GoiBerri 374. zenbakia

zk. 374 2020ko maiatzaren 15a www.goiberri.eus

Iritzia Uxue Fernandez Lasa.

0, 1, 0?

03

Elkarrizketa

10

Xabier Gorospe: ÂŤZiurtasuna izan behar duzu profesionala izatekoÂť

Ibiltari

14

Urtatza-Korosti. Debagoieneko mugan arrano baten ikusmiran

FESTARAKO LANABES 04

Zumarragako Trikitixa, mende bete plazak girotzen

02 Publizitatea # 374 • 2020ko maiatzaren 15a

Iritzia 03 Uxue Fernandez • Irakaslea eta kirolaria

2020KO MAIATZAREN 15A

# 374 Argitaratzailea: Goierriko Hedabideak SL

Itzain

0, 1, 0?

Koordinatzailea: Iñaki Gurrutxaga

Kudeatzailea: Josu Iñigo

Erredakzio-burua: Loinaz Agirre

Diseinua: Adaki (Eneko Maiz)

Banaketa: Bidera zerbitzuak.

Berria Taldea Lege gordailua: SS-1638/2011

Egoitzak: Beasain: Oriamendi, 32. 20200.

Urretxu: Iparragirre, 11 (Kaletxiki).

20700.

Telefonoak: Beasain: 943-16 00 56 Urretxu: 943-72 34 08 Webgunea: goiberri.eus

Posta elektronikoa: goiberri@hitza.eus

Publizitatea: 607 530 424 jizagirre@hitza.eus

Bezero arreta, harpidetzak: 902-82 02 01 harpidetza@hitza.eus

Diruz laguntzen duten erakundeak: Udalak: Altzaga, Arama, Ataun, Beasain, Itsasondo, Olaberria, Segura, Urretxu, Zaldibia, Zerain eta Zumarraga

Azaleko irudia: Gorka Gomez

Z

enbaki sistema bitarrean aurrera eta ohiko lantokietara itzuli behar izan dute, desatzera katigatuta nabil larunbat eguer- plazamendu asko eraginez, baita probintzia badiaz geroztik. Zortzi aste joan dira itxial- tetik besterakoak ere, segurtasun eta oinarrizko dia ezarri zigutenetik. Alarma egoeran osasun neurriak beteko diren erabateko bermebeldurraren zein isunen itzalari eta norbanako- rik gabe. Tabernak ordutegi mugarik gabe ireki on ardurari tiraka mugikortasuna ia erabat dituzte, herritarrok lehengo ordutegi tarteak etenda eta lau hormaren artean itxita izan gara, mantendu beharko baditugu ere. Orduan, posihalabeharrez, sarri galdera ikuble izango da Antion zerbait rrak lagun. kontsumitzea arratsaldeko «Normaltasun berria» deilauretan, baina ezingo al gara tzen dioten eta zehazki zer den Belokira joan gure ordutegi jakiten nekeza den egoera homugaz kanpo dagoelako? Halanetan 0 fasetik 1. fasera igaroko ber, kirol klub pribatuak ireki ginela entzunez egunak genedaitezkeen arren udal kirolderamatzan, hedabideetan, kalegiak ez. Tabernako terrazan haan nahiz gertukoekin izandako mar lagun elkar gintezke, baina Uxue Fernandez Lasa hitz aspertuetan, zein aldaketa jarduera fisikoa banaka egiten Irakaslea eta kirolaria eta berritasun ekarriko zizkijarraitu beharko dugu, etxebigun esperoan. Norbere kalkuzitza berean kirolari bat baino luen baitan ere bai nolabait, degehiago bizi arren. Datorren assio eta gertatuko zenaren artetelehenean, neurri aldaketak Zein oinarri du an oreka mantendu nahian. Ba, ezarri eta eragina aztertzeko bi ño, ni, behintzat, jokoz kanpo asteko beharrezko epea bete honek denak? utzi ninduten irratiz jasotako Zientzia irizpideak aurretik, itxura denez eskoletaalbiste eta presaka egindako ra itzuli beharko dira ikasle, iraal daude guztiaren kasle hainbeste aldaketak. EAEn soreta administrazio eta zermuinean? turiko nahasmena nola azaldu? bitzuetako milaka langile.

«Garen bezalakoak garelako», Zein oinarri du honek deasko eta asko ia geratu dira gunak? Zientzia irizpideak al dauraso, aitona-amona, anaiade guztiaren muinean? Zuhurarreba edo senitartekoekin tzia hitza darabilte ahotan, baimundu birtualetik at elkartzeko zain berriz ere. na agintekeria eta norbere zigilua jarri nahi izaHasieran, ez zen baimendu seme-alabak Beasai- tetik eta interes ekonomiko-politiko ezkutuetanen edo Urretxun bizi eta guraso edo aitona- tik hurbilago ez ote dagoen... Bitartasunean, amonak Ordizian edo Legazpin bisitatzea. Kon- beraz, 0tik 1era eta 1etik 0ra bidean bidezidorren trara, asteon funtzionari publiko askok euren bat aurkitzen saiatu beharko dugu. Eutsi goiari!

04 Sakonean Zumarragako Trikitixak 100 urte

# 374 • 2020ko maiatzaren 15a

Erreportajea

FESTA NON, ZUMARRAGAKO TRIKITIXA HAN Zumarragako Trikitixa sortu zela 100 urte beteko dira ekainean. Oriatarren leinuak alaitasuna eta umorea eraman ditu Euskal Herriko bazter guztietara mende betez.

Testua: Asier Zaldua

Argazkia: Gorka Gomez

Sakonean 05 Zumarragako Trikitixak 100 urte

2020ko maiatzaren 15a • # 374

Zumarragako Trikitixakoek erabilitako soinu txikietako bat eta pandero bat, Antioko baselizaren sarreran.

Z

umarragako Trikitixa 1920an jaio zen, Joxe Oriaren eskutik.

Zumarragar horrek panderoa eta erromeriak odolean zeramatzan: haren ama, Francisca Antonia Irizar ezkiotarra, pandero-jotzailea zen.

«Garai batean erromeriak panderoarekin bakarrik egiten ziren. Pandero-jotzaile haietako bat Joxe Oriaren ama izan zen», oroitu du Mikel Alustiza Zumarragako Trikitixako kide eta Francisca Antoniaren birbilobak.

Joxe Oriak musikarako dohain apartak zituen eta ahotsa heztera eraman nahi izan zuten, baina amaren pausoak jarraitzea erabaki zuen. Panderoa jo zuen, baina soinujoleek lagunduta.

Normalean horiek pandero-jotzaileek baino protagonismo handiagoa izaten dute, baina kasu honetan Oria zen taldearen ardatza. Soinujole askorekin ibili zen, baina beti Zumarragako Trikitixa izenarekin: Etxesa-Korta, Errosta, Kanpazar, Carlos Egiguren, Kandido Beristain, Gorriz eta Joxe Migel Ormazabal zegamarrarekin jo zuen. Normalean alderantziz izaten da: soinujolea izaten da bikoteari izena ematen diona. Gainera, disko zaharretan zuzendaria Joxe Oria dela jartzen du eta ez du jartzen soinujolea nor zen.

Arreba Mariarekin eta haren senarrarekin, Joxe Migel Urteagarekin, bizi zen Joxe. Haiek zortzi seme-alaba izan zituzten: bi neska eta sei mutil. Trikitixa giroan hazi ziren eta sei mutiletatik lauk trikitixa jo zuten: Joxek, Inixiok, Sebek eta Migelek. Oriak hil arte jo zuen panderoa. 1946an hil zen, Zumarragako Trikitixak jarraipena izango zuela ziurtatuta.

Urteagatarrek beraien osabak hasitako bideari jarraipena eman zioten, Ormazabalen laguntzarekin. Beste trikitilari familia batzuek ere tradizioari eutsi diote, baina ez dago beraiek bezainbeste urte daraman familiarik.

Hainbeste urtean eutsi izanak ez ezik, beste hainbat gauzek ere egiten dute berezi Zumarragako Trikitixa.

Hasteko, trikitixa ulertzeko era berezia dute. Izan ere, kaleko eta parrandako gi-

roa bizi izan dute beti. «Zumarragako Trikitixa sortu aurretik, trikitixa baserri giroan jotzen zen», dio Alustizak.

Zumarragarrek trikitixa Euskal Herriko hiri eta herri guztietara eraman zuten. «Gipuzkoako herri gehienetan jo dugu. Araban, Bizkaian eta Nafarroan ere dezente jo dugu. Eta Iparralden, askotan: Hendaian, Baionan, Donibane Lohitzunen eta Miarritzen batez ere.

Meliton Manzanas hil zuten egunean, Ormazabalek, Sebek eta hirurok Hendaian jo genuen. Egun hartan ez genuela joko uste genuen, baina antolatzailea berarekin gelditutako tabernan azaldu zen, eta muga pasatzeko sekulako zailtasunak zeuden arren, guk inongo arazorik gabe pasa genuen. Gauean berandutu egin zitzaigun eta azkeneko trena hartzeko ordua pasa zen. Iparraldean lo egitea proposatu ziguten, baina muga lehenbailehen pasa nahi genuen, badaezpada ere. Joxe Migelek Renferentzat lan egiten zuen eta Irungo geltokian lo egin genuen. Goizean, lehenengo trena hartu, etxean buzoa hartu eta lanera», oroitu du Migel Urteagak.

Jotzeko modu berezia Bestalde, beraien soinua jotzeko modua berezia izan da, Oriarekin jo zuen Joxe Migel Ormazabal ez baitzen Azkoitiko eskolakoa. Eta Ormazabalek irakatsi zion soinua jotzen urte askotan Zumarragako Trikitixako soinujolea izan zen Joxe Urteagari.

Horretaz gain, hasieratik diskoak grabatu zituzten. Garai hartan ez zen batere arrunta diskoak grabatzea. Lehenengoa 1922an grabatu zuten, Oriak eta Itsasakortak. «Donostian grabatu zuten eta estudioan Secundino Esnaola zumarragarra azaldu zen. Donostiako Orfeoiko zuzendaria zen eta osabaren laguna. Osabak taldeari zer izen jarri ez zekiela esan zion Esnaolari eta honek Zumarragako Trikitixa jartzea proposatu zion», kontatu du Migelek.

Gerra aurretik, Oriak disko gehiago grabatu zituen. «Beraiek izan ziren diskoak grabatzen lehenengoak. Joxe Oriaren kantu batzuen hitzek mezu politi-

«Trikitixa baserri giroan jotzen zen eta Zumarragako Trikitixak hirietako eta herrietako kaleetara eraman zuen» «Joxe Oriaren kantu batzuen hitzek mezu politikoa zuten eta gerra garaian debekatu egin zituzten» Mikel Alustiza Zumarragako Trikitixako kidea

koa zuten eta gerra garaian debekatu egin zituzten», azaldu du Alustizak.

Joxe Oriaren ilobek ere diskoak grabatu zituzten. Lehenengoa, 1957an Ormazabalekin. 1958an Sakabik eta Egañazpik diskoa grabatu zuten, eta ondoren, 12 bat urtetan ez zuen inork diskorik grabatu.

Kalean eta tabernetan jotzeari eta euren izaerari esker, Zumarragako Trikitixak sekulako ospea lortu zuen. Tabernetara joan, eta trikitixa bakarrik jo beharrean, denak girotzeko moduko musika jotzen zuten. Horretan ere aitzindariak izan ziren. Asko dira egun musika mota ezberdinak jotzen dituzten trikitilariak.

Tokian-tokiko jendearen arabera jotzen zutenez, gaztelaniaz ere abesten zuten. Zenbait jendek kritikatu egin zituen horregatik. Kritika horiek bidegabeak ziren. Zumarragako Trikitixakoek, beraien izaerari eta hartutako erabakiei esker, trikitixa hirietara eta herri handietara eraman zuten eta erdaldun askok euskal musika eta mezu abertzaleak entzutea lortu zuten. Zenbait disko ateratzeko arazoak izan zituzten, abestien hitzak zirela eta.

Baina ez zuten amore eman eta be-

06 Sakonean Zumarragako Trikitixak 100 urte

# 374 • 2020ko maiatzaren 15a

Zumarragako Trikitixa 1936ko gerra aurreko Santa Isabel egun batean. Ezkerreko pandero-jotzailea Joxe Oria da.

Joxe Oria eta Etxesa-Korta, 1936ko gerra aurreko argazki batean. Zumarragako Trikitixaren lehen diskoa Oriak eta Etxesa-Kortak grabatu zuten, 1922an. Ondoren, Etxesa-Korta Amerikara joan zen eta Oria beste soinujole batzuekin aritu zen.

Zumarragako Trikitixan jo duten lau Urteaga anaiak eta Joxe Migel Ormazabal, 1972an Zumarragako Zelai Arizti aretoan egin zieten omenaldian.

MIGEL URTEAGA

«Nire anaiek egiten zutena ikusita ikasi nuen panderoa jotzen eta abesten»

Migel Urteaga (Zumarraga, 1939) kide beteranoena da. Santa Isabel egunean panderoa jotzeari uzteko asmoa zuen, baina urtebete gehiago jarraituko du.

Zenbat urterekin hasi zinen panderoa jotzen?

13 urterekin jo nuen lehenengoz herritik kanpo. Ibarran izan zen. Egun hartan Joxe, Inixio eta Sebe anaiek eta Joxe Migel Ormazabalek Hendaian jo zuten. Joxe Ibarrara etorri zen, besteak han utzita. Nik, berriz, trena hartu nuen Tolosara joateko.

Tolosatik Ibarrara oinez joan nintzen.

Nork irakatsi zizun panderoa jotzen eta abesten?

Inork ez. Nire anaiek egiten zutena ikusita ikasi nuen. Ikusi eta ikasi.

Euskal Herriko bazter guztietan jo duzue.

Zeintzuk dira zure plaza kuttunak?

Festa onenak Hernaniko sanjoanak izaten ziren. Ordizia ere oso herri berezia da guretzat. Hiruzpalau aldiz joaten gara urtero.

Bergarako San Martzial egunean, berriz, 53 aldiz jo dut. Urretxuko San Joan eguneko erromerian ere bizitza osoan jo dut.

Ataunen ere asko maite gaituzte. Hiru auzoetara joaten ginen, urtero: San Martinera, San Gregoriora eta Aiara. Urte luzetan, Bittor jatetxeko ezteietara joan ginen.

Ataungoak la letxe ziren… Festa bukatzera zihoanean, ordainsaria eman eta Nafarroara joateko eskatzen ziguten. Izan ere, ezteien ondoren Arbizun afaltzeko ohitura zuten. Arbizun eta Etxarrin sekulako parranda egin, eta etxera.

Noiz arte jarraituko duzu?

Zumarragako Trikitixak 100 urte bete arte jarraitzea erabaki nuen. Aurtengo Santa Isabel egunean uzteko asmoa nuen. 81 urte ditut!

Zer da zuentzat Santa Isabel eguna?

Urteko egun handiena. Bizitza guztian jo dugu bertan. Urtero, gure osaba hasi zenetik. Garai batean, jaitsieran dantzariak, txistulariak eta gu bakarrik egoten ginen.

Ez zen musikari gehiago egoten. Baina orduan ere, sekulako jende pilak parte hartzen zuen jaitsieran. Beste herri batzuetan ere jaitsierak antolatzen dituzte, baina Zumarragakoa bezalakorik ez dago.

Sakonean 07 Zumarragako Trikitixak 100 urte

2020ko maiatzaren 15a • # 374

Iritzia

Agurtzane Elustondo Trikitixa Elkarteko lehendakaria 1982an, Trikitilari Elkarteak Urretxuko Ederrena pilotalekuan egin zien omenaldian ageri dira Mikel Alustiza, eta Sebe, Migel, Inixio eta Joxe Urteaga.

Gurrutxagan gora

S

Zumarragako Trikitixako egungo hiru kideak: Migel Urteaga, Kepa Urteaga semea eta Mikel Alustiza iloba.

raien izaerari eutsi zioten. Nekaezinak ziren, gainera. Joxe eta Migel Urteagari, puru bana eman, eta orduak eman zitzaketen trikitixa jo eta jo. Umorea galdu gabe. Behin, Legazpiko Eliz-Ondo tabernan, mutil batzuk beraiek zirikatzen hasi ziren eta ordu eta erdi eman zuten soinua jotzen isildu gabe, mutilak dantzan erabat lehertu ziren arte.

Zaragozatik Ataunera Migelek ez du erraz ahaztuko 1987ko uda hasiera. «1987ko ekain amaieran Zumarragako Eitza auzoko bizilagunek autobus bat antolatu zuten, Realak Zaragozan jokatu zuten Kopako finala ikustera joateko. Joxe eta biok beraiekin joan ginen. Hurrengo egunean itzuli ginen, 06:00etan. Bi ordu lo egin ondoren, dutxatu eta Ataunera joan ginen. Egun guztia eman genuen han, jotzen. Sekulako beroa egin zuen. San Pedro eguna zen eta 21:30ean Bergarara joan ginen jotzera. 01:00ak aldera bukatu genuen.

Etxera itzuli, ohera sartu eta 09:00etan berriro Bergarara. Egun osoa eman genuen bertan. Hurrengo egunean (uztailaren 1ean) atseden hartu genuen, baina

uztailaren 2an Zumarragako jaietako egun handia da, Santa Isabel eguna.

Inoiz ez dut hain jota bukatu. Egia esan, askotan eman dugu egun bat baino gehiago etxetik kanpo, festa batetik bestera. Eta herri batzuetara, egun bat baino gehiagorako joaten ginen. Parranda asko egin ditugu. Gehiegi...».

Erromeriek behera egin zuten, baina Zumarragako Trikitixak hor jarraitzen du. Egun, Migel Urteagak, Kepa semeak eta Mikel Alustiza ilobak osatzen dute taldea. Zumarragako Udalak mendeurrena ospatzeko asmoa zuen, baina maiatzean, ekainean eta uztailean egitekoak ziren ekitaldiak atzeratu egin dira koronabirusak eragindako osasun krisia dela eta. Datorren urtean egingo dira. Francok ez zuen Zumarragako Trikitixa isiltzea lortu eta koronabirusak ere ez du lortuko.

Migelek aurtengo Santa Isabel egunaren ondoren plazak uzteko asmoa zuen, baina, seguru asko, datorren urteko Santa Isabel egunera arte jarraituko du. Ondoren, Mikelek eta Kepak jarraituko dute Joxe Oriak duela 100 urte hasitako bidea.

anta Isabel eguneko Antioko erromeriari soinu-banda jartzeko eskatuko balidate, ez nukeen zalantza handirik izango. Gure ama umea zela amama zenarekin nola, gu ere ume-umetatik joan izan gara Antiora. Zialtzeta, Zendoia, Laja… bertan ikusi izanaren oroitzapen lausotu bat baldin badut ere, Oriatarren soinua da erromeria horrekin lotzen dudana, eta entzuten dudan aldiro Antiora eramaten nauena.

Izaera eta estilo propioa dute: errepertorio desberdina, kantaera zaindua, jotzeko beste modu bat.

Soinuari beste inork ateratzen ez dion irrintzia ateratzen dio Joxek!

Pasioa transmititzen dute. Bereziak dira. Indar handikoak, alaiak, biziak… Imitaezinak!

Gainera, gauza askotan izan dira aitzindari: trikitia kaletartzen, trikitilarien artean ia abestu ere egiten ez zen garaietan soinujolea ere kantari jartzen, bikote egonkorrak osatzen, diskoak grabatzen… Handiak izan dira eta dira! Gustuko bezain miresgarri zaizkit! Belaunaldien arteko transmisioan giltzarri izan dira.

Zumarragako Trikitixaren sortzailea izan zen Joxe Oriaren ama–Ezkioko Anduaga auzoko Andaundi baserriko Frantziska Antonia Irizar– pandero-jolea omen zen eta hark txertatutako zaletasuna izango da ziurrenik, mende bateko historia duen musika talde honen jatorria.

Ibilbide luze honetan era guztietako gorabeherei eta oztopoei egingo zieten aurre: botere faktikoen jazarpenei, zailtasun teknikoei, gizartearen gutxiespenei… baina oraindik bizirik daude eta hala izan bedi urte askoan! Zorionak eta mila esker!

08 Herri jakintza Ondare materiala

# 374 • 2020ko maiatzaren 15a

Orrialde honetarako ekarpenik egin nahi izanez gero: goiberri@hitza.eus

Hitzen ganbara

Esaera zaharra

Efemerideak

Berdaatea: Berdetasuna, belarrak purian jartzen diren unea edo garaia adierazten du. ‘Maiatzeko berdaatea’ espresioa erabiltzen dute Idiazabalen.

Hilabete horretan, belarra etortzen deneko garaiari esaten zioten.

«Elurra dator!»

1954-5-14: Dolores Katarain ‘Yoyes’ etakidea eta ETAk 1986an hila jaio zen, Ordizian.

1968-5-14: Rufino Arregi publizista eta idazle idiazabaldarra hil zen, Buenos Airesen (Argentina).

Norbait aztoratuta, normaleko egoeratik bestela edo ezohiko gauzetan dabilenean erabiltzen den espresioa. Eguraldi aldaketak jendeari eragiten dio, eta aldarteak iragartzen du aldaketa.

Ondare materiala

Eskola txiki jatorrizkoak

Lazkaomendiko auzo-eskola 2012an, Gipuzkoako Diputazioak Goierrin eraiki zituen hiruretatik bat. Atalburuan aldundiaren armarria mantentzen du. Aimar Maiz

Gaztelania pribilegiatzen baldin bazen ere, egitasmoaren egileen artean (gipuzkoar eskuin tradizionala) euskara indartzeko borondate argia zegoen.

Euskaraz ikasteko aukera ziurtatuko zen auzo-eskoletan. Irakasleek euskara praktikoa menperatzen zutela erakutsi behar zuten oposizioetan.

Elebitasuna lortzeko, hiru eskola mota sortu ziren. Bat, gaztelania ez zekitenek (Gipuzkoa osoa ia) lehenengo euskaraz ikasiko zutena, eta gero gaztelaniaz. Bigarrena, bi hizkuntzak zekizkiten lekuetan, hezkuntza erdaraz eta euskara beharra zegoenean eta maisuak irizten zionean erabiliko zuena (‘vehicular’); eta hirugarrena, hezkuntza gaztelaniaz, « en el caso posible, aunque poco probable, de que el idioma usado por los niños sea el castellano»; eskola mota horri ikasleari euskara gerturatzeko funtzioa zegokion.

Goierrin hiru auzo-eskola Testua: Aimar Maiz

O

rain 90 urte onartu zuen Gipuzkoako Diputazioak landa eremuetan eta auzo apartatuetan eskolak sortzeko plangintza anbiziotsua, 1930ean. Euskal eskola, ikastola edo ‘escuela rural’ deitu zuten, eta biziki txalotu zuen garaiko prentsa abertzaleak. Hamar urteko epean, Gipuzkoan 100 auzo-eskola eraikitzea zen asmoa, Diputazioaren kontura.

II. Errepublikari (1931-1936) aurre hartuta, Bizkaiko Diputazioak 1919an hasitako eredua hartu zuen Gipuzkoak.

Analfabetismoa arazo larria zen XX. ha-

sieran, batik bat herri txikietan –gehiago baserri-auzo urrunetan–. 1920an, 5.000 biztanletik beherako herrietan herritarren %45 analfabetoa zen Gipuzkoan. Gehienek ez zekiten gaztelaniaz, eta hezkuntzako hizkuntza ofiziala eta bakarra hura zen; irakasle euskaldun gutxi zeuden. Absentismo izugarria zegoen, baserri eta auzoetatik herriko eskolarako distantzia bezalaxe.

Hala, eskolak auzoetara eramatea erabaki zuen Diputazioak. Irakasle titulatu euskaldunak jarriko zituen buru.

Herri-kaskotik kilometro bat baino urrunago zeuden baserri multzoak hartu ziren landa eremutzat, hamabi familia bizi zirenak, gutxienez.

Diputazioaren ahalegin aipagarria 1936ko gerrak eta han nagusitu zen korronte politikoak zapuztu zuten. 1931tik 1936ra bitartean 21 eskola eraiki eta martxan jarri zituzten. Goierrin, hiru: Lazkaomendin (Lazkao), gaur egun Lartxai baserritar elkartea dena, 41.001 pezeta kostatu zen obra; Telleriarten (Legazpi), 60.478 pezetarekin; eta Arriaranen (Beasain), 41.766 pezeta.

Erregimen frankistak Gipuzkoari Kontzertu Ekonomikoa kendu zionean amaitu zen auzo-eskolen historia, finantzazioa itota eta arrazoi ideologikoagatik (abertzaletasuna zabaltzea eragoztea). Estatuaren eskura pasatu ziren eraikitako 21 auzo-eskolak, eta bertan behera utzi zituzten falta ziren 79ak.

Bertsoa • Kate motzean 09 German Urteaga • Aitor Zuriarrain

2020ko maiatzaren 15a • # 374

Gaiak hala dio

Kate motzean Aitor Zuriarrain • Idiazabalgo txirrindularia

German Urteaga Garmendia

«Azkenaldian Izaro oso gustura entzuten dut»

Gaia: Umore erraza bertsotan Doinua: Abokatuak deitu berri dit Txikitatikan nere mihiari bertso kutsua dario lehen bertsotik igaro dira hoita bi kalendario.

«Burusoila da Asier eta astapotroa Mario ta beste horrek hortz postizokin ai ene ze kalbario!»

Izugarriak bota ditut maiz ingurukoak medio beti esan izan didatelako eta gainera serio «Bertsotan ari geranen dena broma da ta igual dio» Baina bizitzak erakutsi dit denak ez dula balio.

Ba ote dago nahi ez duenik inoiz kanta ez duenik?

Nahiz ezin dudan esan noizbehinka ni neu jausten ez naizenik.

Lehenago zenbait bertso ‘umorez’ hala hartzen nituen nik baina gaur egun ez dut pentsatzen grazi izpirik dutenik.

Norbait mindu ahal badut nahiago dut bi aldiz pentsa lehenik ta hala bada nere bertsoa aldatuko dut azkenik ta nahiz ez dudan esango beti gauza errazena denik ez dut esan nahi bertsoz, hizketan esango ez nukeenik.

Testua: Asier Zaldua

Argazkia: Miren Heriz

Aitor Zuriarrain (Idiazabal, 1976) irakaslea da Mondragon Unibertsitatearen Ordiziako Ingeniaritza fakultatean. Koronabirusa dela eta, eskolak online ematen ari dira. «Egutegia eta ordutegia mantentzen saiatzen ari gara, baina aurrez aurre lan egitea baino zailagoa da.

Baina, tira, gutxienez ikasturtea aurrera ateratzeko aukera ematen digu». Bizikletan ibiltzea gustatzen zaio, batez ere mendikoan, eta Idiazabalgo txirrindulari lasterketen antolaketan parte hartzen du. «Ekainerako mendiko bizikleta proba bat antolatu behar genuen eta zail ikusten dugu. Gazte mailako txirrindularien lasterketa eta San Blas jaitako proba herrikoia ere antolatzen ditugu». Azken hori hiru aldiz irabazi du.

Gustuko txirrindularia?

HURRENGOA » Bertsolaria: Graxi Elosegi Gaia: Teknologia konfinamenduan

Markel Irizar. Batez ere, bere izaeragatik.

Gustuko lasterketa?

Azken urteetan egin dudan Eusko Bike.

Kanpezun antolatzen dute. Bai ingurua eta bai proba oso ederrak dira.

Zer gosaltzen duzu?

Fruta (gehienetan kiwia), tostada marmeladarekin eta zerealak esnearekin.

Zerk eragiten dizu barregura?

Seme-alabek.

Liburu bat.

Ken Follet idazlearen Los pilares de la tierra.

Abeslari bat edo musika talde bat.

Azkenaldian Izaro oso gustura entzuten dut. Batez ere, Paris abestia.

Pelikula bat.

El señor de los anillos.

Egin dizuten opari bereziena.

Laua jatetxean egindako bazkari bat.

Goierriko toki bat.

Atxurbi mendia.

Idiazabalen biziko ez bazina...

Ikaztegietan, nire emaztearen herria delako. Bestela Goierriko beste edozein herri txikitan biziko nintzateke.

10 Elkarrizketa Xabier Gorospe • Golf jokalaria

# 374 • 2020ko maiatzaren 15a

Elkarrizketa Xabier Gorospe Golf jokalaria

«GARBI DAUKAT SAIATZEN JARRAITU BEHAR DUDALA» Testua: Laida Goiburu

Argazkia: Jon Ander Gorospe

Xabier Gorospek (Arama, 1997) txikitatik jokatzen du golfean. Aitarekin eta aitonarekin hasi zen, eta hamabost urterekin errendimendu handiko Blume zentrora joan zen batxilergoa egitera, Madrilera. 2018an Basque Teamen beka lortu zuen, eta aurten Gipuzkoa Kirola beka eman diote.

Zaila den arren, oraindik aukerekin ikusten du bere burua.

Goierri mailan ez dago horrenbesteko afiziorik golferako. Nolatan hasi zinen kirol hori praktikatzen?

Nora joaten zineten?

ro eta eskuragarriagoa izan da, eta gero eta publikoagoa, baina egia da duela urte batzuk, duela 50 urte inguru, eliteak, gobernuko kideek eta diplomatikoek jokatzen zuten kirol bat zela.

Denborarekin jende gehiago zaletu da. Kiroldegietako txartela erosten duzun bezala, eguneko txartela ere eros dezakezu golfean jokatzeko. Gero eta jende arruntagoa ari da apuntatzen.

Orain edozein kiroletan bezala da, edozein joan daiteke, zelai publikoak daude. Andoainen badago bat. Nik uste momentu honetan golfa edozein kirolen mailan dagoela zentzu horretan.

Ni Donostian hasi nintzen, Basozabal izeneko klubean. Ospitale ondoan dago.

Kirol teknikoa da golfa. Zein puntutaraino dauka eragina fisikoak?

Elitearentzako kirol itxura izan dezake golfak. Zer esan dezakezu horren inguruan barrutik ikusita?

Zehaztasun kontua denez, eta ez duzunez perfekzioa lortzen zehaztasunarekin, beti daukazu hobetzeko tarte bat.

Teknikoki beti dago hobetzeko aukera.

Bada hiru edo lau urterekin hasi nintzen, oso txikitan. Klaseak udan izaten dira, umeentzako ikastaroak egiten dituzte, eta horrela hasi nintzen. Aita eta aitona ibiltzen ziren golfean hobby moduan, eta haiekin joaten hasi nintzen.

Gero sozio egin zituzten aita eta aitona, eta hasieran ni ere joaten nintzen.

Gero eta zaletasun handiagoa, eta gero eta denbora gehiago pasatzen nuen bertan. Azkenean lagunak ere egin nituen.

Urteak pasatzen joan diren heinean ge-

Golfen jokatzen hastean kosta egiten da, azkenean ez delako mugimendu natural bat frontoian edo futbolean izan dezakezun bezala txikitatik jokatu baduzu. Teknika beharrezkoa da pilota ondo harrapatzeko eta pilotak nahi duzun mugimendua egin dezan. Ordu asko sartu behar dira.

Fisiko aldetik ez horrenbeste. Geroz eta gehiago, bai, azkenean beti daukazulako nondik lortu hobetze hori. Agian indartsu bazaude pilota urrutirago botatzeko aukera izan dezakezu. Beti daude horrelako xehetasunak, baina azkenean fisikoa ez da horren garrantzitsua.

Fisikoak ez zaitu mugatzen golfean. Era eta itxura askotako jendea dago.

Madrilgo Blume errendimendu handiko zentroan izan zinen batxilergoa egiten.

Bai. DBHko laugarren maila arte Jakin-

Elkarrizketa 11 Xabier Gorospe • Golf jokalaria

2020ko maiatzaren 15a • # 374

iristen zarenean zuk aukeratzen duzu profesionaletara pasa ala afizionatuetan geratuk0 zaren.

Hortaz zuk hartutako erabakia izan zen 2018ko urrats hori.

Nik eta nire entrenatzaileak. Azkenean apustu bat bezalakoa da. Beti daude lagunduko dizuten babesleak, baina zuk zure bidaiak eta zure txapelketak ordaindu behar dituzu. Zuk laguntza horiek lortu baino lehen apustu bat egiten duzu zugan. Ziurtasuna izan behar duzu zugan, eta ikusi aukerak badituzula.

Profesionaletara pasatzea aukerarik ez duzula jakinda... Inbertsio bat izan behar da azken finean.

Urte berean Basque Teamen beka eman zizuten. Zer esan nahi du horrelako laguntza batek zuretzat?

Urtebete egon nintzen, bai. Azkenean beka ematen dizute eta haiekin formazioa egiteko aukera daukazu. Getxon dagoen zentro batean ematen dizkizute laguntza teknikoak, fisikoak, medikuntza testak egiten dizkizute. Alde horretatik beraien laguntza daukazu, eta laguntza ekonomikoa ere bai. Haien prestatzaileen saioek, antolatzen dituzten hitzaldiek eta abarrek asko laguntzen dute. Eskertzen da.

Aurreko urtean ez zidaten beka berritu, eta aurten Gipuzkoa Kirolaren beka eman didate.

Mizuno Golf babeslearen laguntza daukazu. Noiztik?

«Beti daude xehetasun txiki horiek, baina azkenean fisikoa ez da horren garrantzitsua golfean jokatzeko» «Ziurtasuna izan behar duzu zure buruarengan profesionaletara pasatzeko, eta ikusi aukerak badituzula»

tzan ikasi nuen, Ordizian. Hamabost urterekin joan nintzen batxilergoa egitera Madrilera, Blumera. Golf selekzioarekin entrenatzeko beka bat eman zidaten. Lau urte eman nituen han: bi urte batxilergoa egiten eta beste bi goi mailako gradu bat egiten.

Esperientzia oso ona izan zen. Kirol guztietako eta maila handiko jendea dago bertan azkenean.

2018. urtean profesionaletara pasatu zinen. Nolakoa izan zen prozesua?

Bai, abuztuan izan zen. Azkenean golfean arraroa da: maila batera iristen zarenean zuk daukazu aukera pasatzeko ala ez. Ez da pilotan ala futbolean bezala klub edo enpresa batek kontratatu behar zaituela. Judoko gerrikoak bezala, golfean zenbaki bat duzu esaten dizuna zein mailatan zauden. Zerora iritsi artekoa da zenbaki hori, jaisten doa. Zerora

Denbora asko da jada, hamasei urte inguru nituenetik jasotzen dut haien laguntza. Materialarekin laguntzen didate batez ere. Azkenean golfean materiala nahiko garestia da, goi mailako materialari dagokionean bai behintzat.

Zer asmo duzu etorkizunari begira?

Mundu hau oso zaila da. Azkenean lehiaketa internazionala da, ez daude ligak. Txirrindularitzarekin antzekotasunik badu; adibidez Kataluniako Itzulia izan daiteke proba, baina leku guztietatik joaten da jendea lehiatzera.

Golf jokalari guztiek munduan zehar dauden probak egiten dituzte kategoria ezberdinetan. Golfista asko daudenez, maila oso zorrotza da.

Etorkizunari begira, garbi daukat saiatzen jarraitu behar dudala, aukerekin ikusten dut nire burua oraindik gauza gehiago egiteko golfean. Orain, alarma egoeran bada ere, egunero entrenatzen dut entrenatzailearekin emaitza onak lortzeko etorkizunean.

12 Erretratua Irudi baten istorioa

# 374 • 2020ko maiatzaren 15a

Erretratua

IPUINAK IPUIN, ISTORIOAK ISTORIO, HISTORIA EGITEN… Ni bizi naizen artean entzun itzazue garai bateko kontuak, adiskideak.

Bazen behin… Lazkao, 1915.

E

rreparatu argazkiari eta ikusi parrokia, beneditarren eta zistertarren monasterioak, Jauregia eta Udaletxea; lehen bezalatsu, tente dauzkagu, 100 urte baino gehiago pasatu arren, oraintxe ere ezagutzeko moduan. Ez, ordea, kale etxe eta baserriak, asko desagertuak edota erabat eraldatuak baitaude: Errota-txiki, Orobione, Andrexkale, Bordaxuri, Aresone, Zubiaurre, Botika-txiki, Karterone, Felipene, Kaxianone, Intxaurrondo, Maizpi… Eta horiekin guztiekin bat, herri erdi erdian, parrokiaren aldamenean, Albisuneko forja burdinola genuen. Orduan ez zegoen herrien kanpoaldean industrialderik, lantoki eta enpresak ere eskuera, moko-mokoan, izaten ziren.

Gogoratzen naiz, elizetako kanpaihotsekin batera, forjako mailu-hotsa entzuten genuela, gau eta egun entzun ere, etxe barrutik, leihoak ondo itxi arren. Kanpaiak eta mailua, biak batera joz, kontzertua. Mailu hotsa zen bat eta, bestea, usaina, kiratsa, burdinolak bota eta guk irensten genuen burdina-hautsa. Parrokiaren segidan zegoen, beraz, mezetara joateko derrigor pasatu behar bertatik, hormaren ondo-ondotik, ia-ia enpresa barrutik; ikusi egiten genituen langileak lanean, ikusi burdina gorituak, ikusi eta entzun mailuak zartaka eta danbadaka, elizara gindoazenean; eta baita ikastolarakoan ere; izan ere, Elizkriston (kalostran), elizako saloie-

1915eko Lazkao. I. Oianguren

Joxepa Madariaga Irastortza Lazkao

tan ere bai baikenituen gelak, ikastolaren sorrera hartan.

Orain plaza, ikastola, kiroldegia, anbulatorioa eta aparkalekua ditugun lekuan baratzeak, zelaiak, futbol zelaia eta Sustraitz erreka ziren eta, gogoratzen naiz nola ibiltzen ginen jolas batean, futbol zelaian korrika eta, gerora estali zuten errekan, Sustraitzen, zapaburuak harrapatzen.

Ezin bukatuko dut, ganbaratik erreskatatu ditudan garai bateko istorio hauen kontaketa, koroa-birusa ai-

patu gabe! Txinatik etorri dela, laborategietatik «bota» digutela… hau eta beste esango digute. Batzuek bat, besteek bestea, sinetsiko dugu, baina sekula ez dugu jakingo gaitz horren nondik norakoa. Garbi dagoena da, bizitza erritmo bizkor eta itsuak haserretu duelarik, natura, gure ama-lurra, kontuak eskatzen ari zaigula. Gure txikizioak eta goseak mugarik ez dute. Orain, derrigorrez, balazta sakatu eta gerarazi egin gaitu, naturak berak, ez politikoek. Gerarazi bai, baina ez da nahikoa bi astean, edota bi hilabetean, geratu eta lehengo martxari heltzea, berriz. Ez horixe! Eta hala egiten badugu, berehala izango dugu, beste COVIDen bat erasoan. Geroz eta maizago eta pandemia handiagoak ezagutzeko gaude…!

Ez gara gaur goizekoak, baina ezta hain zaharrak ere, oraindik; bizi gara eta makina bat istorio baditugu kontatzeko, historia egiteko. Hala bazan, ez bazan, sar dadila kalabazan eta atera dadila Lazkaoko plazan!

Gaztejira 13 Ainara Oronoz • Maddi Erauskin

2020ko maiatzaren 15a • # 374

«Gehiago baloratzen dut ospitaleko lana» AINARA ORONOZ • Erizaintzako laguntzailea

Testua: Andrea Aranburu

MADDI ERAUSKIN

Norabide egokian ote?

Argazkia: Ainara Oronoz

A

inara Oronoz (Beasain, 1996) Donostiako Ospitaleko Zaintza Intentsiboko Unitatera (ZIU) joan zen osasun krisiaren momentu larrienean. Aste honetan, hortz klinikara bueltatu da.

Nola sortu zen ZIUra joateko aukera?

Beasainen dagoen hortz klinika batean egiten nuen lan konfinamendua hasi zenean. Berehala, Aldi Baterako Enplegu Erregulazioko Espedientea egin zidaten. Egun batzuk etxean igaro ondoren, Osakidetzan dabilen lagun batek erizaintzako laguntzaileen beharra zegoela esan zidan. Deitu eta hurrengo egunean ZIUn hasi nintzen.

Nolakoa izan zen lehen eguna?

Oso urduri nengoen, lehenengo aldia zen erizaintzako laguntzaile moduan lan egiten nuela. Gainera, egungo egoeran are eta zailagoa egingo zitzaidala uste nuen. Lehenengo eguna oso zaila izan zen, erabat galduta negoen eta langile guztiak oso urduri zeuden. Pixkanaka ikasi dut.

Zer bizi izan duzu bertan?

Ez nekien ia zer zen Zaintza Intentsiboko Unitatea. Bertako kontroletara sartu eta box guztiak ilaran ikustea, denak beteta, gaixoz gainezka. Zundak, hodiak, arnasbideak, kablez jositako pertsonak, sedatutako pazienteak... Dena berria zen niretzat. Hasieran antsietate pixkat sortzen zidan, baina gutxika ohitu nintzen. Sendagiriarekin etxera joan direnak ezagutu ditut. Baita bertan hil direnak ere. Horretara ez zara ohitzen.

Heriotzen berri izandakoan gaizki pasatzen nuen, baina esnatzen ziren gaixoekin kontsolatzen nintzen. Gaixoek familiako kideekin bideo deiak egiten zituztenean asko pozten nintzen.

Pertsonalki zer suposatu du ZIUn lan egiteak?

Esperientzia ikaragarri ona izan da niretzat. Asko ikasi dut, gazte bezala eta profesional bezala. Orain gehiago baloratzen dut ospitalean egiten duten lana.

Bestalde, Osakidetzan lan egitea ateak ireki dizkit, eta oso eskertuta nago.

Eta orain zer?

Pena handiz utzi nuen ospitalea, pertsona izugarriak ezagutu ditut bertan.

Borrokalari bikainek egiten dute lan Donostiako Ospitalean, egoera zailenetan ere barre egiteko aukera izan dugu.

Gaixotasuna berriz ere ez hedatzea eta ospitaleetan laguntza behar ez izatea espero dut.

@ maddi_erauskin

Pantailen aurrean

S

are sozialak, ohiko tresna bihurtu dira gure gizartean, garai batean sinestezinak ziren abantailak ekarriz. Komunikatzeko erraztasuna izan da abantaila nagusienetako bat. Urrun daudenen berri izateko ezinbesteko tresnak bihurtu dira, eta orain bizi dugun egoeran, gertukoekin ere erabiltzen ari gara, ohi baino gehiago. Oso lagungarri ari dira izaten, lagunekin zein familiarekin harremana mantentzeko.

Baina, ez da dena ona! Sare sozialak, batez ere, gazteongan eragiten ari diren dependentzia, norberaren identitatean eragiten ari baita. Hau da, ez garen hori erakutsi, eta gutaz onartzen ez dugun hori estaltzeko joera ematen ari da, etengabeko konparaketen mundu batean murgilduz. Horrek, gure emozioetan sekulako eragina du.

Izan ere, autoestimu baxua, antsietatea edota estresa bezalako fenomenoak dakartza. Eguneko ordu gehienak etxean pasatzen ditugun honetan, are gehiago. Gure egunak, sare sozialetan ez bada, bideo deiekin antolatzen ditugulako (kafe birtualak, telelana, kirola...). Baina, ba al dakigu benetan deskonektatzen?

Egia esan, momentu honetan, konplize bihurtu dira teknologia berriak, eta ezin dugu imajinatu zer izango litzatekeen pandemia hau teknologia aurrerapen horiek gabe.

14 Ibiltari Urtatza - Korosti

# 374 • 2020ko maiatzaren 15a

Urtatza - Korosti

DEBA IBARRAREKIN MUGAN, ARRANO BATEN IKUSMIRAN Testua eta irudiak: Gotzon Aranburu

Legazpik ixten du Goierri mendebaldetik. Mendi mugante horietan barrena ibiliko da gaurko Ibiltaria, industriak bere arrasto nabarmena utzitako Urtatza auzotik hasi, eta Korosti mendiko tontorreraino, bidean trikuharriak, pagadiak, eta batez ere, ikuspegi eder askoak topatuz.

U

rtatza eta Patrizio Etxeberria industria-gizona oso loturik izan dira. Urteetan zehar milaka legazpiarrek lan egindako Bellota fabrikaren sortzaileak eraiki zituen Urtatzako langile-etxeak, eta Europako urtegi pribatu handiena izan zena ere hark eraikia da–haren aginduz, hobeto esanda–. Gaur egun hutsik dago, hustubideak zabalik dauzka, eta baso ederra hazi da sakonune izugarri horretan; pasabidetik begiratuta, ur arrasto txiki bat baino ez da ikusten 42 metro garaierako hormatzarraren oinarrian, han behean.

1956an inauguratu zuten urtegia, Oial, Gaizto, Trukulu eta Basanguleta erreketako ura biltzeko, eta handik sortutako energia elektrikoa Bellotan altzairua egiteko erabiltzeko, Jonmikel Intsausti gidariak azaldu moduan. Baina joan ziren garai haiek eta urtegia alferrikakoa bihurtu zen.

Baserri eta zelai artean egiten du gora gozo bideak, Lakidiolamendirantz.

Ondo jarritako izena, inguruko baserriei erreparatuz gero: Lakidiolabehekoa, Lakidiolahaundi, Lakidiolaerdikoa eta Lakidiolaetxeberria. Ardanbideta eremua legazpiar askok egun-pasa egiteko estimatutako tokia da, mahaiz eta

iturriz hornitua, pagoen gerizpean.

Bertan dago Kimuberri aterpea 1983tik, orduan eraiki zuten eta ikastolako gurasoek, herriaren laguntzarekin. Urtero egiten da erromeria bertan.

Aldapa luze eta tentea hasten da hemen, Arrolamendi eremuan. Gasaren bidea izendatu izan da, gas-hodiak pendiz honetan lurperatuta daudelako. Aspaldikoa da oso gizakiaren presentzia, mendi lepora iritsitakoan topatuko ditugun Arrolamendi II eta III historiaurreko tumuluek adierazten duten modura. Antzuola eta Legazpi arteko mugalerroa zenbakidun mugarriek markatzen dute, kasu honetan 57 eta 56 zenbakia daramatenak, harrian zizelkatuta.

Toki airosoa da Arrolamendi, eta paregabea bertatik dagoen ikusmira: Udalatx, Anboto, Gorbeia urrutira‌

Hegazkin istripua Arrolamendin Tragedia baten lekuko ere izan zen Arrolamendi. Hegazkin istripua gertatu zen paraje horretan orain duela ia mende bat, 1921 urteko maiatzaren 19an. Jose Luis Ugarte ikertzaile legazpiarrak esanda dakigu eta haren hitzetan emango dugu. Britainia Handiko Bristol enpresak aireplano batzuk saldu zizkien Madrilgo bezero batzuei, eta beren

Ardanbideta legazpiar askok egun-pasa egiteko estimatutako tokia da, pagoen gerizpean, iturriz eta mahaiz hornitua Jentiletxeko tumulua 1963an industu zuten Jesus Altunak, Juan Mari Apellanizek eta Pedro Rodriguez de Ondarrak

gidariei Espainiara eramateko agindu zien. Pilotu horietako bat, Andrew Ferson gaztea, maiatzaren 19an Lasartetik abiatu zen Bristol Seely aireplano berriarekin. Eguraldi lainotsu eta kaskarra egiten zuen, baina bere eskarmentuan fidatuta aireratzea erabaki zuen.

Trenbideari jarraika Madril aldera egin zuen, baina Legazpi aldera iritsitakoan zeharo galdu zen, hainbestekoa zen lainoa. Itsumustuan jira-biraka ibili ondo-

Ibiltari 15 Urtatza - Korosti

2020ko maiatzaren 15a • # 374

KONTUAN HARTZEKO » Arrolamendiko iturria Bideko iturririk ederrena Arrolamendikoa da, harrizkoa. Tontorretik hirurogei metro jaitsi behar da topatzeko, gezidun seinale batek adierazten duen moduan.

» Zati bat egiteko aukera

Argazki nagusian, Arranoaitzeko arranoa, Debagoienera begira. Txikian, Arrolamendiko harrizko iturria, eta Kimuberri aterpetxea.

ren, azkenean Arrolamendiko harkaitz batzuen kontra jo eta bertan hil zen.

Eguerdi aldean gertatu zen istripua eta laster zabaldu zen berria ingurumarian. Garai hartako kronikak diotenez, Legazpi eta Antzuola herriak erdi hutsik geratu ziren eta bizilagunek gora egin zuten zer gertatu zen ikusteko. Kontuan izan behar da aireplanoak ibilgailu berriak zirela garai hartan. Adineko legazpiarrek ere aditzera dute gertakari hura, eta diotenez, hainbat baserrietako ganbaretan, urteetan eta urteetan, eroritako aireplano haren hondakinak gorde omen ziren, oroigarri modura.

Arranoaitzetik Korostira pagadian Mendi lepotik jarraituta, Arranoaitz da hurrengo geralekua. Antzuolak, Oñatik eta Legazpik egiten dute bat hemen.

Aizkorri eta Aloña pare-parean azaltzen dira, eta egun argitan luze egon daiteke balkoi honetatik paisaiaz gozatzen, are gehiago prismatikoak erabiliz gero.

Burdinazko arrano beltz handi bat dago ezarrita Arranoaitzen, tente asko, nahiz eta honek ere bereak pasa dituen. 2011n erremintaren batekin ebaki eta desagerrarazi egin zuten ezezagun batzuek, baina berriro jarri eta ordudanik eutsi egin dio. Soldadura lan nabarmena du.

Hemendik aurrera, eta Korostiraino, dena da baso, pagadi zati handi batean.

Oregiko tontorra dago lehenik, gero Jentiletxekoa, biak ere 900 metro inguruko altuerakoak. Historiaurreko zantzuak ugariak dira: Oregik zista bat dauka, eta Jentiletxek tumulua. Azken honek hogei metroko diametroa dauka eta 1963an industu zuten Jesus Altunak, Juan Mari Apellanizek eta Pedro Rodriguez de Ondarrak, baina aurkitu, Jesus Elosegik aurkitu zuen, hamabi urte lehenago.

Bidezidorretan barrena segi eta berehala azaltzen da Korosti, bere gurutze erraldoiarekin. Horren historian ere berriro nabarmentzen da Legazpiren muga izaera Debagoienakiko. Izan ere, gurutzea altxatzeko proposamena Antzuolak egin zion Legazpiri 1901ean, elkarrekin egingo zutela Arrolamendin, baina hemengo udalak ezezkoa eman zion eta Gorostiaga mendian –egungo Korosti– altxatzea erabaki zuen, bere kasara. Orduko 3.483 pezeta kostatu omen zen eta 12,60 metrora iritsi zen.

Hasierako altzairua oso eskasa omen zen ordea, ia-ia burdinaren parekoa, eta hala 1950ean berritu egin behar izan zuten gurutzearen zati metalikoa, erabat herdoilduta zegoen eta ordurako.

Ibilbide osoa egiteko gogorik ez duenak zati bat egin dezake: Urtatzatik Kimuberri aterpetxeraino edota Urtatzatik Korostiraino. Azken hori aldapatsuagoa da eta basoan barrena egiten da zatirik handienean. Aurrenekoak Deba bailarari begiratzen dio, bigarrenak Txindokiri eta Aralarri.

» Udanaraino jaisteko aukera Sasoiko dagoenak, Udanaraino luza dezake ibilbidea. Korostik 951 metro dauzka eta Udanak 515. Beraz, jaitsiera zakar samarra da, eta oso erne ibili beharra dago pinuetako pintura markei jarraitzeko.

» Inspirazio iturri ere bai Ez da harritzekoa gaurko ibilbideak poetak inspiratzea. Jose Luis Padron legazpiarrak ‘Biderako kanta’ poema idatzi zuen ibilbide hau gaitzat hartuta.

FITXA TEKNIKOA • Iraupena: 03:30h • Luzera: 10,1 Km (joan-etorria).

• Goranzko desnibela: 470 metro.

• Zailtasun teknikoa: Ertaina.

• Oharrak: Bi zentzuetan egin daiteke. Itzala bilatuz gero, Urtatzatik Korostira ia dena baso da.

16 Eszena Goierriko kultur plaza

# 374 • 2020ko maiatzaren 15a

Dantza

Ikuskizunak sarean

Mikel Sarriegi Dantzaria

Dantza gaitezen madarikatuok!

P

ollack-en filmeak egin zuen sonatu esaldi hau, Estatu Batuetako Depresio Handiaren garaian biziraupenerako ikur gisa. Dardarrean eta izu somatzen da garaiotan kulturari lotutako unibertso osoa. Ez dakit munduari zenbaterainoko beheraldia datorkion, baina bien bitartean ez utzi dantzatzeari madarikatuok!

Zorigaitz handienek, izurriteek, gerrate odoltsuek, jauntxo eta aldian aldiko agintariek ezarritako debekuek sekula gain hartu ez digutelako.

Plaza eta kaleen faltan, leku txiki, balkoi, are zoko ilunetan ere, dantza gaitezkeelako. Nahiz eta ganbaretan ezkutuan egin behar izan den sarritan, beti askatasun ekintza izaten delako. Gozatzeko eta ondo pasatzeko ikuslerik edo begiluzerik behar ez dugulako.

Arnasa hartzea bezain beharrezko eta Osasunaren Mundu Erakundeak berriki gure ongizate eta osasunarentzat ezinhobea dela aldarrikatu duelako. Oinutsik, ekipazio berezirik gabe, merke asko egin daitekeelako.

Lotsaren aitzakiarik gabe, oraingo honetan etxeko babesean inork ikusi gabe ere egin dezakegulako. Zientoka tutorial eta bideo lagungarri sareetan, ikastea sekula baino errazagoa bihurtu delako (sorta eder eta anitzaren erreferentzia aurkituko duzue aurtzaka.eus gunean: itxialdirako dantza baliabideak).

Gure herrietako jaiak badatozenez, segida luzeko soka eteten utzi ezin dugulako, eta herri-jakinduriak beti egin izan duen moduan, guk ere moldatzen asmatuko dugulako.

Dantza gaitezen madarikatuok!

Bertso saioak Etxetik Etxera Zuzeneko bertso saioak egiterik ez zegola ikusita, Etxetik Etxera egitasmoa online saioak antolatzen hasi da; ostiralero, 18:30ean jarria dute hitzordua. labur.eus/etxetiketxera

Doka T’artea: antzokitik pantailara Doka antzokiak eta Hamaika TBk elkarlanean sortu dute Doka T’artea, zuzeneko saioak eskaintzeko. Niña Coyote & Chico Tornado aritu dira egunotan. doka.eus • hamaika.eus

Jon Plazaolaren bakarrizketa BBK Sala Etxean egitasmoa sarean ikusteko hainbat ikuskizun antolatzen ari da. Igande honetan, 21:00etan, Jon Plazaolak bakarrizketa egingo du. salabbk.bbk.eus

Brigade Loco eta Arkada Social Gasteizko Jimmy Jazz aretoa ere hasi da zuzeneko streaming saioak antolatzen. Ekainaren 6an Brigade Loco eta Arkada Social taldeek joko dute. jimmyjazzgasteiz.com

Erakusleihoa 17 Merkataritza eta zerbitzuak

2020ko maiatzaren 15a • # 374

Oinetakoak

Laburrean

Edurne Esnaola • Oskarbi Oinetakoak (Beasain, Ordizia, Zumarraga)

Oinetakoen zaintza

O

skarbi Oinetakoak dendak 25 urteko esperientzia dauka oinetakoetan eta lerro hauen bitartez, urteetan ikasitako esperientzia partekatzera gatozkizue. Hain zuzen ere, oinetakoen zaintzarako oinarrizkoak diren aholku on batzuk eman nahi ditugu.

Lehenik eta behin, garrantzitsuena oinetakoa ondo garbitu eta aireztatzea da.

Minutu batzuk hartu behar dira zapaten zolak eta takoiak garbitzeko, kaleko hondarrak kentzeko (hauts, lokatz ta beste edozein arrasto). Ondoren, aire zabalean aireztatzen uztea komeni da.

Behin aireztatu eta gero, zapata bakoitzaren materialaren arabera zaindu beharko da.

Larrua: Krema edo betun on bat aukeratu garbitzeko. Izan ere, larrua ondo hidratatuta eta elikatuta edukitzea komeni da, zartatu ez daitezen. Gure dendetan betun eta krema hidratatzaile aukera zabala dugu. Oinetako horri behin distira aterata, inpermeabilizatzailea botako genioke, honen bidez ura, hezetasuna eta zikinkerietatik babesteko.

Antea, serrajea edo nobuka: Lehenik eta behin, larru horientzako egokia den eskuila batekin zepilatu –egokiena krepezkoa da–, horrela larruaren poroen artean dagoen hautsa kenduko dugu. Ondoren inpermeabilizatzailea botako dugu.

Kasu honetan orban sakonagoak saihes-

Sustrai fruta denda ireki dute Ordizian Ordiziako Azokan 1965. urtetik fruta saltzen aritzen diren Vesga anaiek, orain arte Alonso anaiek kudeatu duten Ordiziako Domingo Unanue kaleko fruta dendaren ardura hartu dute. Sustrai izena hartuko du.

Lazkaoko Maitten, eramateko menuak

teko eta euri egunetan babesteko erabiltzen da inpermeabilizatzailea.

Txarol edo florentia: Lehenik eta behin, trapu busti batekin garbitu behar dira txarolezko oinetakoak, ondoren beste trapu batez lehortu distira ateraz.

Oihalezko oinetakoak: Gainazaleko oihala zepilatu hautsa kentzeko eta ondoren inpermeabilizatzailea bota (hautsetik, zikinetik eta euritik babesteko).

Oinetakoen zaintzarako egokiak diren gomendio hauetaz aparte, badaude oinetakoak garbitzeko egokiak diren beste produktu batzuk, adibidez material guztiak garbitzeko oso egokia den produktu bat dugu, orban sakonentzako aproposa dena.

Koronabirusaren krisi garaira egokitu da Lazkaoko Maitte. 9 euroan etxera eramateko menua prestatzen du: lehenengo eta bigarren launa plater daude aukeran, eta postrea ere bai. Plater prestatuak, tortilak, ogitartekoak edo oilasko erreak ere prestatzen ditu.

Beasain «pizteko» ahalegina Beasaingo merkatariak eta ostalariak elkarlanean ari dira Covid-19 gaitzak sortutako krisialdiari erantzun bateratua eman asmotan.

Denon artean Beasain piztuko dugu leloa jarri dute dendetan eta tabernetan. Elikagai bilketa ere egin zuten pasa den larunbatean.

18 Kontrakantxa Komikia • Aliritzian

# 374 • 2020ko maiatzaren 15a

Komikia

Aliritzian

Igor Susaeta • Kazetaria

Hitz-aspertuetako miseriak

L

agunarteko hitz-aspertuetan distopia kontzeptua eta feminista baten aldez aurretiko porrota irudikatzen. ahoratzeko gogoz igaro ditut azkeneko hiruzpalau urDenbora eta indar faltagatik izango da, baina azken asteoteak. Ez dut, ordea, horretarako une egokia topatu, tan kapitalismo basatienaren beraren ondorioz maiztutako nahiz eta ahalegindu naizen solasaldiak bideratzen bideo deietan ez gara utopia alai eta libre horri buruz hitz egierabilpena pertinentea bilakatuko zuten agertokietarantz. tera iritsi. Gure miseriak estali eta nor kontzientziatuago, konNago ni besarkadarik eta harron arteko prometituago, agertzera mugatu gara. zaplazteko lagunkoirik gabeko hurrengo «Nik baserritarren produktuak erosten Miseriak estali eta bazkarian ere ez naizela ausartuko. Azditut», batek. «Baina zu Filmin-era harpiken finean, berritasun batek dakarren nor kontzientziatuago, detu zara», besteak. «Eta horrek zer inezustekoaren emozioa ere ez luke eraginporta du?», hirugarrenak. Bien bitartean, konprometituago, go ene laguntzarren eta etsaien artean, barrez lehertu beharrean imajinatzen diagertzera mugatu gara tut bideo dei horiek ahalbidetzen dituzdistopia batean bete-betean bizi baikinen itxialdiaren aurretik ere. ten programen ugazabak. «Hi, Simon!

Ene sinpletasunaren adierazgarri Hauek ez ditut enteratzen! Kar-kar-kar». izango da beharbada, baina sarean ia Miren Etxezarreta ordiziarrak, ekonokonpultsiboki erosteko joera hori, distopiaren adibide bat jar- mian doktoreak, planteatu du: «Ez ote da izango beldurra zatzearren, zuzenean lotzen dut gizakion alienazioarekin. baltzea ongi datorkiela?». Bai, baina, halere, neurri batean, «Bestela ez dut denborarik». Argudio ohikoa izan daiteke ho- behintzat, gure esku dago Ana Goikoetxea arrain saltzaileak ri. Ados. Baina utz iezadazue, orduan, bizitza eta gizakia erdi- esandakoari eustea: «Herriko jendea denda txikietan erosten ari gunean izango dituen errepublika independente, sozialista da». Orduan bai, orduan sinestuko dut utopia alai eta librean.

Publizitatea 19 2020ko maiatzaren 15a • # 374