte urruntzeak harreman afektiboetan duen eragina

Gure lurra

14-15

Belar lanetarako bete-beteko garaia, abereek neguan bazka izan dezaten

04

Saioa Garin _Musikaria

«NAHIKO GARAIZ KONTURATU NINTZEN GALDEREKIN BIZITZEN IKASI BEHAR DELA»

Iritzia 03 Aitor Sarriegi • Bertsolaria

2020KO MAIATZAREN 8A

# 373 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

Txoriek ere ez dute nahiko

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Joxe Mari Garin

E

txe-zuloa ia mundu bihurtuta ginenean twitterrik gabeko garaian ere ahoz aho berriak eman dizkigute askori kalera arnasa zabaltzen, eta azkenerako 40 ogiren bueltan hartzera irteteko baimenak. Arrabolan ekartzen omen zituen 10-15 egunerako. Bizikleibiltzera eta erosketak asten behin egi- tan. Poltsa bana alde banatan eta hirugarrena tera ohituak ginen, etxean ogia egitearena izan parrillan hartuta, goardiek noiz harrapatuko da markak hautsi dituen beste zaletasun be- beldurrak bai, baina berak askotan esan ohi rria... Ordutegia ezarri digute, nolanahi, kirol zuen gisan etxe askotako ateak zabalik ere bai, piska bat egin edo bueltaxka eman nahi dugu- goardien usaina hartuz gero ezkutatzeko. noi. Eguneko orduak razionatu dizkigute, eta Bost bat urtean aritu omen zen, eta ogi bakoinahitaez, razionamentuak eta konfinamendu- tzeko pezeta bat gehiago kobratzeko tratua egiko okin berriek gure arrebak bidalitako doku- na zuen; hala, estimatua zen diru-sarrera ere bamentua ekarri didate gogora. Gure amandre ze- zen Txintxurretan egunean 40 pezetako extra. nari egindako grabaketa baten transkripzioa Bila ere ibili zitzaizkion, eta estu asko ere ibili aurkitu du etxeko zokoren batean. zen, Etxehaundi baserrian gortinapetik bere biGure amandre Maria Eskisabel emakume txi- la etorritako goardia noiz joango egon zenean ki eta arina zen, txorrotx-txorrotxa. Gure belau- bezala; etxera joandakoan aitortu zion gizonak naldikook askotan entzun dugu «esan die tailerren gaur harraez dugula gerrarik ezagutu (eta pauta izango zeala». Ez zuten seez ahal dugu ezagutuko), eta onkula harrapatu baina hezurretadorioz ezta gerraosterik ere. raino zeukan sartua gerrari zion Agian, alarma-egoera hau izanbeldurra. go da gure askatasun pertsonaBaratzetik bueltan natorrela, lak mugatuen sentitu ditugun bizikletan zintzilik letxuga eta garaia. Gerraostean razionabestelakoz beteriko poltsa, bementu-garaia izan zen, eta oirrogei ogiren pisuarekin biziklenarrizko gaien artean ogia esti- Aitor Sarriegi Galparsoro tan ibiltzea ere ez zela erraza Irakaslea eta bertsolaria matua zen. Razionamentuko izango bururatu zait. Normaltaogia ordea (probatu zutenek jasun berriaz hitz egiten digute kingo dute) ez omen zegoen jaorain, eta etxera bidean kalean terik, «txoriek ere ez omen zujendea musukoa jarrita ikusteketen nahiko» emanda ere. HaLazkaoko Errota an, agian normaltasun berrian la, Lazkaoko Errota Haunditik geratuko zaigun askatasuna ere Haunditik ogi ogi estraperloan hasi zen gure razionatua izango dela pentsatu estraperloan hasi dut, amandrea. Hasieran aittejauneeta txoriek ere ez dutela ren (Zezilio Sarriegi) lagunen- zen gure amandrea nahiko, aske hegan egitera ohitzat-eta hasi omen zen, baina tuta baitaude.

04 Hitz-aspertuan Saioa Garin • Musikaria

# 373 • 2020ko maiatzaren 8a

Elkarrizketa

Saioa Garin Musikaria

Saioa Garin musikari legorretarrak ‘Ateak’ izenburupean argitaratu du azken sorkuntza lana.

Laugarren honetan ere, barren-barrenetik egin du oihu, eta beste behin, entzulearen aurrean biluztu da. Esentziari eutsiz, askori entzutea kostatzen zaizkion gaiak darabiltza bueltaka.

Hitz-aspertuan 05 Saioa Garin • Musikaria

2020ko maiatzaren 8a • # 373

«EUSKARARI GUSTUA HARTU DIOT, ASKEAGO SENTITZEN NAIZ» Testuak: Ariane Vierbücher

Argazkiak: Joxe Mari Garin

Gogoratzen duzu idatzi zenuen lehen abestia?

Denbora asko pasa da, baina bai, gogoan dut. Letrak nahiko autobiografikoak eta intimistak izan dira beti, eta nire mundu emozionala erakusten dute, metafora indartsuak erabiliz. Lehen abestietan gaztetasuna antzematen zen, ondoren galdu den inozentzia puntu bat zegoen.

Oso gaztetan hasi baitzinen.

Txikitatik entzun dut musika, Nirvana, Dover eta antzekoak, talde angloxajoiak batez ere. Haiek entzuten, amets egiten nuen. Nik ere jendaurrean abestu nahi nituen nire abestiak. 14-15 urterekin gitarra klaseetara joaten hasi nintzen, Tolosara. Gustuko nituen abestiak eramaten nizkion irakasleari, eta pixkana-pixkana konturatu nintzen, gai nintzela haiek jotzeko, eta ilusio handia egiten zidan. Hortik, musika sortzera pasa nintzen, ez zen erabaki kontziente bat izan, nahiko naturala izan zen.

Zure musikarekin zer nahi zenuen kontatu?

Nire buruari galdera asko egiten dizkiot, erantzunak bilatu nahian edo.

Nahiko garaiz konturatu nintzen, askotan, ezin direla erantzun, eta galderekin bizitzen ikasi behar dela. Hori da abestien gai fundamentala. Hori, eta pertso-

nen arteko inkomunikazioa. Komunikatzeko, adostasun batera iristeko zailtasuna. Zuk pentsatzen duzu era batean, nik beste batean, eta kontraste horrek, konflikto pertsonal horrek, erdibidera iristea zailtzen du. Hori erreala da, niri pasatu zait, eta beste jende askori ere bai. Ideia horiek disko guztietan mantentzen dira.

Entzulegoak onartu du zure izateko era, zure egiteko modu hori?

Sufrimendua duten letrak dira eta euskaraz idazten hasten naizenean gainera, nabarmenago geratzen da sufrimendu hori. Zer gertatzen da? Batzuk ez daudela horrelako gaiak entzuteko prest. Gertuko norbait egoera txar bat ari da bizitzen, eta ez nago nire momentu onenean, eta ez dut gerturatu nahi bere sufrimendura, ezta? Hori, pertsona gehienoi gertatzen zaigu.

Badakit nire letra nahiko zailak direla digeritzeko, badakit zeinek egingo dion kaso, eta zeinek ez. Prest egon behar da nire letrak entzuteko. Beraz, badakit zein den nire entzulegoa.

Sei urte isiltasunean egon eta gero, iragan urrian, zure azken diskoa kaleratu zenuen. Nolakoa izan zen prozesua?

Hirugarren diskoa, Natura (Moonpala-

«Lehen abestietan gaztetasuna antzematen zen, ondoren, galdu den inozentzia puntu bat zegoen» «Nahiko garaiz konturatu nintzen, askotan, galderak ezin direla erantzun, eta galderekin bizitzen ikasi behar dela»

06 Hitz-aspertuan Saioa Garin • Musikaria

# 373 • 2020ko maiatzaren 8a

ce Records, 2013) atera eta gero, logikoa den bezala, zuzenekoak egiteko eskaintzak jaso nituen. Zuzeneko bat baino ez nuen eman disko harekin, eta erabaki nuen uztea. Beste bi talderekin izan zen, Pony Bravo eta Los Separatistas, eta ikusi nuen, nola haiek oso ondo pasatzen zuten egun osoan zehar, eta ni, berriz, disfrutatu ezinean. Asko desanimatu ninduen horrek.

Momentu horretan zaila izan zen ezezkoak ematea, baina konturatu nintzen ez nintzela gai, eta hala onartu nuen. Eskertzen nuen nirekin akordatzea, gainera gauza oso politak eskaini zizkidaten, lokal oso berezietan jotzeko aukera bat baino gehiago tartean, baina esaten nien arazoa nirea zela. Beldur eszenikoa zen.

Dena den aurrera jarraitu duzu. Nola?

«Momentu horretan zaila izan zen ezezkoak ematea, baina konturatu nintzen ez nintzela gai zuzenekoak egiteko» «Benetako borroka da niretzat letrak idaztea, eta ez da erraza egindakoarekin gustura gelditzea» «Arantza Iturbe kazetari eta idazleak arrazoi zuen esaten zuenean kultura notiziak amaitzeko lazo arrosa dela»

Une hartan, sortzeko ere agortuta negoen, ez nuen gogorik, eta gutxitan jartzen nintzen horretara. Gainera, letrak ez ziren hasieran bezain azkar etortzen.

Nire gogo horri kaso egin nion eta eten bat egin nuen.

Bitarte horretan, Anarik deitu zidan, Feministaldia prestatzen ari zirela Donostian, eta amaiera kontzertuan ea joko ote nuen. Anarik bazekien zuzenekoekin gertatzen zitzaidana, baina proposamena entzun eta baietz esan nion. Eta ondo joan zen.

Kontzertuaren ondoren, Birkit bakarlariarekin hizketan, abestiak sortzen jarraitzera animatu ninduen.

Esandakoak idazteko gogoa sortu zidan. 2018ko abenduan izan zen hori eta urtarrilean abestiak konposatzen hasi nintzen. Erraz ateratzen joan ziren.

Maiatzerako 11 abesti nituen, nire ahots eta gitarrarekin eginak. Kantuak banituen bai, eta Joseba Irazoki eta Felix Buff ezagunak ditudanez, nire abestietan kolore pixka bat sartzeko gonbita luzatu nien eta haiek baiezkoa eman zidaten.

Nolako esperientzia izan zen haiekin lan egitea. Emaitzarekin gustura gelditu zinen?

Luxu bat izan zen! Hirugarren diskoa atera aurretik ezagutu nuen Joseba Irazoki. Disketxe berean diskoak aterata zegoen, eta gogoratzen naiz nola biok batera kontzertu bat egiteko tentatu gintuzten. Haren disko batean abesteko ere eskatu zidan.

Berak aurretik proposamen bat egin zidan bezala, nik ere egin nion bueltan.

Abesti sorta bat neukala, eta diskoa –Natura (Moonpalace Records, 2013)–, talde moduan grabatu nahi nuela esplikatuz. Berak ere ikusi zuen, eta banda bezala grabatu genuen, hark ezagutzen zituen hainbat musikarirekin.

Oso gustura gelditu nintzen emaitzarekin. Batez ere, musikariek egindako ekarpenengatik. Abestiak nora eraman zituzten ikustea oso polita izan zen. Ordura arte, oihartzun gehien izan zuen diskoa izan zen.

Azkena ‘Ateak’. Zergatik?

Aurreko bi diskoak, Matrioska eta Natura , nahiko kontzeptualak dira. Batak, nire barruan dauden ni desberdinetaz hitz egiten du, besteak, sentimenduak naturako elementuekin lotzen ditu.

Ateak, ez da kontzeptuala, kontzienteki ez behintzat, ez nuen intentzio horrekin egin. Baina abesti guztiak bildutakoan konturatu nintzen atearekin zerikusia duten elementuak asko errepikatzen direla, eta izan ditzakeen esanahi desberdinen erreferentziak abesti ia guztietan agertzen direla.

Adibidez, lehenengo kantak, Oihukatzen du izenburua duenak, « Atea itxita, ta giltzaren faltan begiak zerrailan iltzatuta...Maite dut! » esaten du.

Edo, Galbaheak. Abesti horrek kontatzen du nola bi pertsonen arteko harremanean, bakoitzak bere ikuspegitik begiratzen duela errealitatea, bere filtroak jarriz, bere galbahetik, alegia. Hori bera, mamu bihurtzen da, besteengana iristeko pareta batean, ate batean. Askotan gertatzen da hori.

Ateak, batzuk itxi, beste batzuk irekitzeko. Orain zertan ari zara ?

Oraintxe, gitarrarekin nago, akorde berriak probatzen ari naiz, doinu berriak bilatzen. Letrak osatzeko denbora asko behar izaten dut. Benetako borroka da niretzat eta ez da erraza egindakoarekin gustura gelditzea. Letra batekin hasi, bi esaldi idatzi eta bueltak eman ondoren ez duela balio pentsatzen badut, frustrazio hori nahiko gaizki daramat. Prozesu motelekoa naiz, koaderno batean ideiak idazten ditut eta ideia potenteak badira, abesti baterako eman dezaketenak, forma ematen joaten naiz. Baina metafora berriak bilatzeko eta pentsatzeko nire denbora behar dut.

Hala ere, baditut abesti pare bat, ez daude guztiz bukatuta, baina badut zerbait. Euskaraz dira, gustua hartu diot, askeago sentitzen naizelako. Benetako

Hitz-aspertuan 07 Saioa Garin • Musikaria

2020ko maiatzaren 8a • # 373

interesa daukat orain euskararekin. Horregatik, azken aldian, euskaraz asko irakurtzen ari naiz, badakidalako, irakurketan inbertitzen ari naizen denborak fruituak emango dituela. Atzera buelta egitea, beraz, oso zaila da.

Bestalde, frantsesa ikasteko ere ari naiz baliatzen denbora.

Etxealdia beraz, ederki ari zara aprobetxatzen. Horri lotuta, azken asteetan, kulturaren arloan lan egiten dutenek ahotsa altxatu dute, kulturari dagokion tokia eman behar zaiola aldarrikatu dute.

Bizi dugun egoera berezi honetan, kulturak ere hitz egin du. Batez ere, publikoarekin lotura estua duten profesionalak, musikariak, dantzariak, antzerki

munduan lan egiten dutenak... Lehen ere haien egoera ez zen ona, baina orain, gainezka egin dute.

Ni nahiko pesimista naiz gai horri dagokionean, eta hala izanda ere, aukera bat bezala ikusi nahi dut. Uste dut erreflexio bat behar-beharrezkoa dela, batez ere gobernuaren aldetik, administrazioaren aldetik. Benetan kontsideratu beharko lukete zertan inbertitzen den dirua eta zeri ematen zaion lehentasuna.

Onar dezaket, gizarte batek aurrera egiteko, ekonomia mugitzen duten enpresa handiak, beharrezkoak direla.

Hortan, ados! Ez naiz hippy bat, baina hala ere uste dut Arantza Iturbe kazetari eta idazleak arrazoi osoa zuela esaten

zuenean kultura notiziak amaitzeko lazo arrosa dela.

Kultura kontsumitzen duen ororentzat ere, erreflexio unea beharko luke honek. Kontsumo ohituren inguruan pentsatzeko asko dugu guztiok. Norberak bere buruari zertan ari garen galdetu eta gauzak ondo pentsatzeko momentua da orain. Konfinamenduan, kulturaren arloan daudenek eskuzabaltasuna erakutsi dute, beste behin, haien lan asko, doan, guztion eskura jarriz.

Aurrera begira, doan kontsumitzera ohituta dagoen gizarte honetan, musikari batek, musikatik bizi ahal izatea bermatu nahi badugu behintzat, dirua nola eta zertan inbertitzen dugun, horren inguruan pentsatzeko asko dugu.

Ordura arte, ingelesez aritu zen gehiago. Hainbat folk pieza daude, hala nola, Unean Uneko edo Dar-Dar, Bor-Bor, baina pop ukituak dituen diskoa ere bada.

Musikalki, jantzia, banda soinuarekin lagunduta egin baitzuen. Joseba Irazoki handia, Felix Buff, Jaime Nieto, Txus Aranburu, Igor Telletxea, Mikel Xedh, edo Iñigo Irazoki bezalako musikarien lankidetza izan zuen.

Egindako lanarekin gustura geratu zen, baina ezin izan zuen jendaurrera

nahi beste eraman, beldur eszenikoa dela eta. Pentsa ziteken, hortxe amaituko zela artista legorretarraren ibilbidea, baina ez zen horrela izan. Oraindik, oihukatzeko asko zuen barruan.

Hala iritsi zen iazko urrian pop-a eta folka nahasten dituen Ateak. Autoekoitzitako lan honetan soinu-poesiarekin dator, eta ate mordoska dituen laberintu baten barrena eramaten du entzulea.

Orain, «gustura» dago, eta ari da etorkizuneko kanta berrietan lanean.

Zein da?

Lau diskotan islatutako bizitza bat

S

aioa Garin 1978. urtean jaio zen, Legorretan. Oso gaztetan hasi zuen ibilbidea musikan, eta gitarra izan du bidelagun urte hauetan. Osabak oparitutako gitarra elektrikoarekin jo zituen lehen akordeak, eta kantak sortzen ere laster hasi zen.

DonostiaHiriko pop-rock lehiaketara aurkeztu zen 2004an, eta hirugarren postuan geratu zen. 2007an, Particular land izeneko sei abestiko Ep bat argitaratu zuen, Moonplace Records zigilupean. 2008an, Matrioska heart grabatu zuen, 11 kantuko disko dotore eta mimosoa, Gorka Hermosaren (akordeoia) eta Joseba Baleztenaren (gitarra) laguntzarekin. Aipamen berezia merezi du CDaren aurkezpenak. Kartoizko errusiar matrioska batean zetorren.

Diskoaren ideia nagusia primeran irudikatzen du kutxa hark, izan ere, Garinek, barneko ni desberdinak atera zituen.

Sormen geldialdi luze baten ondoren, 2013an, hirugarren diskoa besapean zuela itzuli zen, Natura. Moonpalace Records zigilupean argitaratu zen berriro, eta euskaraz grabatu zuen osorik.

8 Herri jakintza Toponimia

# 373 • 2020ko maiatzaren 8a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Akaina: Udako berotan, animalien eta gizakien gorputzari itsasten zaion akaroa. Goierriren ekialdean ‘akain’ esaten da (ald. ‘likain’, ‘lakain’), mendebalean ‘kapasta’ (‘kapar’, ‘lakasta’).

Akain adjektiboa: pertsona itsaskorra.

«Bi aldiz neurtu eta behin moztu»

1913-5-8. Juan Goikoetxea jesuita eta idazlea jaio zen, Zerainen.

1901-5-10: Leonardo Zelaia organista eta konpositorea jaio zen, Legorretan.

1970-5-10: Valentin Larrea musikari gabiriarra hil zen, Iruñean.

Gauzak egin aurretik, ondo pentsatu behar dira. Atzera bueltarik ez da izaten, alferrik da ekintza burututakoan kontuak ateratzea. Motzegi geratu izanaz damutu aurretik, birritan neurtu.

Toponimia

Andra Haitza, leku izen baino gehiago Testua: Jose Luis Ugarte

M

ilaka gara urtean zehar Aizkorri mendilerroa zapaltzen dugunok, aire garbiak eta edertasunak erakarrita.

Hirigune eta mendi hondatuak atzean utzi eta gogoz barneratzen gara bere baso eta larre zabaletan. Ezin esan oso mendi handia denik, baina joanaldi bakoitzean zerbait berria deskubritzen dugu. Izan ere, txoko ezkutu eta mendeetan pilatutako aztarna ugari ditu.

Izenak adierazten duen bezala, mendi narrutua gailentzen da belardi eta pagadien artean, lurrik ez duena, gorria. Haitzak, harriak, nardak eta mailak ugariak dira, harrizko multzo ikaragarria osatuz. Haitz bakar batean jarriko dugu begia, Zegama eta Legazpiko isurialdean dagoen batean: Andraitz haitz misteriotsuan. Izen polita du, ezin uka, eta horregatik eman dio izena hainbeste elkarte, enpresa, kale eta talderi. Baina ez da haitz deigarri bat, haitz txikia da, basoz inguratutako haitz-punta bat.

Jendeak uste du goiko tontorra dela, haitzetik 700 bat metrora dagoen tontorra, hango buzoiaren plakan hala jartzen duelako, baina ez da hura. Ingurua ondo ezagutzen duten artzainek beste izen bat erabiltzen dute: Burnikuruzko haitza (garai batean, Burrunkurutze), bertan burdinezko gurutze bat egon zelako Legazpi, Zegama eta Partzoneriaren mugan. Andraitz beherago dago, Zegamara jaisten den bidetik gertu, An-

draizko iturritik ehun bat metrora.

Gaur egun paraje bakartia bada ere, gizakien aztarnak badira: artzain txabolak egondako orubeak, eskorta zaharrak, ikazkinek txondorra pizteko gertatzen zituzten plazak, harrian zulatutako antzinako bideak… Eta testuinguru horretan, izena duen haitz bakartia.

Lehen aipamena, 1615ekoa Haitzari buruz daukagun aipamenik zaharrena 1615ekoa da, Legazpi Seguratik askatu eta 7. urtera idatzitako agiri batekoa: «Sitio de Andraaitza». Izan ere, udalerriaren lehen mugarriketan muga naturaltzat jo zuten. Ez da Goierriko leku-izenetan ‘andre’ osagaia duen izen bakarra: Andrakorta (Zegama), Andra-

marinaipenabardi (Legazpi), Andraanditegi (Gabiria), Andranafarrasagasti (Idiazabal), Andraelorria (Ataun, Idiazabal, Lazkao eta Olaberriko mugan), Andramazotegi (Mutiloa)…

Andraitzek, ordea, Andreelorriak bezalatsu, badu antzinako kutsu nabarmena, ama-lurra errespetuz begiratu eta zaintzen zen garaia dakarkiguna.

Tamalez, ez dugu haitzaren inguruan istoriorik jaso, egongo zirela ia segurua den arren. Behin bakarrik entzun nion aitona bati Andraizko damaz hitz egiten, lehen eta azken aldiz. Aketegiko damaz ari ote zen? Haren bizitokia ez dago hain urruti ere. Dena dela, datu horiek zer pentsatua eman beharko lioke gaurko herritar moderno eta suntsitzaileari.

Bertsoa • Kate motzean 09 Ekaitz Goioetxea • Ana Goikoetxea

2020ko maiatzaren 8a • # 373

Gaiak hala dio

Kate motzean Ana Goikoetxea • Arrain-saltzailea

«Herriko jendea denda txikietan erosten ari da» Ekaitz Goikoetxea Asurabarrena Gaia: Kultur itzalaldia Doinua: ETAren su-etenetik Zenbat sortzaile kolokan, etsipenaren karraio, martxoak hil gintuen ta apirilik ez da jaio, ze «ez zaitezte kezkatu», ze «lasai» ta ze arraio! dagokionari irmo zuzendu behar natzaio... itzalaldi ostekoa aurrekoari darraio, ez musika emanaldi, ez zine, ez bertso saio... arte dizipilna honi ez-kultura deitzen zaio.

Une oro atzeratzen zaigunez etorkizuna, sekula baino gehiago behar zaitugu, laguna, urte osora zabaldu liburuaren eguna, babestu kulturgile ta sortzailearen jarduna.

Loratzean itzalaldi osteko biharamuna, ametsondo itzel bat da itzuliko dizuguna, itzala emateaz gain argi egingo dizuna

HURRENGOA » Bertsolaria: German Urteaga Garmendia Gaia: Umore erraza bertsotan

Testua eta argazkia: Mikel Albisu

Iazko azaroan Segurako Ondarre arrandegia hartu zuen Ana Goikoetxeak (Zarautz, 1989). Hasieran pixka bat galduta zegoela dio, «gauza bat da arraina mozten jakitea, eta bestea negozioaren jabe izatea. Baina, herriko jendeak asko lagundu dit». Duela bi urte, amaren heriotzaren ondoren, bizitza erabat aldatu zitzaion. «Mutil-laguna Seguran bizi zen. Lana, familia, lagunak... Zarautz utzi, eta semearekin etorri nintzen».

Eta denda ireki berritan, krisia.

Herriko jendea denda txikietan erosten ari da. Eskertzekoa da, baina penagarria da horrelako egoera bat etorri behar izana hortaz konturatzeko.

Ze zaletasun dituzu?

Futbola, 20 urtez ibili ondoren oraindik zainetan daramat. Baina gehienbat mendiarekin zerikusia duen edozer.

Pelikula bat.

La decision de Anne.

Liburu bat.

La inutilidad del sufrimiento.

Musika talde edo abeslari bat.

Roxette.

Abesti bat.

The police-en So lonely.

Kolore bat.

Beltza eta gorria.

Oporretarako leku bat.

Mendian galdutako edozein txoko.

Zer gosaltzen duzu?

Ogi zerealduna tomate edo urdaiazpikoarekin, jogurta oloarekin eta infusioa.

Amets bat.

Gure familia eta artzain tradizioarekin zerikusia duen ostatu bat sortzea, amarekin konpartitzen nuen ametsa da.

Jaso duzun oparirik bereziena.

Nire mutila nire bizitzan izatea.

Goierriko txoko bat.

Larraizko egonlekua.

Seguran biziko ez bazina…

Etxarri-Aranatzen ditut aita eta beti maitatu dudan baserria eta bizimodua.

10 Erreportajea Gizarte urruntzea eta harreman afektiboak

# 373 • 2020ko maiatzaren 8a

Eskuek azala laztandu baino lehenago nabaritzen du plazera garunak. Ukimena da gizakiak galtzen duen azken zentzumena.

Erreportajea

AFEKTUA EZIN DA BAKARTU Gizakia izaki soziala denez behar beharrezkoak ditu harremak afektiboak.

Koronabirusaren hedapena galarazteko ezarritako urruntze neurriek, ordea, oztopatu egiten dituzte besarkadak, laztanak, musuak... «Oreka bilatu behar da», dio Berastegik.

Testua eta argazkiak: Kerman Garralda Zubimendi

G

izakiak uko egin behar izan die harreman afektiboei koronabirusaren hedapena geldiarazteko. Hau da, birusaren transmisio katea apurtzeko gizakiari bakartzea beste erremediorik ez zaio gelditu. Baina, izaki sozialak direnez, euren izaeraren aurkako neurria da: «Gizakiontzat ezinbestekoa da elkarren arteko kontaktua», nabarmendu du Olatz Berastegi Loiolak, Harremanak elkarteko sexologoak eta psikoterapeutak. «Osasunak elementu asko ditu eta alde bat bermatzeko ezin ditugu besteak ahaztu. Oreka bat egon behar da. Egia da koronabirusa hor dagoela eta bere arriskuak ekiditeko neurri batzuk hartu behar direla –eskuak garbitu, distantziak mantendu...– baina ez ditugu alboratu behar osasun mentala eta afektiboa», osatu du Berastegik.

Itxialdia asko luzatzen bada kaltega-

rria izan daiteke. Horregatik, apurkaapurka bada ere osasun arduradunak eta agintariak hasi dira neurriak arintzen, baina aspaldian ikusi gabeko lagunekin topo egitean ezin dira besarkatu.

Gizarte–urruntzearen neurriek luze joko dutela dirudi. «Gorputz sozialak gara eta elkarren arteko harremanak oinarrizkoak dira. Harreman afektiboak esaten dugunean ez gara sexu harremanetara eta genitaletara mugatu behar.

Bikote harremanetatik kanpo beste harreman asko ditugu eta horiek beharbeharrezkoak ditugu».

Iraganeko kontuak bilakatuko ote dira? «Ez litzaidake gustatuko beldurrak irabazi gaituela pentsatzea. Uler dezaket jendea ezkorra izatea, baina gure gorputzak begiradak, besarkadak, laztanak... behar ditu. Neurriak hartu behar ditugu arriskuan jarri gabe behar horiek asetzeko». Horretarako, «ongi

informatuak egon behar gara. Baina, ez datuen inguruan, baizik eta zer den osasuna. Bakoitzak erabaki behar du bere bizitza eta bere osasuna nola nahi duen kudeatu». Halere, sexologoak argi utzi nahi du bera ez dela gaixotasun birikoetan aditua eta ezin duela esan zer egin behar den eta zer ez. Gainera, zaila da aurreikustea etorkizunean herramanak aldatu egingo ote diren. «Etorkizunean bakartiagoak izango garenik baieztatzera ez naiz ausartzen», babestu da Berastegi. Oraindik azkarregi da gaixotasunak eragin ditzakeen ondorioak aztertzeko, baina argi du beldurraren kudeaketa egokia egin behar dela. «Bide berriak topatu beharko dira harreman berriak egiteko». Smartme Analytics etxearen ikerketa baten arabera, azken bi hilabeteetan hemezortzi eta 35 urte bitarteko gazteen artean ia bikoiztu egin da ligatzeko Tinder aplikazioaren

Erreportajea 11 Gizarte urruntzea eta harreman afektiboak

2020ko maiatzaren 8a • # 373

«Uler dezaket jendea ezkorra izatea, baina gure gorputzak begiradak, laztanak, musuak... behar ditu» «Sare sozialekin izango zuten kontaktua. Eta norberak bakarrik ere goza dezake bere gorputzarekin» Olatz Berastegi Loiola Sexologoa eta psikoterapeuta

erabilera, %52 hazi da Badoo eta %24 Grindr. Gainera, hiru aplikazioetan luzatu da elkarrizketen iraupena; aldiz, 35 urtetik gorako erabiltzaileen interakzioak nabarmen jaitsi dira. «Ez dut argi gero aurrez aurre nola elkartuko diren, baina mugikorrak era eraginkorrak izan daitezke jende berria ezagutzeko».

Nerabeak, gogo biziz Koronabirusak zenbat amodio istorio bilakatu ote ditu ezinezko: bikotearen bi erdiak etxe banatan bakarturik maitalea ikusi gabe. «Nerabeek beraien momentu intimoak izatea zailagoa dute.

Gainera, beraien harremanak eta hormonak pil–pilean daude eta desira handia dute. Baina teknologia berriekin oso ohituak daude eta horrek ihesbide bat ematen die: sare sozialekin izango zuten elkarren arteko kontaktua, eta norberak bakarrik ere goza dezake bere

gorputzarekin». Amazonen Satisfayerra itxialdiko produkturik salduenetako bat izan da, eta sexting-a –sare sozialez bidez bakoitzaren irudi erotikoak elkarbanatzea– ohiko jarduera bilakatu da. Adituek jarduera sexual hori kontu handiarekin egiteko azpimarratzen dute, irudien kontrola galtzea oso erraza delako. Kontuak kontu momentu intimoak behar dira, baina etxean asko egonda zailak dira halako tarteak topatzea. Baita helduentzat ere: «Egoera ekonomikoak, etxebizitzaren egiturak, egoera emozionalak... eragin zuzena du gure harremanetan. Batzuk ongi jasango zuten horrenbeste ordu elkarren alboan, eta beste batzuri estresa sortuko zitzaien. Bakoitzak bere egoera du eta ez da orokortu behar». «Gaizki pasa badugu ez diogu gure buruari bota behar errua. Batzuen bizi baldintzak ez dira errazak, eta halako egoeran, are zailagoa da».

Kalea arnasa hartzeko aprobetxatu dezakete etxean itota sentitzen diren guztiek. «Gizarteak kalea zapaltzeko beharra zuen. Aukera eman diguten lehen segundoan irten gara. Haizea behar dugu, mugitu, interaktuatu. Horrek estresa arinduko du ziur, baina ikusi egin beharko da koronabirusari dagokionez zer ondorio ekarriko dituen». Kalearen beste funtzioetako bat sozializatzea da.

Ohikoak bilakatu dira bidearen alde banatatik oihuka egiten diren agur nahi baino laburragoak eta 20:00etako txaloen ostean bizi lagunen arteko hitz-aspertuak. Berandu baina lehen, itzuliko dira hurbileko harremanak.

Adinekoek ere behar dute berotasuna

B

izi erritmo itogarri honetan zaintza lanetarako asti askorik ez du izaten jendeak. Hala, senitartekoren bat zahartzean eta bere kabuz zaintzeko gai ez denean, sarri, hirugarren pertsona ezezagun bat kontratatzen da lan horiek egiteko, edo zahar etxeren bateren esku uzten da. Ondorioz, adineko jende askoren artean bakardade sentsazioa nagusitzen da, are gehiago koronabirusaren ondorioz bisitak jaso ezin dituztenean.

«Hori ez da aitzakia bat gure adinekoengandik hurbil ez egoteko. Telefonoa eskura dugu eta geroz eta gehiagok dakite sare sozialak erabiltzen. Eta pentsatzen dut hurbil dauden senitartekoak joango zirela aitona–amonak bisitatzera. Begirada bat nahikoa da bakardade sentsazioa murrizteko», azpimarratu du Harremanak taldeko lankideak. «Adinekoak arrisku taldekoak dira, baina neurriak zainduta ez dago arriskurik».

Berastegik nahiko luke guzti honetatik gizarteak elkarren arteko harremanak zaintzen ikasiko balu. «Ea normaltasun berria deitu dioten horretan zaintza lanak erdian jartzen ditugun. Zaintza eremu zabalean esan nahi dut. Lana eta gizartearen antolamendua goitik behera aldatu behar da bizitzak erdigunean jarri eta elkar zaintzeko. Gure harremanak hobetzea eskatuko digu horrek. Nora joko dugun? Ez dakit. Hau nire hausnarketa pertsonala da, gainerakoek zer nahi duten ez dakit. Baina ederra litzateke», borobildu du.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 373 • 2020ko maiatzaren 8a

Erretratua

‘BARKAZIOTAKO’ IKASKIZUNA

Gabiriako Baztarrika baserrian 1960ko udan.

Aurreko ilaran, ezkerretik hasita: Laura Pikasarri, Arantxa Gabiria, amaren magalean; Joxe Inazio Jauregi, Inazio Jauregi, Garbiñe Jauregi, Maria Pikasarri, Joxe Mari Gabiria eta Amelia Jauregi. Atzeko ilaran, ezkerretik eskubira, Luzio Gabiria eta Joxe Luix Garmendia Pikasarri.

Zumarragarra naizen arren, aitaren eta amaren sorterri Gabiriako Bekoetxe eta Baztarrika baserrietan egonaldi luzeak egin nituen lauzpabost urteetatik hamazazpi bete nituen arte.

Joxe Mari Gabiria Pikasarri Zumarraga

H

aurtzaroan izandako hainbat bizipen memoriaren albumean gordeta geratu zitzaizkidan betirako argazkiak bailiran. Ez dakit nork egindako argazkia den. Etxeko inork ez behintzat, gurean garai hartan ez baitzegoen kamerarik.

Ama Lauraren jaiotetxe Baztarrikatik gertu zegoen Pasiotarren komentuko praileren batek aterako zigun, seguruenik. Izan zena izan zela, 1960ko uda hartan kamerari klik eragin zionak argazki historikoa egin zuen, bai niretzat, behintzat. Taldean agertzen naizeneko lehena delako, historikoa; eta, batez ere, nire bizitzako aldi hura hobeto gogoratzen lagungarri zaidalako.

Izan ere, zumarragarra naizen arren, aitaren eta amaren sorterri Gabiriako Bekoetxe eta Baztarrika baserrietan egonaldi luzeak egin nituen lauzpabost urteetatik hamazazpi bete nituen arte.

Uda, Aste Santu nahiz Gabonetako barkazioak han eman nituen. Honetara ezkero, bateko eta besteko osaba-izeba eta lehengusu-lehengusinekin eskerrone-

ko izatea tokatzen zaidala irizten diot (aurrez-aurre ez bainien inoiz adieraziko), beti etxeko bezala hartu nindutelako.

Beste mundu batera Oinez lasai joanda bi orduz azpitiko bidea dago Zumarragatik Gabiriara. Baina denbora tarte labur horretan beste mundu batera iristen zinen, atzean utzitakoaren oso bestelakora. Esango nuke hizkuntzak markatzen zuela desberdintasun handienetakoa. Zumarragan etxean bai, baina eskolan, dendan, lagunarteko jolasetan euskaraz ez nuen egiten. Gabirian jabetu nintzen, beraz, euskaldunak izeneko tribu baten kide nintzela; Zumarragan ez bezala, han denak tribu berekoak zirela, ezkutuan eta lotsaz ibili beharrik gabe, beren hizkuntzan natural mintzatzen zirela. Horregatik esan izan dut askotan, neu ohartu ere egin gabe, nire euskaltegi izan zirela Baztarrika eta Bekoetxe. Han ikasi nuen, besteak beste, neskek nesken artean eta mutilek mutilen artean ez zutela berdin hitz egiten. Saiatzen nintzen ni ere haiek imitatzen. Ez alperrik!...

Euskaltegia aipatu dut. Baserriko ikasgela zabal hartan, baina, noiznahi eta nonahi zegoen zerbait ikaskizun: gizarteko harremanez, elizako santoralaz, zoologiaz nahiz botanikaz, etnografiaz, merkataritzaz...

Ikasi nuen apaizari eta medikuari

baserritarrei baino gradu handiagoa ematen zitzaiela, ikasi nuen sanroketarako soroak prest egon behar zuela arbia ereiteko, iraupen desberdina izaten zuela ardiaren eta behiaren umealdiak, astoari hatzazalak mozten eta idiak perratzen artista zela Eguzkitzako Batista, ikasi nuen sanjoanetan izaten zirela Telleriarteko festak, sanpedrotan Mutiloakoak, santamañatan Aztiriakoak eta iraileko Andramaritan Liernikoak; ikasi nuen bazela lurpean bizi zen animalia itsu bat, bere kasa utzi ezkero kalteak eragiten zekiena baratzean eta larrean; idiak uztarrian lotzea ez zela etxeko edozeinentzako moduko lana; etxekoandrearen ardurakoa zela astean behin ogia egitea, eta ostiraletan Legazpiko azokan baserriko barazkiak eta sagarrak saltzera joatea.

Aitajauna eta amandrea Gurasoen gurasoak aitajauna eta amandrea zirela ere ikasi nuen. Adi egoten nintzen, artoa aletzen ari ginen bitartean, esaten zituzten istorio harrigarriak entzuten. Haietako asko gogoan ditut oraindik. Kontuak bezalaxe, oso zaharrak iruditzen zitzaizkidan aitonaamonak. Lerro hauek idaztean konturatu naiz haiek orduan adina urte dudala nik neuk gaur. Baina hemen nabil memoriari tiraka eta erretiratuaren barkazio aldi luze honetan ikasten jarraitzeko gogo biziz.

Gaztejira 13 Alaitz eta Miren Arratibel • Oier Fernandez

2020ko maiatzaren 8a • # 373

OIER FERNANDEZ Beltza kolore

oierfernandez_

Milaka kolore

«Guztiok ez dauzkagu baliabide berdinak» ALAITZ ETA MIREN ARRATIBEL • UIB-ko kideak

Testua eta irudia: Andrea Aranburu

A

laitz eta Miren Arratibel (Ezkio, 2000) Zientzia Politikoetako eta Soziologiako graduako ikasleak dira Bilbon. Bi urtez aritu dira fakultateko asanbladan, eta iaztik UIB-n (Unibertsitateko Indar Batasuna) daramate haien jarduna.

Zein egoeratan zaudete unibertsitateko ikasleak?

Covid-19ak hezkuntza arloan hainbat aldaketa egitera behartu gaitu; aurrez aurreko irakaskuntza eten egin da, eta ondorioz, ebaluazio irizpideak ere egokitu egin behar izan dira. Nabaria da irakasteko modu berri honek Internetari dion dependentzia, eta maiz ahaztu egiten zaigu guztiek baliabide berdinak ez dauzkagula, hau da, Internetik edota ordenagailurik eduki ezean salduta gaudela. Askotan, klaseak jarraitzeko zailtasun teknikoak izaten ditugu ikasleok zein irakasleek. Beste hainbat ukatu egin dira, eta ez dugu ikasgaiari buruzko azalpenik jasotzen.

Zertan datza UIBko dinamika berriak? @uib_nazionala

@UIBnazionala

Elkarrizketa osoa: www.goiberri.eus

Covid-19ak sortu duen larrialdi egoera honetan, UIBk Ikasle Babes Sarea sortu du. Beraz, baliabideen kolektibizazioaren bidez,bi dinamika desberdin jarri ditugu martxan: apunteen sarea eta ikasketa-laguntza. Lehena, bigarren hezkuntza zein unibertsitateko apunteen bilketan oinarritzen da. Apunte horiek eskuragarri daude MEGA.nz sarean Unibertsitateko Indar Batasuna helbidean (uibnazionala@gmail.com korreora bidal daitezke ekarpenak). Bigarrena, batez ere, bigarren hezkuntzako ikasleei zuzenduta dago (DBH eta Batxilergoa), baina unibertsitateko ikasleek ere erabili dezakegu, lehen bi mailatakoek batez ere.

Laguntza ere bideratzen duzue?

Hori da. Ikasketa-laguntza nahi izanez gero, sarearen parte garen kideetako bat zuen arazoak konpontzen saiatuko da kanal hauen bidez: Skype, Hangouts, korreoz edo telefonoz (688646697). Interneteko konexio edo gailurik ez bada, babes sareko kideren bat gertu bizi den egiaztatzen dugu.

Nola ikusten duzue etorkizun hurbila?

Iluna. Unibertsitateak bere ospea manten dezan ezer gertatuko ez balitz bezala jokatzen du. Eragina izan dezake ikasleengan: ikasketak luzatzea eta berriz ordaindu beharreko matrikulak.

M

ilaka kolore. Denak bat-batean dantzan jarri ditugu.

Sormenaren makina martxan jarri dugu. Ume, heldu zein nerabe. Etxe barruan bizitzen ari garen egoera gris honi kolorea emateko asmotan. Herriak zein herritarrok, iada martxan dugu sormenaren makina... Mundu osoak martxan jarriko balu...? Agian, ez gerrarik, ez istilurik, ez krisirik.

Sarritan zaila egingo zaigu. Hau guztia hasi zenetik albistegiak kolore grisa dutelako eta prentsaurrekoek berriz kolore beltza. Saia gaitezen! Juan Gorriti artista nafarrak dioen moduan, «Koloretako betaurrekoak jantzita askoz ederragoa ikusten da mundua».

Orain ostadarra ateratzen ari dela ematen du. Badira iada egun batzuk euri tantek gure herriak inbaditu dituztela. Leihoen kontra kolpatzen dira eta herriak kolore ilunez jantzi dituzte. Gorria, laranja, horia, berdea, urdina, morea...

Gutxinaka zeruan agertzen doaz, herritarroi itxaropena emanez.

Orain arteko egoera eta mundu gris hau koloreztatzeko asmotan.

Mundua kolorez ikusteko aukera bat eman digu konfinamenduak.

Balkoiak dantzan. Ostadarrak leihoetan. Herri milakoloreak garela aldarrikatzeko aukera. Berde, urdin, gorri zein beltz. Herri dantzaria, herri ameslaria, herri sormentsua... Bizirik dirauen herria.

14 Gure lurra Belar lanetarako zerbitzuak

# 373 • 2020ko maiatzaren 8a

Gure lurra Apirileko euriak eta maiatz hasierako egun eguzkitsuek baserritarrak belarra ebaki eta biltzeko lanean jarri ditu. Lau elkartek ematen dute zerbitzu hori Goierrin.

GAURKO BELARRA GERORAKO BAZKA Testua: Iñaki Gurrutxaga Argazkia: Mikel Albisu

B

elardia, kontzeptu bezala, ez da belarrez osatutako lur eremu batera mugatzen, harago doa, larrebelardiak beste izaki askoren bizileku dira, eta hauek ere belardia osatzen dute (...) Horien presentziak eta kontserbazioak emango du belardi horren kontserbazio eta kalitatearen isla». Goimen elkarteak 2007an kaleratu zuen Goierriko belardien kudeaketarako gidaliburua argitalpenean jasotako aipua da goikoa. Ez da artikulu honen helburua paperean jasoa gelditu den lanketa mardul horren berri ematea, baina utziko diozue kaletar honi bertan aipatzen diren bi datu nabarmentzea: Gipuzkoan 48.931 hektarea (ha) belardiak dira, lurralde osoaren %42,5eko azalera hartuz. Goierrin %15,8 dira, gehiengoa 600 metro azpiko garaieran eta jabetza partikularrei lotuak.

Naturaren zikloa ez da gelditzen, eta ez du ezagutu Covid-19 koronabirusak eragindako osasun alarma egoera. Eta eragin badio, onerako izan da, hala diote adituek. Ikusi besterik ez dago para-

jeak nola dauden, berde. Apirila ekaitz hila dela dio esaerak, eta aurten bete da halakorik, bederatziurren eta guzti.

Egun eguzkitsuak ere izan dira tartean, eta sumatu da ederki belardietan. Lehenaz gain, baserritarrak bete-beteko lanean jarri ditu maiatz hasierak, belarrak ebaki eta biltzen, abereek neguan ere etxeko bazka izan dezaten. Langintza horretan, makineria zerbitzua eskaintzen duten Goierriko lau elkarteren laguntza izaten dute baserritarrek.

Kontserbazioa belar bolen bidez Belardiak larratu ahal izateko altuera handiegia azaltzen duenean, une jakin batean gehiegizko bazka dagoenean edo azienda ukuilaturik dagoenean ebaki ohi da belarra. Bazka hori berdean banatu edo gorde egin daiteke. Bazkaren kontserbaziorako ohiko moduak belarraren siloratzea eta naturalki ontzea izaten dira. Normalean, lehen ebaketan (apiril-maiatza) belarra siloratu egiten da, eta bigarren edo hirugarren ebaketan (maiatz-ekaina) siloratu edo

ondu. Klimatologiak asko errazten du lan hori bigarren zeregin horretan.

Siloratzea edo belar bolak egin eta plastifikatzea da azken egunetan baserrietan egiten ari direna. Bazka hezetasun egoeran mantentzeko sistema bat da, oxigeno ezean onberek –bakterio laktiko gauzatuek– bazka hori usteltze prozesuetatik eta hartzidura okerretik babestuko duten sustantzia kontserbagarriak sortzen baitituzte (azido laktikoa). Belar silo bolen sistemak naturalki ontzearenak –eguzkiaren eta haizearen bidez– baino kostu handiagoa badu ere (plastikoa, gasoila, makineria..), belarra epe luzean kontserbatzeko modu nagusiena da Goierrin eta Gipuzkoan egin ohi duen eguraldi euritsua aintzat hartuta.

«Belarra bere momentuan biltzea inportantea da, proteina aldetik eta energetikoki egokia izateko. Neguko bazka guztia belarraren oraingo kalitatearen araberakoa da, eta asko egoten da jokoan garai hauetan», zehaztu du Goimeneko teknikari Manex Aranbu-

Gure lurra 15 Belar lanetarako zerbitzuak

2020 maiatzaren 8a • # 373

Goimeneko traktorea belar bolak egiten eta beste bat biltzen, astelehen arratsaldean, Idiazabalgo Oiarbide baserriko zelaietan.

ruk. Goierriko landa garapen elkarteak urteak daramatza «bazkaren kultura» horren aldeko lanean, eta zeharka beste balio batzuk lantzen direla nabarmendu du: «Paisaiaren kontserbazioa hor dago, elkarlana eta auzolana sustatzen da, eta bertako baliabideari, belarrari, indarra ematen diogu. Horrez gain, ekonomia endogeno bat ere sortzen dugu».

Askotariko nekazal zerbitzuak

MAKINERIA ZERBITZUA Goierrin lau dira belar lanetarako zerbitzua eskaintzen duten elkarteak.

» Aizkorpe-Goimen Idiazabal, Segura, Mutiloa, Zerain eta Zegamako baserritarrei eskaintzen die zerbitzua. Tfnoa: 943 16 12 44 (Goimen).

» Goitres Olaberrian, Ormaiztegin, Ordizian eta Araman aritzen dira batez ere.

Tfnoa: 646 681 503 (Mikel Barandiaran).

» Nekalde Urretxu, Zumarraga, Legazpi, Ezkio, Itsaso, Gabiria eta Ormaiztegi dute lan eremu nagusia: Tfnoa: 943 16 12 44 (Goimen).

» Nekazaldi Zaldibian, eta Gaintzan eta Lazkaomendin: Tfnoa: 665 755 988 (Gari Nazabal).

Goimenek Aizkorpe bailarako bost herrietako baserritarrei ematen zaien zerbitzua kudeatzen du langile baten bidez. Lan horietarako erabiltzen den traktorea Zaldibiak eta Beasainek ordaindua ere bada, baina azken bi horietan baserri bide garbiketarako eta desbroze lanetarako erabiltzen dute. «Belar lanetarako diru gehigarria Aizkorpekoek jartzen dute, baina langilearen asegurua zazpi herri horiek», azaldu du Aranburuk. Ximaurra zabaltzeko lanak ere egiten dituzte Goimenetik, eta Beasainek elurra kentzeko ere baliatzen du elkartearen zerbitzu hori.

Goitres Goierriko Tresna Kooperatiba 1991ean sortu zuten Olaberrian, eta bederatzi lagunek osatzen dute gaur egun. Askotariko baserri zerbitzuak eskaintzen dituzte: bolak berdearekin eta lehorrarekin, fardo txikiak, purinen eta ximaurraren zabalketa eta kudeaketa, lasto, bola eta abereen garraioa... «Martxo bukaeratik aurrera aritzen gara, eta uda parte honetan izaten dugu lan gehien. Belar lanez gain, lurrak jiratu, baratzeak prestatu, putzu septikoak hustu... Baserritarrak dira bezeroak, baina udaletxeak ere bai. Deitzen digunari eta prezioa ordaindu nahi duenari ematen diogu zerbitzua», Jose Inazio Altuna elkarteko presidenteak.

Aurrekoaren urte berean sortu zen Nekalde Goierri Garaiko Nekazaritzaren Aldeko Elkartea. 48 baserritarrek osatzen dute, eta langile bat dute soldatapean. «Baserritar elkarte bat gara, eta makineria ezberdina daukagu baserritarrei lana errazteko. Makinak denon

«Neguko bazka guztia belarraren oraingo kalitatearen araberakoa da. Garai hauetan asko dago jokoan baserrian» Manex Aranburu Goimen landa garapen elkartea

«Makinak elkarren artean erosiak dira, eta elkarren artean banatzen dugu erabilpena, bakoitzak berea eduki beharrean» Asier Galdos Nekalde elkartea

artean erosiak dira, eta erabilpena elkarren artean banatzen dugu, bakoitzak bere traktorea eta makinak izan beharrean», zehaztu du Asier Galdos elkarteko kideak. Aizkorperen eta Goitresen tankerako zerbitzuak dituzte, baina urteari eusteko berealdiko garrantzia du Urretxu, Zumarraga eta Legazpiko baserri bideak garbitzeko lanak. «Udalek ordaintzen digute lan hori, eta guretzako oso inportantea da lehen sektorearen zerbitzu honen biziraupenerako».

Elkarteko kideek dute lehentasuna zerbitzua jasotzerakoan, baina bezero eta bazkide berriei irekiak daude.

Zaldibiako Nekazarien Aldeko Nekazaldi elkartea da laugarrena, 1993an sortua. Elkarte txikia da, eta auzolanean antolatzen dira, Garikoitz Nazabalek adierazi duenez. «Herri mailako elkarte xumea gara. Hiru-lau lagun aritzen gara makinista, eta 25 bat laguni ematen diegu zerbitzua, herrian batez ere». Belar bolak egiten eta ximaurra zabaltzen aritzen dira gehienbat. Lan bolada betea dute aurretik, gerorako utzi ezin dena, baserria ez baitago konfinamenduan.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 373 • 2020ko maiatzaren 8a

Antzerkia

Bide urratzaileak Asier Zinkunegi

Los Meteoros (Urretxu-Zumarraga)

Konfinatuta dagoen antzezlea

Haserre eta ostia txarrean nabil

O

rain dela hilabete pare bat, tarteka antzerkiaren inguruan hitz batzuk idatziko nituen galdetu zidaten.

Eta horra non nagoen orri zuriaren aurrean kopeta ilun. Leihotik begiratu, eta edertasunez eta bizitzaz betetako udaberriak irensten nau. Burua jiratu eta telebistan heriotzaren datuak besterik ez. Ilusio edo amets batean murgilduta nagoela iruditzen zait. Arraro sentitzen naiz.

Leihotik itsasoa ikusten dut egunero, batzuetan bare, besteetan bortitz eta ilun… beti eder. Kanpoan ikusten dudan guzti hori, nire sentimenduen ispilua dela konturatzen naiz.

Birus madarikatuak gauza mordoa lapurtu dit: askatasuna, ikusleak, ikasleak… baita familiako kide bat ere. Garai ilunak udaberri ederrean. Lehenengo bi asteak beldurra eta tristurak jota pasa nituen, hirugarrenean dolua tokatu zen, laugarrenetik aurrera haserrea agertu da.

Haserre nago guztioi horrenbeste kendu digun lapurrarekin.

Kastako aktorea naiz, eta beste gauza askoren artean ikusleak botatzen ditut faltan. 30 urte daramatzat taula gainean, ehunka herrik, eta milaka emanaldik eman didate titulu hori.

Ni bezalakoak, ikuslearen begiradak osatzen gaituela sentitzen dugu. Eta ikuslerik gabe nagoenean, nire zati bat falta zaidala sentitzen dut. Aita galdu nuenean utzi nuen oholtza sei hilabetez, eta hori orain dela ia hogei urte izan zen.

Agian hitz hauek irakurtzen dituzuen bitartean osatua sentituko naiz, nork daki.

Alaba daukat ondoan, leihotik begira dago, itsasoa bare.

Gaur ez daude haserre.

Aspaldian ez dut Calderon de la Barcaren La vida es sueño irakurri, eta halere, Segismundoren bakarrizketa datorkit burura.

Antiopeko ‘meteoroak’

H

irurogehiko hamarkadako musikaren boom-ak Goierriko eszena ere eztandarazi zuen, Beatles eta Rolling Stones bezalako taldeak sortu baitziren nonahi. Urretxuk eta Zumarragak ere izan zuten garai hartako soinu banda.

Bi herriotako lau gaztek osatu zuten Los Meteoros taldea, gerora jende gehiago batu bazitzaien ere. Kontzertu ugari egin zituzten Gipuzkoa osoko frontoi eta saladefiestas edo dantzalekuetan, horietako asko, Urretxuko Golden eta Zumarragako Sol y Luna aretoetan. Los Simbas edo Los Zubis talde goierritarrekin ere aritu izan ziren hainbatetan.

Paco Ganuza, Julio, Juanjo Hernandez eta Pepe izan ziren taldea sortu eta hasierako laukotea osatu zutenak. Pacok eta Pepek, ordea, berehala utzi behar izan zuten, soldadutza zela eta. Orduan sartu zen taldean Lucia Enrique kantaria, baita Enrique Sanz eta Xabier Barriola ere. Beatles, Los Brincos eta Los Mustang bezalako taldeen abestiak jotzen zituzten, batez ere. Garaiko hainbat jaialdi eta lehiaketetan sarituak ere izan ziren. Taldearen azken boladan, aldaketa ugari izan ziren, taldekide batzuk utzi eta berriak sartu ziren, harik eta taldea desegitea erabaki zuten arte.

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko maiatzaren 8a • # 373

Osasuna Nahia Arzelus • Kresala Gabinetea - Logofoniatria (Beasain)

Ahotsa ezagutzeko oinarrizko kontzeptuak

L

aringean ondorioak izan ditzaketen arrazoiak anitzak dira, baina denok dakigu bere erabilera behar den modukoa ez denean sortzen dituen ondorioak zeintzuk diren. Ahotsa ezagutzak eskaintzeko baliabidea baino urrunago doa. Hori dela eta, ezinbestekoa da bere ezagutza are eta zabalagoa izatea.

horrek gure lanean eragin garrantzitsua izaten du. Hori dela eta, prebentzioaz hitz egitea garrantzitsua da, horrek kaltea edo patologiaren sortzea saihestuko baitu.

Ahotsaren patroiak aldatzen bazaizkigu, beti profesional batengana jo behar dugu, lehenik otorrinoarengana eta ondoren ahotsean jakituna den logopedarengana.

Nola sortzen da ahotsa?

Bi ahots korda pare ditugu.

Oinarrizko zenbait kontzeptu Bi ahots korda faltsu (banda bentrikula- Zer da disonia bat? Gure ahotsaren rrak deitzen dira). Benetako ahots ezaugarrien aldaketa da. korden gainean deskantsatzen duten. Afonia: Ahotsaren desagertzea da.

Tolesdura hauek ahots korden fun- Intentsitatea (bolumena): Gure hizkuntzan esanda, zein potentziatan hitz tzioa hartzen badute, ahotsaren ezauegiten den. Parametro honen arabera garriak aldatzen dira.

Benetako bi ahots korda: Giharrak dira. definitzen ditugu ahots gogorrak edo Luzatu eta gerturatu egiten dira beahulak.

Tonua: Ahots kordek bibratzen duten raien artean ahotsa sortzeko. maiztasunaren baitan dago. Sexuaren Ahotsaren erabilera jarraia eta denarabera tonua altuagoa edo baxuagoa boran egonkorra denean, esaterako iraizango da. Ahots kasle, abeslari, agudoak eta graaktore, teleoperabeak definitzen dore, irratsaiotaPertsona bakoitzak bere ditugu honela. ko profesional eta mugak ditu. Muga hauek Tesitura: Bakoigu (logopedia, ezagutu behar ditugu, tzak, modu erosopsikologiak munan, burutu ditzaduan lan egiten teknika berriak ikasteaz kegun soinuak didugunok), ahogain. Gure ahotsa zaindu ra. Abeslari baten tsean kalteak dezagun, bakarra da eta! tesitura askoz zaedota patologiak balagoa izaten da, etor daitezke eta

tonu agudoagoak zein grabeagoak hartu behar baititu.

Pertsona bakoitzak bere mugak ditu.

Muga horiek ezagutu behar ditugu, teknika berriak ikasteaz gain. Gure ahotsa zaindu dezagun, bakarra da eta!

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 373 • 2020ko maiatzaren 8a

Komikia

Aliritzian Naroa Elortza Gorrotxategi Eraldatzaile soziala

Beldurrak aukera bihurtuz

B

irusa. Gaixotuak. Babes elementurik gabeko erresidentzietako langileak. Konfinamendua. Banatzailearen osasunaren gainetik online erositako bizikletak. Osasungintzaren kolapsoa. Hildakoak. Birusa.

Gaixotuak... etenik gabeko espirala.

Helduko da, baina, normaltasun berria. Eta, berarekin, espiral eta beldur berriak: langabezia, murrizketa berriak (aspaldi ahoan genuen), krisia, askatasun galera, kontrol sozial eta poliziala...

Hala ere, hilabeteotan ikasitakoa baliagarri izango zaigu etorriko denari aurre egiteko. Besteak beste, ikasi dugulako urteotan osasungintzan egindako murrizketek hildakoak biderkatu dituztela, zaharren egoitzen pribatizazioak bertako bizi baldintzak nabarmen kaltetu dituztela, eta gobernari eta

enpresari gehiegik lana bizitzaren gainetik jartzen dutela (besteen bizitzen gainetik, jakina). Eta, nola ez, ikasi dugu ere zailtasunen aurrean elkartasun sareak direla gakoa.

Hotzari aurre egiteko babes sareak josten segi beharko dugu, bai, baina epe ertainean ez genuke sarea asistentzialismora mugatu behar. Bizitza erdigunean jarri nahi badugu, eraldaketa soziala bultzatuko duten egiturak indartu beharko ditugu. Indartu batzuetan, eta errautsetatik eraiki bestetan, dozenaka enpresa berreskuratuta egin izan duten bezala.

Beldurrez mantapean gordeta geldi gaitezke, baina etorkizuna eraikitzeko aukera zabaltzen ari zaigu parez pare. Beharra aukera bilaka dezakegu, eta kolektiMurrizketak bizitzaren bo kaltetuenei lagainetik jarri dituzten guntza puntualak eman baino, autoebirusentzako txertoa raketarako tresnak topatu dugu: eta baliabideak guzeraldaketa soziala tion eskura jarri. Sare sozialik gabekoak ehunduz, baina beti norbanako eta kolektiboen ahalduntzea oinarrian jarriz.

Murrizketak bizitzaren gainetik jarri dituzten birusentzako txertoa topatu dugu: eraldaketa soziala.

Publizitatea 19 2020ko maiatzaren 8a • # 373